معصومه تقی زادگان

در بسیاری فرهنگ ها، بافندگی و نساجی به عنوان پیشه و صنعت، اغلب کار مردان و در قلمرو خانه، اغلب کار زنان بوده است. تمایز میان محل کار و خانه در دوران مدرن موجب تمایز میان دوزندگی حرفه ای مردان و بافتنی ها و سوزن دوزی های تفننی زنان شد. از نظر منتقدان فرهنگی، بافتنی ها و سوزن دوزی های زنان فقط نشانگر ذوق زنانه یا عشق به خانه نبود، بلکه نشانگر الگوهای تحمیل شده به زن خانه دار، مطیع و سازگار بود. هدف این مقاله پرداختن به آثار هنرمندان معاصر زن ایرانی است که با الهام از دوختن و بافتن، در جست وجوی زبان زنانه هستند. از این رو پرسش اصلی این است که هنرمندان زن هنرهای تجسمی، چگونه و با چه شیوه هایی بافتن و دوختن را به راهی برای جست وجوی زبان هویت زنانه تبدیل کرده اند. برای پاسخ به این پرسش با ترکیب روش های «تحلیل رویداد» و «تحلیل روند»، پنج نمایشگاه هنری «تجلی احساس»، «سو+زن»، «زنان می سازند»، «نخش» و «پرسبوک» مطالعه و تحلیل شد. نتایج نشان دهنده تغییرات تجربه هنرمندان زن معاصر ایران طی سه دهه 1370 تا 1400 است. هنرمندان طی دهه 1370- به ویژه در رویداد هنری مخصوص زنان با عنوان «تجلی احساس»- دوختن و بافتن را به عنوان زنانگی مادرانه و مهارت زن در چارچوب کار خانگی و گاه سنتی و روستایی تصویر کردند، اما در پی تغییرات اجتماعی- فرهنگی دهه 1380 در رویدادهای هنری مانند نمایشگاه «سو+زن» و «زنان می سازند» و «پرسبوک» شاهد به کارگیری دوختن و بافتن همچون کنشی انتقادی و زبانی توسط هنرمندان زن برای بازاندیشی هویتی زنان در دهه 1380 و 1390 هستیم.

هدف اصلی این مطالعه شناخت تجربه های میانجیگری والدین در نسبت میان فرزندانشان و فضای مجازی است و بر این مبنا پرسش اصلی مطالعه این است که والدین چه راهبرد هایی برای میانجیگری و تنظیم استفاده کودکانشان از اینترنت به کار می گیرند؟ برای پاسخگویی به این سوالات مطالعه از «میانجیگری» به عنوان رویکردی مطرح در مطالعات رسانه ای استفاده شده است. نمونه های این مطالعه والدین کودکان 9 تا 12 سال بودند که با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند و حجم نمونه نیز بر مبنای نمونه گیری تا اشباع نظری پیش رفت. متن مصاحبه ها پس از پیاده سازی با استفاده از نرم افزار مکس.کیو.دی.ای تحلیل مضمونی شد و داده ها زیر سه عنوان نگرش های والدین، استراتژی های والدین و چالش های والدین ارائه شدند. یافته کلیدی این پژوهش این است که درک محدود والدین از خطرات آنلاین و شکاف سواد دیجیتالی والدین و فرزندان نهایتا صلاحیت دیجیتال والدین را کاهش داده و آنچه با آن رو به رو هستیم بحران در میانجیگری والدین است.

چشم انداز فضای مجازی با ترکیبی از فرصت ها و مخاطرات، سازنده فضای زیست کودکان در سراسر جهان است. اینترنت و فضای مجازی از یک سو فرصت های بی نظیری که نسل پیش تجربه ای از آن نداشته اند را در اختیار کودکان قرار می دهد و ازسوی دیگر، زمینه ساز مخاطرات و دل نگرانی های فراوانی درباره تجربه کودکی آن ها می شود. آموزه های تحقیقاتی دهه های اخیر از والدین می خواهد که میزان استفاده کودکانشان را کنترل کنند و از طرفی، فضای مجازی بستر آموزش، سرگرمی، ارتباطات اجتماعی و... کودکان نسل جدید است. این وضعیت در شرایطی رخ داده است که همه کودکان دانش و مهارت لازم برای حفظ ایمنی و امنیت دیجیتال خود را ندارند و به گفته یونیسف، میلیون ها کودک در معرض خطر آنلاین قرار گرفته اند. هدف مقاله حاضر دستیابی به تصویری از تاب آوری دیجیتال کودکان در ایران است. این ارزیابی بر مبنای تحلیل نظرات و گزارش های والدین از مصرف فرزندانشان  و با بهره گیری از دوگانه مفهومی امنیت دیجیتال-ایمنی دیجیتال انجام می شود. برای تحقق این هدف از روش مصاحبه عمیق استفاده و با والدین گروه سنی 9 تا 13 سال گفت و گو شده است. سؤال اصلی این است که آیا کودکان ما، توانایی ها و مهارت های حفظ امنیت و ایمنی خود را در زمان استفاده از فضای مجازی را دارند؟ نتایج نشان می دهد که شناخت محدودی از خطرهای آنلاین و به تبع آن راهکارهای حفظ امنیت و ایمنی دیجیتال وجود دارد.

