شبکه های نوآوری

با توجه به تغییرات مستمر بازار و لزوم ایجاد مزیت رقابتی پایدار در صنایع دانشبنیان ایجاد روابط شبکهای در نوآوری و تحقیق و توسعه اهمیت پیدا میکند؛ بدین علت که نوآوری بهطور فزایندهای به اتحادهای راهبردی وابسته شده است؛ بنابراینایجاد شبکههای نوآوری به معنای تعاملاتی که منجر به ایجاد نوآوری میشود از مهمترین رویکردها در صنایع دانشبنیان محسوب میشود. هدف این مقاله شناسایی شبکههای نوآوری یک شرکت تحقیقاتی در صنعت الکترونیک است، بدین منظور با توجه به اینکه شبکههای نوآوری در بسترهایی نظیر دانشگاهها، سازمانها، شرکتهای فناور و غیره ایجاد میشود، در این مقاله انواع شبکههای نوآوری در این شرکت احصاء میشود. این تحقیق به لحاظ روشاز استراتژی مطالعه موردی و شیوه تحلیل اسناد با روش هرمنوتیک بهره گرفته است؛ بدین منظور از طریق مصاحبههای نیمه ساختاریافته کیفی و تحلیل محتوای اسناد به شناسایی انواع شبکههای نوآوری در این صنعت میپردازد و همچنین با شناخت حوزههای فناوری این شرکت از طریق فرایند شناسایی و اولویتبندی فناوری، نقش هر نوع از شبکه در تولید نوآوری مشخص میشود. ابزار جمعآوری داده مصاحبههای اکتشافی کیفی و بررسی اسناد و مدارک است. جامعه آماری مدیران ارشد و کارشناسان تحقیقاتی مرتبط با موضوع تحقیق هستند که با روش نمونهگیری قضاوتی انتخابشدهاند. با توجه به اینکه هدف اصلی مقاله شناسایی انواع شبکههای نوآوری با توجه به تغییرات مستمر بازار و لزوم ایجاد مزیت رقابتی پایدار در صنایع دانشبنیان ایجاد روابط شبکهای در نوآوری و تحقیق و توسعه اهمیت پیدا میکند؛ بدین علت که نوآوری بهطور فزایندهای به اتحادهای راهبردی وابسته شده است؛ بنابراینایجاد شبکههای نوآوری به معنای تعاملاتی که منجر به ایجاد نوآوری میشود از مهمترین رویکردها در صنایع دانشبنیان محسوب میشود. هدف این مقاله شناسایی شبکههای نوآوری یک شرکت تحقیقاتی در صنعت الکترونیک است، بدین منظور با توجه به اینکه شبکههای نوآوری در بسترهایی نظیر دانشگاهها، سازمانها، شرکتهای فناور و غیره ایجاد میشود، در این مقاله انواع شبکههای نوآوری در این شرکت احصاء میشود. این تحقیق به لحاظ روشاز استراتژی مطالعه موردی و شیوه تحلیل اسناد با روش هرمنوتیک بهره گرفته است؛ بدین منظور از طریق مصاحبههای نیمه ساختاریافته کیفی و تحلیل محتوای اسناد به شناسایی انواع شبکههای نوآوری در این صنعت میپردازد و همچنین با شناخت حوزههای فناوری این شرکت از طریق فرایند شناسایی و اولویتبندی فناوری، نقش هر نوع از شبکه در تولید نوآوری مشخص میشود. ابزار جمعآوری داده مصاحبههای اکتشافی کیفی و بررسی اسناد و مدارک است. جامعه آماری مدیران ارشد و کارشناسان تحقیقاتی مرتبط با موضوع تحقیق هستند که با روش نمونهگیری قضاوتی انتخابشدهاند. با توجه به اینکه هدف اصلی مقاله شناسایی انواع شبکههای نوآور در حوزههای فناوری این شرکت است، نقش هرکدام از شبکهها در پیشبرد هدفهای شرکت مشخص میشود و همچنین گلوگاهها و خلأ شبکههای نوآوری در تعاملات با نهادهای دیگر در خصوص دستیابی به مزیت رقابتی پایدار و تولید نوآوری نیز شناسایی میشود. با توجه به تشابه شبکههای نوآوری در شرکتهای تحقیقاتی نتایج این تحقیق را میتوان در شرکتهای مشابه نیز تعمیم داد .

هدف اصلی از نگارش این مقاله شرح روش شناسی تحلیل سیستم های اجتماعی پیچیده با تمرکز بر روش تحلیل سیستم های نوآوری است. در این مقاله تلاش شده نخست سیستم نوآوری، به منزله یک سیستم پیچیده اجتماعی تطابق پذیر، تحلیل شود و سپس، بر این اعتبار، روش شناسی مناسب تحلیل این قبیل سیستم ها تشریح گردد. رویکرد بسط داده شده در این تحقیق مدل سازی عامل بنیان است که مفاهیمی همانند نظریه بازی ها، سیستم های پیچیده، ظهوریافتگی، علوم اجتماعی محاسباتی، سیستم های چندعاملی و روش های مونت کارلو را با یکدیگر ترکیب می کند تا منطقی منسجم برای درک سیستم های پیچیده ارائه نماید. نتایج این بررسی نظری نشان می دهد که درک و تحلیل هر سیستم نوآوری مستلزم به کارگیری روش های متناسب با سیستم های پیچیده است و بهترین رویکرد نظری برای تحلیل سیستم نوآوری مدل سازی عامل بنیان و استفاده از شبیه سازی پویایی های تبادل دانش در شبکه های نوآوری است که از رویکردهای مطرح در مدل سازی عامل بنیان شناخته می شود.

مسئله تسهیم دارایی های فکری حاصل از همکاری های تحقیقاتی در تضمین موفقیت و یا شکست این قبیل فعالیت های تحقیقاتی اهمیت بسزایی دارد. علی رغم اهمیت این موضوع، به جهت پیچیدگی و ورود عوامل مختلف در طراحی چارچوب های مناسب برای تسهیم، تاکنون این چارچوب ها استخراج نشده است. در این مقاله، تلاش می شود بدون پیشنهاد مدل قراردادی خاصی، صرفاً عوامل مؤثر بر دستیابی به یک توافق در این خصوص، استخراج گردد. برای استخراج این عوامل مجموعه مطالعات پیشین در این زمینه مرور شده و نتایج چند پروژه همکاری تحقیقاتی که در صنعت نفت و گاز ایران جریان داشته، اعتبارسنجی شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهند به طور کلی این نُه عامل بر تسهیل فرآیند مذکور مؤثرند: هویت ذی نفعان، سطح رقابت و میزان همکاری های تحقیقاتی قبلی در صنعت، محیط نهادی، هم آفرینی/ تراکنشی بودن همکاری، ویژگی های دانشِ هدف، ساختار شبکه، توانمندی نسبی اعضاء در زمینه فنّاوری هدف، موقعیت فنّاوری هدف در چرخه عمر و جایگاه حق اختراع در مدل کسب وکار صنعت. تلاش برای کاستن از پیچیدگی این فرآیند کسب توافق اهمیت دارد زیرا پیچیدگی بیش از حد، می تواند باعث انصراف ذی نفعان از همکاری به دلیل بالا رفتن هزینه های تراکنش گردند.

امروزه با پیچیده تر شدن فناوری ها، شرکت ها دیگر قادر نیستند به تنهایی به توسعه محصولات و خدمات نوآورانه بپردازند. از این رو، همکاری میان آنها در جهت نوآوری در محصول و فناوری به امری مهم تبدیل شده است. در این راستا، شبکه سازی با هدف نوآوری به عنوان یکی از روش های همکاری مورد توجه سازمان ها و شرکت ها قرارگرفته است. اما برای تحقق این نوع از شبکه ها باید به عواملی که بسترساز شکل گیری این مدل همکاری هستند، توجه کرد. در این راستا مقاله حاضر به شناسایی عوامل مؤثر بر شکل گیری شبکه های نوآوری در شرکت های دانش بنیان از نظر تاثیرگذاری هر یک از مؤلفه ها می پردازد. روش تحقیق استفاده شده در این پژوهش، روش میدانی و از نوع همبستگی بوده و تحلیل نتایج با استفاده از نرم افزار spss و بهره گیری از روش تحلیل عاملی اکتشافی صورت گرفته است. این پژوهش مجموعه عوامل مؤثر بر شکل گیری شبکه های نوآوری را در چهار دسته ارتباطات، توسعه همکاری، توانمندی های داخلی و تسهیل کنندگان دسته بندی می کند. نتایج همچنین نشان می دهد که متغیرهایی مانند وجود متخصصان، قوانین و اجرای مناسب، آشنایی شرکت ها با نوع فعالیت های یکدیگر، وجود پایگاه دانش و اعتماد از اهمیت بالایی برخوردارند.

خوشبختانه پس از ابلاغ نقشه ی جامع در واپسین روزهای سال 1389، فضایی برای اهل نظر پدید آمده است تا فارغ از جنجالهای سیاسی و علیرغم نقاط قوت فراوان نقشه، فرصت هایی برای بهبود نقشه در ویراست های بعدی پیشنهاد نمایند. این مهم با توجه به تأکیدات نقشه بر بسط فضای نقد و آزاد اندیشی اهمیت مضاعف می یابد. در این مقاله پس از مرور برخی تعاریف و بررسی تاریخچه ی نقشه های علمی در ایران و جهان اجمالاً به نقاط قوت و مبسوطاً به فرصت های بهبود نقشه در آینده اشاره شده است. هنگام نقل نظراتِ سایر اندیشمندان پیرامون نقشه تلاش شده است که با این نظرات به صورت نقادانه مواجهه شود و حتی المقدور نظرات طرف های مختلف درگیر در موضوع منعکس شود. در نهایت پس از بررسی نقادانه ی زمینه های متصور برای بهبود، فرصت هایی برای بهبود تشخیص داده شدند که دو نمونه از مهمترین آنها عبارتند از؛ اولاً اینکه سیاست علم و فناوری به عنوان دنباله ای از سیاست صنعتی لحاظ شود و سعی شود ابتدا یک سیاست صنعتی منسجم تصویب گردد و سپس اولویتهای فناوری و علم از دل آن برون آید نه اینکه از طریق نظرسنجی و امثال ذلک استحصال گردد، حتی در صورتیکه برای تشخیص چنین اولویتهایی بخواهیم به نظرسنجیِ خبرگان روی بیاوریم، دلفی-های بزرگ و ملی یا تحقیقاتی در این حد و اندازه برای تشخیص چنین اولویتهایی ضروری اند. ثانیاً اینکه با توجه به پیشرو بودن صنایع دفاعی در اغلب کشورهای تحت تهدید از جمله کشور ما، زمینه های لازم برای سرریز علم و فناوری از بخش دفاعی به بنگاه های اقتصادی فراهم شود.