معماری

در این مقاله با رهیافت اصطلاح شناسی و واژه شناسی به بررسی اصطلاحات و واژگانی پرداخته ایم که در تاریخ نظریه پردازی معماری، بر مفهوم عملکرد معماری دلالت داشته یا در شرح آن به کار رفته اند. بر این اساس، در بخش نخست، با رجوع به متون نظری معماری، اصطلاحات دال بر مفهوم عملکرد و نیز واژگان مرتبط با آنها به مثابه واژه و اصطلاح بررسی شده است. در بخش دوم، مبتنی بر یافته های بخش نخست، تعابیر برآمده از دلالت های اصطلاحات و واژگان بررسی شده، هم از منظر معنای لغوی و کاربرد آنها در متون نظری و هم از منظر تعبیرهای مرتبط با معماری، بررسی و مقایسه شده است. این مقایسه نشان می دهد که این اصطلاحات و واژگان عموماً با چهار تعبیر در معماری مرتبط بوده که تعددشان تأثیر بسیاری بر تنوع مفهومی عملکرد معماری داشته است. بنابراین، تنوع اصطلاحات و معنای آنها از یک سو و تنوع خاستگاه ها و تعابیر آنها از سوی دیگر نشان می دهد که همه اصطلاحات و واژگان بر یک مفهوم دقیقاً واحد دلالت ندارد. پس برای رسیدن به تعریفی روشن تر از مفهوم عملکرد معماری، باید به پیوندهای آن با معماری به سان یک کل اندیشید و به نظر می رسد که تعریف واحد از عملکرد معماری تنها در چهارچوب تعریف واحد از معماری ممکن می شود

خانه به عنوان قرارگاه رفتاری خانواده، از لحاظ عملکردی و کالبدی، مکان شکل گیری رفتار، فرهنگ و اخلاق واحد اجتماع است. خانه ی سنتی ایران مکانی سازنده و مناسب برای این مهم بود. اما معماری مسکن امروز ایران، ظرف مناسبی برای این مهم نیست! چرا که خصوصیت ایرانی بودن خود را از دست داده و به تبع آن قابلیت پرورش فرهنگ ایرانی از آن سلب شده است! لذا از الزامات معماری ما در عصر جدید، توجه به معماری اصیل سنتی و احیای معماری و بافت های تاریخی، ارزشمند، مردمی و دیرپای ایران است. زیرا زندگی، تمدن و فرهنگ زیست ما، اعم از شهری و روستایی در آنها متبلور شده و یکی از ضروریات تامین زندگی سالم و آرام، بازگشت به ارزش های زندگی پر معنی گذشته و احیا و به روز کردن معماری با هویت و ارزشمند سنتی ایران است. این مقاله با نیم نگاهی به معنای سنت، خانه و معماری سنتی و یادآوری ارزش ها و معیارهای آن، به بررسی و تحلیل طراحی یک مجموعه ی مسکونی در بافت قدیم شهر قم می پردازد. با تکیه بر مبانی و معیارهای طراحی سنتی و نیازمندی های زندگی امروز، الگویی ارائه شده، تا ضمن اقتباس از معماری سنتی، پاسخ گوی نیازهای امروز جامعه در کالبدی شایسته برای فرهنگ ایرانی باشد.

مقاله بر آن است که در مفهوم سنت و مرام سنت گرایان تعمق و تأملی نماید. آیا سنتِ سنت گرایان همان سنتِ گم شده ما و عالم معماری ما است؟ آیا این سنت، تداوم فرهنگ سنتی ما است؟ آیا این سنت می تواند پردازنده و بازآفریننده معماری سنتی ایران باشد؟ سنت گرایان از کی و کجا پدید آمدند؟ مرام آنان چیست و نگاه ایشان به معماری چگونه است؟در پاسخ، این مقاله سنت گرایی را پدیده ای مدرن و سنتِ سنت گرایان را سنتی نخستین، فرازمانی، فرامکانی و فرافرهنگی می یابد؛ سنتی که تمامی اقوام و عقاید، از هندو و بودایی و مسیحی و مسلمان را فرا می گیرد و داعیه جهان شمولی و عالم گیری دارد.مقاله سپس با تأملی در یک اثر معماری سنت گرا، کارآمدی آن را در تداوم معماری سنتی و سنت معماری این مرز و بوم بررسی می کند: معماری سنت گرا در شایسته ترین شکل خود، پا را از تعریف و تمجید و تقلید معماری سنتی فراتر نمی نهد و پاسخی از جنس زمان به معماری سنت سوخته این سرزمین نمی دهد.نتیجه آنست که معماری را گِلی است و دِلی؛ گِل را تافتن و دِل را نیافتن، سبب می شود تا معماری ما و آموزش معماری ما از فهم عمیق سنت و معماری سنتی بازماند و به تقلیدی رقیق از آن بسنده کند.

