موردکاوی

"کارت امتیازی متوازن1 ( BSC) 2، رویکردی نوین و چند بعدی در ارزیابی عملکرد و کنترل مدیریت است که به طور ویژه، با راهبرد سازمان مرتبط شده. از سوی دیگربرای سازمان ها، بهبود فرایندهای داخلی و متمرکز ساختن آن ها بر اهداف راهبردی ضروری است. مدیران می توانند، فرایندها را به عنوان سلاح راهبردی به کار بگیرند تا به عملکرد کلاس جهانی برسند وBSC را برای دست یابی و حفظ موفقیت راهبردی مورد استفاده قرار دهند. در این مقاله، تأثیر پیاده سازی روش کارت امتیازی متوازن بر فرایندهای کسب و کار مورد بررسی قرار گرفته است. در اولین قدم، ادبیات BSC و مدیریت فرایندهای کسب وکار بررسی شده و سپس گزارش پیاده سازیBSC در دو سازمان ایرانی و تأثیر آن بر مدیریت فرایندهای این سازمان ها مشاهده شده است. بخش بعدی به تجزیه و تحلیل اطلاعات موردکاوی دو سازمان اختصاص یافته است. در پایان، نتایج حاصل از تحقیق روی سازمان های مورد بررسی با ادبیات تحقیق تطبیق یافته و نتایج حاصل ارائه شده است. طبق بررسی انجام گرفته در این تحقیق، تأثیر BSC در شناسایی فرایندهای کلیدی سازمان، هم راستا سازی فرایندهای کلیدی با راهبردهای سازمان، بهبود فرایندهای داخلی و نهایتاً مرتبط ساختن "برنامه فعالیت ها"3 با راهبردها در تمام سطوح سازمانی، در دو سازمان مورد مطالعه مشهود است.

استفاده از موردکاوی؛ به عنوان یکی از استراتژی‌های تحقیق در مطالعات علوم اجتماعی، به‌ویژه در تحقیقات با مقیاس کوچک، به سرعت در حال اشاعه یافتن است. هدف موردکاوی برقراری پل ارتباطی بین مطالعات کتابخانه‌ای از یک‌سو، و اطلاعات زندگی واقعی از سوی دیگر می‌باشد، تا اصول و نظریه‌های علمی در پشت دیوارهای دانشگاه باقی نمانند.مورد یا قضیه، روایت مکتوبی از پژوهشی است که قبلا وجود داشته و موقعیتی نیست که به صورت تصنعی ایجاد شده باشد. علاوه بر آن، مشابهتی نیز با تحقیق تجربی ندارد که متغیرها دستکاری می‌شوند تا تاثیر یک عنصر خاص را اندازه‌گیری کنند. مطالعه موردی یک بررسی عمیق و چند‌وجهی است که با استفاده از روش‌های تحقیق کیفی بر روی یک پدیده اجتماعی، صورت می‌گیرد.در این مقاله تلاش گردیده تا روش، تاریخچه، تعاریف، ویژگی‌ها، انواع، مزایا و معایب رویکرد موردکاوی و کاربردهای آن به عنوان یک استراتژی تحقیق از جنبه‌های مختلف مورد بررسی قرار گیرد و سپس موردکاوی به عنوان روشی اثربخش برای آموزش علمی معرفی شده و ساختار قضیه اثربخش، اعتبار و روایی مطالعه موردی به همراه فرایند اجرای تحقیقات از طریق مطالعه موردی تشریح گردد.

