تدوین

خط مشی عمومی معین می کند که چه فعالیت ها و اقداماتی در بخش عمومی باید انجام پذیرد و چه اقداماتی نباید انجام گیرد. فرآیند خط مشی گذاری عمومی شامل مراحلِ شناخت، بیان مسئله، طرح مسئله، تدوین، قانونی کردن و مشروعیّت بخشیدن، ابلاغ و اجرا و درنهایت ارزشیابی می باشد. اکنون ضرورت شناخت ابعاد خط مشی های عمومی در حوزه ی تدوین، در جهت تحقّق تمدن نوین اسلامی حائز اهمّیّت است. لذا هدف از این پژوهش، استخراج ابعاد خط مشی های عمومی در حوزه ی تدوین با رویکرد تمدن اسلامی می باشد. روش تحقیق، تحلیل محتوای کیفی، با رویکرد مضمون (تم) و از طریق مصاحبه ی بازِ نیمه ساختاریافته ی محقّق ساخته با خبرگان و صاحب نظران در حوزه ی خط مشی گذاری و تاریخ و تمدن می باشد. یافته های پژوهش نشان می دهد که مضامین فراگیر، به عنوان ابعاد خط مشی های عمومی در حوزه ی تدوین با رویکرد تمدن اسلامی عبارت اند از: پیشرفت و سازندگی، تعادل، شناخت، تکامل، رسالت، عقلانیّت جامع، مکتب، مبارزه با نظام سلطه گری، اسلام گرایی و سیاست. نتیجه گیری کلی اشاره به آن دارد که ابعاد و مضامین فراگیر استخراج شده در حوزه ی قانون گذاری و تدوین، می تواند به عنوان نقشه ی راه و سیاست برای سازمان ها و مؤسّسات دولتی در حوزه ی اجرا و ارزشیابی مثمرثمر باشد.  

آیین های تصمیم گیری اداری شیوه های اتخاذ تصمیمات موردی و عام الشمول دستگاه های اداری هستند که به صورت نانوشته و یا در قالب قوانین آیین اداری الزامی هستند. ایجاد قطعیت وثبات برای حمایت از شهروندان و کارآمدی اداره از دلایل تدوین این قواعد و تصویب قوانین آیین اداری بوده است. به صورت تاریخی قوانین آیین های اداری سه نسل را پشت سر گذاشته اند. نسل اول قوانین به بیان قواعدی در جهت اتخاذ تصمیمات موردی پرداخته اند، نسل دوم دربردارنده الزاماتی برای تصویب قواعد عام الشمول به صورت سلسله مراتبی و در نهایت نسل سوم بیانگر قواعدی برای انجام اعمال اداری به صورت تعاملی و مشارکتی میان نهادهای مختلف هستند. هدف اصلی این مقاله بررسی مفهوم آیین اداری، تاریخچه و محتوای قوانین آیین اداری و الزامات آیینی در دو نظام حقوق اداری آلمان و ایالات متحده آمریکا به عنوان دو نظام مهم است. روش مقاله توصیفی، تحلیلی است. مفهوم آیین اداری و محتوای قوانین آیین اداری توصیف می شوند و به صورت تحلیلی به بیان مشابهت ها و تفاوت های موجود در قوانین آیین اداری ایالات متحده آمریکا و آلمان پرداخته می شود.

مقاله حاضر، حاصل کار پژوهشی و از دسته تحقیقات کاربردی است که با هدف تبیین چالش های تدوین آئین نامه های عملیات مشترک و راه های برون رفت از آن ها نگارش شده، جامعه آماری شامل اسناد و مدارک و 15 تن از خبرگان ارتش و نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران بوده که به روش تمام شمار نمونه گیری شده اند. روش تحقیق؛ توصیفی – موردی و داده های آن با ترکیبی از روش های کتابخانه ای و میدانی و با ابزارهای فیش برداری از اسناد و مدارک، مصاحبه با صاحب نظران و توزیع پرسشنامه گردآوری شده است. داده های کیفی با روش کیفی و داده های کمی با استفاده از نرم افزار اس پی اس اس تجزیه و تحلیل شده اند. برخی از مهم ترین یافته های تحقیق شامل: عدم فهم و درک معنایی، مفاهیم و تعاریف مشترک از آئین نامه و حدود آن و رابطه بین آئین نامه، رهنامه، استراتژی (راهبرد)، دستورالعمل، بخشنامه، اساسنامه، سیاست و تدبیر؛ نبود رهنامه راهبردی و عملیاتی نیرویی؛ فقر منابع در حوزه عملیات مشترک؛ عدم وجود دانش کافی در خصوص نیروی مشترک و عملیات مشترک بین تدوین گران؛ عدم وجود دکترین بالادستی؛ وجود چالش های تدوین آئین نامه های نیرویی؛ کمبود نیروی انسانی مسلط و توانمند در حوزه نیروی مشترک و عملیات مشترک؛ فرهنگ سازمانی ضعیف در کار گروهی و مشترک؛ تعارض سازمانی به جای فرصت، تهدید است؛ انحصاری بودن تدوین آئین نامه در معاونت تربیت و آموزش؛ عدم استفاده کامل از خرد جمعی؛ تعصب نیرویی و ... هستند. در پایان، برای رفع چالش ها 12 پیشنهاد ارائه شده است.