سید محمدعلی حسینی زاده

سید محمدعلی حسینی زاده

مدرک تحصیلی: استادیار علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۲۱ مورد.
۱.

تحلیل جامعه شناختی دین رایج در دوران پایانی عصر صفوی و آثار ناخواسته آن بر گسترش خرافه؛ با تأکید بر دیدگاه علامه مجلسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: صفویه خرافات علامه مجلسی رویکرد دایره المعارفی دین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۹ تعداد دانلود : ۲۱۰
بررسی تاریخی و جامعه شناختی دوران حاکمیت صفویان به دلیل قرابت موضوعات سیاسی و اجتماعی واقع شده در آن دوران با موضوعات امروزی اهمیت ویژه ای دارد. دلیل عمده این قرابت و اهمیت، ذیل سایه گسترده مذهب و فقه ترویجی آن دوران است، لذا بررسی رویکردهای مذهبی آن دوران به ویژه، مکتوبات، آثار و نگرش های علامه مجلسی به عنوان یکی از بزرگترین روحانیون آن عصر حائز اهمیت است. بدین صورت در برابر سوالاتی همچون دلیل گسترش خرافه در جامعه ی مذهبی عصر صفوی نیز تاثیر نظام معرفتی رایج و متاثر از دین و فقه مهم است. باور این پژوهش چنان است که رویکرد روحانیون دوران صفوی به دین چونان دایره المعارفی جامع بود که امکان پاسخگویی صریح و مستقیم را دارا می باشد. این رویکرد جامع که تمرکز خود را بر نقل قرار می داد به تدریج سبب زوال نظام های معرفتی مبتنی بر عقل گردید و شرایط گسترش خرافه را ایجاد کرد. پژوهش حاضر به دلیل اهمیت بررسی این موضوعات در پرتو زمان و تاریخ حادث شده ی آن تلاش دارد در چارچوب نظری جامعه شناسی تاریخی تشریح کننده این روند باشد.
۲.

انتخاب «شیوه زندگی» همچون امری سیاسی: فهم جریان روشنفکری پس از انقلاب اسلامی 1357(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۱۳۴ تعداد دانلود : ۱۳۶
در این مقاله بر آنیم تا آثار شماری از روشنفکران برجسته ایرانی را با نگرشی نوگرایانه به «امر سیاسی» بررسی نماییم تا انتخاب «شیوه زندگی» همچون موضعی سیاسی در جریان روشنفکری پس از انقلاب اسلامی، بهتر درک شود. در این پژوهش، برگرفته از الگوی هایدگر، امر سیاسی در سطحی وجودی یا هستی شناختی (انتولوژیک)، ورای ساحت موجود، عینی، تجربی و نهادینه (انتیک) «علم سیاست» در نظر گرفته شده است. این دیدگاه افق و موضع تازه ای است مربوط به «شیوه زندگی» فرد که در آن، موضوع و اهداف سیاسی دربرگیرنده تلاش های همیشگی فرد در دگرگونی «خود» و فرایندهای خودتحقق بخشی است؛ در وضعیتی که نهادهای رسمی و مراجع سنتی، دیگر نقش مطلقی در ارائه معیارها و ارزش های زندگی روزمره ندارند. از اهداف مهم این پژوهش پاسخگویی به این پرسش اصلی است که چگونه حق انتخاب «شیوه زندگی» را می توان همچون موضعی سیاسی در جریان روشنفکری پس از انقلاب اسلامی تلقی کرد؟ در فرضیه پژوهشی استدلال می شود که مواضع فرهنگی روشنفکران ما، در به چالش کشیدن گفتمان حاکم و ارائه شیوه دیگری از بودن-در-هستی و فهم متفاوتی از خود و جهان را که در غیریت با آن گفتمان هژمونیک قرار می گیرد، می توان در چارچوب فرایندهای گفتمانی و سیاسی ارزیابی کرد؛ یعنی گفتمان هایی که جامعه را می سازند و به فهم ما از جهان نظم می بخشند، در ذات خود سازه هایی سیاسی اند. با روش تحلیل مفهومی کیفی آثار چندین اندیشمند ایرانی و بررسی مقایسه ای دیدگاه های آنان به این نتیجه رسیدیم که رویکرد فرهنگ گرایانه روشنفکران ما در ترویج و به رسمیت شناختن حق انتخاب «شیوه زندگی»— از آنجا که در دشمنی با الگوها و ارزش های مسلط در جامعه که گفتمان حاکم گسترنده و پشتیبان آنهاست، قرار می گیرد— می تواند همانند امری سیاسی در نظر گرفته شود.
۳.

