علیرضا شجاعی زند

علیرضا شجاعی زند

مدرک تحصیلی: دانشیار دانشگاه تربیت مدرس

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۹۰ مورد.
۱.

نظریه برخورد تمدن ها

نویسنده:
منبع: بازتاب اندیشه ۱۳۸۰ شماره ۱۶
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۴۹۵
نویسنده در این مقاله به توصیفى از نظریه برخورد تمدن‏ها پرداخته و در انتها به پاره‏اى از ایرادهاى مطرح درباره این نظریه اشاره کرده است.
۳.

عرفی شدن یا عرفی سازی

نویسنده:
منبع: بازتاب اندیشه ۱۳۷۹ شماره ۴
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۳۸
مقاله حاضر نقدى است عالمانه بر کتاب سر بر آستان قدسى، دل در گرو عرفى از آقاى مجید محمدى که در سال 1377 انتشار یافته است. از آن رو که این کتاب حاصل سخن روشنفکران ایرانى در دهه اخیر است و پس از آن هرچه گفته‏اند تقریباً چیزى بر این مطالب نیفزوده است، بى‏گمان نقد و بررسى آن زمینه‏اى براى آشنایى با درون‏مایه سکولاریسم ایرانى و قائلان به سکولاریزاسیون (عرفى‏شدن) در ایران است. نویسنده نقدهاى خود را بر کتاب یادشده در سه بخش «پیش‏فرضها»، «پارادوکسها» و «عرف‏گرایى و نه عرفى‏شدن» خلاصه کرده است.
۴.

قابلیتهای تحلیل گفتمان در بررسی پدیده های فرهنگی - اندیشه ای(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فصلنامه علمى پژوهشى متین ۱۳۸۷ شماره ۴۰

کلید واژه ها: گفتمان چرخش زبانی تحلیل گفتمان پدیده های اجتماعی پدیده های فرهنگی اندیشه ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۵۶ تعداد دانلود : ۲۴۳۴
در پژوهش حاضر تلاش شده تا دلایل ظهور و گسترش تحلیل گفتمان و قابلیتهای آن در قیاس با سایر رویکردها، با استناد به تصریحات محققین، استنباطهای منطقی و مرور یک مطالعه موردی درباره گفتمان هژمونیک شده در انقلاب اسلامی، یعنی اصولگرایی شیعی در ایران، مورد مداقه قرار گیرد. به نظر می رسد عواملی چون اهمیت یافتن فرهنگ و سیاست، رونق جامعه شناسی معرفت، چرخش زبانی و اقبال به زبان شناسی از یک سو و نقصان رویکردهای موجود در بررسی پدیده های فرهنگی ـ اندیشه ای، از سوی دیگر، موجب اقبال به تحلیل گفتمان به مثابه نظریه و روش بوده است
۵.

بازخوانی نقش دین در توسعه با نظر به اغراض تشکیل حکومت اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فصلنامه علمى پژوهشى متین ۱۳۸۷ شماره ۴۱

کلید واژه ها: دین ایران توسعه سکولار حکومت دینی روشنفکری دینی عمل گرایان دینی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی سیاسی و انقلاب و جنگ جامعه شناسی سیاسی
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی توسعه جامعه شناسی توسعه
  4. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی
تعداد بازدید : ۴۱۸۱ تعداد دانلود : ۱۸۵۲
این مقاله به دنبال نشان دادن لزوم عطف توجه به نقش و جایگاه دین در الگوی توسعه جمهوری اسلامی است و آن را از مسیر تامل در اغراض تشکیل حکومت اسلامی دنبال می کند. این کار در گام نخست با تفکیک میان جنبه های مختلف بحث «دین و توسعه» و در گام دوم با طرح و رفع تردیدهای واردشده به نقش آفرینی دین در توسعه انجام می گیرد. «نگرش دین به توسعه»، «تاثیر توسعه بر دین» و «نقش دین در توسعه» عناوین جداکننده بحثهای فراوانی است که از اوان تاسیس جمهوری اسلامی در ایران مطرح بوده است. بحث و مدعای این مقال ناظر به «نقش دین در توسعه» است که پس از سپری شدن سه دهه و پشتِ سر گذاردن مباحث قبلی، اینک به نحو جدی تری مورد پرسش قرار گرفته است. فرض این نقش برای دین با سه تردید «سکولار»، «روشنفکرانه» و «عمل گرایانه» مواجه است. مقاله با مروری بر مدعای رویکردهای فوق در این باره، از نقش تاثیرگذار دین در توسعه رفع تردید خواهد کرد و آن را بر مبانی اتخاذ شده هر یک از آنها، یعنی «اقتضائات توسعه»، «اقتضائات روشنفکری» و «غرض از تشکیل حکومت دینی» استوار خواهد ساخت. روش این مقاله در مراجعه به آرا، استنادی و در اثبات مدعا، برهانی ـ منطقی است.
۹.

