رابطه وطن و طمأنینه در سیر تطور اندیشه صوفیه از صوفیان نخستین تا ابن عربی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
طمأنینه مقامی است که اهل عرفان، معتقدند قرار دائمی با وصول به آن امکان پذیر است. امّا طمأنینه به عنوان یک مشترک لفظی با متعلّق های متفاوت در قرآن کریم و به تبع آن در کلام صوفیان مطرح شده است. در قرآن، دنیا متعلّق اطمینان قرارگرفته و امکان طمأنینه به دنیا نیز تصدیق شده است. (یونس:7) البته صوفیان می گویند هر نوع آرامش، غیر از «طمأنینه»ای که از طریق رسیدن به «وطن»، یعنی خاستگاه وجودی انسان، ایجاد شود نه دائمی است و نه اصیل. تستری در تفسیر عرفانی خود و ذیل آیه ی «فَإِنْ أَصابَهُ خَیْرٌ اطْمَأَنَ بِهِ » (حج:11) معتقد است انسانی که هنوز دارای هواست و به عبارتی به طمأنینه مطلق نرسیده، هر دریافت (مادّی یا معنوی) که باعث احساس «رضایت قلبی» و «نشاط نفس» او بشود، به همان طمأنینه می یابد. (تستری: 1423: 106)امّا با نظر دقیق عرفانی، طمأنینه مخلوط به هوا، یا همان طمأنینه پیش از وصول به وطن، «طمأنینه در غربت» است و مجازاً به آن طمأنینه گفته شده است.آیا وصول به طمأنینه مطلق شدنی ست؟ معنای «وطن» که عارفان، طمأنینه را جز با وصول به آن امکان پذیر نمی دانند چیست؟ اعتقاد به حقیقت عرفانی «طمأنینه» چه تلازماتی در بینش عرفان نظری و علمی عارفان داشته است و آنان بر این اعتقاد چه تلازماتی را بار کرده اند. در این نوشتنار به بررسی پاسخ این سؤالات از متون عرفانی صوفیان نخستین تا عصر ابن عربی پرداخته ایم.The Relationship Between Watan (Homeland) and Tuma`nina (Tranquility) in Sufism from Earliest Years to Ibn Arabi
Tuma`nina is a mystical station by which man can reach constant tranquility. But the word “Tuma'nina” has been used in relation to different objects in the holy Quran and sophistic writings. One of those objects mentioned in the holy Quran is the world where the possibility of reaching tranquility is confirmed (Surah Yunus / 7). Of course the Sufis’ view is that any tranquility acquired other than the one acquired by reaching “vatan” (homeland or existential origin of mankind) is not constant and original. The kind of tranquility that one acquires before reaching their homeland (their existential origin) is tranquility in a foreign land and therefore it is transitory. In his mystical Tafsir, Tustari, with reference to Surah Haj/11 which reads “if good reaches him, then he is content therewith”, believes that for an individual who behaves based on his instincts as not achieved absolute tranquility, any perception which brings him heartfelt satisfaction can be a means to tranquility. But is it possible to reach constant and absolute tranquility? What does vatan (homeland/ existential origin) mean in sufi words? What is the status of tranquility in the Islamic practical and theoretical mysticism? The present article is an attempt to discuss the answers to these questions based on Sufis' works from the earliest years of Sufism to Ibn Arabi.