توسعه شتابان، نامتوازن و سیاست زده سبب شده است که در اغلب کشورهای درحال توسعه کنشگران محیط زیست با سیاستمداران در تعارض قرار گیرند؛ پروژه های هنر محیط زیستی نیز افشاگرانه بر کاستی ها و کم توجهی برنامه ها و سیاست-های آینده نگرانه تاکید می کنند. توجه هنرمندان به مسئله محیط زیست برخواسته از کلیشه های رایج درباره احساسی بودن هنرمندان یا رومانتیک بودن هنرمندان نیست، بلکه مساله برخواسته از آگاهی مدنی و مسئولیت اجتماعی هنرمندان است. در مقاله حاضر به بررسی تجربه های محیط زیستی هنرمندان می پردازیم و با مطالعه تجربه هنرمندان ایران به این پرسش می پردازیم که چگونه هنرمندان طرح مسئله محیط زیست در عرصه عمومی را توسعه می دهند؟ این کار از خلال صورتبندی ای از موضوعات محیط زیستی ارائه شده در آثار هنرمندان کنشگرا (اکتیویست) انجام شده است، آنچه در این میان مهم است نقش هنرمندان به عنوان کنشگران حوزه عمومی است که با خلق اثر زمینه ساز گفتگو در عرصه عمومی می شوند. این مطالعه با روش تحلیل مضمون و مفهوم هنر گفتگویی گرنت کستر انجام شده است و ضمن ارائه صورتبندی ای از آثار هنرمندان ایرانی فعال در زمینه هنر محیطی بر اساس مفهوم «هنر گفتگویی» گرنت کستر نشان می دهد که فعالیت های هنرمندان ایرانی چگونه زمینه ساز کنشگری آنها در حوزه محیط زیست شده است.

مساله چیستی سینمای دینی، پاسخ های متعددی همچون سینمای اشراقی، عرفانی، معناگرا و سینما حقیقت داشته و تلاش هایی برای مطالعه سینمای دینی همچون ژانر، گونه و سبک انجام شده است. اما در این مقاله به جای ارائه تعاریف ساختاری و پایدار از سینمای دینی، رویکردی استقرایی در پیش گرفته شده تا فضای مفهومی یا تلقی های اجتماعی و فرهنگی از سینمای دینی در متن فیلم ها ترسیم شود. لذا با مطالعه فیلم های راه یافته به جشنواره سینمای دینی رویش و بررسی تعداد 369 فیلم بر اساس روش شناسی تحلیل محتوا، به این پرسش پاسخ داده شده که ظهور و تجلی دین در آثار این جشنواره چگونه است؟ چه ابعاد و شاخص هایی از دین در آثار سینمایی این جشنواره نمود دارد؟ همچنین با مطالعه تطبیقی اولین دوره جشنواره (1384) با دهمین دوره جشنواره رویش (1395)، تحولات فرهنگی و اجتماعی در سینمای دینی مورد مطالعه گرفته و به این پرسش پرداخته شده که نمودهای دینی در فیلم ها چه تغییراتی داشته است؟ نتایج پژوهش نشان داد که مواجهه ستایشگرانه سینماگران با دین جای خود را به مواجهه ای پرسشگرانه و جستجوگرانه نسبت به دین داده است؛ همچنین بازنمایی مناسکی دین در سینما به طور چشم گیری کاهش داشته و نوعی سینمای دینیِ غیرمناسکی افزایش یافته است؛ همچنین مواجهه های سنتی و نوستالژیک در سینمای دینی که بر معصومیت ذاتی (کودکانه، ساده دلی روستایی، طبیعت گرایی ناب) یا بازسازی و حفظ سنت ها (آیین های سنتی، مشاغل سنتی، بناهای سنتی، هنرهای سنتی) تاکید دارد کاهش یافته و جای خود را به سینمای تروماتیک و بحرانی داده است.