فرایند آموزش و یادگیری زمانی مؤثر واقع می شود که آموزش مبتنی بر نظریه های علمی، روش های مناسب و به کارگیری ابزار های لازم در این مسیر باشد. آموزش معماری نیز به عنوان بخشی از آموزش عالی از این قاعده مستثنی نیست. آموزش دروس سازه ای در دانشکده های معماری داخل کشور، بیشتر تئوری بوده و فاقد هرگونه تجربه عملی و حرفه ای است، لذا حاصل این نوع آموزش در بهترین صورت، جز تربیت افرادی دارای قابلیت ذهنی بالا نبوده و امکان به اجرا درآوردن و خلاقیت در آثار حرفه ای دانش آموختگان معماری، بسیار اندک است. در این مقاله، به ارزیابی ساختار و محتوای آموزش دروس سازه ای پرداخته شده و در نهایت مشکلات و معایب موجود در این نظام آموزش استخراج و پیشنهاداتی برای رفع آنها ارائه می شود. روش تحقیق این پژوهش براساس تهیه پرسشنامه ای متناسب با آموزش دروس سازه ای در رشته معماری برای دستیابی به نتایج بهتر و مطلوب تر می باشد. پرسشنامه به صورت بسته تهیه شد که در آن برای هر پرسش، تعدادی گزینه و پاسخ انتخاب و هریک از پاسخ ها به گونه ای تنظیم شد که در عین منطقی بودن برای آن سوال، از پاسخ مربوط به دیگر سوالات مجزا باشد. با این روش، تجزیه و تحلیل و طبقه بندی پاسخ ها نیز ساده تر انجام شد.

یکی از عوامل تعیین کننده در توسعه مجتمع های زیستی، بُعد اقتصادی است. سکونت گاه های انسانی، به دنبال تغییر در شیوه کوچ نشینی عموماً بر پایه کشاورزی و دامداری و فعالیت های وابسته به آن، رشد و گسترش یافته اند. اقتصاد و نظام تولیدی، نه تنها گویای کارکرد این کانون های زیستی است، بلکه عامل مهم و تاثیرگذاری بر بافت، کالبد و شکل منازل مسکونی نیز هست. آنچه که در این بحث دنبال می شود، درک و فهم نقش عوامل تولیدی در شکل گیری کران های مسکونی روستای تاریخی کندوان است. در این مطالعه، روش تحقیق کیفی با رویکرد پدیدارشناسی مورد استفاده بوده است و گردآوری اطلاعات این مطالعه در دو بخش مطالعات کتابخانه ای و میدانی بوده و تلاش شده از طریق پدیدارشناسی و مصاحبه باز و عمیق، دلایل نهان پدیده مورد مطالعه، فهم و تبیین گردد. نتایج پژوهش نشان داد که فضاهای زیستی و قدیمی روستای کندوان، در جوابگویی به عملکردها شکل گرفته است. همچنین با نظر به تغییرات پیش آمده و توجه به مشاغل جدید چون گردشگری، فضاهای تولیدی- معیشتی کران ها از عملکردهای سابق فاصله گرفته و به فضاهای زیستی ساده مبدل شده است. امروزه با نظر به تغییرات پیش آمده در شرایط معیشتی ساکنان، جهت احیاء و بکارگیری ظرفیت های محیطی و انسانی در این بخش، می بایست ویژگی های کالبدی و عملکردی این کران ها و ویژگی های معیشتی مد نظر قرار گیرد.

تجدد و روشنفکری، یکی از رویش های مهم فکری دوران مشروطه در ایران است که منجر به بازخوانی بسیاری از مفاهیم موجود از گذشته و بازتعریف آن ها براساس نگرش های نوی آن زمان می شود. این مقاله، ازطریق بررسی متون آن دوران و منابع مرتبط دیگر و با استفاده از روش تفسیری-تاریخی و تحلیل محتوا، برای پاسخ گویی به این سؤالات، که خوانش جدید از تاریخ توسط تجددخواهان چه نقشی در تکوین اندیشه میراث ملّی ایران داشت؟ و آثار معماری گذشتگان در این موضوع چه جایگاه و اثری داشتند؟ به بررسی مفهوم تجدد و مفاهیم مرتبط دیگر در این موضوع می پردازد. سپس مضمون تازه ای از مفهوم تاریخ از نگاه متجددان را که می توان آن را «خوانش تجددخواهانه از تاریخ» نام نهاد، مورد مداقه قرار می دهد. بررسی زمینه های "تکوین اندیشه میراث ملّی معماری ایران" ناشی از پیامد این خوانش از اهداف این پژوهش است، که بر معماری باقی مانده از گذشته ایران به عنوان رکنی مهم از تاریخ که هویت ساز و در فهم هستی و چیستی تاریخی ما اهمیت فراوانی دارد استوار شده است. آثاری که متجددان قصد دارند تا آن را به عنوان میراث ملّی ایرانیان به تایید، ثبت و ضبط رسانده همه را به اهمیت آن واقف ساخته و بر حفاظت از آن تاکید ورزند.

