پیشرفت

پژوهش حاضر پیرامون مساله پیچیده و چندوجهی توسعه شکل گرفته و با بررسی کارکردها و عملکردهای توسعه کوشیده است تا با توصیف و تحلیل بحث نقش دولتمردان در توسعه ایران با رویکردی بر اقدامات امیرکبیر در مکاتب مختلف راهی به سوی بازتعریف کلید واژه توسعه در مسیر پیشرفت این کشور بگشاید. باتوجه به نقش و مسئولیتی که در دوران حاضر دولت ها در قبال جوامع خود ایفا می کنند؛ پرداختن به موضوع توسعه نیازمند تبیین نقش دولت ها در فرایند توسعه و نوع نگرشی است که دولتمردان و سیاستگذاران یک کشور به توسعه دارند. در این راه برخی دولت ها با جدیت توسعه را با مفاهیم اقتصادی پیوند زده و به پیشرفت های چشمگیر اقتصادی دست یافته اند، اما چندان در توزیع نعمات توسعه در بین آحاد جامعه موفق نبوده اند و مردم شان را از بسیاری مواهب مطلوب بشر مانند آزادی سیاسی و عدالت اجتماعی محروم ساخته اند. این مقاله با بررسی تئوری توسعه گام هایی را جهت نزدیک ساختن مفهوم توسعه به سیاست برداشته و با ذکر مصادیق، تعاریف و کلیدواژه های مرتبط این تئوری را معرفی می کند. دیدگاهی که در این مقاله ارائه می شود، برای دستیابی به اثرات مثبت توسعه و توزیع در آمد عادلانه و توانمندی های ناشی از حذف محدودیت ها کوشیده است. در این نگرش اقداماتی چون تأمین آزادی های اساسی، ایجاد فرصت های اقتصادی و اجتماعی، شفافیت و حمایت از اقشار آسیب پذیر جامعه از وظایف دولت های پاسخگو و برآمده از رای مردم می باشد.

پیشرفت اگر چه ابعاد نظری گستردهای دارد، اما آنچه پیشرفت را الگووار میسازد، تجسم عینی پیشرفت در امور و دست آفریدها و سازههای انسانی است. اگر تمدن مفهومی انتزاعی است، اما شاخصهای آن عینی است. شهرها، ماهیت، شاکله و امور و ساختارهایی که بر زیست فردی و اجتماعی آن حاکم است، از نشانههای اساسی و همچنین مکان ظهور و شکوفایی تمدن است. پیشرفت تمدنی در شهرها قابل مشاهده و سنجش است. تجربه تاریخ گذشته نشان داده که ایدههای پیشرفت نوعا بر محور شهرها و مختصات و ویژگیهای آنها صورتبندی شده است. مکتب اسلام و آموزههای آن شهر را مکان مطلوب تحقق حیات طیبه انسانی معرفی میکند، کارکردها و نقش شهرها در عینیت بخشیدن به ایدههای مرتبط با وضع مطلوب حیات فردی و اجتماعی انسان در تجربه زیست مدنی انسان قابل مشاهده است. از این رو در طراحی و اجرای پروژه پیشرفت اسلامی ایرانی و همچنین در طراحی و اجرای برنامههای جامع شهر سازی به این دو وجه لازم است توجه شود. اولا شهر مکان مطلوب ظهور و شکوفایی ایدههای تمدنی است و اینکه این پدیده برای خود ماهیت، مختصات، پویاییها و معضلاتی دارد. بی توجهی به این وجوه در فرایند پروژههای مرتبط با هر دو موضوع کاستیهای جبران ناپذیر ایجاد میکند. این مقاله تلاشی برای برجسته سازی جایگاه شهر در پروژه پیشرفت ایرانی اسلامی است.