گفتمان های موجود در مورد همگرایی شیعه و سنی، شامل سه گفتمان «تقریب مذاهب»، «وحدت اسلامی»، و «انسجام اجتماعی» هستند، اما فارغ از گفتمان ها، مقاله حاضر الگوهای فرهنگی همسازی میان شیعه و سنی در منطقه لارستان (جنوب استان فارس) و بستک (غرب استان هرمزگان) را با رویکرد اجتماعی مطالعه می کند. هدف این مقاله، بررسی ابعاد مختلف این الگوی فرهنگی است و پرسش های پژوهش عبارتند از اینکه: درجه همزیستی و مدارای فرهنگی میان شیعه و سنی در این منطقه تا چه حد است؟ همچنین، درجه تعصب گرایی قومی و مذهبی در میان این دو گروه مذهبی چگونه است؟ برای پاسخ به این پرسش ها، به مطالعه میدانی و مصاحبه پیمایشی با 420 نفر از اهل تشیع و تسنن در منطقه لارستان و بستک پرداخته ایم. نتایج پژوهش نشان می دهد که در جنوب استان فارس، همزیستی، همگرایی، و درهم تنیدگی اجتماعی بین شیعیان و اهل تسنن وجود دارد.

تحولات تکنولوژیک و ظهور و گسترش رسانه ها موجب نزدیک شدن دو حوزه تولید و مصرف رسانه ای است و نهایتا سبب شکل گیری فرهنگ مشارکتی شده است. عرصه هنر می تواند زمینه و بستر مناسبی برای درک این تغییرات باشد، از این رو مقاله حاضر بر اساس ارائه مقولاتی نظیر «محیط رابط کاربری»، «عناصر طراحی»، «نوع مواجهه» و «گام تعاملی» مقیاسی برای مطالعه سطوح تعامل و مشارکت آثار هنر رسانه ای ارائه کرده و سپس با استفاده از مقیاس طراحی شده و روش مشاهده مشارکتی آثار سومین نمایشگاه هنر دیجیتال تهران (تاداکس) در سال 1392 تحلیل و به ارزیابی وضعیت مخاطب در هنر رسانه ای ایران پرداخته است. هدف از این مطالعه پاسخ به این پرسش است که این آثار از چه سطح تعاملی ای و مشارکتی ای برخوردار هستند؟ پاسخ به این پرسش تنها به منظور نقد و ارزیابی آثار هنری نیست بلکه راهی برای مطالعه فرهنگ رسانه ای مشارکتی در ایران است. نتایج مطالعه و ارزیابی آثار نشان داد که سطوح تعامل اثر و سطح مشارکت مخاطب در هنر رسانه ای ایران محدود است و اگرچه مخاطب از موقعیت بیننده به وضعیت کاربر درآمده اما هنوز در اغلب موارد مشارکت کننده در خلق اثر نیست. 

بازنمایی، بازتابی از واقعیت های جهان پیرامونی نیست؛ بلکه تصویری جهت داده شده از واقعیت، در رابطه با متن اجتماعی و فرایندهای ایدئولوژیک جاری در جامعه است. رسانه ها نیز تصویر بازنمایی شده از واقعیت ارائه می دهند؛ به ویژه زمانی که واقعیت زندگی زنان را در فیلم و سریال ها به تصویر می کشند؛ آنچه از زنان در فیلم ها به تصویر در می آید، منطبق بر متن اجتماعی و ایدئولوژی های پنهان در هنجارهای اجتماعی است، هنجارهایی که نه خنثی هستند و نه عینی؛ بلکه در راستای منافع طبقات برخوردار از قدرت اجتماعی شکل یافته اند. طبیعی جلوه دادن آنچه تاریخمند است را بارت، اسطوره می نامد. به نظر وی زندگی اجتماعی مملو از اسطوره هاست. اسطوره ها، نظام های معنایی ای هستند که نبایستی آن ها را بدیهی و مسلم فرض کرد، بلکه اسطوره با طبیعی جلوه دادن آنچه تاریخی است، منافع گروهی را تامین می کند رویکرد تاریخمند بارت و تلاش او در جهت پرده برداشتن از منافع برخی نیروهای اجتماعی در فرهنگ عامه قابل توجه است. با همین رویکرد، مقاله حاضر به بازنمایی زن در فیلم «درباره الی... » اصغر فرهادی می پردازد تا به کشف معانی پنهان فیلم و آشکارسازی اسطوره بی کفایتی زن در لایه های معنایی این فیلم برسد. در این راستا مقاله حاضر در بخش رویکرد نظری با گذری بر مفهوم بازنمایی به شرح نظریه اسطوره بارت می پردازد. سپس همچون بارت که نشانه شناسی را روشی اساسی برای نقد ایدئولوژیک و کشف اسطوره می داند، این مقاله نیز به تحلیل نشانه شناختی فیلم «درباره الی...» می پردازد تا اسطوره فیلم و گفتمان سازنده آن را برملا سازد.

