حکومت اسلامى در احادیث شیعه (مقاله پژوهشی حوزه)

در آغازِ کتاب (حکومت اسلامى) تألیف امام خمینى ـ رضوان اللّه تعالى علیه ـ آمده است:
ولایت فقیه از موضوعاتى است که تصور آن موجب تصدیق مى شود و چندان به برهان احتیاج ندارد; به این معنا که هر کس عقاید و احکام اسلام را حتى اجمالاً دریافته باشد چون به (ولایت فقیه) برسد و آن را به تصور آورد بى درنگ تصدیق خواهد کرد و آن را ضرورى و بدیهى خواهد شناخت. 1
اگر بخواهیم این نظریه فقهى محکم را توضیح دهیم باید به این منظور تمام قرآن مجید و روایات اسلامى ـ اعم از احادیث شیعه و سنى ـ و فقه مدوّنِ اسلام را مطالعه, و مورد دقت و تأمل قرار دهیم. یک بخش از این کار یعنى مطالعه احادیث شیعه, توسط مؤلفان کتاب (الحکومة الاسلامیة فى احادیث الشیعة الامامیة) انجام شده است.
در این کتاب 775 حدیث از حدود هشتاد کتاب حدیثى شیعه استخراج شده که مجموعه این احادیث همان نظریه امام خمینى ـ رضوان اللّه تعالى علیه ـ را به خوبى روشن مى کند.
در این احادیث مطالبى را با حدود 140 عنوان مى یابیم که همه آن ها از لوازم و ملازمات حکومت در اسلام است.فهرست محتواى احادیث مذکور به این شرح است:
ولایت و حکومت از پایه هاى اسلام است.
حاکم اعوانى دارد: قاضى, حاسب, امیر, امین, عریف, کسى که حدّ جارى کند. امیرالحاج و قاسمِ (قسمت کننده) بیت المال .
امام مسلمین2 نسبت به آن چه در دست مردم است اولویت دارد.
امام مسلمین در امور مردم امین شمرده مى شود.
خیرخواهى و نصیحتِ امام مسلمین واجب است.
شکستن بیعت امام جایز نیست.
مخالفت فرمان امام جایز نیست.
بر امام رعایت عدالت و بر مردم اطاعت از او واجب است.
دفاع از امام واجب است.
شنیدن دشنام به امام و نیز شنیدن غیبت و بدگویى او جایز نیست.
استخفاف به امامِ عادل و ترکِ یارى او در برابر دشمنان حرام است.
خروج بر امام عادل جایز نیست.
جایز است که امام غیر از خمس و زکات مبلغ دیگرى از مردم بگیرد.
رسول خدا ـ صلّى اللّه علیه وآله ـ از ساختن دیوار براى باغ ها جلوگیرى کرد که عابرین بتوانند از میوه آن درخت ها استفاده کنند.
امام مى تواند از غیر مواردى که خمس در آن ها وارد شده است خمس بگیرد.
امام مى تواند مردم را از دادن زکات معاف کند.
امام مى تواند خمس و انفال را بر مردم حلال کند.
امام مى تواند مالکیتِ اشخاص را نسبت به آن چه در دست آن ها است تثبیت کند و آن چه را قبل از حکومت او انجام شده پى گیرى نکند.
وظیفه امام نسبت به بدعت ها.
امام نسبت به نماز خواندن بر اموات, از دیگران سزاوارتر است.
امام براى امامت جماعت از دیگران احق است.
امام مسلمین و نماز جمعه.
امام مسلمین و نماز عید قربان و عید فطر.
امام مى تواند مردم را برحضور در نمازجماعت اجبار کند.
عیدقربان بودن و عید فطر بودن به حکم امام ثابت مى شود.
مخالفت با امام در انجام مناسک حج جایز نیست.
امام مى تواند مردم را به انجام حج وادارکند.
امام, امیرالحاج (سرپرست حجاج) تعیین و نصب مى کند.
امام در موارد لزوم قرعه, قرعه کشى مى کند.
امام زکات مى گیرد و براى گرفتن زکات مأمور امین دارد.
پنهان کردن زکات از امام جایز نیست.
زکات فطره را باید به امام بدهند.
امام صدقات را طبق نظر خود تقسیم مى کند.
امام وامِ وامداران را از زکات مى پردازد.
امام سهم (مؤلفة قلوبهم) را از زکات مى پردازد.
امام حقوق و حق الزحمه مأموران اخذ زکات را مى دهد.
خمس مربوط به حاکم است.
امام خمس, را تقسیم مى کند.
انفال, ملک امام است.
امام وارث کسى است که وارث ندارد.
امام مى تواند ارث کسى را که وارث ندارد به برخى از کسانى که صلاح بداند بدهد.
امام در برخى موارد دیه را مى گیرد و در بیت المال قرار مى دهد.
امام قیمتِ عبدى را که مولایش او را کشته مى گیرد و در بیت المال قرار مى دهد.
بیت المال در تقویتِ اسلام و دین هزینه مى شود.
بر امام واجب است بیت المال را میان مسلمین به طور مساوى (عادلانه) تقسیم کند.
امام بیت المال را به کسى که حقى در بیت المال ندارد نمى دهد.
کسى که حقى در بیت المال ندارد نباید در آن تصرف کند. و لازم است امام او را از این کار منع کند.
مردم در بیت المال و فىء شریک هستند.
بر امام لازم است در مصرف بیت المال دقت کند.
امام نمى تواند بیت المال را ذخیره کند مگر در صورتى که مصلحتى آن را ایجاب کند.
ارتزاق از بیت المال مکروه است.
ارتزاق از بیت المال براى کسى که در بیت المال حق دارد جایز است.
لازم است امام به قاضى به اندازه اداره زندگى اش از بیت المال بپردازد.
اگر حج خانه خدا و زیات قبر رسول خدا ـ صلى اللّه علیه وآله ـ به طور کلى متروک شود بر امام لازم است با هزینه کردن بیت المال برخى از افراد را به حج خانه خدا بفرستد.
امام کفاره اى که به عهده شخص فقیر واجب شده از بیت المال مى پردازد.
امام وام مقروضان را مى پردازد.
امام در برخى موارد هزینه ازدواج افراد خاصى را از بیت المال مى پردازد.
امام, زن زناکار را (براى حفظ او از آلودگى) شوهر مى دهد.
امام براى رفع نزاع میان شیعیان از بیت المال مى پردازد.
امام در برخى موارد دیه اى که به عهده شخصى واجب شده از بیت المال مى پردازد.
امام اشتباه قاضى را با پرداخت از بیت المال جبران مى کند.
امام به کسانى که توان کسب ندارند از بیت المال کمک مى کند.
امام با صرف بیت المال دست سارق را که بریده شده معالجه مى کند و در ایام معالجه از او پذیرایى مى کند.
امام مخارج زندانیان را مى پردازد.
جهاد با غیر امام یا منصوب از طرف او و بى اذن از آنان جایز نیست.
امام غنائم جنگ را به نظر خود تقسیم مى کند.
تعیین مقدار جزیه و مورد صلح و شرایط آن با امام است.
تعیین شرایط ذمه با امام است.
امام درجنگ به دشمن امان مى دهد.
غنائم در برخى موارد ملک امام است.
امام و اراضى خراجیه.
امام و اسراى جنگى.
امام خود, قضاوت مى کند و یا قاضى نصب مى کند.
صفات قاضى.
حاکم, همسر کسى را که مخارج زندگى را نمى دهد طلاق مى دهد.
حاکم, زوجه کسى را که مفقودالاثر است طلاق مى دهد.
امام در برخى موارد ولیّ طلاق است.
امام و مسئله ملاعنه.
امام و اجبار کسى که ظهار کرده است….
امام و اجبار کسى که ایلا کرده است به طلاق یا….
حاکم مال غیر را بدون رضایت او در برخى موارد مى فروشد.
امام و تصرف در مال کسى که غایب است.
امام عبد دیگرى را بى رضایت او آزاد مى کند.
حکم رسول خدا به کندن درخت سمرة بن جندب.
حکم به ورشکسته بودن افراد با امام است.
