گونه شناسی

مدارس، یکی از مهمترین بناهای ادوار تاریخ هنر و معماری ایران محسوب می شوند. از شاخص ترین نمونه های آن ها می توان به مدارس دوره ی اسلامی اشاره کرد؛ که مطالعه و تحقیق برروی کالبد و طرح معماری آن ها در بازشناسی هویت این ابنیه تاریخی گامی موثر است.تاکنون مطالعات گوناگونی در زمینه گونه شناسی مدارس سنتی ایران انجام گرفته است، لیکن ارزیابی مصادیقی از دو حوزه جغرافیای تاریخی مشخص در یک مطالعه ی تطبیقی، وجه مشخصه این پژوهش است. جغرافیای تاریخی، در کنار عواملی همچون شیوه های ساخت و دستاوردهای معماری ادوار مختلف، یکی از مولفه های مهم ابنیه تاریخی است که توجه به آن برای شناسایی هویت معماری آن ها لازم است. اما در پژوهش های تاریخ معماری ایران کمتر به این رویکرد توجه شده است. هدف این مقاله گونه شناسی مدارسی است که در دو حوزه جغرافیای تاریخی خراسان و اصفهان قرار گرفته اند. این مسئله با طرح این پرسش محقق می شود که آیا مدارس واقع در یک جغرافیای تاریخی از یک الگوی مشخص در ویژگی های کالبدی پیروی می کنند؟ بدین منظور ابتدا به تبیین مفهوم جغرافیای تاریخی، معرفی جغرافیای تاریخی ایران و به ویژه دو حوزه ی خراسان و اصفهان پرداخته شده است. از آنجایی که این تحقیق از نوع کیفی است، پس از شناسایی مدارس، تعدادی از مدارس هریک از دو حوزه ی مذکور بصورت هدفمند انتخاب شدند و در روندی استقرایی و به روش توصیفی- تحلیلی بررسی و تحلیل شدند. نتایج حاصل نشان می دهد باتوجه به وجود ویژگی های مشترک زیاد در میان مدارس حوزه ی جغرافیای تاریخی خراسان بزرگ، می توان یک الگوی مشخص برای آن تعریف نمود. این الگو شامل موقعیت و تعداد برخی عناصر معماری نظیر مدرس ها، برجک های برروی محیط خارجی بنا، پله ها، تالارها، دستگاه ورودی و همچنین تعداد محورهای تقارن و سلسله مراتب فضاهای دستگاه ورودی است. اما در بین مدارس حوزه ی اصفهان، با وجود تنوع زیاد الگوها، الگوی واحدی نمی توان یافت.

افزوده های تفسیری ازجمله لوازم مورد نیاز هر مترجم است؛ زیرا در برخی موارد، ترجمه واژگانی قرآن، افاده کامل معنای آیه را نمی کند و مفاهیم عمیق کلام الهی به خواننده منتقل نمی شود؛ بنابراین، مترجمان ناچارند گاهی افزوده هایی به متن ترجمه اضافه کنند تا شفاف سازی معنایی و ساختاری متن ترجمه شده به خوبی انجام شود. ازجمله ترجمه های فارسی معاصر قرآن کریم که در آن افزوده های تفسیری جایگاه ویژه ای دارد، ترجمه تفسیری «علی مشکینی» است. این پژوهش درصدد است با استفاده از روش تحلیل انتقادی، گونه های افزوده های تفسیری را در ترجمه مشکینی از سوره «الرحمن» بررسی و تحلیل کند. بررسی ها نشان دادند هرچند مترجم تلاش کرده است تا با بیان افزوده های تفسیری، زمینه ارتباط بهتر خواننده با آیات کلام وحی را فراهم آورد، لغزش هایی نیز صورت گرفته است. گونه های افزوده های تفسیری با رویکرد انتقادی در ترجمه مشکینی، در حوزه ارجاع ترجمه الفاظ آیه به آیات بعدی، انحصاری پنداشتن الفاظ و گزاره های قرآنی، استفاده از پیش فرض های علوم تجربی در ترجمه آیات، بیان مصداقی خاص از آیات، بی توجهی به قواعد زبان عربی همانند قاعده تغلیب، استفاده از برخی از تفاسیر باطنی در ترجمه آیات و ... است.

در حوزه های مختلف مطالعات گردشگری، بسته به نیاز و کاربرد، گردشگران به دسته های مختلفی تقسیم می شوند. انواع این دسته بندی ها یا گونه شناسی ها بر مبنای معیارهای متفاوتی تنظیم می شوند. گونه شناسی جامعه شناختی کوهن بر مبنای مفهوم نهادی شدن یکی ازاین انواع است. در این تحقیق نحوه ی تأمین نیازهای اولیه (سرپناه، خوراک و جابه جایی در مقصد) و میزان برخورداری از خدمات میزبانی نهادی شده در شهر مشهد، شاخصی از میزان نهادی بودن گردشگری تعریف شد. به این منظور داده های طرح پژوهشی«بررسی کیفیت اقامت و ترجیحات زائران ایرانی در مدت حضور در شهر مشهد» مبنای تحلیل ثانویه قرار گرفت. جمعیت نمونه ی تصادفی شامل1600 زائر ایرانی شهر مشهد در     سال های 89 و 90 بود. با اتکا به درونمایه ی مدل کوهن، گردشگران در سه دسته نهادی، نیمه نهادی و غیر نهادی قرار گرفتند. نتایج نشان داد حدود دو-سوم زائران (3/68 درصد) به صورت غیرنهادی، کمی بیش از 20درصد به صورت نیمه نهادی و حدود 10درصد نیز به طور نهادی به مشهد سفر کرده بودند. همچنین نتایج نشان داد افراد جوان تر، شهری ها، افراد با درآمد، تحصیلات و منزلت شغلی بالاتر بیش از دیگران از خدمات نهادی گردشگری در شهر مشهد استفاده کرده اند. این نتایج دلالت هایی برای  برنامه ریزی های آتی در بخش خصوصی و عمومی در توسعه گردشگری شهر مشهد دارد.

گردشگری مسوولانه، نوعی از گردشگری است که با هدف ایجاد فرصت های خوب از طریق استفاده بهینه از تعطیلات، ارتقاء کیفیت زندگی ساکنان، مزایای اجتماعی-اقتصادی و حفاظت از منابع طبیعی ارائه شده است. این مفهوم پس از شناسایی اهمیت آن، برای ایجاد و بهبود بخشیدن به فرصت های تجاری در بخش گردشگری، ظاهر شد. این مقاله بر نگرش مصرف کنندگان داخلی محصولات گردشگری نسبت به گردشگری پایدار در سه مقصد گردشگری شهری شمال ایران (بابلسر، لاهیجان و سرعین) تمرکز دارد. ابتدا گونه شناسی انواع گردشگران با بهره گیری از مدل نهادی کوهن و بومی سازی آن برای ایران، انجام شد و گردشگران به سه گروه نهادی، نیمه نهادی و غیر نهادی تقسیم شدند، سپس ، میزان مسوولیت پذیری آن ها در مصرف روزانه، در مقابل اجتماع و محیط زیست مورد ارزیابی قرار گرفت. نمونه آماری، 386 نفر با استفاده از فرمول کوکران انتخاب شدند. برای تحلیل داده ها از تکنیک های تحلیل عاملی و آزمون آنووا استفاده شد. نتایج تحقیق نشان می دهد که گردشگران نهادی بیشترین احساس مسوولیت را مقابل جوامع محلی و محیط زیست دارند. گروه نیمه نهادی از حد متوسط (3) پایین تر هستند و گروه سوم یعنی گردشگران غیر نهادی احساس مسوولیت چندانی در مقابل رعایت حقوق جوامع محلی و محیط زیست ندارند.

بادگیر بعنوان یک سیستم سرمایشی، تهویه مطبوع را با استفاده از انرژی تجدید پذیر باد فراهم می کند. این عنصر معمارانه در معماری بومی اقلیم های گرم ایران دیده می شود. در این تحقیق شهر یزد بعنوان نمونه مورد مطالعه از اقلیم گرم و خشک برگزیده شده است. در این تحقیق، برای اولین بار گونه شناسی بادگیرها و شناخت روابط حاکم بر معماری آنها ارائه گردیده است. نتایج ارائه شده برآمده از بررسی مشخصات کالبدی 53 بادگیر است که حاصل برداشت های میدانی بوده است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است و روش انتخاب نمونه ها خوشه ای تصادفی متناسب می باشد. گونه شناسی با تحلیل ساختاری و یافتن الگوها و درون مایه های مشترک بادگیرها صورت پذیرفته است. در ضمن گونه شناسی، تناسبات معماری حاکم بر بادگیرها نیز بیان شده است. چگونگی تأثیرگذاری معماری بادگیرها بر عملکردشان با تحلیل رفتار حرارتی سرنمون های بادگیرهای منتخب تبیین شده است. در این تحقیق از علم دینامیک سیالات محاسباتی و نرم افزار فلوئنت و تحلیل عددی بعنوان دقیق ترین روش تحلیلی بهره گرفته شده است. نتایج حاصله از این تحلیل ها مشخصات کالبدی بادگیر با کارکرد بهینه را معلوم ساخته است و شناخت مدل بهینه، راه را برای استفاده مجدد از بادگیرهای یزد با کارکرد بهتر فراهم می کند.

شیرسنگی تندیسی است نمادین، تاریخی و بیشتر انتزاعی، بر مزار سلحشوران و بزرگان که ریشه در باورهای آیینی، شیعی و قومی دارد. اغلب این تندیس در مناطق بختیاری نشین مشاهده می شود. هدف بازشناسی و تحلیل فرمی و نمادین پیکره هاست. پرسش این است که آیا این پیکره در مناطق مختلف ایران و در دوره های تاریخی، از منظر زیبایی شناختی و مفاهیم شاهد تفاوت هایی بوده است یا خیر؟ روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی و شیوه گردآوری اطّلاعات، کتابخانه ای و میدانی است. دامنه پراکندگی این تندیس در 10 استان و 40 شهرستان است و حجم نمونه های مورد مطالعه در این مناطق 550 مورد است. در خوزستان و چهارمحال و بختیاری، پیکره ها از فرمی مکعب گونه برخورداند، دارای شیبند و نماد شجاعت محسوب می شوند. در شهر اصفهان، پیکره ها حالتی آرام و بدنی منحنی دارند که بیشتر نماد نگهبان هستند. در لرستان و برخی شهرهای استان اصفهان پیکره ها چهره ای انسان نما دارند، از شیب کمتری برخوردارند و نماد شجاعتند. در یاسوج و استان فارس، پیکره ها کمی انحنا دارند، حرکت را تداعی می کنند و نماد شجاعتند. در شمال غرب کشور خیز و جهش نمونه بختیاری مشاهده نمی شود و نمادی از شجاعت محسوب می شوند.

پژوهش پیش رو به مطالعه عشق آنلاین و گونه های آن در فضای مجازی، آن هم در پرتو برخی ویژگی های کاربران، می پردازد و از نظریات استرنبرگ، لی، گیدنز، باومن و بن زئیف بهره گرفته است. پیمایش روش اصلی این پژوهش است و جامعه آماری آن نیز شامل نمونه ای 384 نفره از شهروندان شهر کاشان در سال 1399 است که به شیوه نمونه گیری هدفمند انتخاب و مطالعه شده است. بر اساس یافته های پژوهش، امکان شکل گیری عشق آنلاین در جامعه موردمطالعه وجود دارد و گونه های مختلفی از عشق آنلاین در بین کاربران شکل گرفته است. رایج ترین گونه عشق آنلاین در بین پاسخ گویان عشق تفریح و سرگرمی (لودوس) و پس از آن، به ترتیب، عشق های حسابگرانه و همسریاب بوده اند. «عشق خیانت آمیز» تنها 4 درصد از کل روابط رمانتیک آنلاین را در بین پاسخ گویان تشکیل داده است. بر اساس نتایج آزمون فرضیات روشن شد، به استثنای خودپنداره و جنسیت، گونه های عشق آنلاین با متغیرهایی چون سن، وضعیت تأهل، سطح تحصیلات، نوع شغل، نگرش به اینترنت، میزان تداوم دوستی اینترنتی و محیط اینترنتیِ دوست یابی رابطه دارند؛ یعنی، افراد، با توجه به اینکه در چه گروه سنی، تحصیلی، اشتغال و... قرار دارند، گونه های متفاوتی از عشق آنلاین را تجربه می کنند.  

یزدبواسطه اینکه کمتردچارفراز ونشیب های اجتماعی شده ، معماری دریک بسترآرام به استمرار وتداوم خود ادامه داده است. همچنین درمنطقه یزد با توجه به شرایط خشک آب وهوایی ، دوری جستن ازحوادث طبیعی ، فرهنگ قناعت پیشه مردمان ، خلق وخوی محافظه کار وصلح جوی حاکمان همگی باهم باعث حفظ ساختمان هایی باقدمت ایلخانی وماقبل دربافت تاریخی شده است. دست نخورده بودن بناهای قدیمی زمینه را برای مطالعات تطبیقی بین متون تاریخی وبناهای موجود تسهیل می کند. بنابراین با توجه به کاربرد زیاد ساباط درمتون تاریخی یزد و سالم بودن برخی نمونه های تاریخی، همچنین عدم انجام پژوهشی درباره گونه های ساباط های یزد، دراین مقاله به این موضوع پرداخته شده است. دراین تحقیق بدنبال آنیم که بفهمیم ساباط های مذکور درمتون تاریخی دارای چه ویژگی هایی هستند وآیا می توان آنها رادسته بندی نمود؟ روش این پژوهش تحلیلی-تاریخی و منبع اصلی آن، منابع تاریخی مانند کتاب تاریخ یزد وتاریخ جدید یزدوجامع مفیدی وجامع جعفری است. مقاله پس ازریشه شناسی واژگان ساباط وارد مطالعات تاریخی ساباط شده است. پس ازبررسی مجاورت، تزئینات، کتیبه وبانی ساباط های تاریخی وارد مبحث دسته بندی گونه های تاریخی شده است. درادامه مقاله به دلایل ونحوه شکل گیری ساباط دربخش تحلیل وبحث پرداخته است. درنهایت این مقاله به معرفی سه گونه معماری ساباط می پردازد.

حیاط مرکزی به منزله دستگاهی کارآمد و پاسخ ده، وظیفه خود را در حفاظت ساکنین از شرایط زیست محیطی، اجتماعی و فرهنگی در مناطق مختلف ایران به خوبی انجام داده است. گونه شناسی کالبدی حیاط مرکزی در مناطق مختلف کشور به خصوص بناهای مربوط به دوره پهلوی اول مبحثی است که این پژوهش در پی پاسخ به آن است. بدین منظور خانه های سنتی حیاط دار از شهرهای مختلف کشور به عنوان نمونه مطالعاتی انتخاب شده است. این پژوهش قصد آن دارد که با بررسی ساختار کالبدی، الگوها و گونه های متنوع حیاط مرکزی در مساکن سنتی، به گونه شناسی این خانه ها بپردازد. به منظور اجرای پژوهش بیش از 60 نمونه از خانه های سنتی در محدوده تاریخی شهرهای مختلف ایران شناسایی و تعداد 23 خانه که واجد اطلاعات و مدارک کامل بودند جهت گونه بندی، برگزیده شدند. داده های پژوهش با توجه به ماهیت آن ها از طریق مراجعه به منابع کتابخانه ای و برداشت های میدانی گردآوری شده است. نتایج حاصل از گونه بندی موقعیت قرارگیری حیاط در بنا نشان می دهد که یک جبهه ساخت (با توده ساختمانی در وجه شمالی حیاط) دارای بیشترین و بناهایی با دو حیاط در دو طرف ساختمان دارای کمترین میزان فراوانی در میان نمونه های موردمطالعه هستند همچنین در گونه بندی طولی، 15.1 - 25 دارای بیشترین فراوانی می باشد این در حالی است که در گونه بندی عرضی، بیشینه فروانی متعلق به 15.1 - 20 می باشد. حیاط های با مساحت 100 الی 400 مترمربع دارای بیشترین میزان فراوانی در بین نمونه های موردمطالعه هستند. در گونه بندی تناسبات، بیشترین فراوانی مربوط به تناسبات 1.1 می باشد و کمترین میزان مربوط به 1.5 است که نشان دهنده کشیدگی حیاط ها به سمت مربع می باشد. پس از دسته بندی و مقایسه صورت گرفته خانه طوسی زاده به عنوان نماینده گونه های با بیشترین فراوانی و خانه گنجعلی زاده به عنوان نماینده گونه های با کمترین فراوانی در بافت مطالعاتی برگزیده شده است.

پژوهش در هنر هخامنشی همچنان موضوعی بکر و دشوار است. با توجه به ضعف مستندات هنری باقی مانده از روزگار هخامنشی، مهرها از جمله سودمندترین بن مایه هایی هستند که داده های فراوانی دارند. هدف این پژوهش بازشناسی انگاره «درخت» در مهرهای هخامنشی مبتنی بر گونه شناسی درختان و بررسی رابطه میان گونه درخت با مضمون یا محتوای مهر است که موضوع چندان پرداخته شده ای نیست. راهبرد این پژوهش کیفی با رویکرد توصیفی- تحلیلی است. نتایج پژوهش نشان دادند که به طور کلی سه گونه قابل تشخیص از درختان در این مهرها می توان یافت: «درختان نخل خرما»، «درختان برگ سوزنی» و «درختان میوه». درختان نخل با یا بدون خرما به شیوه واقع گرایانه با جزئیات فراوان و تقارن محوری طراحی شده اند. تکنیک های پرداخت و زیبایی شناسی درختان تنوعی از سبک درباری تا سلایق شخصی طراح را دربردارد. درختان برگ سوزنی در نمونه هایی به سبک تقلیدی دیده می شوند که درون مایه اصلی مهرهای آن، بیشتر تفوق مردی تاجدار بر جانداران است. این درختان در صحنه های شکار و تعقیب و گریز، به وسیله هاشورهای ساده و موازی طراحی شده اند. درختان میوه یا درختان گل دار، متناسب باسلیقه طراح هستند. درختان افزون بر جنبه آذینی دو کارکرد کلیدی دارند: الف) درخت به مثابه نماد پادشاهی در صحنه پردازی های درباری و ب) درخت به مثابه نماد طبیعت در صحنه پردازی های منظره گرا.

بافت های روستاشهری، بخشی از بافت های شهری با ماهیت روستایی هستند که در مسیر توسعه شهری، به پهنه های شهری ملحق گردیده اند. این پژوهش به دنبال کشف پتانسیل های بافت های روستاشهری با هدف خلق سکونت گاه های شهری پایدار با بنیان روستایی، سعی در شفاف سازی گام چشم اندازسازی - اولین گام از فرآیند تبدیل بافت های روستاشهری به بافت های شهری پایدارِ روستابنیان- خواهد داشت. به منظور تدقیق چشم اندازسازیِ بافت های روستاشهری، پس از گونه بندیِ آغازین، ایده هایی مبتنی بر ارزش های هر گونه جهتِ کاربست در بیانیه چشم انداز ارائه می گردد. گونه بندی پیشنهادی با تعمیم تئوری شکلِ شهری لینچ صورت پذیرفته است. سپس در فرآیند چشم اندازسازی به شیوه ارگون؛ ایده هایی مبتنی بر ارزش های شناسایی شده در هر سه گونه پیشنهادی، ارائه گردیده تا این بافت های شهری روستابنیان در وحدت با زمینه شهری، موجب بهبود توسعه شهری گردند. ترسیم تصویری منطقی از آینده این بافت ها برای مسئولین، متخصصین و مردم و ارائه راه حل هایی برای گذار از بافت روستایی الحاقی به شهر به روستاشهر و طراحی برنامه برای نمونه موردی با روش تحقیق طراحی و اثبات تجربی صورت می گیرد. فرآیند چشم اندازسازی روستاشهر نعیم آباد طبق مدل ارگون شامل 1- بررسی وضعیت موجود روستاشهر نعیم آباد، 2- بیانیه روند موجود روستاشهر نعیم آباد، 3- ارائه بیانیه چشم انداز روستاشهر نعیم آباد، 4- حرکت به سوی چشم انداز روستاشهر نعیم آباد (شامل برنامه اقدام) خواهد بود.

    در مطالعه حاضر به تدقیق در ویژگی ها و گونه های مختلف سه کلان مفهوم رشد شهری، گسترش شهری و پراکنده رویی شهری، و در راستای گونه شناسی از انواع زیر گونه های آنها در مطالعات مختلف برنامه ریزی شهری و منطقه ای پرداخته شده است که همواره در متون مختلف، مشابه هم به کار رفته اند. به عبارت دیگر، هدف این مقاله تبیین مفهومی و فضایی از واژه هایی همچون رشد شهری، گسترش شهری و پراکنده رویی شهری و گونه های مربوط به آن است و به دلیل تشابه و جایگزینی این مفاهیم در ادبیات جهانی، تا حد ممکن، حد و مرز هر یک از آنها و نقاط تشابه و افتراق را شناسایی نموده و در نهایت چارچوب مفهومی مشخصی برای شناسایی آنها ارائه نماید. روش تحقیق در این مطالعه نیز تلقیقی از روش های اسنادی و روش تحلیل اکتشافی مبتنی بر تدقیق در ادبیات موضوع و تبیین تطبیقی مطالعات جهانی است. بر اساس یافته های این مطالعه، مقاله حاضر بعد از رسیدن به 10 الگوی مشخص از سه کلان مفهوم مربوطه در حوزه ادبیات شهرسازی، در نهایت، گونه شناسی خاص این مطالعه را با تکیه بر یافته های نظری پژوهش ارائه داده است.

هدف از این پژوهش، گونه شناسی مسجدهای تاریخی ایران بر مبنای شبستان آنهاست. بدین منظور با بررسی کالبد مسجدها، انواع شبستان تعریف و مسجدهای ایران بر این اساس دسته بندی شدند؛ سپس داده های گونه شناختی رقومی  و به صورت توصیفی تحلیل شدند. در گامِ بعدی، اطلاعات گونه شناختی با استفاده از GIS بررسی شده و نقشه های پراکندگی و تراکم و پهنه بندی گونه شناختی مسجدهای تاریخی ایران حاصل شد. اگر انواع کنارِ هم نشینی شبستان ها در کالبد مسجدها را در نظر بگیریم، مسجدهای ایران را می شود در ده گونه ی مختلف جای داد: ستون دار (۵۹.۱۳٪)؛ طنبی (۱۴.۵٪)؛ طنبی و ستون دار (۶.۰۲٪)؛ ستون دار و مرکب (۵.۷٪)؛ ستون دار و گنبدخانه (۳.۷٪)؛ طنبی و گنبدخانه (۳.۰۶٪)؛ مرکّب (۲.۹۶٪)؛ گنبدخانه (۲.۸۵٪)؛ ستون دار و گنبدخانه و طنبی (۱.۶٪)؛ طنبی و مرّکب (۱.۳۷٪). گونه هایی که در کالبد خود از شبستانِ مرکّب یا شبستان گنبدخانه بهره برده اند، عمدتاً در نواحی مرکزی ایران و، به تعدادی کمتر، در خراسان حضوری پررنگ دارند؛ حال آنکه در نواحی غربی و جنوبی و شمالی ایران، گونه ی غالب گونه مسجد ستون دار است. گونه مسجد طنبی هم در برخی شهرستان های جنوب شرق ایران غالب است و نیز در دیگر نواحی هم حضوری قابل توجه دارد. همچنین تنوع گونه بندی مسجدها، عمدتاً مربوط شهرستان های مرکزی ایران است و در بیشتر شهرستان های ایران، تنوع گونه ها اندک است یا غالب بودن یک گونه (عمدتاً ستون دار)، چشمگیرتر است.

محوطه باستانی دینور که ازسوی مردم محلی با نام «شهر خاوران» معرفی می شود، در شمال شرق کرمانشاه و در یکی از دشت های زاگرس مرکزی، بر سر راه کرمانشاه-سنقر واقع شده است. وسعت و اهمیت محوطه با وجود آسیب های مکرر محیطی، مانند سیل و زلزله و توسعه کشاورزی، هنوز هم مشهود است. یافته های تاریخی و مدارک باستان شناسی نشان می دهند که تپه مرکزی و نواحی پیرامون آن از دوره سلوکی تا عصر حاضر مسکون بوده و این محوطه، همان شهر دینور است که به عنوان یکی از مراکز فرهنگی غرب ایران در قرون نخستین اسلامی معرفی شده و این موضوع از فهرست اندیشمندان منسوب به این دیار دریافت می شود. طی بررسی های سطحی، در کنار انبوه داده های سفالی، مجموعه ای از سنگ های آسیا و وزنه های بزرگ مشاهده شد که نشان از وجود کارگاه عصاری در محوطه دارد. گونه شناسی شیوه عصاری در این کارگاه و گاه نگاری آن، مسأله اصلی این پژوهش است که پرداختن به آن با طرح دو پرسش انجام می شود؛ نخست آن که، این داده ها به چه دوره ای تعلق دارند؛ و دوم، در این کارگاه چه محصولاتی تولید شده است؟ با توجه به نیازهای جوامع شهری و ضرورت مدیریت و برنامه ریزی فعالیت های کارگاهی، فرضیه ای مبتنی بر تعلق داده ها به زمان شکوفایی شهر دینور و تولید روغن یا دوشاب انگور مطرح می شود. براساس مقایسه و بررسی اشیاء و مطالعه داده های محیطی، منابع مکتوب و مدارک باستان شناسی و قوم باستان شناسی، کارگاه عصاری دینور به زمان رشد و شکوفایی این محوطه در قرون 2 تا 4 ه .ق.، نسبت داده می شود و علاوه بر تولید دوشاب انگور، امکان روغن کشی نیز مطرح می شود. از آنجایی که نمونه های شناخته شده از مرکز و غرب ایران به قرون متأخر اسلامی تعلق دارند، داده های محوطه بخشی از پیشینه این فن را آشکار می سازد.

یکی از این اصول باز بودن در سازمان ها، حوزه استراتژیک از طریق شفافیت و مشارکت در فرآیندهای استراتژی است که استراتژی باز نامیده می شود. هدف این پژوهش، گونه شناسی و تحلیل محتوای نظریه های زمینه ساز استراتژی باز است که براساس تحلیل محتوای کیفی و با استفاده از روش قیاسی انجام شده است. با بررسی در پایگاه اسکوپوس و بهره گیری از روش نمونه گیری گلوله برفی و نظری، در نهایت 26 مقاله در بازه زمانی 1990 تا 2020 با محوریت استراتژی باز انتخاب و به روش کیفی تحلیل شدند. نتایج پژوهش نشان می دهد به طور کلی نظریه های مختلفی به صورت آشکار و یا ضمنی در حوزه استراتژی باز تاثیرگذار هستند. از تلاقی 8 رویکرد نظری شناسایی شده و 2 بعد زمینه معرفی شده، 16 گونه از نظریه های زمینه ساز استراتژی باز به دست آمد. استراتژی باز با توجه به مبنای نظری خود، می تواند شیوه های استراتژی سازی باز، پدیده ارتباطاتی، فرآیندهای معنابخشی باز، اشکال جدید مشارکت ذی نفعان، انتظارات نهادینه شده، ترتیب جدید جریان اطلاعات و دانش، دسترسی به منابع باز و رقابت تعاملی در قالب ذی نفعان داخلی و یا ذی نفعان خارجی معرفی شود. در این میان رویکردهای شیوه عمل، رویکردهای مرتبط با ذی نفعان، رویکردهای نهادی و رویکردهای مبتنی بر دانش / اطلاعات رویکردهای مهم تر و قابل توجه تری هستند. باید اشاره کرد که ماهیت پویا و تأثیرگذار استراتژی باز و راه های مختلف نگاه به این حوزه، نشان می دهد محققین باید تلاش بیشتری برای درک بهتر این پدیده جدید هیجان انگیز داشته باشند.