منشا دین و ریشه دینداری ، تنقیح بحث و طرح یک ایده(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مجله علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد ۱۳۸۳ شماره ۲

کلید واژه ها: دینداری کارکردهای دین منشاء دین ریشه فطری دین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۸۵
مقاله پیش رو، به دنبال آن است تا با وارسیِ مهمترین نظریات مطرح در میان مردمشناسان، روانشناسان و جامعه‌شناسان درباره «منشا دین و ریشه دینداری»، نشان دهد که هیچ تبیینِ نهایی و مورد توافقی در این باره وجود ندارد و همانها نیز دچار سهو و خطاهای نظری- تجربی غیر قابل گذشتی هستند. مع‌الوصف باعث نگردیده تا در اعتبار آنها به عنوان تاملاتی علمی، کوچکترین تردیدی پدیدآید،یا به سبب فقدان اجماع یا خطاهای فراوان و ماخوذات فلسفی و کلامیشان، از ساحت این علوم رانده شوند. این واقعیات معرفت‌شناختی، جستجوگر را ترغیب می‌نماید تا به پشتوانه برخی نقدها و رویکردهای جدید، مداخله فعالانه‌تری در اجزا و مداخل بحث داشته باشد و مسیر اجمالاً متفاوتی را که فراتر از بازخوانی و مرور ادبیات موجود است در پیش بگیرد. تفکیک بحث «منشا دین» از «ریشه دینداری» و هر دو از «کارکردهای دین» که در غالب نظریاتِ ارائه‌شده به درستی صورت نگرفته و آشکارسازیِ پیشفرضهای فلسفی و پیشداوریهای کلامیِ نهفته در پسِ این نظریات، گامهایی است ولو لرزان در گشودنِ دریچه‌ای جدید به روی این موضوعِ مدید و افکندن پرتوی نو بر آن تلاشهای پُرسابقه. ایده «منشا الهی دین» و «ریشه فطری دینداری» در فراز پایانی، بدین منظور مطرح گردیده است تا نشان دهدکه می‌توان با اخذ فرضهایی متفاوت از پیشفرضهای ماخوذه دیگران، نظریه‌ای کاملاً متفاوت ارائه داد که در تبیین و توجیه لااقل برخی از ادیان، تواناتر ظاهرگردد و از اتقان و قدرت انطباق بیشتری برخوردار باشد. نظریه منشا الهی و ریشه فطری اگر چه یک مدعای صراحتاً فلسفی -کلامی است، لیکن به مثابه یک تئوریِ توضیح‌دهنده، به هیچ رو بیش از دیگر نظریات، بر پیشفرضهای فلسفی و پیشداوریهای کلامی ابتنا ندارد.
۱۰.

بررسی رابطه جهانی شدن فرهنگی و عرفی شدن فردی با تأکید بر نقش عوامل زمینه ای(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مسائل اجتماعی ایران سال اول بهار و تابستان ۱۳۸۹ شماره ۱

کلید واژه ها: نابرابری اقتصادی تکثر زبانی بی ثباتی سیاسی جهانی شدن فرهنگی عرفی شدن فردی تکثر قومی تکثر مذهبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۷۵ تعداد دانلود : ۱۳۸۴
مروری بر نظریه های عرفی شدن نشان می دهد که این تئوری ها کمتر به تأثیر مناسبات فزاینده جهانی بر عرفی شدن مردم جهان پرداخته اند. با توجه به این مطلب، این مقاله کوشیده است رابطه جهانی شدن فرهنگی و عرفی شدن مردم کشورهای جهان را با توجه به متغیرهای زمینه ای اثرگذار بر این رابطه مورد بررسی قرار دهد. این متغیرهای زمینه ای عبارت اند از: سنت های مذهبی غیر اسلامی، سطح توسعه یافتگی، تنوعات قومی، زبانی و مذهبی. نتایج مطالعه حاضر نشان داد که جهانی شدن فرهنگی رابطه مستقیم و مثبتی با عرفی شدن مردم جهان دارد. البته با در نظر گرفتن سهم کنترلی سایر متغیرهای منتج از نظریه های رقیب (نظریه نوسازی و نظریه بازارهای مذهبی) این اثر به میزان قابل توجهی کاهش یافت. یافته های دیگر مطالعه حاکی از آن بود که اثر جهانی شدن فرهنگی در کشورهای اسلامی، اثری غیر عرفی کننده و در کشورهای غیراسلامی اثری عرفی ساز از خود نشان می-دهد. هم چنین مشخص گردید که جهانی شدن فرهنگی در کشورهایی که از نظر قومی متنوع می باشند، به نسبت کشورهایی که از نظر قومی همگون هستند، اثر عرفی کننده بیشتری دارد. مطالعه حاضر با یافته خلاف انتظاری نیز روبه رو گردید. یافته های مطالعه نشان داد که جهانی شدن فرهنگی کاملاً مخالف انتظارات نظری مطالعه، در جوامعی که از نظر مذهبی همگون می باشند، اثر عرفی ساز بسیار بیشتری به نسبت جوامع ناهمگون مذهبی دارد.
۱۲.