تحلیل مفهومی چند فرهنگ گرایی ابزاری؛ مطالعه موردی روسیه(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۲۱۷ تعداد دانلود : ۱۳۱
بازنگری در روش های مدیریت در جوامع کثرت گرا به ویژه در میان لیبرال دموکراسی های عمدتا مهاجر پذیر منجر به ظهور سیاست-گذاری جدیدی تحت عنوان چند فرهنگ گرایی شد. اگرچه کاربست الگوی چند فرهنگ گرایی در این نظام ها بستر مناسبی را برای مدیریت در جوامع چندقومی و چند فرهنگی ایجاد نموده، اما انتقاداتی از جمله کاهش انسجام ملی و هویت مشترک و برآمدن گروه های ملی گرای افراطی بر آن وارد شده و در کنار این انتقادات، نقد دیگری مطرح شده مبنی بر اینکه کاربست مفهوم چند فرهنگ گرایی در نظام های غیر دموکراتیک مانند روسیه که از ساختاری چند فرهنگی و چند قومی برخوردارند، چگونه خواهد بود. هدف اصلی این مقاله ارائه یک چارچوب مفهومی است که در آن کاربست نظریه چند فرهنگ گرایی را در کشورهایی با ساخت سیاسی اقتدارگرایی هیبریدی به تصویر می-کشد. در این مقاله با بررسی مورد روسیه و با استفاده از مفهوم اقتدارگرایی هیبریدی به ارائه رویکردی تلفیقی با عنوان «چند فرهنگ گرایی ابزاری» پرداخته شد. مطابق یافته های این پژوهش کاربست این مفهوم در کشورهای اقتدارگرا یا کشورهایی با رژیم اقتدارگرای هیبریدی مانند روسیه نیز امکان پذیر است. در نتیجه، چندفرهنگ گرایی بیشتر جنبه ابزاری دارد و عناصر دموکراتیک و اقتدارگرا هر دو مشاهده می گردد. برای این کار از روش پژوهش قیاسی بهره برده و تلاش می شود با توضیح مفهوم چند فرهنگ گرایی و اقتدارگرایی هیبریدی به کاربست آن ها در مورد روسیه پرداخته شود، سپس با استفاده ازمفاهیم ذکر شده و مطالعه موردی به تکمیل این مفاهیم پرداخته و یک مدل تحلیلی جدید با عنوان «چند فرهنگ گرایی ابزاری در رژیم های اقتدارگرای هیبریدی» ارائه می شود.
۴.

تصوف به مثابه روش تفکر و یا زیست اجتماعی؛ بررسی تأثیر گسترش فقه صوفیانه در دوران پیشا مشروطه بر بقا و رواج خرافه در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: خرافه عقلانیت فقه حدیث گرا تصوف مشروطه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۵ تعداد دانلود : ۲۱۸
خرافه دستاورد جامعه ایست که از عقلانیت روی گردانده است. اینکه چرا جامعه ای دینی چون ایران قاجاری به ویژه در دوران پیشا مشروطه در دام خرافه افتاده، پرسشی است که مقاله حاضر در پی آن است. پاسخ ارائه شده متاثر از ادغام ناخوشایند دو جریان فکری متفاوت است: جریان فقه حدیث گرا و جریان تصوف. به صورت کلی نمی توان هیچیک از این دو را مستقلا و اجبارا عامل رواج خرافه دانست، اما حسب شرایط اجتماعی ایران و همچنین به دلیل نزدیکی مبانی معرفتی این دو جریان، تخفیف جایگاه عقلانیت، این امتزاج صورت و با ارائه گونه ای از روش تفکر و زیست اجتماعی، فقه حدیث محور صوفیانه، فضا را برای فقه پویا، اصولی و عقل محور به تنگنا می برد. فقهِ حدیث محورِ صوفیانه دارای سرریز خرافه در جامعه است؛ چون علم در این جریان تقلیل می یابد، لذا دین توانایی اصلاحی خود را از دست داده و در نبود پاسخهای عقلانی به مشکلات جدید، خرافه تنها پناه جامعه می گردد. پژوهش پیش رو در چارچوب جامعه شناسی تاریخی و با بهره مندی از روش تحلیل اسنادی، مرور آثار و اسناد مختلف جریانهای فکری عهد قاجار، در پی تشریح این موضوع است.
۵.