بهره وری در زندگی شخصی و سازمانی آدمی، در گرو دانش مندی و آموختگی (باتجربگی) است. اهمیت بهره گیری از آموزه های تجربیِ منابع انسانی در آن است که رفتار انسان ها در شرایط مشابهِ سازمانی، از قوانین خاصی پیروی می کنند و تجربه های شخصی ما و دیگران می تواند این اطمینان را به وجود آورد که کنش و واکنش های ما در برابر پدیده ها درست است. در مدیریت دانش، دانش های منابع انسانی را به دو دسته ی کلی قسمت می کنند: الف- دانش صریح (آشکار) ب- دانش ضمنی (پنهان). هریک از این دانش ها قابل تبدیل به یک دیگرند. اگر دانش پنهانِ منابع انسانی را دانشی بدانیم که کارکنان ضمن کار به دست می آورند، یک پرسش اساسی پیش می آید که «با چه روشی می توان دانش پنهان (ضمنی/غیر صریح= تجربه) منابع انسانی را آشکار و منتشر کرد؟». مقاله ی حاضر، گزارشی از طراحی یک فرایند به نام موردپژوهی و اجرای آن در سطح کارکنان دوره های ارشد صنعت آب و برق است که در آن، روش تحقیق کیفی هرمنوتیک با پیمایشی ترکیب شده است و هدف آن، این است که نشان دهد چه گونه می توان با استنباط آموزه هایی از دانش پنهان، آن را آشکار کرد و بر اساس آن به نظریه پردازی بومی پرداخت.

روش شناسی در اخلاق کاربردی به معنای روش توجیه و حل مسایل اخلاقی است. سه روش عمده در این عرصه به رقابت با یک دیگر برخاسته اند: روش نخست، قیاس گرایی است که بر اهمیت نظریه های اخلاقی و به کار بستن آن ها در توجیه مسایل اخلاقی تأکید دارد و به اصطلاح متضمن نگاه از بالا به پایین است. دوم، استقراء گرایی است که رویکردی جزیی نگر و ضد نظریه دارد و به اصطلاح طرفدار نگاه از پایین به بالا است. سوم، اصل گرایی است که با نگاهی اعتدالی به کاربرد نظریه های کلان اخلاقی در مقام عمل، سعی می کند تا با ضرب دو نگاه از بالا به پایین و از پایین به بالا، به راه حلی منسجم دست یابد. موضوع بحث در این مقاله به روش دوم، یعنی استقراء گرایی مربوط می شود. این روش در جایی که داوری ها را نمی توان به سادگی تحت هنجارهای کلی قرار داد، بر تصمیم گیری عملی درباره مورد های جزیی متمرکز می شود. طرفداران این روش شکل های گوناگونی از استقراء را به رسمیت شناخته اند که مهم ترین و جامع ترین آن ها عبارتند از: موردکاوی یا مطالعه اوضاع و احوال خاص، اخلاق داستانی و برخی تقریر های فضیلت گرایی اخلاقی. این مقاله به بحث و بررسی موردکاوی اختصاص یافته و می کوشد تا نقاط قوت و ضعف این رویکرد روشی را نشان دهد.

«تصمیم گیری عقلایی» رویکردی مدیریتی است که بر تصمیم گیری بر اساس فرآیندها و دقت های علمی به وسیله مدل های قطعی و کمّی تأکید می کند؛ اما در میان صاحب نظران بر سر به کارگیری مدل ها و فنون پژوهش عملیاتی در بخش عمومی اختلاف نظر وجود دارد؛ زیرا با وجود آنکه مخالفینی جدی در به کارگیری و کاربرد این روش ها در بخش عمومی وجود دارند، روش ها و مدل های پژوهش عملیاتی روز به روز درحال توسعه و بهبود هستند و در عمل در بخش عمومی مورد بهره برداری قرار می گیرند. در پاسخ به سؤال بالا، این پژوهش به موردکاوی و تحلیل 29 مورد از کاربرد فنون پژوهش عملیاتی در کشورهای مختلف و در زمان های متفاوت می پردازد. درنتیجه این بررسی ها مشخص می شود که اختلاف نظر در تأیید یا ردّ کاربرد فنون پژوهش عملیاتی ناظر به دو مقوله مجزای کارآمدی و اثربخشی آن ها است؛ بدین صورت که مدل های پژوهش عملیاتی عمدتاً کارایی خود را در مدیریت بهینه فناوری هایی که خدمات عمومی ارائه می دهند، اثبات می کنند؛ ولی در مورد اثربخشی این فنون با توجه به ابعاد روان شناختی و جامعه شناختی شواهد معناداری وجود ندارد.

مسئله تسهیم دارایی های فکری حاصل از همکاری های تحقیقاتی در تضمین موفقیت و یا شکست این قبیل فعالیت های تحقیقاتی اهمیت بسزایی دارد. علی رغم اهمیت این موضوع، به جهت پیچیدگی و ورود عوامل مختلف در طراحی چارچوب های مناسب برای تسهیم، تاکنون این چارچوب ها استخراج نشده است. در این مقاله، تلاش می شود بدون پیشنهاد مدل قراردادی خاصی، صرفاً عوامل مؤثر بر دستیابی به یک توافق در این خصوص، استخراج گردد. برای استخراج این عوامل مجموعه مطالعات پیشین در این زمینه مرور شده و نتایج چند پروژه همکاری تحقیقاتی که در صنعت نفت و گاز ایران جریان داشته، اعتبارسنجی شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهند به طور کلی این نُه عامل بر تسهیل فرآیند مذکور مؤثرند: هویت ذی نفعان، سطح رقابت و میزان همکاری های تحقیقاتی قبلی در صنعت، محیط نهادی، هم آفرینی/ تراکنشی بودن همکاری، ویژگی های دانشِ هدف، ساختار شبکه، توانمندی نسبی اعضاء در زمینه فنّاوری هدف، موقعیت فنّاوری هدف در چرخه عمر و جایگاه حق اختراع در مدل کسب وکار صنعت. تلاش برای کاستن از پیچیدگی این فرآیند کسب توافق اهمیت دارد زیرا پیچیدگی بیش از حد، می تواند باعث انصراف ذی نفعان از همکاری به دلیل بالا رفتن هزینه های تراکنش گردند.

با توجه به شواهد، شرکت تعاونی شباهنگ شهریار یکی از نمونه های موفق تعاونی روستایی در زمینۀ نوآوری و کارآفرینی است و لذا یررسی رویکرد این شرکت در زمینۀ کارآفرینی و عوامل تعیین کنندۀ آن برای ارائۀ یک الگوی تجربی از شرکت های تعاونی های روستایی کارآفرین سودمند به نظر می رسد. این تحقیق به روش مورد کاوی با هدف بررسی کارآفرینی شرکتی در تعاونی روستایی شباهنگ شهریار انجام شد. جامعۀ آماری شامل تمام مدیران و کارمندان این شرکت به تعداد 250 نفر بود. حجم نمونه براساس جدول کرجسی- مورگان، 152 نفر تعیین و برای نمونه گیری از روش تصادفی ساده استفاده شد. ابزار گردآوری داده ها پرسش نامه بود که روایی محتوای آن را اعضای کمیتۀ تحقیق و گروهی از کارشناسان تعاونی روستایی شباهنگ تأیید کردند. میانگین ضریب آلفای کرونباخ برای ارزیابی پایایی بخش های مختلف پرسش نامه برابر 84/0 به دست آمد. نتایج آزمون فریدمن نشان داد که از بین مؤلفه های کارآفرینی شرکتی، مؤلفه های "حمایت مدیریت ارشد" و "اختیارات و آزادی عمل" به ترتیب اولویت بالا تری دارند. نتایج تحلیل عاملی عوامل تأثیر گذار بر توسعۀ کارآفرینی شرکتی به استخراج شش عامل «تعاملات نهادمند، بازاریابی و عرضۀ محصولات، بودجه بندی و تخصیص اعتبارات، کسب حمایت اجتماعی، مخاطب محوری و عملکرد مدیریتی» منجر شد که 835/67 درصد از واریانس کل را تبیین کردند. طبق نتایج تحلیل رگرسیون گام به گام، ترکیب خطی متغیر های بازار یابی و عرضۀ محصولات، مخاطب محوری، رضایت شغلی و کسب حمایت اجتماعی در مجموع 1/51 درصد از تغییرات کارآفرینی شرکتی در تعاونی روستایی شباهنگ را تبیین می کردند. 

تحلیل فهرستی یکی از روشهای نوین در اعتبارسنجی حدیث است که از ابتکارات آیت الله سید احمد مددی است. بیش از یک دهه است که نگاشته هایی علمی در تبیین تحلیل فهرستی ارائه شده است. اما در این نوشته ها این روش کیفی-کمی در ارزیابی حدیث، فروکاسته یا فراافزوده شده است. در این مقاله که به روش توصیفی-تحلیلی است، دو برداشت ارائه شده در این نوشته ها گزارش شده ، ارائه و بررسی و نقد می گردد. در برداشت اول، هدف نهایی تحلیل فهرستی بازسازی کتابهای حدیثی قدیمی است و اعتبارسنجی حدیث از فوائد جانبی آن است. در برداشت دوم، تحلیل فهرستی مساوی منبع یابی روایت است و اعتبار حدیث برابر اعتبار منبعی است که در آن آمده است. بنا بر دیدگاه این مقاله، تحلیل فهرستی روشی در اعتبارسنجی حدیثی است که منبع یابی و یافتن اعتبار منبع بخشی از آن است. تحلیل فهرستی بر این اساس است که اغلب روایات شیعه در بستر نوشتار نقل شده اند و بنابراین باید اعتبارسنجی بر اساس ارزیابی نوشتار باشد و از ابزارهای متناسب با این نوع ارزیابی استفاده گردد که مهم ترین ابزار موجود فهرستها می باشند.

با توجه به لزوم ایجاد ارتباطات قوی بین صنعت و دانشگاه جهت استفاده از نظریه های علمی در صنعت، استفاده از روش موردکاوی در مدیریت رفتار سازمانی ضروری می باشد. هدف از مقاله حاضر بررسی و نقد کتاب موردکاوی های مدیریت رفتار سازمانی می باشد. روش ارزیابی و نقد این اثر، اسنادی- تحلیلی و مطابق با الگوی پیشنهادی شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی در چارچوب معرفی کلی، بررسی شکلی و محتوایی اثر می باشد. به طور کلی از نظر بررسی شکلی اثر، کیفیت شکلی اثر خوب بوده، با وجود این، نقاط ضعف شکلی اثر عبارت هستند از: عدم استفاده از نماد و نشان مشخصی از مدیریت رفتار سازمانی در طرح روی جلد کتاب، عدم استفاده از جداول، نمودارها و اشکال در داخل متن می باشد. به لحاظ محتوا، استفاده از روش موردکاوی در مدیریت رفتار سازمانی یکی از نقاط قوت اثر می باشد. هر چند اثر از عدم نظم منطقی و انسجام محتوایی، عدم دقت محتوایی، نقایص محتوایی رنج می برد. به طور کلی تحلیل محتوای کتاب های علمی و دانشگاهی می تواند نقاط قوت و ضعف احتمالی آن ها را برای اصلاح و تغییر احتمالی محتوا و شکل، متناسب با اهداف تعیین شده و اصول علمی در اختیار برنامه ریزان و مؤلفان کتاب های دانشگاهی قرار دهد.

مدّعای این مقاله آن است که شکست شبکه های نوآوری می تواند متاثر از نوع دانشی باشد که مبنای فعالیت های نوآورانه در آن شبکه است. اجزا و عناصر مختلفی از شبکه های نوآوری، نظیر پیکربندی جغرافیایی شبکه ها، ساختار، بازیگران کلیدی و نوع روابط اعضاء، تحت تاثیر ویژگی های پایه دانش فعالیت های نوآورانه آن شبکه قرار دارند. مقاله پیش رو ضمن طرح یک بحث مفهومی پیرامون شکست شبکه های نوآوری، رابطه بین پایه دانش و شکست شبکه های نوآوری را از خلال تحلیل داده های تجربی در مورد شبکه های با پایه دانش ترکیبی در صنعت نفت و گاز مورد بررسی و اعتبارسنجی قرار داده است. داده های تجربی این مقاله با استفاده از مورد کاوی چهار شبکه نوآوری در صنعت نفت و گاز ایران بدست آمده است که دوتای آنها موفق بوده و دوتای آنها شکست خورده اند. یافته های این مقاله نشان می دهند که در شبکه های با پایه دانش ترکیبی، هرقدر استفاده از محققان دانشگاهی بیشتر باشد، ساختار شبکه غیرمتمرکزتر باشد، ارتباطات غیر رسمی در شبکه کمتر باشد و مدیریت مخاطرات باز و کنترل نشده تر باشد، احتمال بروز پدیده شکست در شبکه بیشتر است. 

تجاری سازی محصولات دانش بنیان نقش بسیار مهمی در توسعه اقتصادی و پیشرفت جوامع امروزی ایفا می نماید. دینامیک این فرآیند بسیار پیچیده بوده و یکی از اصلی ترین مشکلات آن سازوکارهای تامین مالی و جذب سرمایه است. در این پژوهش بر اساس راهبرد عمق نگر و تحلیلی، با روش «مورد کاوی چندگانه» طولانی مدت با هدف بررسی مشکلات جذب سرمایه و تامین مالی در فرآیند تجاری سازی محصولات دانش بنیان در فضای کسب و کار کشور، سه محصول دانش بنیان موفق که هر کدام فرایند تجاری سازی را در شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان در طول سال های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۸ راهبردهای مالی متفاوتی طی کرده اند انتخاب شد. روش گردآوری داده ها به منظور افزایش ارزش حقیقی پژوهش بر مبنای کثرت گرایی بوده و برای تحلیل داده ها پس از اشباع نظری، جهت همگن سازی و مقایسه های نظام مند، از ترکیب مدل های تجاری سازی گلداسمیت و سرکین استفاده شد. نتایج این پژوهش نقش حمایت های هوشمندانه مالی در مراحل مختلف رشد شرکت های دانش بنیان نظیر حمایت های تشویقی، تسهیلات بدون بهره ی بلندمدت، جایگزینی نظام اعتبارسنجی به جای اخذ وثیقه و مشوق های مالیاتی را به خوبی نشان داد. در هر سه موردکاوی اثرات مخرب سیاستگذاری های نامناسب تامین مالی نظیر وام های بانکی، تسهیلات کوتاه مدت، ضعف سرمایه گذاری های ریسک پذیر در کشور، عدم حمایت کافی از سرمایه گذاران بخش خصوصی، انتظار زودبازده بودن از محصولات دانش بنیان و به ویژه عدم تناسب سیاست های حمایتی با دوره رشد شرکت های دانش بنیان تشریح گردید. در انتها ماحصل پژوهش به صورت یک الگوی کلی شامل راهبرد های مالی مفید و مضر در مراحل مختلف فرآیند تجاری سازی محصولات دانش بنیان ارائه گردیده است.  

شبکه های نوآوری با دو میاندار دانشی و صنعتی، شبکه هایی هستند که در آن دانشگاه ها، مراکز پژوهشی و بنگاه های دانشی در زیرشبکه دانشی و مجموعه های تولیدی، صنعتی و بازرگانی در زیرشبکه صنعتی قرار داشته و برای طراحی و ساخت یک محصول پیچیده با یکدیگر مشارکت دارند. در این شبکه ها میاندار دانشی در زیرشبکه دانشی و میاندار صنعتی در زیرشبکه صنعتی اداره امور زیرشبکه خود را به صورت مجزا اما هماهنگ عهده دارند. پایداری شبکه های نوآوری با دو میاندار دانشی و صنعتی، به میزان زیادی متأثر از حفظ و تداوم همکاری میان این دو میاندار است. هدف این مقاله، شناسایی عوامل مؤثر بر پایداری این شبکه ها از منظر همکاری میان دو میاندار دانشی و صنعتی است. بدین منظور با روش موردکاوی عمیق، دو شبکه نوآوری مرتبط با توربین بادی و آب شیرین کن حرارتی، عوامل و پیشایندهای مؤثر بر پایداری شبکه ها شناسایی و در دو بعد "اعتماد" و "شکاف قدرت" دسته بندی شده اند. همچنین پنج گزاره علمی در مورد تأثیر پیشایندها بر پایداری شبکه به همراه چارچوب مفهومی اثر عوامل مختلف بر پایداری شبکه های نوآوری با دو میاندار دانشی و صنعتی ارائه شده است.

هدف پژوهش حاضر مطالعه ی ابعاد توانمندی نیروی انسانی در یکی از سازمان های مورد مطالعه ی کشور می باشد. روش پژوهش، توصیفی از نوع پیمایشی و جامعه ی آماری شامل کلیه ی مدیران و کارکنان مورد مطالعه در سال 89-88 بوده اند، که تعداد 220 نفر نمونه از بین کلیه ی مدیران و کارکنان، با بهره گیری از روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی انتخاب شده اند. ابزار اندازه گیری، پرسشنامه ی محقق ساخته بر اساس مدل بنیاد توانمندسازی منابع انسانی ایران بوده که پایایی آن 94/0 و روایی آن 90/0 به دست آمده است. عمده ترین یافته های پژوهش عبارتند از: الف) میزان توانمندسازی نیروی انسانی در سازمان مورد مطالعه بر اساس معیارها و ابعاد مدل بنیاد توانمندسازی منابع انسانی ایران (رهبری، خط مشی و استراتژی، فرایند های توانمندسازی، ترغیب و تشویق، مشارکت، خلاقیت و نوآوری و نتایج کلیدی عملکرد) پایین تر از حد متوسط بوده است. ب) بین وضعیت موجود و مطلوب توانمندسازی نیروی انسانی بر اساس بعد رهبری مدل بنیاد توانمندسازی منابع انسانی ایران در سازمان دولتی مورد مطالعه تفاوت وجود داشته است. ج) بین وضعیت موجود و مطلوب توانمندسازی نیروی انسانی بر اساس بعد یادگیری مدل بنیاد توانمندسازی منابع انسانی ایران در سازمان دولتی مورد مطالعه تفاوت وجود دارد.  

کتاب مباحثی در مدیریت رفتار سازمانی پیشرفته تالیف دکترغلامرضا ملک زاده عضو محترم هیئت علمی گروه مدیریت دانشکده علوم اداری و اقتصادی دانشگاه فردوسی مشهد است. این کتاب که چاپ دوم و ویرایش دوم می باشد، توسط انتشارات اسفند و امور چاپ دانشگاه فردوسی مشهد چاپ و صحافی گردیده است. این کتاب در یازده فصل تنظیم شده است و به خوبی گویای این نکته است که چگونه ویژگی های محوری پژوهش های سازمانی، تحت تاثیر تغییرات ساختارها و ویژگی های سازمان های معاصر، قرار می گیرند و این که چه نوع از پویایی ها و ویژگی های جدیدی در حوزه های پژوهشی، در حال ظهور هستند، را تبیین می نماید. با توجه به اهمیت مطالعات موردی جهت تفهیم بهتر مطالب درسی ضرورت پرداختن به این مبحث نمایان می گردد. هدف از مقاله حاضر بررسی و نقد کتاب مباحثی در مدیریت رفتار سازمانی پیشرفته می باشد. روش ارزیابی و نقد این اثر، اسنادی- تحلیلی و مطابق با الگوی پیشنهادی شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی در چارچوب معرفی کلی، بررسی شکلی و محتوایی اثر می باشد. مهمترین بخش نقد هر کتاب، ارزیابی محتوایی آن است که ازمنظر بررسی نقاط قوت کتاب حاضر می توان به مواری از جمله، ذکر اهداف یادگیری، ارائه خلاصه و سئوالاتی برای خودآزمایی درابتدا و پایان فصول، استفاده از مدل در تجریه و تحلیل مباحث مدیریت رفتار سازمانی، ارائه مطالب مرتبط و سؤالات کاربردی در راستای بحث و همفکری در کلاس، رفع شکاف مباحث تئوری مورد بحث با اشاره به اتفاقات واقعی در محیط سازمان ها، استفاده از نظم منطقی در ترتیب قرارگیری موردکاوی ها اشاره کرد و به بررسی نقاط ضعفی از جمله، عدم انطباق و پوشش سرفصلهای ارائه شده با سرفصل مصوب وزارت علوم، غفلت در استفاده از فهرست شکل ها، نمودارها و جداول، نبود فهرست اصطلاحات و واژگان کلیدی (واژه نامه)، عدم استفاده از منابع فارسی و لاتین به روز و عدم ذکر برخی از ماخذ داخل متن در فهرست منابع، پرداخت. در نهایت میتوان گفت با افزودن مباحث نوین و منابع جدید و رفع نکات ویرایشی و نگارشی و ذکر مورد کاوی های از سازمان های ایرانی میتوان در غنای این کتاب ارزشمند گوشید.