پژوهشگاه های دولتی، گونه ای از سازمان های تحقیق و توسعه هستند که با سرمایه گذاری دولت ها برای برآورده کردن نیازهای پژوهشی بخش دولتی ایجاد شده اند و از تعداد و تنوع بسیاری در کشورهای مختلف برخوردار هستند. از این رو، درک صحیحی از نیازمندی ها و مشخصه های انواع این سازمان ها و نیز شناخت ویژگی های اصلی تمایز آن ها از یکدیگر اهمیّت بسیاری برای مدیران و خط مشی گذاران حوزه فنّاوری در سطوح مختلف دارد. در این پژوهش تلاش شده است با به کارگیری رویکرد فراترکیب و بررسی مقالات معتبر بین المللی و همچنین مطالعه اسناد و گزارش های عملکرد سالانه ۳۰ پژوهشگاه برتر ایران، گونه شناسی این سازمان های دولتی ارائه شود. بدین منظور، در گام اول و با به کارگیری روش فراترکیب، ادبیات موجود بررسی و نتیجه تحلیل متون در قالب ۳۲ کد انتخابی، ۹ مقوله و ۳ مضمون به عنوان شاخص های تمایز این مؤسسات دسته بندی شد. سپس نمونه انتخابی پژوهشگاه ها در مفاهیم شناسایی شده ارزیابی شد تا وضعیت آن ها در هر مقوله منطبق با مستندات موجود مشخص شود. نتایج این پژوهش دو گونه اصلی شامل پژوهشگاه هایی با مأموریت پشتیبانی از خط مشی گذاری علم و فنّاوری و پژوهشگاه هایی با مأموریت ایجاد ارزش اقتصادی و نیز دو گونه فرعی از این نوع سازمان ها شامل ترکیبی از دو مأموریت بالا با مأموریت انتقال فنّاوری را در کشور شناسایی کرده است که ویژگی های متفاوتی دارند. می توان از این گونه شناسی در شناخت، خط مشی گذاری، برنامه ریزی، ارزیابی و مدیریت بهتر این بازیگران کلیدی نظام ملّی نوآوری استفاده کرد.

استراتژی هم آواسازی فرآیند رهبری شبکه ای از مکمل ها برای دستیابی به یک هدف جمعی در کسب وکارهای پلتفرمی است. هدف پژوهش حاضر گونه شناسی نظریات شکل دهنده استراتژی هم آواسازی در کسب وکارهای پلتفرمی است. پژوهش حاضر از منظر هدف بنیادی، از منظر رویکرد کیفی، از منظر جمع آوری داده ها اسنادی و از نوع مطالعات کتابخانه ای بوده است. استراتژی پژوهش مبتنی بر تحلیل محتوای کیفی است. در این پژوهش، با استفاده از جستجوی نظام مند مطالعات مرتبط با استراتژی هم آواسازی در پایگاه های معتبر بین المللی استخراج شده و درنهایت 48 مطالعه برای بررسی های نهایی شناسایی شدند. در پایان، 25 نظریه مبنایی شکل دهنده استراتژی هم-آواسازی در قالب 4 رویکرد انتخاب طبیعی (ذینفعان، هزینه مبادله، نظریه بازی ها، مزیت مقیاس و صرفه ناشی از تنوع)، رویکرد اقدام جمعی (اکوسیستم ها، شبکه، اتحاد استراتژیک، مبادله اجتماعی و نوآوری باز)، رویکرد سیستمی/ساختارگرایی (یادگیری استراتژیک، سیستم ها، سیستم های مدولار، سیستم های پیچیده انطباقی، انتخاب واقعی، معماری و عدم تقارن اطلاعات) و رویکرد اقدام استراتژیک (قابلیت های پویا، رهبری استراتژیک، هم آواسازی منابع، مبتنی بر منابع باز، خلق ارزش مشترک، مدیریت مرزهای سازمانی، ارتباطات استراتژیک و مدیریت ادراک) شناسایی و دسته بندی گردید.

سودمندی علوم از مسائل کلیدی و کاربردی هر علم به حساب می آید تا آنجا که یکی از رؤوس ثمانیه علم (اصول هشتگانه علم) فایده و سودمندی است. سابقه این بحث در علم تاریخ بسیار طولانی است اما از قرن 18 میلادی علم تاریخ وارد فضایی جدید و متفاوت به نام «فلسفه تاریخ» شد. طرح این عنوان علاوه بر ایجاد چالش سبب شد تا در بین مورخان و فیلسوفان نظرات مختلفی به وجود آید. این رخداد سبب باز نگری مسلمانان نسبت به میراث تاریخی خود از جمله سودمندی، شیوه نگارش و قالب های تدوین تاریخی و دیگر مسائل از این دست شد. براین اساس هدف تحقیق پیش رو، گردآوری و گونه شناسی سودمندی های دانش تاریخ برای معرفت افزایی از نگاه مورخان مسلمان می باشد. گونه شناسی روشی است که از آن برای به ثمر رسیدن این غایت استمداد شده است. در ضمن گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای بوده است.

بازار کاشان دربردارنده یازده مسجد تاریخی است. این مساجد در کنار بناها و مجموعه های دیگر ، بخش های مهمی از پیکره بازار را تشکیل می دهند؛ و علاوه بر این در شکل گیری هویت بازار نیز نقش دارند. ازاین رو شناخت مساجد از جمله الگو و نحوه شکل گیری شان و جایگاهی که از آن برخوردارند، از اهمیت برخوردار است و به شناخت دقیق تر بازار کاشان منجر می شود. همانند سایر عناصر تاریخی شهرها، این مساجد نیز تغییر کرده اند و گاه بخش هایی از آن ها از بین رفته و یا پس از تخریب به صورت جدیدی بازسازی شده اند. در این مطالعه، شناخت الگوها و نحوه کنارهم قرارگیری اجزا و فضاهای اصلی مساجد مدنظر است. لذا هدف این پژوهش شناخت و دسته بندی مساجد بازار کاشان است. در این راستا سه سؤال اصلی قابل طرح است: مهم ترین فضاهای مساجد بازار کاشان کدام اند؟ این مساجد دچار چه تغییراتی شده اند و از نظر کالبدی فضایی چه انواعی را شامل می شوند؟ این مطالعه به روش توصیفی تاریخی و همراه با پیمایش های میدانی صورت گرفته و تلاش شده تا طرح و ترکیب مساجد با یکدیگر مقایسه شوند. مطالعات صورت گرفته نشان می دهند که بازار کاشان عمدتاً و بلااستثنا شامل مساجد شبستانی است و هیچ کدام از مساجد یادشده فضاهای گنبدخانه و ایوان ندارند. این در صورتی است که نمونه های مهمی همچون مسجد جامع، مسجد میرعماد و مسجد وزیر در کاشان دربردارنده دو فضای مهم گنبدخانه و ایوان هستند. این مطالعه همچنین نشان می دهد که مساجد بازار تاریخی کاشان را می توان به دو گونه شبستانیِ بدون صحن و شبستانی با صحن تقسیم بندی کرد. علاوه بر این، مساجد شبستانی دارای صحن را نیز می توان در دو دسته جای داد: نخست، آن هایی که دارای صحن یا حیاطی دارای تشخص فضایی هستند و دوم آن هایی که حیاط در آن ها طرح یا جایگاه خاصی ندارد و صرفاً شامل فضاهای باز بدون شکل و تشخص است.

معماری بومی روستا روایت کم نظیری از پیوند با طبیعت و منظر است که ضمن هویت بخشی و همسازی با محیط، بحران های زیستی را به پویایی حیات بدل کرده است. بحران انرژی و لزوم استفاده از انرژی های تجدیدپذیر خورشیدی در روستاهای سرد و کوهستانی، زمینه ساز بازشناخت واژه ای است با عنوان «صحن آفتاب گیر». صحن آفتاب گیر فضای باز و یا نیمه بازی است که می تواند در ایجاد خرد اقلیم مطلوب مؤثر باشد". این پژوهش ضمن معرفی صحن آفتاب گیر به گونه شناسی و معرفی گونه غالب از آن در روستاهای کوهستانی شمیرانات می پردازد. این پژوهش به روش کیفی و بر اساس مطالعات کتابخانه ای و گستره وسیعی از پژوهش های میدانی انجام شده است و بر اساس معیارهای مشخص ۱۰ روستا انتخاب و از آن میان حدود 40 خانه مورد بازدید میدانی قرار گرفتند. در راستای پاسخ به مسئله ضمن برداشت و تهیه مدارک کامل از هر بنا، گفتگو و مصاحبه های کیفی با ساکنین و اهالی نیز انجام شده است. بر اساس نتایج این پژوهش صحن آفتاب گیر در روستاهای مورد بررسی شامل ۴ گونه متفاوت است که صحن آفتاب گیر گونه غالب، صحن و محوطه ای است که رو به جبهه جنوب دارد، بالاتر از سطح زمین و روی فضای طویله و انبار قرار گرفته است و در ارتباط و تعامل با دهلیز و اتاق های اصلی خانه است که با ایجاد یک فضای کنترل نشده باعث کاهش هدر رفت گرما و در نتیجه افزایش آسایش حرارتی اتاق های مجاور میشود. توجه به صحن آفتاب گیر در خانه های روستایی اگرچه معطوف به معماری گذشته است؛ اما توجه به انرژی خورشیدی محدود به زمان نیست و پیوند متقابل و اجتناب ناپذیر بافت بومی و ساخت وسازهای جدید بیانگر این حقیقت است که برای حفظ خویشاوندی بین ساختارها و بهینه سازی مصرف انرژی، تأمل در الگوهای بومی و ایجاد پیوند در قالب معماری جدید برای روستا حیاتی و ارزشمند است.