الزامات و ویژگی های گفتمان برتر انتخاباتی (مطالعه موردی دوازدهمین انتخابات ریاست جمهوری در ایران)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: گفتمان انتخاباتی انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم عوامل درون گفتمانی بافت عوامل غیرگفتمانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۴ تعداد دانلود : ۱۳۶
پژوهش حاضر سعی داشته با استمداد از رهیافت گفتمانی به تبیین رفتار رأی دهی مردم ایران در انتخابات ریاست جمهوری بپردازد. لذا سوال اصلی پژوهش «چرایی پیروزی یک گفتمان انتخاباتی» یا پرسش از الزامات و ویژگی های گفتمان برتر انتخاباتی بوده است. پاسخ به این پرسش به کمک چارچوب تحلیلی برگرفته از نظریه گفتمان لاکلاو و نظریه تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف و با الهاماتی از نظریات رفتار رأی دهی انجام گرفته است. سپس سعی شده با استمداد از این چارچوب تحلیلی و در قالب مورد پژوهی به تبیین چرایی پیروزی گفتمان گفتمان اعتدال در انتخابات سال 96پرداخته شود. به زعم نگارنده روحانی توانست پیروز انتخابات 96 گردد به این دلیل که اوّلا سازه زبانی و گفتمانی بهتری را برساخته بود. بویژه آنکه گفتمان روحانی نسبت به رقبا، وجه استعاری و بعد ابتکاری قوی تری داشته، زنجیره هم ارزی وسیع تری را تشکیل داده و توان برجسته سازی و به حاشیه رانی قوی تری داشت. ثانیاً به بهترین وجه از بافت جهت تقویت گفتمان خود استفاده نمود و ثالثا از عوامل غیرگفتمانی از جمله کنش ورزی سیاسی مناسب، اختیارات دولتی و ظرفیت شبکه های اجتماعی مجازی در جهت پیروزی خود استفاده نمود.
۶.

راهبردهای برجسته سازی و به حاشیه رانی در گفتمان انتخاباتی حسن روحانی (مطالعه موردی: انتخابات ریاست جمهوری سال 1396)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: برجسته سازی و به حاشیه رانی گفتمان انتخاباتی انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم غیریت سازی قابلیت اعتبار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۵ تعداد دانلود : ۳۴۲
برجسته سازی و به حاشیه رانی یکی از فرایندهای اثرگذار در منازعات گفتمانی در انتخابات است. در واقع، یکی از ویژگی های گفتمان پیروز آن است که توانایی برجسته سازی نقاط قوت خود و نقاط ضعف حریف و به حاشیه رانی نقاط قوت رقیب و نقاط ضعف خود را داشته باشد.  مقاله حاضر درصدد است در چارچوب نظریه تحلیل گفتمان لاکلاو و با مورد پژوهی انتخابات سال 96 به پاسخ به این پرسش بپردازد که راهبردهای گفتمان پیروز در برجسته سازی و به حاشیه رانی چه بود؟ یافته های تحقیق با تمرکز بر سخنرانی های انتخاباتی، مستند تبلیغاتی و مناظرات انتخاباتی حسن روحانی مبنی بر آن است که روحانی با استفاده از غیریت سازی با دولت قبل و تسری بار منفی آن به نامزدهای اصولگرا و توجه به بعد اسطوره ای گفتمان خود و رقیب به برجسته سازی نقاط مثبت خود و نقاط ضعف رقیب پرداخته است. وی همچنین با توسل به دال تهی و قابلیت اعتبار به برجسته سازی نقاط ضعف رقیب و به حاشیه رانی برخی نقاط قوت آن روی آورده است. و در نهایت، وی برای خنثی نمودن تبلیغات رقیب، دال امنیت را در منظومه گفتمانی خود جای داده است.
۷.