تدوین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت به طور پیشینی نیازمند نظریه ای است که به ماهیت آن بپردازد و حدود و ثغور این الگو را روشن سازد. این نظریه محصول نگاه درجه دو به عرصه الگو است و احکام آن می تواند مبنای تدوین الگو قرار گیرد. لذا شیوه تحلیل در نظریه پردازی درمورد الگو، تعمقی فلسفی و نقدی مبناگرایانه است. در کتاب نظریه اسلامی ایرانی پیشرفت (اصول و عناصر) نویسنده محترم تلاش کرده اند مفاهیمی متعدد درباب پیشرفت اسلامی ایرانی را مطرح کنند و نهایتاً اصول و عناصر اساسی این نظریه را برشمرده اند. در این نوشتار در دو قسمت انتقاداتی به این کتاب وارد شده است. اشکالات صوری و شکلی شامل بر طراحی کتاب و شیوه ارجاع دهی و کیفیت منابع استفاده شده و اشکالات محتوایی اعم از اشکالات وارد بر طرح کلی و اندیشه حاکم کتاب و مسائل مطرح شده در یکایک بخش های کتاب است. باتوجه به مسائلی که در کتاب مطرح شده است، کتاب حاضر را نمی توان یک کتاب قوی و قابل استفاده در حوزه نظریه پیشرفت اسلامی ایرانی تلقی کرد و استفاده از آن، چه به عنوان یک کتاب حاوی نظریه ای دقیق و چه به عنوان یک کتاب درسی مشتمل بر نظریات متنوع، محل اشکال جدی است.

مسأله این پژوهش بررسی رابطه کرامت انسانی و الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت است. رهاورد پژوهش نیز این است که توجه به کرامت انسانی از عناصر ماهوی الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت می باشد. در پیشرفت مطلوب لحاظ ساحت های مادی و معنوی، استعدادهای فطری، طبیعی و غریزی انسان بایسته است و غفلت از ساحت های فوق آثار زیان باری مانند از خود بیگانگی انسان، انحطاط اخلاقی، تحقیر و اسارت ملت های عقب نگه داشته شده، تخریب محیط زیست، شکاف طبقاتی و ناامنی بین المللی را داشته است در الگوی پیشرفت، رفاه مبتنی بر مناسبات اراده آزاد انسانی برساخته بر كرامت انسانی مطلوب و مشروع است و تنظیم مناسبات کریمانه فقط با استعانت از عقل و وحی انسان شناس میسر است. در الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی ثروت، قدرت، لذت جنبه ابزاری داشته هدف غایی کمال حقیقی انسان است و ایران به عنوان ظرف این پیشرفت و الگوی پیشرفت اسلامی مظروف آن و ویژگی های ایرانی مانند غیرت دینی، خردورزی، حق طلبی، انسجام ملی، منابع طبیعی و انسانی مستعد و موقعیت استراتژیكی جهانی، منطقه ای بستر پیشرفت بوده و مؤلفه های آن خرد محوری، اخلاق محوری، عدالت محوری، استكبار ستیزی و امنیت محوری در حوزه ملی و بین المللی و شاخص های این الگو را می توان در التزام عملی به احکام دینی درنهاد فقاهت، نهاد خانواده، قداست جهاد و شهادت، استقرار حاکمیت دینی، صلح گرایی، حقوق بشر و حقوق بشر دوستانه، تکریم عقل و حكمت و تفسیر صحیح از زهد و دنیا در حوزه های سیاسی اجتماعی فرهنگی و بین المللی بر شمرد.

جامعه مدینه که به کوشش پیامبر اسلام(ص) پدید آمد، آن چنان با پیشینه خود و نیز با آن چه در ذهنیت مردمان وجود داشت، متفاوت شده بود که اطلاق مدینه فاضله بر آن چندان دور از واقعیت نمی نمود؛ جامعه ای مبتنی بر ارزش های متعالی و دارای شاخصه های پیشرفت؛ چون امنیت، فرهنگ، نظم و آزادی که حرکت شتاب آلود آن تا سالیان دراز هم چنان بالان بود و زمان زیادی گذشت تا خمودی و سستی در آن راه یابد. این پیشرفت، نتیجه و حاصل آموزه های وحیانی، کنش های نبوی و تربیت متعالی نبی مکرم اسلام (ص) بود که با کوشاورد دست پروردگانش به سرعت به بار نشست و با گسترش همه جانبه توانست تمامی ابعاد زندگی مردم را، از نظر آرامشی و آسایشی (فرهنگ و تمدن) در بر گیرد. شهر یثرب که با هجرت پیامبر به آن جا، نام مدینه النبی به خود گرفت، پیش از این در چالشی جدی با اصول ارزشی و مدنی، در مسیر انحطاط قرار داشت و از حداقل سازمان سیاسی، فرهنگی و اجتماعی بهره مند بود، اما در پی اقدامات پیامبر (ص) تحولی بنیادین یافت و در اندک زمانی دچار تحولی ژرف و اساسی شد؛ شکل گیری حکومت، تدوین قانون اساسی، تحقق زمینه برادری و برابری و در یک کلمه، پیدایی امکان اراده گری و نیز فرصت بهره مندی همگان از حقوق انسانی، همراه با شناخت وظایف و تکالیف ضروری. بدین گونه مدینه توانست به عنوان شهری اسلامی، نماد جامعه پیشرفته قلمداد گردد. این جستار که به انگیزه نمایاندن تحولات معطوف به توسعه جامعه نبوی بر پایه آموزه ها، سیره و سنت نبی اکرم، شکل گرفته، بر آن است هر چند گذرا، فرایند این پیش رفتگی را مورد بازخوانی و درنگ قرار دهد.

توسعه سیاسی یکی از شاخه های اصلی مفهوم کلی تر توسعه در مطالعات جامعه شناسی سیاسی است. برداشت از مفهوم توسعه و الگوی آن در هر کشور و ملتی اگر مطابق با هویت ساختاری و بومی آن ملت نباشد قطعاً توسعه سیاسی را با چالش روبه رو می کند. با پیروزی انقلاب اسلامی و تغییر نظام و ساختارهای کشور، نیاز به بازنگری در مدل های غربی مطرح شد و این امر با طرح و تأیید الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت از سوی رهبر انقلاب ادامه یافت. بر این اساس در مقاله فوق با روش توصیفی- تحلیلی، پرسشنامه و روش تحلیل محتوا ابتدا به بیان مبانی نظری و مفهومی تحقیق پرداخته شده و در ادامه با استفاده از روش پرسشنامه و توزیع آن در میان جمعی از نخبگان و اساتید کشور راهکارهای مطلوب توسعه سیاسی در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت به منظور بهبود روند توسعه سیاسی در کشور مطرح شده است. سؤال اصلی این پژوهش این است که «راهکارهای مطلوب توسعه سیاسی در الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت کدم اند؟» یافته های پژوهش نشان می دهد که مواردی چون توجه به قانون، تغییر الگوی آموزش از سطوح پایه، توسعه فعالیت های حزبی و خودشناسی بر پایه مصادیق توسعه سیاسی در الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت که عبارت اند از عزت، کرامت، بصیرت، پاسخگویی و مسئولیت پذیری، راهکارهای مطلوبی محسوب می شوند که می توانند روند توسعه سیاسی را در کشور بهبود بخشند.

طبق روایات اسلامی کودک در 7 سال اول امیر و سید، در 7 سال دوم مطیع و فرمانبردار و در 7 سال سوم وزیر و مشاور است. امروزه ثابت شده که قبل از شروع هر فعالیت فرد باید قبلاً خود را برای آن آماده کرده باشد تا در اجرای آن موفقیت بهتری نصیبش گردد. والدین باید به اثرات سوء تبعیض از لحاظ روانی، عاطفی، اجتماعی و غیره کاملاً آگاه بوده و از اعمال تبعیض اجتناب ورزند. افراد در زندگی خود از دورانی به دوران دیگر می رسند: نوزاد به کودکی، کودک به نوجوانی، نوجوان به بلوغ و کمال جسمی پا می گذارد. هر دوره ای دارای ویژگی هایی می باشد، که برنامه های تربیت در هر دوره ای با توجه به نیازها و مقدمات آن دوره مشخص می شود. مان گونه که در تعالیم دینی ما گفته شده بستر تربیت، محبت و عاطفه است و خداوند در قرآن برای ما چند نکته را تعریف کرده که ما متأسفانه دو نکته آن را بیشتر نمی شناسیم. که این دو نکته این است که؛ مربی تربیت را ارائه می کند ودیگری اینکه متربی هم تربیت را یاد می گیرد یعنی کل تربیت آموزش دادن و یاد گرفتن است. در صورتی که قرآن کریم می فرماید: تربیت سه مرحله دارد و مرحله ایی قبل از آموزش دادن و یادگرفتن نیز وجود دارد که ماجرای حضرت موسی(ع) و حضرت خضر نبی را برای آن مثال زده است. نهایتاً باید اذعان داشت شناخت عوامل و راه های مؤثر تربیتی از مهم ترین مسائل تعلیم و تربیت است، زیرا با شناسایی مراحل و دوره های آن با توجّه به سن کودک، و بکارگیری آن، والدین و مربیان در تربیت کودکان موفق تر خواهند بود. در این مقاله قصد داریم به بررسی و تبیین مراحل تربیت و تعالی کودک در اسلام و همچنین تربیت کودکان با توجه به دستورات اسلام و علوم تربیتی بپردازیم.

همواره این پرسش جدی در میان پژوهشگران و سیاستمداران وجود داشته و دارد که پیشرفت چیست و چه شاخص هایی دارد؟ تحقیقات زیادی در پاسخ به این پرسش مهم انجام شده است و هر کدام جامعه ی آرمانی و پیشرفت را به شکلی به تصویر کشیده اند. «حیات طیبه» شاید مهمترین تصویری است که با الهام از قرآن کریم از پیشرفت ارائه می گردد. با این همه این تصویر نیز از چنان کلیتی برخوردار است که عملا افقی را پیش روی محققان و پیشرفت گرایان نمی گشاید. مقاله ی حاضر با هدف پاسخ به پرسش چیستی پیشرفت، با بهره گیری از روش توصیفی و تحلیلی، اندیشه های علامه محمدتقی جعفری را بررسی می کند. حاصل تحقیق آن است که «حیات معقول» علامه در قامت یک نظریه و با ارتباط معنایی و مصداقی که با حیات طیبه و جامعه آرمانی دارد، بهترین پاسخ برای چیستی پیشرفت است. حیات معقول، هم منطق نظم اجتماعی منجر به پیشرفت را در اختیار ما قرار می دهد و هم کنش مناسب برای نیل به آن را. حیات معقول، نظریه ای است که در آن دین و فلسفه و تجربه ی بشری به هم می رسند و البته جایگاه دین در ترسیم و تحقق آن کاملا برجسته است.

هدف این تحقیق دستیابی به برخی از زوایای پنهان تاریخ معاصر ایران در دوره قاجار با استفاده از متون سفرنامه های اتباع خارجی بر پایه نگاهی جامعه شناختی است. این مقاله برپایه روش تحلیل محتوای کیفی است و تلاش گردیده تا با بررسی متون سفرنامه های اتباع خارجی و استخراج داده ها، مفاهیم، مقولات و گزاره های جدیدی را در تفسیر رویدادهای این دوره به دست آورد. بر اساس یافته های این مقاله، نخبگان قاجار به روایت سفرنامه نویسان، کسانی بودند که به دنبال ایجاد تغییراتی برای پیشرفت کشور بودند اما این تلاش ها یا به واسطه ناکارآمدی حکومت و دسیسه های دربار یا به واسطه دخالت های دول بیگانه به شکست می انجامید. علاوه بر این آنچه در این متون مشاهده می شود این است که نخبگان قاجار هرگز تصویر درست و مطابق واقعی از پیشرفت در غرب و مبانی آن نداشتند.

برخلاف آنچه که ممکن است به نظر برسد برخی شاخص ها نشان می دهند که علم از حدود ربع چهارم قرن بیستم به بعد دچار رکود شده است و از کشف های بزرگ کمتر نشانی هست. این در حالی است که این دوره شاهد بیشترین تعداد دانشمند، بیشترین بودجه تحقیقاتی و بیشترین تعداد مقالات علمی در جهان بوده است. افزون براین، انواعی از ابزارهای سخت و نرم جدید، انبوهی از داده های تجربی در عموم رشته ها از میکروفیزیک تا نجوم و از زیست شناسی تا علوم اجتماعی را فراهم کرده اند که علی القاعده باید به رشد علم شتاب بیشتری بدهند. این مقاله با بررسی این شاخص ها از چرایی واقعه می پرسد و بر این نکته متمرکز می شود که انبوهی داده ها مشکل چندانی از رشد علم حل نمی کند؛ زیرا رشد علم در گرو فرضیات آزمون پذیر است و داده های انبوه تر و گرفتن متغیر های بیشتر امکان فرضیه پردازی را دشوار می کند. به دیگرسخن، پشتوانه تجربی همواره کمک کننده به غنای تبیینی نیست، بلکه گاه منافی آن است.

مکان های مذهبی می توانند با پویا کردن محیط و گسترش فعالیت های خود در حوزه های گوناگون فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در پیشرفت گردشگری مذهبی کشور نقش مهمی ایفا کنند. هدف این پژوهش، مطالعه ی نقش گردشگری مذهبی و توانمندی های حسینیه ی اعظم زنجان است. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و با روش پیمایشی انجام شده است. اطلاعات موردنیاز با ابزارهای مصاحبه، پرسشنامه جمع آوری شده اند. جامعه آماری پژوهش به اندازه گستردگی شرکت کنندگان در مراسم های حسینیه اعظم در سال 1396 است که به دلیل ناشناخته بودن شمار شرکت کنندگان با فرمول ویژه ی چنین وضعیتی در کوکران 385 نفر، نمونه تصادفی انتخاب شده است. روایی ابزار صوری بوده و پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ برای متغیرهای مطالعه بین 70/. تا 85/. به دست آمده است. در فرآیند پژوهش به کمک نرم افزار آماری spss ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون و برای بررسی مطالعه نقش حسینیه ی اعظم زنجان در پیشرفت گردشگری مذهبی زنجان، بکار گرفته شد. برابر یافته های پژوهش با بررسی توانمندی ها و ظرفیت های این مکان مقدس، چنین نقشی تائید شده است. ضریب تأثیر حسینیه اعظم در «ایجاد مشاغل تخصصی» 091/0% در «رشد بهبود درآمدها و نذورات» بیش از 063/%، «افزایش خدمات رفاهی استان» 469/0% و «بهبود فرهنگ دینی» از 338 /0% می باشد. از یافته های پژوهش می توان به نقش جذابیت های مراسم ها و مکان های مذهبی برای جذب گردشگران درونی و بیرونی، اثرهای ورود گردشگران به این منطقه و بسترسازی مناسب گردشگری مذهبی در باورها و اعتقادات اشاره کرد.

