مجلس خبرگان از نگاه امام خمینى(ره) (مقاله پژوهشی حوزه)

مجلس خبرگان یکى از نهادهاى عالى است که در قانون اساسى جمهورى اسلامى ایران پیش بینى شده و سه وظیفه مهمِ شناسایى, انتخاب و نظارت بر رهبرى را عهده دار مى باشد. اعضاى این نهاد عالمانى متعهدند که از سوى مردم برگزیده مى شوند.
به همان اندازه که رهبرى در نظام اسلامى جاى گاهى رفیع و بلند دارد مجلس خبرگان نیز, که وظیفه اش در ارتباط با رهبرى است, مهم و ارزش مند است.
امام خمینى(ره) به عنوانِ معمار و بانیِ انقلاب اسلامى از سال هاى نخستین شکل گیریِ این نهاد, به تبیینِ جاى گاه این مجلس و تشویق و ترغیب مردم به حضور در انتخاب خبرگان پرداخت و نیز خبرگان منتخب مردم را به دقت در انجام وظیفه توصیه فرمود.
در این جا گزیده اى از سخنان امام در پنج محور عرضه مى گردد:
1ـ جاى گاه مجلس خبرگان
امام در قسمتى از پیامى که به هنگام گشایش اولین دوره مجلس خبرگان ارسال داشتند, فرمودند:
(… و اکنون شما اى فقهاى شوراى خبرگان و اى برگزیدگان ملت ستم دیده در طول تاریخ شاهنشاهى و ستم شاهى, مسئولیتى را قبول فرمودید که در رأس همه مسئولیت ها است و آغاز به کارى کردید که سرنوشت اسلام و ملتِ رنج دیده و شهید داده و داغ دیده [در] گرو آن است.)1
2ـ شرکت مردم در انتخابات
امام بارها و بارها بر حضور مردم در انتخاب خبرگان سفارش أکید داشتند:
(امروز در ملت ما مطرح است قضیه مجلس خبرگان براى تعیین رهبرى. این مسئله اى است که نباید ملت ایران براى آن, کم ارج قائل باشد. الان یک دسته ـ از قرارى که شنیدم ـ دوره افتاده اند که این مجلس خبرگان نباید باشد, براى این که تضعیف رهبرى است. مجلس خبرگان, تقویت رهبرى است, گول این حرف ها را نخورند, باید همه وارد بشوند, این یک تکلیف است.)2
در جمع دانش جویان عضو دفتر تحکیم وحدت و انجمن اسلامى دانش جویان دانش گاه هایِ سراسر کشور فرمودند:
(البته مسائل زیادى در پیش داریم و شما در پیش دارید که باز شیاطین دوره افتاده اند و نمى خواهند بگذارند این مسائل تحقق پیدا کند. یکى همین مجلس خبرگان است که امروز محل ابتلاى همه است. مجلس خبرگان یک مجلسى [است] که باید شما و ملت بدانند که این مجلس پشتوانه کشور است براى حفظ امنیت کشور و حفظ استقلال کشور و حفظ آزادى براى کشور و اگر مسامحه در این امر بشود, یک تقصیرى است که ممکن است جبران بعدها نشود این تقصیر. باید همان طورى که اعلام مى کنند و آن روزى که اعلام مى کنند, آقایان بروند و افرادى را که تعیین کرده اند بزرگان, به آن ها رأى بدهند و کسانى هم که خودشان میل دارند که رأى بدهند بروند و شرکت بکنند, در آرا آزادند, هر کس را مى خواهند انتخاب کنند, ولیکن شرکت داشته باشند.)3
و در پیامى که به مناسبت انتخابات مجلس خبرگان صادر کردند, نوشتند:
(…و لهذا تعیین خبرگان و فقیه شناسان از تکالیف بزرگ الهى است و هیچ کس را عذرى در مقابل اسلام و پیش گاه خداوند قهّار نخواهد بود و من تکلیف خود را در این موضوع ادا نمودم و همان طور که قبلاً تذکر دادم مردم در دادن رأى به اشخاص واجد شرایط آزاد هستند و هیچ کس را حقّ الزام کسى نیست و من امیدوارم که ملت شریف ایران در این امر مهم الهى که منحرفان از هر چیزى بیش تر با آن مخالفت کرده و مى کنند و این نیز از اهمیت آن است, یک دل و یک جهت در روز انتخابات به سوى صندوق ها هجوم برند و آراى خود را به صندوق ها بریزند.)4
در وصیت نامه سیاسى ـ الهى نیز بر این تأکید ورزیدند:
(وصیت من به ملت آن است که در تمام انتخابات چه انتخاب رئیس جمهور و چه نمایندگان مجلس شوراى اسلامى و چه انتخاب خبرگان براى تعیین شوراى رهبرى یا رهبر در صحنه باشند.)5

3ـ دقت در انتخاب افراد شایسته

امام در وصیت نامه در دو جا به مردم سفارش مى کنند که در انتخاب خبرگان دقت به خرج دهند و شایسته ها را برگزینند:
(… مثلاً در انتخاب خبرگان براى تعیین شوراى رهبرى یا رهبر توجه کنند که اگر مسامحه نمایند و خبرگان را رویِ موازینِ شرعیه و قانون, انتخاب نکنند چه بسا که خساراتى به اسلام و کشور وارد شود که جبران پذیر نباشد.)6
و فرموده اند:
(… و همین معنا در انتخاب خبرگان براى تعیین شوراى رهبرى یا رهبر با ویژگى هایى خاص باید در نظر گرفته شود که اگر خبرگان, که با انتخاب ملت تعیین مى شوند, از روى کمال دقت و یا[از روى] مشورت با مراجع عظام هر عصر و علماى بزرگ سرتاسر کشور و متدینین و دانش مندان متعهد به مجلس خبرگان بروند, بسیارى از مهمات و مشکلات به واسطه تعیین شایسته ترین و متعهدترین شخصیت ها براى رهبر یا شوراى رهبرى پیش نخواهد آمد یا با شایستگى رفع خواهد شد.)7

4ـ خبرگان و انتخاب رهبر

امام به اعضاى خبرگان و برگزیدگان مردم توصیه مى کنند که در انتخاب رهبر نیک بنگرند که تاریخ و نسل هاى آینده و اولیاى خدا درباره آنان قضاوت خواهند کرد:
(تاریخ و نسل هاى آینده درباره شما قضاوت خواهند کرد و اولیاى بزرگ خدا ناظر آرا و اعمال شما مى باشند: (وَاللّهُ منْ وَرائهم مُحیط). کوچک ترین سهل انگارى و مسامحه و کوچک ترین اعمال نظرهاى شخصى و خداى نخواسته تبعیت از هواهاى نفسانى, که ممکن است این عمل شریف الهى را به انحراف کشاند, بزرگ ترین فاجعه تاریخ را به وجود خواهد آورد.)8

5ـ خبرگان و سلوک فردى و اجتماعى

امام دو بار در جمع نمایندگان مجلس خبرگان سخنرانى کردند: یک بار در تیرماه 1362 و بار دیگر در تیرماه 1364. در این دو بار بر دو نکته تأکید کردند: یکى حفظ شئون اهل علم و رعایت زى طلبگى و دیگرى پرهیز از اختلاف.
(… یکى قضیه این که از آن زیِّ روحانیت که زیِّ طلبگى بوده است, اگر ما خارج بشویم, اگر روحانیون از آن زى که مشایخ ما در طول تاریخ داشته اند و ائمه هدى ـ سلام اللّه علیهم ـ داشته اند, ما اگر خارج بشویم خوف این است که یک شکستى به روحانیت بخورد و شکست به روحانیت شکست به اسلام است. اسلام با استثناى روحانیت محال است که به حرکت خودش ادامه بدهد.)9
و نیز فرمودند:
(آن چیزى که مردم به آن توجه دارند و موافق مذاق عامه است, این[است] که زندگى شما ساده باشد, همان طورى که سران اسلام و پیغمبر اسلام و امیرالمؤمنین و ائمه ما زندگى شان ساده و عادى بود بلکه پایین تر از عادى.)10
(مطلب دیگرى که باز انسان را مى ترساند که خداى نخواسته مبادا این انقلاب به واسطه این مطلب صدمه ببیند ـ و بدانید که مى بیند اگر خداى نخواسته بشود ـ و او این است که بین آقایان در بلاد اختلاف باشد. اگر در صنف فرض کنید کامیون داران و [یا] آن هایى که شغل هاى مختلف دارند, اگر اختلافى در بین آن ها وارد بشود, به صنف دیگر سرایت نمى کند. کامیون دارها اگر با هم مختلف بشوند به بازار هیچ کارى ندارد, سرایت هم نمى کند, اما اگر در صنف ما اختلاف پیدا بشود این اختلاف به بازار هم کشیده مى شود, به خیابان هم کشیده مى شود, براى این که شما هادیِ مردم هستید, مردم توجه دارند… .
اختلاف ریشه اش از حبّ نفس است. هر کس خیال مى کند که من براى خدا این آقا را باهاش اختلاف مى کنم, یک وقت درست بنشیند در نفس خودش فکر کند ببیند ریشه کجاست. حسن ظن به خودش نداشته باشد, سوء ظن داشته باشد. ریشه همان ریشه شیطانى است که آن حبّ نفس انسان است.)11
اکنون همه نگاه ها به چگونگیِ برگزاریِ انتخابات دوره سوم مجلس خبرگان دوخته شده; امید است که ملت, شوراى نگهبان و همه دست اندرکاران و اعضاى خبرگانِ کنونى و آینده, رهنمودهاى حضرت امام را آویزه گوش قرار دهند و انتخاباتِ این نهادِ اساسیِ کشور را هرچه با شکوه تر برگزار کنند.
سردبیر
________________________________________
پى نوشت ها:
وصیت نامه حضرت امام, قبل از بازنگرى قانون اساسى نوشته شده است. در قانون اساسى پیش از بازنگرى, شوراى رهبرى یا رهبر پیش بینى شده بود.
1. صحیفه نور, ج18, ص43.
2. همان, ج17, ص79.
3. همان, ص89.
4. همان, ص103.
5. همان, ج21, ص187.
6. همان.
7. همان, ص 188.
8.همان, ج 18, ص42.
9.همان, ص44.
10. همان, ج19, ص 188.
11. همان, ج 18, ص46.