تحلیل گفتمان ضد امنیتی گروهک تروریستی جیش العدل (جیش الظلم) در سیستان و بلوچستان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تروریسم تکفیری در ایران امنیت جنوب شرق ایران جیش العدل جیش الظلم گفتمان انتقادی ارزش متنی ارزش گفتمانی ارزش امر سیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۴ تعداد دانلود : ۶۹
تروریسم یکی از اصلی ترین متغیرهای تأثیرگذار بر امنیت کشورهای جهان و به خصوص غرب آسیا است. جمهوری اسلامی ایران و به ویژه جنوب شرق کشور نیز از این قاعده مستثنی نیست و امنیت این منطقه تحت تأثیر مفهوم تروریسم است. گروه های تروریستی در این مناطق، گفتمان و عملکرد خاص خود را پیگیری نموده و بر حسب آن گفتمان، یارگیری و بسیج منابع را عملی ساخته اند. یکی از این گروه های تروریستی که روندی گفتمانی را در کنار عملکرد نظامی و مستقیم پیگیری می کند، جیش العدل[1] نام دارد. این نگاشته بنا بر ضرورت تبیین علمی و دقیق ناامنی های شکل گرفته در مناطق شرقی جمهوری اسلامی ایران، تبیین گفتمان و عملکرد گروهک تروریستی جیش العدل را با استفاده از الگوی فرکلاف (2001) در دستور کار دارد و مطالعه منابع تولیدشده و در اختیار گروهک را انجام خواهد داد. عملیات های ناامن ساز و تروریستی این گروهک علاوه بر بسترهای عملیاتی، منشعب از گفتمان آن است و ترسیم الگوی مطلوب امنیت پایدار در این مناطق، مرحله بعد از شناسایی دقیق گفتمان ضد امنیتی این گروهک است. شیوه گردآوری داده ها در این نگاشته بر مبنای داده های دسته اول گروهک و منابع کتابخانه ای است و روش تحقیق نیز بر مبنای الگوی گفتمان انتقادی فرکلاف است. نگاشته بر این فرض مبتنی است که امر اجتماعی و ایدئولوژیک گروهک جیش العدل (جیش الظلم) در سطح ملی و محلی، تحت تأثیر ارزش های واژگانی گرامری و ارزش گفتمانی آن است و عملکرد ضد امنیتی این گروهک منشعب از عناصر و ارزش های خاص گفتمانی آن است که در ادامه شاخص های آن معرفی می شود. این گروهک تروریستی در جامعه جهانی و امت اسلامی به دلیل مجموعه اقدامات ضد انسانی و دینی، تحت عنوان «جیش الظلم» شناخته می شود.
۸.

پوپولیسم راست در اروپای غربی و ایالات متحده آمریکا و زمینه های شکل گیری آن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: پوپولیسم جهانی شدن ایدئولوژی سبک گفتمانی استراتژی سیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۰ تعداد دانلود : ۷۹۶
موفقیت پوپولیست های جناح راست در اروپا و آمریکا، پوپولیست های جناح چپ در آمریکای لاتین و رهبران پوپولیست احزاب و جنبش های مختلف در نقاط مختلف جهان، نشانه ی آن است که پوپولیسم بار دیگر به هسته ی سیاست معاصر بازگشته است. ایده اصلی آن بر ادعای نمایندگی و یا عمل به نام مردم چونان مردم عادی یا توده و مخالفت با نخبگان، تشکیلات مستقر و یا بلوک قدرت استوار است. گفتمان سیاسی پوپولیستی بر اساس دوگانگی بین «ما» و «آن ها» ساخته می شود. در این جا، پوپولیسم ایدئولوژی نیست، بلکه منطق سیاسی است؛ یعنی طرز تفکری درباره ی سیاست. به طور ویژه، زمینه های شکل گیری پوپولیسم جدید- از جمله پوپولیسم جناح راست در اروپا و آمریکای شمالی- با پدیده ی گسترده ی جهانی شدن لیبرال پیوند خورده است، پدیده ای که دارای مشخصه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خاص و گسترده ای است. بررسی علمی این پدیده و توجه به پیشینه و خاستگاه آن به عنوان گام نخست در فهم پوپولیسم در این کشورها ضروری ست. مقاله ی حاضر، ضمن بازخوانی مفاهیم نظری در خصوص پوپولیسم، به پوپولیسم راست معاصر در اروپا و ایالات متحده آمریکا پرداخته و ویژگی های آن را بیان کرده و می کوشد زمینه های شکل گیری آن را در این کشورها تااندازه ای روشن کند.
۹.