بررسی وضعیت دین داری در بین دانشجویان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ملی ۱۳۸۵ تابستان شماره ۲۶

کلید واژه ها: دانشجویان انواع دین داری ابعاد دین داری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۴۹ تعداد دانلود : ۱۸۷۸
بررسی وضعیت دین داری در بین دانشجویان عنوان مقاله حاضر است. مدل مورد استفاده برای بررسی وضعیت دین داری، مدل پیشنهادی آقای شجاعی زند می باشد. روش تحقیق، پیمایش و ابزار جمع آوری داده ها، پرسشنامه است. جمعیت آماری 25092 نفر که حجم نمونه با فرمول نمونه گیری کوکران 400 نفر برآورد شده و پرسشنامه ها با روش نمونه گیری طبقه بندی متناسب با حجم بین دانشجویان توزیع گردید. نتایج به دست آمده، نشانگر این است که که میزان پای بندی دانشجویان به ابعاد مختلف دین داری از پراکندگی قابل توجهی برخوردار است؛ به طوری که پاسخگویان در ابعاد اعتقادات دینی، اخلاق و تکالیف فردی، بیش ترین نمره و در عبادت جمعی، عبادت فردی و دانش دینی کم ترین نمره را اخذ کردند. همچنین دین داری دانشجویان با ترکیب همه ابعاد و متغیرهاف بیشتر به سمت متوسط میل می کند، به طوری که دین داری 45.25 درصد از آن متوسط، 41.5 درصد کم و 13.25 درصد زیاد می باشد. در ضمن سه نوع دین داری مبتنی بر شریعت، اجتماعی و باطنی با نسبت های 33.77، 28.32 و 37.91 در بین دانشجویان وجود دارد.
۱۴.

ایرانِ اسلامی: بانیِ موضوع و انگارة جدید در جامعه شناسی و علوم انسانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات اجتماعی ایران سال ششم تابستان ۱۳۹۱ شماره ۲ (پیاپی ۱۸)

کلید واژه ها: موضوع ایران اسلامی بی طرفی انگاره رئالیسم معرفتی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم انسانی علوم انسانی و مفاهیم مرتبط
  2. حوزه‌های تخصصی علوم انسانی بومی سازی علوم انسانی بومی سازی(تعریف، مولفه ها) و تاریخچه آن در ایران و دیگر کشورها
تعداد بازدید : ۲۸۲۷ تعداد دانلود : ۱۴۹۹
«ایران اسلامی»، به معنیِ خاصی که در این مقاله لحاظ شده است، می تواند بانی تحول در جامعه شناسی از «حیث موضوعی» و در علوم انسانی از «حیث معرفتی» باشد. تحولِ موضوعی در جامعه شناسی، ناظر به حوزه هایی نظیر جامعه شناسی انقلاب، جامعه شناسی دین، جامعه شناسی توسعه، جامعه شناسی سیاسی و مسائل و آسیب های اجتماعی است. اما تحولِ معرفتی در علوم انسانی به موضع و راه حلی برمی گردد که در قبال معضلِ «بی طرفی در معرفت» اتخاذ خواهد کرد و همچنین به راهکار فرازآمدن بر «انگارة غالب» به طوری که خود دچار محدودیت های انگاره ای نگردد. این تحول همچنین از «غایاتِ» احتمالاً متفاوتی که برای کسب معرفت دارد و از جهت گیری های معرفتیِ نهفته در «ذخایر اندیشه ایِ» مسلمانان تأثیر خواهد پذیرفت.
۱۵.

نسبت « جامعه شناسی دین » با الهیات و کلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی ایران ۱۳۸۷ شماره ۱ و ۲

کلید واژه ها: دین جامعه شناسی الهیات کلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۱۴
در حالی کسب دانش الهیاتی ادیان در کنار دیگر علوم دین پژوهی به جامعه شناس دین توصیه می شود که ملزم است دریافت و اظهارات خود را از آسیب های کلامی صیانت نماید. راه حل پوزیتیویستی تاکنون، اجتناب از الهیات برای مصون ماندن از سوگیری کلامی بوده است. اما راه حل این مقال، تمیز و تفکیک الهیات است از کلام در گام نخست و سپس تشریح و تحدید مسیرهای محتمل رسوخ ملاحظات کلامی است. در مطالعه دین، با تجویز استمداد از الهیات، هم ضعف های جامعه شناسی دین در موضوع شناسی برطرف می شود و هم از برچسب ناروای کلامی به جامعه شناسانی که واجد دانش الهیاتی ارزشمندی درباره دین مورد مطالعه خویش هستند،‌ جلوگیری می گردد.
۱۶.

مدرنیته و قدرت انتخاب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه معرفت تابستان ۱۳۹۰ شماره ۲۷

کلید واژه ها: عقل مدرنیته فردیت پیشرفت انسان انتخاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۰۰ تعداد دانلود : ۱۲۱۲
گمان شایع بر این است که مدرنیته به واسطه سهم شایانش در پیشرفت، قدرت انتخاب بشر را افزایش داده است. این تلقی که از جهاتی صائب نیز هست در این مقال، با دو پرسش مواجه شده است: مدرنیته به افزایش قدرت انتخاب «کدام انسان» کمک کرده و قدرت انسان را در «چه انتخابی» افزایش داده است؟ بررسی در مورد این دو پرسش، یک بار با تمرکز بر عناصر ممیز و مقوم مدرنیته در «مقام تعریف» انجام گرفته است و بار دیگر با تامل بر محدودیت آفرینی های مدرنیته و انتخاب های ممکن در «مقام تحقق». مقاله «مدرنیته و قدرت انتخاب»، پس از آوردن شواهدی در تایید مدعیات، به این نتیجه رسیده است که چون مدرنیته یک کل منسجم است و از معدود ایده ها و اندیشه های کلان در زندگی بشر که به تحقق درآمده و به جریانی هژمونیک و الگویی مورد غبطه و تاسی دیگران بدل شده است، دچار نوعی تمام گرایی، خاتمیت، انحصار و برتری جویی گردیده است و همین خصوصیات عارضی به اضافه برخی خصایص ذاتی، نظیر بی اعتنایی به مساله برابری و نادیده گرفتن دیگر ابعاد وجودی انسان، باعث شد به مانعی در برابر انتخاب های اساسی و شالوده شکن انسان معاصر بدل گردد.
۱۷.

بررسی انتقادی آرا و نظرات وبر درباره صدر اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مجله علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد ۱۳۸۳ شماره ۳

کلید واژه ها: صدر اسلام کاریزما وبر طبقات حامی مذهب جنگجویان بدوی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی نظری جامعه شناسان کلاسیک
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی دین
تعداد بازدید : ۲۷۲۵ تعداد دانلود : ۱۲۶۷
در این مقاله نظرات وبر درباره رویکرد دنیاخواهانه اسلام را از مجموعه گردآوری شده « جامعه شناسی دین» به‌دست آورده و در یک دستگاه منطقی انسجام بخشیده‌‌ایم. سپس به دلایلی که وبر برای دنیاطلبی اسلام می‌آورد پرداخته و آنها را در ویژگی پیامبر به‌عنوان کاریزما و جنگجویان بدوی به‌ عنوان طبقه حامل پیام اسلام دسته‌بندی نموده ‌ایم. در بخش بعدی به سراغ نقد آرای وبر رفته و نقد خود را به دو حوزه نقد نظریه و نقد نظریه‌پرداز معطوف کرده‌ایم. در نقد نظریه به دنبال پاسخگویی به سه پرسش زیر بوده‌ایم: 1. آیا پیامبر ویژگی‌های نوعی کاریزما را دارا بود؟ 2. آیا پیروان پیامبر جنگجویان بدوی بودند؟ 3. آیا پیامبر در رابطه خود با پیروانش تاثیرگذار بود یا تاثیرپذیر؟ همچنین در نقد نظریه‌پرداز به دنبال پاسخگویی به پرسش‌های زیر بوده‌ایم: 1. آیا وبر در پژوهش خود از منابع معتبر برای گردآوری اطلاعات بهره گرفته است؟ 2. آیا در مواجهه با مفاهیمی که خود به کار می‌برد(کاریزما و طبقه حاملین) از رویکردی واحد استفاده کرده است؟

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان