هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی

"پیری در خانه" یکی از یافته های روانشناسی محیطی سالمندان می باشد که در آن بر ماندن سالمندان درخانه و همسایگی آشنا و داشتن حق انتخاب در نوع زندگی تاکید می شود. در این پژوهش هدف آن است که ویژگی های مطلوب محیطی برای سالمندان جهت دستیابی به "پیری در خانه" استخراج و مفاهیم سازگار با این هدف در معماری ایران معرفی شود. و سوال این است که محیط مناسب سالمندان جهت "پیری در خانه" دارای چه ویژگی هایی است؟ و معماری ایران چگونه با این ویژگی ها منطبق می شود؟ روش این پژوهش از نظر هدف، کاربردی می باشد که با توجه به ماهیت موضوع از روش توصیفی تحلیلی استفاده شده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که محیط با ویژگی احترام به سالمند و توانایی ادغام سالمندان در خود، تامین کننده اهداف "پیری در خانه" می باشد و برخی از مفاهیم معماری ایران با این اهداف مطابقت نموده و نشانه های احترام به سالمند در آن نهفته است. همچنین با نگاهی به الگوهای معماری بومی شهر کرمان پیشنهادهایی جهت استفاده از این الگوها و در عین حال حفظ آن ها ارایه می شود که ضمن ایجاد فضای مناسب سالمندان، از معماری بومی محل نیز صیانت شود.

در پژوهش حاضر تطبیق نقش پیکره بندی فضایی محیط و نقشه های شناختی حاصل از آن بر رفتار های اجتماع پذیر افراد سنجیده شد. در همین راستا ساختار فضایی دو دانشکده ی هنر و معماری در نرم افزار نحو فضا مورد بررسی قرار گرفت. در حین پژوهش از روش های کمی و کیفی بهره گرفته شد بدین ترتیب که، متغیر کیفی رفتارهای اجتماعی افراد از طریق مقادیری کمی، در روش چیدمان فضا مورد سنجش قرار گرفت. همچنین به منظور پیمایش محیط در رویکردی کیفی، مشاهده و مصاحبه توامان با پرسش نامه (که حاصل شناخت فضایی ساکنان از ساختار فضایی محیط است) و نقشه های رفتاری تهیه شده توسط محققان، مورد استفاده قرار گرفت. در نهایت با تطبیق نقشه های شناختی و نقشه های روش نحو فضا به شناسایی فضاهای عمومی اجتماع پذیر در بستر هر دو دانشکده اقدام شد. به نظر می رسد تطبیق نقشه های شناختی زایشی- غیر زایشی و نقشه های پیکره بندی فضایی، با دستیابی به رویکردی جامع در بازشناسی محیط های اجتماع پذیر رابطه معناداری دارد. به علاوه یافته های پژوهش، گویای نقش پیکره بندی فضایی در تشخیص راهکارهای کم هزینه در راستای بهبود ساختارهای فضایی محیط های آموزشی به لحاظ اجتماعی می باشد.

به طور طبیعی هدف رفتار انسان، رسیدن به آسایش است، ولی حتی در فضاهای مشابه، محدوده آسایش حرارتی برای همه یکسان نبوده و به تنوع افراد حاضر، تجربیات و انتظارات، سطح رضایت از شرایط محیطی، نوع فضا، ساختار، بافت و غیره باز می گردد. از این رو این مقاله می کوشد تا به تحلیل و تعیین شرایط و حدود آسایش حرارتی در فضاهای باز عمومی محلات مسکونی در دو فصل زمستان و تابستان پرداخته و نتایج را در محلات قدیمی و جدید مقایسه کند. در پژوهش حاضر، ابتدا ویژگی های اقلیمی شهر اصفهان معرفی شده و سپس محله قدیمی جلفا و محله جدید مرداویج، جهت انجام مطالعات میدانی انتخاب شدند. در همین راستا، متغیرهای اقلیمی شامل دما، رطوبت نسبی و سرعت جریان باد با استفاده از دستگاه های دیتالاگر، اندازه گیری و پرسشنامه ها توسط کاربران در فضاهای باز عمومی محلات منتخب و در ماه های بهمن، اسفند و مرداد تکمیل شدند. نتایج حاصل از مقایسه حدود آسایش در محلات مورد مطالعه نشان می دهد که محله قدیمی جلفا در هر دو فصل سرد و گرم در محدوده آسایش بوده و محله جدید مرداویج در فصل سرد در محدوده آسایش و در فصل گرم خارج از این محدوده می باشد.

در ده های اخیر اثرات مخرب مصرف بی رویه سوخت های تجدید ناپذیر و کم توجهی به مفهوم پایداری، صدمات قابل توجه ای را به محیط زیست وارد کرده است. طبق آمار مراکز معتبر پژوهشی حدود چهل درصد از انرژی مصرفی بشر در بخش ساختمانی به مصرف می رسد، بنابراین توجه به بخش ساختمان از اهمیت بالایی برخوردار است. از اصول معماری پایدار مصرف بهینه انرژی و کاهش تلفات حرارتی و بهره گیری از انرژی های تجدید پذیر می باشند. دیوار خارجی دارای عایق آیروژلی هوشمند (هوشمندی عایق به صورت دستی اعمال شد)، برنامه اصلی این پژوهش تجربی و نوآورانه می باشد. آزمون ها بصورت تجربی بر روی دو اتاق آزمون و کنترل صورت گرفت و نتایج مورد مقایسه واقع شد. علت بکار گیری عایق آیروژلی نخست به دلیل ممتاز بودن خاصیت عایق گرمایی این ماده بود و دیگر اینکه طبق نظر متخصصین دانشکده شیمی دانشگاه تهران امکان ساخت آیروژل با خاصیت عایقی هوشمند، نسبت به محرک های محیطی امکان پذیر می باشد. نتایج حاصل از پژوهش فوق نشان داد که با فرض مشخصات اتاقک ها؛ اتاق آزمون دارای دیواری با دو لایه عایق آیروژلی هوشمند، نسبت به اتاق کنترل کاملا مشابه اما فاقد عایق؛ در طول 24 ساعت 0/9 ± 28/8 کیلو ژول انرژی بیشتری را به داخل اتاقک آزمون انتقال می دهد.

    در مطالعه حاضر به تدقیق در ویژگی ها و گونه های مختلف سه کلان مفهوم رشد شهری، گسترش شهری و پراکنده رویی شهری، و در راستای گونه شناسی از انواع زیر گونه های آنها در مطالعات مختلف برنامه ریزی شهری و منطقه ای پرداخته شده است که همواره در متون مختلف، مشابه هم به کار رفته اند. به عبارت دیگر، هدف این مقاله تبیین مفهومی و فضایی از واژه هایی همچون رشد شهری، گسترش شهری و پراکنده رویی شهری و گونه های مربوط به آن است و به دلیل تشابه و جایگزینی این مفاهیم در ادبیات جهانی، تا حد ممکن، حد و مرز هر یک از آنها و نقاط تشابه و افتراق را شناسایی نموده و در نهایت چارچوب مفهومی مشخصی برای شناسایی آنها ارائه نماید. روش تحقیق در این مطالعه نیز تلقیقی از روش های اسنادی و روش تحلیل اکتشافی مبتنی بر تدقیق در ادبیات موضوع و تبیین تطبیقی مطالعات جهانی است. بر اساس یافته های این مطالعه، مقاله حاضر بعد از رسیدن به 10 الگوی مشخص از سه کلان مفهوم مربوطه در حوزه ادبیات شهرسازی، در نهایت، گونه شناسی خاص این مطالعه را با تکیه بر یافته های نظری پژوهش ارائه داده است.

معماری در فرهنگ های دینی و سنتی همواره مفاهیم باطنی خود را در قالب نماد ارائه داده است؛ زیرا اعتقاد براین بوده است که حقایقی در جهان وجود دارد که با زبان متعارف نمی توان آن را بیان داشت. درواقع زبانِ عبارت قاصر از تبیینِ حقایق وحیانی و معنوی است و زبانِ اشارت را باید در این وادی به کاربست. نماد، ابزاری است برای ابراز مفهومی است که از حیطه حواس ما غایب است. بیانِ نمادین به معنی ایجاد زمینه ای ادراکی برای انتقال برخی مفاهیم خاص است. درسنت ِخانه های ایران،حوض برای کاستن گرما وتامین رطوبت هوا، وضو ساختن، شستشو و ذخیره آب و آبیاری ساخته می شد. در حیاط های بزرگ معمولاً حوض ها دربرابر اتاق اُرسی یا پنجدری بود. غالباً حوض را در یکی از محورهای اصلی فضای خانه می ساختند، به طوری که طول حوض در امتداد طول خانه قرار گیرد. حوض ؛ افزون بر این ظرفیتی برای انعکاس زیبایی های خود ساخته و مصنوع پیرامون بود. برغم این همه حوض، کارکردی نمادین هم داشت. این مقاله که به روش مطالعاتِ توصیفی تحلیلی به رشته نگارش درآمده در اندیشه تبیین وجوه دیگر حوض و نمایاندن خصایص مکتوم آن معماری سنتی ایران است.

منظرشهری تاریخی میراث شهری را فراتر از مراکز تاریخی یا مجموعه ها، به زمینه ی جغرافیایی وسیع خود گسترش می دهد. این مفهوم لایه های مختلفی از ارزش های تاریخی را با طبیعت و بستر، تجارب فرهنگی و اجتماعی و ابعاد معنوی پیوند می زند. این پژوهش با روش کیفی و راهبرد استدلال منطقی به دنبال واکاوی نظریه های مرتبط با منظرشهری تاریخی بویژه بازتعریف ارزش های چند لایه و میان مرتبط بر مبنای مراجع موجود، اسناد بین المللی، و نظرسنجی متخصصین و مردم در بستر یکی از مهمترین نمونه های منظرشهری تاریخی تهران یعنی خیابان ولی عصر است. هدف پژوهش اولویت بندی فعالیت های مدیریت حفاظت مبتنی بر شناسایی محدوده های بحرانی و نامتعادل و محور آن ارزیابی ارزش های خیابان بر اساس نظر مردم است. بدین ترتیب ارزش های بازتعریف شده در بخش های مختلف با کمک روش شناسی ابزاری یعنی نظرسنجی مردمی از طریق پرسشنامه ارزیابی شده و توزیع فضایی ارزش ها با نقشه نگاری با PPGIS بدست آمده است. تحلیل نتایج نشان می دهد که ارزیابی ارزش ها از نگاه مردم در طول محور یکسان نیست و ارزش های منظر طبیعی و یا ارزش های یادبودی و خاطره ای، سایرین را ارتقاء داده اند. بدین ترتیب بخش جنوبی با وجود اهمیت تاریخی کمترین توزیع و پراکندگی ارزش ها را داراست و در اولویت بازآفرینی با هدف ارتقای همه جانبه ی ارزش ها قرار دارد.

بوشهر با اقلیم گرم و مرطوب دارای مساجدی متناسب با اقلیم این منطقه است. مطالعات نشان دهنده تفاوتهایی در الگوی این مساجد با الگوی معماری مساجد ایران می باشد؛ هدف این پژوهش شناخت ویژگی های کالبدی و فضایی مساجد شهر بوشهر در دوره قاجار می باشد تا عوامل بوجود آورنده این الگو ها تعیین گردند. این مقاله با مطالعه مؤلفه های معماری مساجد بوشهر در دوره قاجار و با روش توصیفی- تحلیلی به تبیین گونه ها پرداخته و به طبقهبندی نمونه ها می پردازد؛ اطلاعات تحقیق بصورت کتابخانه ای و پیمایش میدانی جمع آوری شده است؛ به نظر می رسد مساجد شهر بوشهر شیوه خاصی در ایجاد روابط فضایی، فرم و ساختار سازه ای دارند که شباهت هایی با مساجد الگوی شبستانی دارند ولی این تشابه ها یکسان نیستند و ویژگی های خاص، متناسب با شرایط مکانی دارند. یافته های گونه شناسانه گویای دو گونه مساجد شبستانی دارای صحن و مساجد شبستانی فاقد صحن می باشد. مطالعه الگوی مساجد تاریخی بوشهر بعنوان نتایج تحقیق، نشان می دهد مؤلفه های طراحی؛ ساخت و ساز مساجد در نوع معماری بومی به لحاظ برون گرا یا درون گرا بودن موثر بوده است و نیز محل قرارگیری در کنار توانایی مالی، مصالح و عوامل فرهنگی نیز در شکل گیری این الگو تاثیر داشته اند.