تأملی بر مبانی مشروعیت نظام سیاسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مشروعیت مشروعیت توصیفی مشروعیت هنجاری مشروعیت مبتنی بر رضایت مشروعیت کارکردی مشروعیت قانونی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۴ تعداد دانلود : ۴۷۱
مشروعیت چیست و بر چه بنیادهایی استوار می شود. این پرسشی است که مقاله حاضر در جست وجوی پاسخ به آن برآمده است. در این زمینه ابتدا به مهم ترین نظریه ها و رهیافت های مطرح در این حوزه اشاره شده و در نهایت نظریه ای جامع در این خصوص ارائه می شود. براساس یافته های این مقاله مشروعیت امری نسبی، پیچیده و چندسطحی است که در شکل تام و کامل خود بر پایه ها و اجزای مختلفی چون رضایت، قانون، هنجارها و کارامدی استوار می شود، ولی از آنجا که تحقق مشروعیت تام امری آرمانی به نظر می رسد، باید میزان مشروعیت هر نظام را بسته به هماهنگی و تحقق این اجزای متنوع ارزیابی کرد. بدین ترتیب در عرصه سیاست واقعی همواره با درجاتی از مشروعیت ناقص روبه رو خواهیم بود.
۱۰.

فهم واقعیت یا کاربست تئوری؟ نقد کتاب زمینه های اجتماعی انقلاب ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۵۰۸ تعداد دانلود : ۳۳۱
کتاب زمینه های اجتماعی انقلاب ایران نوشتة حسین بشیریه و ترجمة علی اردستانی را انتشارات نگاه معاصر در 1393 ش منتشر کرد. در این کتاب، مؤلف با استفاده از مجموعه ای از نظریه ها و عمدتاً با گرایش مارکسیستی به بررسی علل، فرایند، و پی آمدهای انقلاب ایران پرداخته است. از ویژگی های قابل تأمل این کتاب طبقاتی دیدن منازعات سیاسی در ایران و پیوند ایدئولوژی ها با طبقات و منافع طبقاتی است. در این مقاله، این کتاب ازمنظر روش، مبنای نظری، و داده های تاریخی نقد و بررسی شده است و درمجموع، به این نتیجه می رسد که باوجود کاربرد روش های متنوع و استفاده از داده ها و مستندات گسترده، این کتاب نتوانسته است تبیین دقیق و جدیدی از پیروزی انقلاب اسلامی و پیدایش اسلام سیاسی و ماهیت دولت در جمهوری اسلامی ایران ارائه کند. در این مقاله علت این ناکامی در دل بستگی مؤلف به نظریه های مارکسیستی و تعمیم غیرنقادانة مفاهیم و نظریه های مدرن به جامعة ایران جست وجو می شود.
۱۱.

جنگ یمن و القاعده شبه جزیره (2015-2016)(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: عربستان یمن القاعده شبه جزیره ائتلاف عربی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۷۰ تعداد دانلود : ۸۸۵
هرچند یمن در دسته بندی دولت ها جزء «ریزقدرت ها» به شمار می آید، این کشور با داشتن موقعیتی استراتژیک، مهره ای کلیدی در روند امنیتی و بازی های سیاسی منطقه خاورمیانه و جهان تعریف می شود. حمله ائتلاف عربی به یمن با رهبری عربستان و حمایت ضمنی قدرت های بزرگ فرامنطقه ای، به پیامدهای سیاسی و امنیتی در یمن به عنوان قربانی اصلی این بحران و دیگر بازیگران منطقه ای و بین المللی انجامیده است. در کنار ظهور حوثی های شیعه به عنوان یک قدرت سیاسی نظامیِ مؤثر با پشتوانه وسیع مردمی، به ویژه در شمال این کشور، القاعده شبه جزیره نیز به عنوان یکی از بازیگران عرصه سیاسی یمن به تبع این جنگ تغییرات شگرفی را در قدرت و ماهیت تجربه کرده است. این مقاله به بررسی تحولات یمن پس از تجاوز عربستان می پردازد و عمدتاً بر رشد القاعده شبه جزیره تأکید می کند.
۱۲.

بسیج منابع ، فرهنگ سیاسی و مساله تداوم نهضت های اجتماعی در ایران ( مطالعه موردی نهضت نفت)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فرهنگ سیاسی نظریه بسیج منابع چارلز تیلی نهضت نفت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۳۱ تعداد دانلود : ۷۷۱
نهضت های اجتماعی در تاریخ معاصر ایران، تا پیش از انقلاب اسلامی، عموماً شکست خورده و تداوم نداشته اند. نهضت ملی شدن نفت یکی از این جنبش های ناکام به شمار می رود. در حالی که در 30 تیر سال 1331 بسیج گسترده ای از نیروهای اجتماعی روی داد؛ حدود یکسال بعد، در جریان کودتای 28 مرداد چنین بسیجی امکان پذیر نشد و نهضت نفت بدون مقاومت جدی مردمی سقوط کرد. این پژوهش با تکیه بر مفهوم سازمان در نظریه بسیج منابع چارلز تیلی به تبیین چرایی این فرایند می پردازد. در این راستا، ابتدا با تکیه بر منابع تاریخی به فقدان سازمان در نهضت ملی اشاره می شود و سپس علل آن بررسی می گردد. بر اساس یافته های این مقاله، فقدان اخلاق و فرهنگ سیاسی مطلوب و معطوف به همکاری جمعی از عوامل اصلی این مشکل به شمار می روند. در واقع، چرخه «استبداد، بی اعتمادی و فردگرایی» به ظهور فرهنگی می انجامد که کار سازمانی را سخت و گاه ناممکن می سازد. بنابراین در فقدان فرهنگ سیاسی مطلوب، از جنبش های اجتماعی در ایران انتظار موفقیت نمی رود و جنبش هایی چون نهضت نفت حتی در صورت نبود فشار خارجی، محکوم به شکست بوده اند.
۱۳.

تحلیل دور ه های زمانی گفتمان انقلاب اسلامی با تکیه بر رهبری امام خمینی(س)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: امام خمینی انقلاب اسلامی گفتمان دموکراسی سوژه کارگزار سوژه بنیان گذار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۱ تعداد دانلود : ۳۴۵
درصورتی که گفتمان را منظومه ای معنایی تصور کنیم که حول یک دال مرکزی سامان یافته و تحت تأثیر زمان و مکان قرار دارد؛ تحلیل این گفتمان در بازه های زمانی مختلف اهمیت می یابد؛ چراکه اصولاً گفتمان ها ابدی و آرمانی نیستند و از ابتدا تاریخی و زمانمند هستند. لذا تمیز بهتر بازه های زمانی و گسست های احتمالی، کمک شایانی در تحلیل گفتمان انقلاب می کند. این تمایزات زمانی، ضمن بیان تفاوت های گفتمانی، سبب اثبات وجود سوژه های متفاوتی نیز می شوند؛ که متعاقب آن چیستی فضای سیاسی و عملکرد رهبران را تشریح می کنند. هدف از این پژوهش شرح جایگاه امام به عنوان رهبر دائمی انقلاب در تمام بازه های زمانی، بر اساس مفهوم سوژه است. در این پژوهش نویسندگان ضمن تمیز سه بازه زمانی مختلف (از سال های بعد 56 تا پیش از ارائه پیش نویس قانون اساسی، زمان نگارش و تصویب قانون اساسی و دوران بعد از تصویب نهایی قانون) معتقدند که جایگاه امام بر اساس میزان نوآوری و خلاقیت در ارائه گفتمان که لازمه سوژه خلاق و بنیان گذار است و همچنین اسارت سوژه کارگزار در جبر ساختار های پیشین، به طور متناوب از سوژه کارگزار به بنیان گذار و مجدداً به سوژه کارگزار تغییر می کند. این نگرش ضمن تشریح فرآیند انقلاب، بر مسیر دموکراتیک انقلاب ایران و عملکرد امام بر اساس اصول دموکراسی تأکید می کند.
۱۴.

شیعه و مساله مشروعیت حکومت در عصر غیبت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: عدالت مشروعیت مشروعیت تام مشروعیت ناقص

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷۴ تعداد دانلود : ۴۴۶
مشروعیت چیست و در اندیشه شیعی بر چه بنیادهایی استوار می شود. در پاسخ به این پرسش نظریه های رایج، اغلب مشروعیت را امری ساده و تک علتی دانسته و عموما آن را به شخص حاکم معطوف می کنند. این مقاله ضمن توضیح پایه ها و ابعاد مختلف مشروعیت در ادبیات جدید علوم سیاسی مستندات آنها را در نصوص دینی جستجو خواهد کرد. بر اساس یافته های این مقاله مشروعیت امری نسبی، چند لایه و چند سطحی است که در شکل کامل خود بر پایه ها و اجزای مختلفی چون رضایت، قانون، صلاحیتهای شخصی، هنجارها، عدالت و کارامدی استوار می شود. از آنجا که مشروعیت تام به وضعیتی آرمانی می ماند که دست یافتنی نیست باید مشروعیت نسبی هر نظام سیاسی را بر حسب هماهنگی و وجود این معیارهای متعدد ارزیابی کرد. بنابراین ما در واقعیت درجاتی از مشروعیت خواهیم داشت و نظام های سیاسی همواره میزانی از کسری مشروعیت را با خود دارند.بدین ترتیب مقاله حاضر با رهیافتی مقایسه ای به دنبال ارائه برداشتی جدید از مشروعیت حکومت در عصر غیبت برآمده است.
۱۵.

جمهوری به مثابه سکولاریسم؛ بررسی چرایی مخالفت روحانیت با جمهوری از مشروطه تا انقلاب اسلامی(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: سکولاریسم جمهوری مشروطیت روحانیت سلطنت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۱۶ تعداد دانلود : ۵۴۵
این مقاله در پی پاسخ به این سؤال است که چرا روحانیت علی رغم همراهی با جنبش های مردمی، به ویژه مشروطه، از پذیرش جمهوری و همراهی با آن سرباز می زده و با آن ابراز مخالفت می کرده است؟ در پاسخ به این پرسش، این مقاله با رهیافتی تاریخی خواهان رسیدن به این نتیجه است که جامعه ایران، از جمله روحانیون، با توجه به تجربه های حاصله از جمهوری انقلابی فرانسه، جمهوری آتاتورک و نهایتاً جمهوری مورد نظر مارکسیست ها و توده ای ها، تصوری سکولار و ضد دین از جمهوری داشت و آن را در تقابل با دین و مشروعیت دینی می دید. بنا بر همین تصور، جامعه ایران برای حفظ تشیع، سلطنتی که مشروعیت خود را وابسته به اسلام می دید، را بر جمهوری سکولار و ضد دین ترجیح می داد. این نگرانی تا زمان طرح مفهوم جمهوری اسلامی توسط حضرت امام خمینی، که محصول بازسازی مفهوم جمهوری غربی بر اساس مبانی اسلام شیعی بود، ادامه داشته است.
۱۶.

