حدوث عالم از دیدگاه صدرالمتألهین و تطبیق آن با آیات و روایات (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
مسئله حدوث یا قدم زمانی عالم از مباحث مهم و محل نزاع بین حکما و متکلّمان بوده است. متکلمان اسلامی غالباً با توجه به ظاهر متون دینی معتقد به حدوث زمانی کل جهان اعم از عالم فرشتگان و عالم طبیعت شده اند و در مقابل آنان حکمای اسلامی مجردات و ماده اولیه عالم طبیعت را فوق زمانی دانسته و بر حدوث ذاتی تأکید داشته اند. ملاصدرا نیز درعین اعتقاد به حدوث ذاتی عالم بر اساس مبانی خاص خود به ویژه حرکت جوهری، سعی کرده نظریه خاصی را درباره حدوث زمانی عالم مطرح کند که نه مخالف ظاهر آیات و روایات باشد و نه اشکالات وارد بر نظر متکلمان را داشته باشد. با توجه به موضوع مقاله، در این نوشتار سعی شده آیات مورد استشهاد صدرا در باب حدوث زمانی از مجموعه آثارش بررسی شود و احادیثی که می تواند در باب حدوث عالم مورد توجه قرار گیرد - هر چند متکلمان بدان نپرداخته اند-، در تطبیق بر نظر متکلمان یا نظر صدرا مورد تحلیل قرار گیرد. در این تحقیق با تحلیل آیات و روایات به این نتیجه رسیده ایم که هر چند ظاهر ایات قرآن کریم و روایات، بر مسبوق بودن عالم به عدم دلالت دارد ولی صراحتی بر حدوث زمانی کل عالم یا ایجاد عالم پس از عدم آن در زمان ندارد. وجود زمان مستقل از عالم و مقدم بر عالم، علاوه بر مشکلات عقلی با ظاهر آیات و روایات نیز سازگار نیست؛ از این رو به نظر می رسد دیدگاه صدرالمتألهین از سایر دیدگاه ها با آیات و روایات مطابقت بیشتری دارد.Temporal Creation of the World from Mulla Sadra’s Perspective and Its Comparison with Quranic Verses and Islamic Hadith
The issue of temporal creation has been a point of divergence among Islamic philosophers and theologians. Adhering to the superficial meaning of sacred texts, Islamic theologians have often argued for temporal creation of the whole universe, including the worlds of angles and nature and on the opposite side, Islamic philosophers have insisted on essential creation of the non-materials and the basic material. Mulla Sadra also believes in the eternity of the world, but tries to propose his theory in such a way that it would not be in opposition with the superficial meaning of Quranic verses and Islamic hadith (temporal creation), using especially his own ideas like “substantial motion”. The present article is an attempt to collect Mulla Sadra’s views on the verses and hadith he has cited in his work pertaining to temporal creation and to compare them to the views of theologians. Although the superficial meaning of the verses and hadiths shows that the world starts from inexistence, there is no clear affirmation of the temporal creation of the whole universe or its creation from non-existence. Considering time as existing independent of the world not only creates problems in reasoning, it is also not in consistent with the superficial meaning of the Quranic verses and hadith.