بررسی جایگاه و موقعیت ژئواکونومیک جمهوری اسلامی ایران و نقش آن در تامین و ارتقاء امنیت ملّی (مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

چکیده

بنیان قلمروهای ژئواستراتژیک در دوران جنگ سرد که براساس توان نظامی، فضای جغرافیایی و گستره ایدئولوژیک بنا شده بود به دلایل فراوان از جمله هزینه بسیار بالای تسلیحات نظامی و پشتیبانی از کشورهای اقمار، ظهور انقلاب تکنولوژیک و گسترش ارتباطات، با فروریختن دیوار برلین از هم پاشید . در این بین با کاهش نقش مسائل نظامی و ایدئولوژیک، جناح بندی ها و رقابت هایی که بین دو ابرقدرت و هم پیمانان آن ها برپایه عامل نظامی تعریف و تفسیر می شد، سستی گرفت و عوامل:« انسانی و منابع اقتصادی » به عنوان شاخص «توسعه و قدرت fبرتر» معرفی گردید . هم اکنون مناطق استراتژیک جهان برپایه میزان تولید ناخالص ملی، منابع انسانی و منابع طبیعی، به ویژه منابع انرژی دست هبندی می شوند. به طور مشخص ملاک قدرت در سده بیست و یکم، توانمندی های اقتصادی در سطح بین المللی و کنترل نظام تولید، عرضه و مصرف کالاهای اقتصادی است . و به همین لحاظ مناطق ژئواستراتژیک منطبق با مناطقی است که منابع سرشار طبیعی (به ویژه منابع انرژری ) و نیز تولید ناخالص ملی چشمگیر دارند . بدین لحاظ منطقه خاور نزدیک بزرگ به طور اعم و حوزه های خلیج فارس و دریای خزر به طور اخص با در اختیار داشتن بیش از 70 درصد منابع انرژی (نفت و گاز) جهان، نقش " ژئواکونومیک " ویژه ای در قرن 21 بازی خواهد کرد. براین اساس جمهوری اسلامی ایران که به عنوان یک کشور مهم از دید استراتژیک در دوران جنگ سرد مطرح بود، اکنون با عامل اقتصادی (ژئواکونومی) منطبق شده است و موقعیت منطقه ای آن در دوران جنگ سرد، به موقعیت ممتاز بین المللی در عرصه جهانی بدل گشته است . این موقعیت استثنایی، جایگزین ناپذیر بوده و نقش محوری در تدوین استراتژی های جهانی قدرت در سده حاضر خواهد شد. به طوری که ایران با تسلط طبیعی بر تنگه هرمز و جزایر استراتژیک اطراف آن و همچنین هم مزر بودن با دومین منبع عمده نفت و گاز جهان در شمال، موجب می گردد جایگاه جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از نقش آفرینان اصلی استقرار صلح و ثبات بین المللی در سده بیست و یکم باشد . جمهوری اسلامی ایران نیز باید به تدوین بپردازد که هم جوابگوی مشکلات و مطالبات منطقه ای و جهانی باشد و هم به نحو « دستور کار ژئوپولتیکی » یک بسیار مطلوب، متضمن امنیت و منافع ملی و تحقق آرمان های انقلاب اسلامی گردد.