مشروعیت چند لایه: تاملی در مبانی مشروعیت نظام سیاسی در سیره و کلام امام علی علیه السلام(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: قانون امام علی (ع) مشروعیت سیاسی مشروعیت چندلایه رضایت عامه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۸۵ تعداد دانلود : ۸۷۶
مشروعیت دولت بر چه بنیادهای استوار می شود و آیا می توان بنیادهای مشروعیت در نظریه های جدید را در کلام و سیره امام عل(ع) جستجو کرد؟ این مقاله می کوشد تا با روشی تطبیقی به این پرسشها پاسخ دهد. در این راستا ابتدا در قسمت اول برخی از نظریه های مشروعیت توضیح داده خواهد شد. بر اساس یافته های این بخش مشروعیت امری بسیط نیست بلکه پدیده ای چند لایه است که ابعاد مختلفی چون کارکردها، رضایت عمومی، قانون و اخلاق و هنجارها را در بر می گیرد. سپس در بخش دوم ابعاد مذکور در سیره و کلام امام علی (ع) جستجو شده و در نهایت مقاله به این نتیجه می رسد که مشروعیت از نگاه امام علی(ع) چندلایه و مبتنی بر ابعاد مختلف بوده و حکومتها برای مشروعیت داشتن باید مجموعه ای از ویژگی ها را دارا باشند. در واقع مشروعیت تام به وضعیتی آرمانی می ماند و حکومتها به نسبت نزدیکی به این وضعیت مشروعیت داشته و از حق فرماندهی و اطاعت شدن برخوردارند.
۱۷.

تبیینی از علل تغییرات سرمایه اجتماعی در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سرمایه اجتماعی تحولات گفتمانی در ایران تغییرات سرمایه اجتماعی در ایران نظریه نهادگرایی گفتمانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۸۴ تعداد دانلود : ۸۲۵
اکنون سرمایه اجتماعی به یکی از مباحث مهم در ادبیات توسعه تبدیل شده است و با توجه به آثار اقتصادی، اجتماعی و سیاسی آن در کشور ما، در سند بیست ساله کشور نیز درباره تلاش برای ارتقای آن بحث شده است. یکی از مباحث مهم مربوط به سرمایه اجتماعی، تغییرات و نحوه شکل گیری آن است که بررسی و درک این موضوع، برای ارتقاء آن ضرورت دارد. نگاهی به تحولات سرمایه اجتماعی ایران در سه دهه اخیر نشان می دهد با وجود وقوع پدیده هایی نظیر انقلاب، جنگ، گسترش نفوذ مذهب و افزایش میزان تحصیلات- که همگی بر اساس نظریه های موجود، عوامل مؤثر بر رشد سرمایه اجتماعی محسوب می شود- سرمایه اجتماعی در ایران کاهش یافته است. برای تحلیل این موضوع با اتکاء بر نظریه های نهادی و گفتمانی، به بیان چارچوب نظری جدیدی می پردازیم. یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که دلیل اصلی تغییرات سرمایه اجتماعی در ایران، تغییرات گفتمانی است و کاهش آن را نیز می توان بر اساس این موضوع تحلیل کرد.
۲۰.

نهادگرایی وتاثیر نظریه سرل در مورد نهادها برآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کلیدواژگان: نهاد، نهادگرایی، نظریه سرل، زبان،گفتمان،

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۸۰ تعداد دانلود : ۱۵۷۲
نهادگرایی در سالیان اخیر توجه خاصی را به خود جلب کرده است. البته نهادگرایی دارای نحله های گوناگونی است و با انتقاداتی نیز مواجه بوده است. در این مقاله با اتکا بر تحلیل مقایسه ای به بررسی نهادگرایی می پردازیم و تقسیم بندی جدیدی از نحله های آن ارائه می نمایم. سپس با توجه به این تقسیم بندی، انتقاد سرل به نهادگرایان در مورد غفلت از زبان و اثرات توجه به زبان به عنوان یک نهاد مهم را بررسی می نماییم. یافته های ما نشان می دهد در نظر گرفتن زبان به عنوان یک نهاد، باعث ارتباط نظریه های نهادگرایی با نظریه هایی می شود که تحت عنوان نظریه های گفتمانی معرفی می شوند. این ارتباط می تواند منشا بهبود وتحولی مهم در نظریه های نهادگرایی باشد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان