هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر خودکارآمدی تحصیلی و خستگی شناختی بر حل مسائل شناختی دانش آموزان است و جامعة آماری پژوهش را کلیة دانش آموزان پسر و دختر پایة اول متوسطه در دبیرستان های شهر سرایان تشکیل می دهند. حجم نمونة اولیة پژوهش 450 نفر از دانش آموزان پایة اول متوسطه بودند که با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شده و سپس بر اساس مقیاس خودکارآمدی تحصیلی، 120 دانش آموز (60 دختر و 60 پسر) دارای خودکارآمدی تحصیلی بالا و پایین انتخاب و به صورت تصادفی در 8 گروه 15 نفره جایگزین شدند. آزمایش دارای دو مرحله بود؛ در مرحلة اول آزمودنی ها در گروه های آزمایش و گواه با تکالیف تشخیصی قابل کنترل و غیرقابل کنترل روبرو شدند و در مرحلة دوم، گروه ها برای مقایسه در موقعیت آزمون قرار گرفتند. در نهایت، داده های پژوهش با استفاده از آزمون تحلیل واریانس سه راهه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان داد که اثر سطح خودکارآمدی تحصیلی و خستگی شناختی در عملکرد حل مسألة دانش آموزان معنی دار است. در حالی که جنسیت دانش آموزان در عملکرد حل مسألة آن ها تأثیر نداشت. یافته های پژوهش همچنین نشان داد که اثر تعاملی خودکارآمدی تحصیلی و جنسیت، اثر تعاملی خستگی شناختی و جنسیت، اثر تعاملی خودکارآمدی تحصیلی و خستگی شناختی و اثر تعاملی خودکارآمدی تحصیلی، خستگی شناختی و جنسیت بر عملکرد حل مسألة دانش آموزان معنی دار نیست. با توجه به یافته های بالا، برای مطالعة عملکرد دانش آموزان در موقعیت حل مسأله، تمرکز بر نقش متغیرهای خودکارآمدی و خستگی شناختی ضروری به نظر می رسد.