وجود فاصله میان آموزش دانشگاهی و فعالیت حرفه ای در رشته های معماری و شهرسازی در ایران مسئله ای جدی و رو به رشد است. مطالعه دقیق این فاصله، علل و وجوه مختلف آن و همچنین ارزیابی صحیحی از انتظارات و رویکردهای طرفین، لازمه اصلاح وضع موجود و دستیابی به فضای عمومی سالم در این رشته ها است. ابتدا عمق آسیب موجود، وجوه و دلایل مختلف آن و اهمیت تلاش برای اصلاح آن از مصاحبه با صاحبنظران حرفه و برخی مسئولین ارگان های دولتی و دانشگاهی روشن می شود. سپس ارزیابی دقیقی از وضعیت دانش آموختگان، با ارائه پرسش نامه ای در دفاتر حرفه ای انجام می شود، که نتایج آن به صورت قیاسی با پرسش موازی از دانشگاه، در محدوده اساتید و دانشجویان، و نگاهی به فضاهای آموزشی و حرفه ای در کشورهای دیگر مورد بررسی تفسیری قرار می گیرد. در نتیجه این پرسش مشخص می شود که بیشترین مشارکت دانش آموختگان این رشته ها در فعالیت حرفه ای در تهیه مدارک است و از سطح تخصصی پایین تری نسبت به کشورهای دیگر برخوردار است، توانمندی دانش آموختگان از نظر دانشگاه نزدیک به متوسط و از نظر حرفه ، به خصوص در زمینه دانش فنی و اجرایی و دانش علمی و حقوقی، بسیار ضعیف است و همچنین مهمترین معیارهای دفاتر بر خلاف کشورهای دیگر بر موضوعات اخلاق و انگیزه متمرکز است.

در ادبیات جهانی و بومی آموزش معماری، یادگیری تأملی، مفهومی آشناست؛ اما تاکنون، ارزیابی معماری به عنوان مکمل یادگیری تأملی، مورد مداقه و آزمون قرارنگرفته است. هدف از این پژوهش، بررسی نقش ارزیابی تأملی در ارتقاء یادگیری مفاهیم پایه در دانشجویان معماری است. در این پژوهش، نویسنده به همراه گروه مدرسان، در قالب یک آزمایش و با روش تحقیق تجربی-کیفی، میان 32 دانشجوی معماری سال سوم (گروه شاهد و آزمون) با ارائه روش آموزش تأملی و با ایجاد یک فضای تعاملی و دخیل نمودن مداوم دانشجویان در امر ارزیابی همتایان خود، تأثیر روش یادگیری تأملی را بر ارتقاء کیفیت یادگیری آنها، مورد بررسی قراردادند. پنج شاخص شامل داوری منطقی، رفت و برگشتی، با حضور دانشجویان، فرآیند محور و مبتنی بر به ثمر رسیدن ایده طراحی، مورد بررسی قرار گرفت. ابتدا در یک آزمون دلفی دو مرحله ای شاخص های مذکور توسط پانزده خبره اعتباربخشی شدند. نتایج نشان داد که 62.5 درصد از اساتید با شیوه ارزیابی تأملی تدریس می کنند. پس از تدریس آزمایشی به شیوه ارزیابی تأملی، به دو گروه شاهد و آزمون، دو پرسشنامه داده شد. نتایج نشان داد که یادگیری دانشجویان در فهم مفاهیم پایه همچون زیبایی، استحکام و سلسله مراتب، و فرآیند پیچیده فهم طراحی و داوری اثر، ارتقاء یافته است.

