ارزیابی انتقادی رویکرد تأویلی اشاعره در فهم نصوص دینی از منظر آیه الله جعفر سبحانی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
استفاده از روش تأویل در فهم متن از گذشته بین متفکران اسلامی رایج بوده است. فارغ از گروه خاصی از فریقین که از این روش استفاده نبرده اند و آن را نفی می کنند؛ عمده اندیشمندان اسلامی از آن در حوزه مباحث تفسیری و کلامی استفاده می کنند. البته مواجهه یکسانی با آن در میان موافقان وجود ندارد. دسته ای به پذیرش حداکثری این روش نظر داشته و برخی استفاده حداقلی و برخی از بهره اعتدالی آن سخن می گویند. متکلمان اشعری به خصوص در طبقه متقدمان اگرچه منکر کلی تأویل نیستند؛ اما عملاً از آن اجتناب ورزیدند و لوازم و نتایج دیدگاهشان تفاوتی با اهل حدیث ندارد. استاد سبحانی در مقام یک مفسر کلامی، در تفسیر آیات قرآن و روایات، استفاده از روش تأویل را منوط به رعایت ضوابط و شرایطی مجاز دانسته و به نقد رویکردهای افراطی و تفرطی در این عرصه میان متفکران اسلامی می پردازد. براساس یافته های این پژوهش وی استفاده اشاعره از این روش را در تفسیر آیات قرآن نقد و ارزیابی کرده است و رویکردشان را خلاف عقل و نقل می داند. در این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی، ضمن اشاره به ضرورت و جایگاه تأویل نزد ایشان، ارزیابی انتقادیشان را به اشاعره در بهره گیری از آن دنبال خواهیم کرد.Critical Assessment of Ash’arites’ Exegetic Approach to Understanding Religious Texts Based on Ayatollah Jafar Sobhani’s Perspective
The use of interpretation in understanding texts has long been widespread among Islamic thinkers. Apart from a small group of thinkers from both religious sects who have not made use of this method, most Islamic thinkers utilize this method in the field of exegetic and theological discussions. However, no unitary approach does exist among the proponents and opponents. Some have had a maximal level of acceptance of this method in mind while others have limited it to a minimal level and still some others have taken the middle ground. The Ash'arite theologians, especially the earlier ones, do not deny the necessity of interpretation; however, they have practically avoided it, and the requirements and the outcomes of their views show no difference from those of traditionalists. Ayatollah Sobhani, as a theological commentator, considers the use of interpretation necessary but conditional to the observance of certain criteria and principles. He has leveled criticisms against the extremist and deviant approaches in the use of this method. Based on the findings of this study, he has critically analyzed the use of this method by the Ash'arites in interpreting the Quranic verses and concluded that their approach is contrary to reason and inspired transmission. Adopting a descriptive-analytical method, the present paper examines Ayatollah Sobhani's approach to the Ash'arite interpretive method.
تبلیغات