اقامه حدود الهى با حاکم است.
احتیاط در اجراى حدود لازم است.
قضاوت طبق فقه اسلام میان اهل کتاب جایز است.
لزوم اقامه حدود بر کفار اگر گناهى را آشکارا انجام دهند.
امر محاربان با امام است.
امام مى تواند مجرمى را عفو کند و او را از حدّ معاف دارد.
وساطت براى عدم اجراى حدّ جایز نیست.
خوب است امام کسى را که همسر خود را بر غیر دستور شرعى طلاق داده تأدیب کند.
کسى که مسلمانان را اذیت مى کند تعزیر مى شود.
اگر دو نفر (غیر زن و شوهر ) برهنه زیر یک لحاف بخوابند تعزیز مى شوند.
کسى که شهادت دروغ داده باشد تعزیر مى شود, و او را دور شهر مى گردانند تا مردم او را بشناسند.
کودکى که دزدى کند تعزیر مى شود.
کسى که دیگرى را متهم کند تعزیر مى شود.
کسى که در ماه رمضان با همسر خود نزدیکى کند تعزیر مى شود.
تعیین مقدار تعزیر با امام است.
در برخى موارد برخى مجرمان تبعید مى شوند.
محارب اگر تبعید شد بر او سخت گرفته مى شود.
چه کسانى زندانى مى شوند.
زندانى شدن براى خیانت.
حبس مست تا به حال معمولى برگردد.
حبس براى شهادت دروغ.
حبس براى این که گیسوان زنى را تراشیده باشد.
حبس براى عدم پرداخت نفقه همسر.
حبس به خاطر زنا.
حبسِ شش روزه براى اتهام قتل.
حبس براى فرمان دادن به قتل.
حبس براى این که کسى را نگه داشته تا دیگرى او را بکشد.
کسى که قاتل را فرارى داده حبس مى شود تا قاتل را بیاورند.
حبسِ کفیل تا بده کار را بیاورد.
حبس براى این که بدهى خود را بپردازد.
حبس براى ارتکاب دزدى.
حبس براى اختلاس.
حبس زنى که مرتد شده است.
حبس کسى که ایلا کرده تا همسرش را طلاق دهد و یا….
امام دستور مى دهد زندانیان را روز جمعه و عید به نماز جمعه و نماز عید ببرند.
در حبس با تهدید اقرار گرفتن پذیرفته نیست.
کیفیت رفتار با زندانیان.
والى مى تواند جلو احتکار را بگیرد.
امام برخى چیزها را معدوم و بناها را خراب مى کند.
امام خانه خائن را خراب مى کند.
امام مى تواند دستور قتل برخى از کفار را صادر کند.
تهدید خطاکار در برخى موارد جایز است.
وظیفه امام درمورد کسى که جنایتى مرتکب شده و به حرم الهى پناه برده است.
براى حاکم جایز است که در اموال مردم تصرف کند.
روایات ولایت فقیه.
واژه امام عادل شامل فقیه منصوب از قبیل امام مى شود.
صفات امام عادل.
روایات یاد شده شامل مطالبى است که در ارتباط با حکومت است و اگر حاکم و حکومتى نباشد این روایات مورد نخواهد داشت, پس وجودِ اصلِ حکومت در میان احکام اسلام مفروغ عنه است و اسلام جداى از حکومت اسلامى نیست که توسط رسول خدا ـ صلى اللّه علیه وآله ـ ابلاغ شده است و جمله معروف تفکیکِ اسلام از سیاست در واقع تفکیک اسلام از اسلام است.
کتاب (الحکومة الاسلامیة فى احادیث الشیعة الامامیة) در 248 صفحه وزیرى توسط انتشارات مؤسسه در راه حق (قم) چاپ شده است.
________________________________________
پى نوشت ها:
1 . حکومت اسلامى, ص 6, چاپ سوم; 1391هـ.ق. نام دیگرِ این کتابِ ارج مند (ولایت فقیه) است.
2 . در کل این احادیث قرائنى وجود دارد که ثابت مى کند امام مسلمین در این روایات, اعم از امام معصوم است.