اسطوره زبان جهانی هنر، به عنوان زبانی با نمادهای مشترک میان همه فرهنگ ها، در برابر رویکرد تمایز سبک ها و ژانرهای هنری، که بر بومی بودن تجربه های آفرینش هنر تأکید دارند، از دیرباز در نظریه های هنر مطرح بوده است. هنر مدرن با ارائه فرم های ناب، آبستره و انتزاعی ادعای تحقق ایده زبان جهانی هنر کرد. اما این طرح از هنر جهانی با نقد مرکزگرایی اروپایی آن در دهه 1960 مورد بحث قرار گرفت. موج دیگرِ ادعای تحقق هنر جهانی در دهه های اخیر با فراگیری عصر جهانی شدن آغاز گردید. با این حال همچون دیگر عرصه های فرهنگ این دغدغه وجود دارد که آیا هنر جهانی به عنوان شکل ها و فرم های ناب که وجه مشترک میان فرهنگ ها است در حال شکل گیری است یا در پس هژمونی دنیای غرب، الگوهای آفرینش هنر غرب در حال جهانی کردن و مرجع قرار دادن خود هستند. نتیجه این جریان آیا حرکت به سوی هم شکلی در آفرینش هنری و حذف تنوع های هنری نخواهد بود؟ جریان جهانی شدن، آنتی تز بومی گرایی یا جریان مقاومت فرهنگ های بومی در برابر اضمحلال را در درون خود شکل داد. طرح دوباره هنرهای منطقه ای مانند هنر آسیایی، هنر عربی، هنر آفریقایی و هنرهای ملی مانند هنر ژاپنی، هنر کوبایی و احیاء استراتژیک آنها از سوی دولت ها و حکومت های منطقه ای گونه ای مقاومت در برابر جهانی شدن و هضم شدن در الگوهای فراگیر بود. تقویت و احیاء هنر اسلامی نیز در دو دهه اخیر با عناوینی چون هنر جهان اسلام، هنر کشورهای اسلامی، هنر مسلمانان و هنر خاورمیانه در همین جریان تفسیرپذیر است. در مقاله حاضر ضمن پرداختن به گونه های مختلف هنر منطقه ایِ اسلام بر تفاوت های میان این گونه ها تأکید خواهد شد؛ با این حال وجه مشترک آنها به عنوان مقاومت فرهنگی در برابر جهانی سازی هنر مورد تحلیل قرار خواهد گرفت. در این مقاله با تأکید بر رویکرد روش شناختی گفتمانی لاکلا و موفه به مفصل بندی، دال ّهای مرکزی و دال ّهای شناور هنر مدرنِ جهان اسلام پرداخته، و صورت بندی گفتمانی آن ارائه خواهد شد.

در این مقاله فیلم های مسعود کیمیایی به مثابة بازتاب شرایط اجتماعی تحلیل میشوند. مسئله مقالة حاضر یافتن عناصری روایی در ساخت فیلم است که شاخص ترین و مهم ترین مسائل جاری را در زمان ساخت فیلم در خود دارند. رویکرد نظری بازتاب به ما کمک میکند که هر یک از آثار کیمیایی را آینه ای از مسائل روز بدانیم. رویکرد روش شناختی مقاله تحلیل محتوای کیفی است که بر اساس آن، پنج فیلم سینمایی کیمیایی به منزلة بازتاب پنج دورة تاریخ معاصر ایران تحلیل میشوند. فیلم قیصر در دوران بیداری، فیلم سفر سنگ در دوران انقلاب اسلامی، فیلم دندان مار در دوران جنگ تحمیلی، فیلم سلطان در دوران سازندگی و فیلم اعتراض در دوران اصلاحات بازگوکننده و نشان دهندة مسائل جاری جامعه مایند.

هدف این مقاله بررسی عوامل موثر بر بازار عرضه و فروش نقاشی در ایران است. در تحقیق مذکور، عوامل به چهار دسته تقسیم شده اند که عبارتند از: 1) ویژگیهای فردی و اجتماعی هنرمند 2) ویژگی های بصری و زیباشناختی تابلوهای نقاشی 3) نقش نگارخانه ها و واسطه ها و 4) قیمت گذاری و سازوکار بازار. برای دست یابی به این هدف، به مطالعه میدانی عرضه و فروش تابلوهای نقاشی در نگارخانه ها، گالری ها و نمایشگاه های تهران پرداختیم. با به کارگیری روش پیمایشی، 414 تابلو نقاشی از مراکز فروش فعال در تهران طی چهار ماه اول سال 1387 نمونه گیری شد و تاثیر متغیرهای سن و جنسیت نقاش، ویژگی های کالبدی (اندازه، نوع قاب، بستر و مواد)، ویژگی های زیباشناختی تابلو (سبک، تکنیک و مطلوبیت هنری) و شیوه عرضه آثار به بازار (نگارخانه، مغازه و نمایشگاه) بر قیمت این آثار آزمون شد. نتایج مصاحبه و گفتگو با نقاشان و نگارخانه داران در بعد کیفی تحقیق و انجام تحقیقات پیمایشی در بعد کمی تحقیق نشان داد رابطه پایدار و معناداری میان عوامل زیباشناسانه (سبک، تکنیک، شگردهای بصری و...) و عوامل غیر زیباشناسانه (سن و جنسیت نقاش و ویژگی های کالبدی اثر مانند اندازه و ...) بر قیمت آثار هنری وجود دارد. کشف رابطه میان این متغیرها، نشان دهنده قواعد پایدار و مشترکی میان ارزیابی های هنری و ارزش گذاری های اقتصادی است.

"هدف این مقاله، بررسی میدانی فرایند هویت یابی و بحران هویت در بین دانش آموزان است. بحران هویت عبارت است از وجود تزلزل و ابهام در تعریفی که فرد از خود و وجود خود دارد و مانع از آن می شود که به سوالات اساسی «من کیستم؟» و «چه می خواهم» پاسخ دهد. در این تحقیق، تئوری های مکتب روانشناسی گشتالت، مکتب روانشناسی رشد و مکتب جامعه شناسی کنش متقابل گرا بررسی می شوند و در نهایت، با تحلیل نظریه های اریکسون و استرایکر و تلفیق آنها، مدل تحلیلی تحقیق ارایه می گردد. در این مدل، دو بعد شناختی و ارزشی در هویت شناسایی می شود، به گونه ای که پاسخ به سوال «کیستم؟»، به عنوان بعد شناختی و پاسخ به سوال «چه می خواهم؟» به عنوان بعد ارزشی فرایند هویت یابی مطرح گردد. داده ها به روش پیمایشی و با استفاده از تکنیک مصاحبه و پرسش نامه جمع آوری شده است. جامعه آماری شامل دانش آموزان دبیرستان های شهر «لار» است و حجم نمونه 260 نفر محاسبه گردید."

" رویکردی که تاکنون جامعه‌شناسی برای شناخت هنر در پیش گرفته، ارجاع هنر به زیربنای اقتصادی و تولیدی اثر هنری، یا ارجاع آن به جهان‌بینی و ایدئولوژی هنرمند، و یا ارجاع هنر به ساخت طبقاتی مخاطبان و مصرف‌کنندگان آن بوده است؛ اهمیت هیچ یک از این عناصر (اثر هنری، هنرمند، مخاطب) را نمی‌توان انکار کرد، اما باید گفت،آن‌چه بیش از هر چیز اهمیت دارد، «ارتباط» بین این عناصر است؛ شبکه پیچیده روابط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی میان آن‌ها که «دنیای هنر» را می‌سازند. موجودیت هنر در گرو مبادلات میان این چهار عنصر(دنیای هنر، اثر هنری، هنرمند، مخاطب) است. در واقع، هنر سیستمی خود تنظیم کننده از روابط کارکردی میان این چهار عنصر ساختاری است. در این تحقیق سیستم هنر را بر مبنای مدل سیستمی پارسونز(AGIL) مورد بررسی قرار می‌دهیم و روابط کارکردی میان عناصر ساختاری آن را مطالعه می‌کنیم.