انسان همواره از فرم های طبیعی برای طراحی فضاهای خود الهام گرفته است و امروزه با بهره مندی از فناوری های نوین توانسته است به فرم های پیچیده تر طبیعت دست پیدا کند. پژوهش حاضر بر روی پوسته های سین کلاستیک (پوسته های همگون انحنایی) در طبیعت متمرکز شده است و به بررسی برتری پتانسیل های الگوهای فرمی و ساختاری این پوسته ها در معماری در مقایسه با سایر پوسته ها پرداخته است. روش تحقیق این پژوهش توصیفی-تحلیلی و تطبیقی است و از منابع اولیه این حوزه و نمونه های موردی استفاده نموده تا از طریق بررسی فرم و ساختار پوسته های سین کلاستیک طبیعی، به چگونگی استفاده حداکثری از ظرفیت های شاخص آنها در معماری معاصر بپردازد. در این راستا، مقاله ابتدا به گونه شناسی پوسته های سین کلاستیک و بررسی اصول فرمی آنها در طبیعت پرداخته، سپس گونه شناسی این پوسته ها در قالب پوشش های فضایی تاقی و گنبدی در معماری گذشته و معاصر مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج باز خوانی فرمی پوسته های سین کلاستیک حاکی از آن است که این پوسته ها به دلیل داشتن تعادل فرمی و پایداری حداکثری و نیز دارا بودن سطح حداقلی و پوشش حداکثری، الگوهای کاربردی تر و بهینه ای برای معماران نسبت به سایر پوسته ها، می باشند.

امروزه برخی از صاحب نظران با تأکید بر لزوم پذیرش نگاه غربی از سوی فرهنگ ها، «هویت و اصالت بومی» را به حاشیه رانده اند. این نگاه به بی ارزش شدن ارزش های فرهنگی و تاریخی و به وجودآمدن مسئله اصالت به ویژه در ایران زمین شده است. در ایران معاصر تقابل سنت با مدرنیته ایرانی، به عنوان یک بحران نظری هنوز هم پابرجاست. آنچه در ایران حضور خاصی داشته است، تفکر خاص مشرق زمین است که جریان فلسفه یونانی (افلاطونی)، حکمت ایران باستان و آموزههای اصیل اسلامی را پیوند داده و از دل آن، فلسفه نور و ظلمت خویش (فلسفه اشراق) را ارائه کرده است. از آن زمان تاکنون ، متفکران بسیاری به شرح و بسط آرای آن ها پرداخته اند که در این میان «هانری کربن» جایگاهی ویژه داشته است. هدف پژوهش حاضر بررسی مفهوم اصالت از دیدگاه هانری کُربن در معماری و نحوه بروز آن است. پژوهش حاضر به بررسی مفهوم اصالت و مفاهیم وابسته با آن در معماری از دیدگاه کُربن پرداخته است. روش تحقیق در مرحله تدوین چارچوب مفهومی «توصیفی- تحلیلی» و در تبیین آرا و اندیشه هانری کُربن در این رابطه، روش «تحلیل محتوا» و «استدلال منطقی» بوده است. براین اساس، با روش فیش برداری و کتابخانه ای اعم آثار کُربن و برخی شارحان اندیشه وی تحلیل و ارزیابی محتوایی شده اند. با دسته بندی بحث به الف) مسئله اصالت در اندیشه کُربن و ب) هنر و معماری در اندیشه کُربن، در جمع بندی، نگاه کُربن به معماری را حلقه گمشده مبانی نظریِ کنونی برای فهم گذشته و نگاهی درخور برای تشریح آن دانسته شده است.

معماری همانند سایر متون فرهنگی، تفسیر و تأویل شده است و دلالت هایی را در ذهن بیننده ایجاد می کند. این دلالت ها در لایه های متمایزی که بر مبنای نظام های رمزگان مختلف ایجاد شده است، شکل می گیرند. پرسش اصلی مقاله حاضر این است که دلالت های فرهنگی عناصر بنای معماری در لایه های مختلف چگونه با یکدیگر تعامل می کنند. در این راستا، معماری پردیس های سینمایی ملت و آستارا به مثابه یک متن، درِ ذیل چهارلایه کارکردی، محیطی، زیباشناسی و پدیدارشناسی به صورت جزء به جزء مورد بررسی قرار می گیرد. هر بنا در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و گزینشی تحلیل شده است. نتایج نشان داد پردیس ملت به انسجام کامل میان لایه های چهارگانه و تقویت دلالت های هر لایه توسط لایه های دیگر و دست یابی به تعریف جدید از فضای معمارانه و هنری منتهی شده است و پردیس آستارا به تمرکز بر بُعد عملکردی و فرمیِ سینما و غفلت از ارتباط میان لایه ها و عدم ارضای ذهنی مخاطب از حضور در فضای هنری منجر شده است. مهم ترین مؤلفه های تعامل در میان لایه ها عبارت اند از اهمیت فُرم خلاقانه و بیان ایده های متفاوت، برجسته شدن عناصر معماری، اهمیت نسبت بین انسان و فضای پیرامون و تطبیق حدودی فرم و عملکرد.

این تحقیق به بررسی و مطالعه ی نقش عوامل اقتصادی- اجتماعی در چگونگی شکل گیری معماریِ مسکن ارزان قیمت در دوران بعد از انقلاب اسلامی ایران می پردازد. عواملی که بر شکل گیری معماری مسکن ارزان قیمت مؤثر می باشد هم در بعد اقتصادی و هم در بعد اجتماعی بررسی و مطالعه خواهد شد. همچنین در این مقاله رابطه ی میان کنش مؤلفه های اجتماعی- اقتصادی را با سندروم مسکن ملکی، در قالب الگوی مسکن ارزان قیمت تبیین شد. نمونه موردی موردمطالعه، معماری مسکونی معاصر در دوران بعد از انقلاب اسلامی ایران بود که به علت اثرگذاری مسائل اجتماعی و اقتصادی و چالش های عمده این دوره بررسی می شوند، و با تبیین مؤلفه های اقتصادی – اجتماعی و تدقیق نسبت های آن ها باهم و سایر مؤلفه های جانبی به مدل شکل گیری مسکن ارزان قیمت و ارائه اصول طراحی بهتر برای معماران در جهت استفاده مطلوب فضا دست یافت. نشان داده می شود که تغییر شرایط مسکن از مهم ترین عرصه های تحولات ناشی از گسترش شهرنشینی بوده است. گروه هدف می تواند قشر عمومی جامعه، کارگران، کارمندان، بازنشستگان، زنان سرپرست خانوار، خانوارهای دارای سرپرست جوان و ... باشد. برای تأمین مسکن امن و سالم و در استطاعت مالی خانوار می توان هدفهای برنامه ای افزایش توان خانوارها در تأمین مسکن و مقاوم سازی مساکن موجود را به کمک برنامه های اجرایی مختلف در نظر خواهیم گرفت. درنهایت راهکارهای واقعی برای کاهش قیمت مسکن پیشنهاد و ارائه می گردد.

غار اسپهبد خورشید یکی از بزرگترین طاق های طبیعی دنیا محسوب می شود، که دارای آثار شگفت انگیزی از معماری اواخر دوره ساسانی است. در داخل این طاق با آثار معماری دوره ساسانی مواجه می شویم، که از لاشه سنگ و ملاط ساروج ساخته شده است. هدف از این پژوهش، مطالعه آثار معماری این محوطه و مقایسه آن با دیگر آثار معماری دوره ساسانی در دیگر نقاط ایران است. پرسشی که در این پژوهش مطرح می باشد، این است که چه شباهت هایی بین آثار معماری به دست آمده از غار اسپهبد خورشید با دیگر آثار معماری مکشوفه از دوره ساسانی وجود دارد؟ فرضیه پژوهشی حاضر در پاسخ به این سوال این است که استفاده از مصالح لاشه سنگ و ملاط ساروج، راهروهای طویل، طاق های گهواره ای و طاق های هلالی در غار اسپهبد خورشید نشان دهنده شباهت زیاد این بنا با آثار معماری دوره ساسانی است. . در این تحقیق با استفاده از بررسی میدانی و مستند سازی آثار معماری مکشوفه از غار اسپهبد خورشید، به بررسی آثار معماری این غار پرداخته شده است. نتایج نشان می دهد که آثار معماری این غار به لحاظ نوع مصالح و نوع پلان شباهت زیادی به دیگر آثار معماری دوره ساسانی در دیگر نقاط ایران دارد. بنابراین می توان گفت آثار معماری مکشوفه از غار اسپهبد خورشید یکی از منحصرترین آثار معماری اواخر دوره ساسانی می باشد که در منطقه مازندران کشف گردیده و به لحاظ نوع معماری، قدمت تاریخی و ارتفاع قلعه دارای اهمیت زیادی است.

آسیاب های آبی به عنوان یکی از گنجینه های میراث ارزشمند دانش بومی و فرهنگی ایرانیان محسوب می شوند. با توجه به شرایط اقلیمی کم آب این سرزمین، مردمان گذشته سعی کرده اند با ساخت این سازه های آبی حداکثر استفاده بهینه را از انرژی آب داشته باشند. از این رو آسیاب های آبی از دانش مهندسی آب، مکانیک و معماری بهره گرفته اند. یکی از این سازه های آبی، آسیاب قطبیه در شهرستان سیرجان است که در نتیجه فعالیت های میدانی باستان شناسی سال 1397 مورد شناسایی قرار گرفت. هدف از این نوشتار، معرفی و بررسی آسیاب آبی قطبیه در دشت سیرجان است تا درک درستی از تحلیل عمکرد و معماری آن بدست آوریم. بنابراین پرسش های این پژوهش عبارتند از: آسیاب آبی قطبیه جزو کدام گونه از آسیاب های آبی ایران قرار می گیرد؟ و اجزای سازنده و ساختار معماری این آسیاب چگونه بوده است؟ پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده و داده های آن بر اساس مطالعات میدانی و منابع مکتوب جمع آوری شده است. نتایج نشان می دهد که آسیاب آبی قطبیه سیرجان از نوع آسیاب های آبی تنوره ای بوده که با آب قنات قطبیه کار می کرده و ساختار معماری آن یک مجموعه کاملی از فضاهای مختلف اصلی و جانبی را شامل می شود که بوسیله یک دیوار دفاعی دایره ای شکل محافظت می شده است.

بیان مسئله: ادراک وپردازش ذهنی-بصری به طور عمده در یک امتداد و جهت خاص از میدان دید صورت می گیرد. مشاهده و پردازش یک میدان دید دارای نقاط شروع و پایان، امتداد و جهت غالب است. بسیاری از طراحان آشنایی زیادی با نحوه عملکرد سیستم ادراکی ذهن ندارند. این عدم آگاهی موجب می شود در انتخاب فرم ها و موقعیت عناصر بصری مطابق با الگوهای پردازش ذهن عمل نشود. تحلیل و دانستن نحوه عملکرد مکانیسم ادراک بصری موجب می شود از تأثیرگذاری بیشتری در طراحی هر عنصر بهره مند شد. این نوع رویکرد باعث می شود دلایل علمی تری برای تحلیل های توصیفی و بعضاً مبهم زیبایی شناسانه به دست آید. هدف پژوهش: هدف این پژوهش یافتن امتداد و گستره مطلوب درمیدان بینایی جهت خوانش آثار بصری هنری و معماری در بستر فرهنگی و زبانی جامعه راست نویس درقالب علوم شناختی است. روش پژوهش: این پژوهش مبتنی بر ادبیات نظری تحقیق و تحلیل محتوای یافته ها به موازات آزمون های تجربی در یک ساختار تحلیلی است. لذا یک پژوهش توصیفی-تحلیلی به همراه تفسیر علمی از موضوعات و یافته های توصیفی محسوب می شود. نتیجه گیری: عادات زبانی و جهت خوانش متون در فرهنگ های مختلف گرچه نمی تواند به طورکامل بی تأثیر باشد ولی گستره گرایش و جهت مطلوب بصری وابسته به مکانیسم ادراک ذهنی است و جهت نوشتاری عامل اصلی محسوب نمی شود. خوانش و پردازش در امتداد افقی به دلیل گرایش فضایی ذهن به منطقه چپ میدان دید از چپ به راست انجام می شود. این مسئله فارغ از آموزه های زبانی در فرهنگ های راست نویس است. جهت گیری ذهن در خوانش آثار بصری مرتبط با ساختار مغز و مکانیسم ادراک است که خود از عدم تقارن ذاتی مغز ناشی می شود. این سوگیری ذهنی به چپ ارجحیت امتداد افق را به دنبال خواهد داشت. نواحی مختلف در یک منظر به صورت هم ارز ادراک و ارزش گذاری نمی شوند، لذا اهمیت هر فرم در فضا وابسته به موقعیت قرارگیری درگستره دید ناظر نیز هست.

پرستش خدایگان مختلف در بین ایرانیان باستان همواره رواج داشته است؛ از این میان می توان به الهه آب و آتش اشاره کرد که به سبب تقدس و احترام بیشتر نسبت به دیگر خدایگان مورد توجه بیشتری قرارگرفته اند. محل پرستش در بین مردمان ایران باستان، ابتدا در فضایی باز، روی بلندی ها و در جوار رودخانه ها صورت می گرفته است؛ بعد ها بنا به سبک نیایش مردمان باستان، نیایشگاه هایی در سراسر ایران مختص پرستش این خدایگان ساخته شده است که از آن بناها می-توان به معابد و آتشکده ها اشاره کرد. این نیایشگاه ها با وجود داشتن پیشینه ای غنی در شرق ایران مورد مطالعات کمتری قرارگرفته و به سبب این کم توجهی در معرض تخریب قرار گرفته است. پژوهش حاضر به مطالعه و بررسی دو نمونه از این نیایشگاه ها در شرق ایران، در منطقه سیستان پرداخته است. نیایشگاه های ساختمان شماره 3 دهانه غلامان و کوه خواجه در سیستان از نیایشگاه های منحصربه فرد و دارای اهمیت ویژه ای هستند. هدف این مقاله مقایسه تطبیقی معماری این دو نیایشگاه مربوط به دوره های هخامنشی و اشکانی - ساسانی و آگاهی از ویژگی ها، تفاوت ها و شباهت ها آن دو است. این پژوهش با روش تفسیری- تاریخی و رویکرد توصیفی – تحلیلی انجام شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که این دو نیایشگاه با داشتن ویژگی های معماری منحصربه فرد دارای شباهت هایی از نظر درون گرا بودن پلان ها، سازگاری با اقلیم، وجود محراب آتش و حضور عنصر آب در داخل و خارج بناها بوده و نیز تفاوت هایی در موقعیت قرارگیری حیاط مرکزی، نوع پوشش سقف، وجود یا عدم وجود صفه و منفرد بودن یا در مجموعه ای از یک بنا قرارگرفتن دارند.

فضا، اگر چه معمولاً از آغاز قرن بیستم در کانون مباحثات معماری بوده است، اما هرگز مبنای نظریه های زبانشناختی و شعرشناختی قرار نگرفته و در نتیجه، شاعرانگی معماری نیز همچون زبانی فضامند به فهم و تجربه درنیامده است. از آنجا که ترکیب دانش ها در دوره معاصر، از اهمیت بالایی برخوردار است، می توان بین معماری و ادبیات، وجوه اشتراک فراوانی یافت. این مقاله برمبنای روش توصیفی – تحلیلی، بدنبال این است تا مقوله فضا را در دو هنر معماری و ادبیات و برداشت های خاص آن مقایسه نماید و با تکیه بر نقدهای فلسفی شعر و گرایش های نوین زبان شناختی، وجوه تشابه و تفاوت بین معماری و ادبیات در مفهوم فضا را نقد و بررسی و تطبیق کند. از مهمترین یافته های این تحقیق می توان به این اشاره کرد که زبان هندسیِ معماری و بافت شهرهای سنتی با عناصر وجودی همچون دالان و هشتی و حیاط و ساباط و سایر فضاهای متباین مصداقی روشن از زبان اقامت و شعر فضاست. معماری و زبان، هردو واسطه ی مواجهه ی ما با جهان اند زیرا ما همواره درون معماری حضور داریم، همچنانکه همواره درون زبان حضور داریم. این شباهت، فضامندی هر دو را آشکار می کند. شعرِ فضا، تجربه پذیرکردن زبان است، پس ساخت فضایی آشکارکننده از یک سو و تجربه پذیر و تنبنیاد از سوی دیگر، چیزی است که شعر باید از معماری بیاموزد. اما آنچه معماری باید از شعر بیاموزد، در کار آوردنِ زبان معماری به گونه ای است که بیشتر از معماری باشد.

زمینه و هدف: نماز، تقدیم ستایش و سپاس به درگاه خالق منان و کامل ترین پاسخ به عالی ترین نیاز انسان است. با توجه به اینکه تعالی روح، شخصیت و فرهنگ افراد از کودکی و دوران دانش آموزی شکل می گیرد توجه به فریضه الهی نماز در این دوران بسیار حائز اهمیت است. و الزام است تا با بسترسازی از جنبه های مختلف به جذب دانش آموز جهت انجام این امر توجه ویژه شود. به همین دلیل پژوهش حاضر به بررسی معماری و نقش آن در جذب دانش آموز به نماز می پردازد. روش تحقیق: جهت این مهم از روش توصیفی- پیمایشی بهره گرفته شد. ابزار جمع آوری داده ها مقالات و پرسشنامه بودند. گویه های پرسشنامه به وسیله مطالعات پیشین به دست آمد و تحلیل ها نیز با نرم افزار spss نسخه ۲۴ انجام گشت. نتایج: نتایج نشان داد که مولفه های معماری رابطه معناداری با جذب دانش آموز به محیط مدرسه و نماز دارد، چرا که معماری محسوس ترین نماد هنری است که بیش از ظاهر به بعد معنایی و کارکردی آن پرداخته می شود؛ به عبارتی میتوان بیان داشت که وفاداری میان معبود و عبد، ارتباطی تنگاتنگ در خلق مفاهیم و نگرشهای بین معنا و فرم ایجاد کرده است.نتیجه گیری: با بررسی نتایج بدست آمده بیشترین میزان همبستگی در بین مولفه های مختلف، معماری داخلی با جذب دانش آموزان به نماز بود.

این مقاله نقش معماری در ایجاد حس غوطه وری در فضاهای بازی های رایانه ای را مورد مطالعه قرارمی دهد. موضوع این پژوهش از اهمیت بسیاری برخورداراست چراکه رایانه و رسانه های جدید تاثیر بسیار مهمی بر تصور انسان از گذشته، حال و آینده گذاشته و فرایند طراحی معماری در فضای واقعی را نیز دستخوش تغییر نموده اند. روش تحقیق این پژوهش از نوع بنیادی و توصیفی-تحلیلی است، که با مقایسه انواع بازی های رایانه ای دهه اخیر به دسته بندی آنها می پردازد. مطالعه یافته ها نشان می دهد که سه رویکرد مختلف در ایجاد حس غوطه وری در فضاهای مجازی بازی های رایانه ای قابل مطالعه است که در هر کدام از این رویکردها، معماری نقش مهمی در باورپذیری فضاهای مجازی ایفا می کند. نتایج این تحقیق نشان می دهد که با شناختی بهتر از عملکرد این رویکردهای مختلف می توان به الگوهای ذهنی و بصری انسان در مواجهه با تصاویر و فضاهای مجازی پی برد و از آن در ارتقاء طراحی معماری، چه در فضای مجازی و چه در دنیای واقعی استفاده نمود.

مسکن موقت پس از سانحه یکی از چالش های آمادگی در برابر سوانح در هر کشور است؛ چراکه، نیاز اساسی به مسکن موقت پایدار، مقرون به صرفه و کارآمد وجود دارد. ازاین رو پژوهش حاضر با هدف ارزیابی تولیدات علمی حوزه مسکن موقت پس از سانحه با تمرکز بر حوزه معماری و با استفاده از روش علم سنجی و تحلیل محتوا، تکنیک بررسی سیستماتیک و هم رخدادی واژگان کلیدی انجام شد. جستجو بر اساس منابع پایگاه های اطلاعاتی «اسکوپوس»، «ساینس دایرکت» و «گوگل اسکولار» انجام گرفت. پس از بازبینی تمامی 176 منبع به دست آمده توسط مرور سیستماتیک، 71 منبع با متن کامل وارد مرحله ارزیابی شدند. مصورسازی و ترسیم نقشه های حاصل از اتصال داده های مستخرج از پایگاه ها، نقشه های حاصل از همکاری نویسندگان و هم تألیفی کشورها با بهره گیری از نرم افزار «وی.او.اس.ویوئر» خوشه بندی و ترسیم شدند. یافته های حاصل از نقشه هم رخدادی واژگان کلیدی، درمجموع 4 خوشه را در این حوزه شناسایی نمودند که واژگان «مدیریت بحران»، «سوانح طبیعی»، «توسعه پایدار»، «زلزله»، «تصمیم گیری» جزء واژگان پرتکرار و واژگانی نظیر «آسیب پذیری»، «برنامه های مسکن»، «بهره وری انرژی»، «طراحی» و «تحقیق رفتاری» در زمره واژگان با بسامد پایین بودند. مجلات برتر با بیشترین انتشار در حوزه فعالیت مسکن موقت پس از سانحه از ابعاد مختلفی همچون تعداد انتشار، درجه تأثیرگذاری هر مجله، رتبه مجلات در نظام رتبه بندی سایمگو در سال 2020 و شاخص هرش موردبررسی قرار گرفتند. کشورهای «آمریکا»، «اسپانیا»، «ایتالیا»، «ترکیه» و «ایران» بیشترین تعداد انتشار را داشتند. عوامل اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی با درصد فراوانی 30%، 24% و 22% بیشترین عوامل بررسی شده در میان تولیدات علمی بودند. بیشترین رویکردهای به کاررفته، رویکرد مدیریتی و تکنیکی با درصد توزیع 41/54% و 83/32% بودند. یافته های این پژوهش علاوه بر نشان دادن نقش کم رنگ معماران در فرایند مسکن موقت، بر لزوم پرداخت به حوزه طراحی، دانش برنامه ریزی، علوم رفتاری و بهینه سازی انرژی در ایران و سطوح جهانی و آغاز تولیدات علمی برای معماران و شهرسازان در مطالعات آتی در برنامه ریزی های مدیریت بحران تأکید می نمایند.