پیشرفت چیست و چگونه محقق می شود؟ پرسش اساسی که اذهان اندیشمندان را برای رسیدن به جامعه آرمانی به خود مشغول کرده است. هرچند این مساله ای بنیادین است و هرگونه تلاش برای پاسخ به آن در خور توجه، لکن پرسشی اساسی تر نیز وجود دارد؛ «پیشرفت مطلوب» کدام است؟ در این تحقیق که یک مطالعه توصیفی تحلیلی است پژوهشگر تلاش کرده است تا پاسخِ پرسش مذکور را در اندیشه های علامه جوادی آملی جستجو کند. آیت الله جوادی آملی با الهام از قرآن کریم در پاسخ به این پرسش، مفهوم «پیشرفت کوثری» را مطرح کرده و آن را بدیل «توسعه تکاثری» قرار داده است. یافته های پژوهش که در قالب مبانی پیشرفت کوثری صورت بندی شده، حاکی از آن است که مفهوم «پیشرفت کوثری» ظرفیت بسیار بالایی برای پاسخ به چیستی پیشرفت مطلوب دارد. به ویژه از این لحاظ که پیشرفت را جایگزین واژه توسعه قرار می دهد و تمایزات الگوی اسلامی پیشرفت را از توسعه غربی نمایان می سازد.

تمدن نوین اسلامی به عنوان واپسین مرحله از مراحل پنج گانه در فرایند تحقق اهداف نهضت امام خمینی; مطرح شده است. پرسش اصلی این مقاله آن است که برای رسیدن به این هدف، علوم انسانی اسلامی چه نقش و جایگاهی دارد؟ برای پاسخ به این پرسش با توجه به تعریف تمدن نوین اسلامی از نگاه مقام معظم رهبری، نسبت و نقش علوم انسانی با بخش های مختلف تمدن نوین اسلامی و فرایند تحقق آن تبیین شده است. ازآنجاکه رهبری، تمدن را بستر پیشرفت همه جانبه انسان می دانند و پایه و بخش اصلی تمدن را تعالی معنوی و سبک زندگی اسلامی، و بخش ابزاری تمدن را رشد مادی انسان یعنی علم، اختراع، صنعت، سیاست، اقتصاد، اقتدار سیاسی و نظامی می دانند، می توان گفت که علوم انسانی در سه محور در تمدن سازی نوین اسلامی تأثیرگذار خواهد بود: 1. بخش اصلی و نرم افزاری تمدن یعنی سبک زندگی، 2. بخش ابزاری و سخت افزاری تمدن یعنی علم، صنعت، اقتصاد و...، 3. پیشرفت همه جانبه مادی و معنوی. با توجه به اینکه وصف این تمدن و امتیاز آن از تمدن غربی، اسلامی بودن آن است، طبیعتاً علوم انسانی، الگوی پیشرفت و سبک زندگی باید اسلامی باشند.

توسعه در غرب مدرن، بدون کاربست پیشران های سیاسی، میسر نیست اما ضرورت کاربست آن در مردم سالاری دینی و در نظام مهدوی، در هاله ای از ابهام قرار دارد، علاوه بر آن، به کارگیری توسعه یا پیشرفت در حکومت آخرالزمانی، محل تردید است! مسأله ای که کمتر بدان از این دریچه، توجه شده است! این مقاله با انتخاب پیشرفت به جای توسعه، از این رو، با این پرسش مواجه ایم: پیشران های پیشرفت سیاسی از منظر اسلام، قرآن و در حکومت امام مهدی علیه السلام چیست؟ به نظر می رسد این پیشران ها در نظام لیبرال دموکراسی،مردم سالاری دینی و در نظام مهدوی در دو بعد کمی و کیفی تفاوت های اساسی دارند. هدف آن است که ضرورت دستیابی به نظام مهدوی را در پرتو کالبدشکافی پیشران های سیاسی پیشرفت نشان دهیم. این مقاله، نیل به چنین هدفی را در پرتو روشی توصیفی-تحلیلی – مقایسه ای دنبال می کند اما ضرورت تأسیس نظامی پسالیبرال دموکراسی، دستیابی به نظام مهدوی را به مثابه نتایج مقاله، حاضر فراهم می کند.

همچنان که بسیاری از متفکران اذعان دارند، تمدن مدرن، دارای یک روی درخشان و پیشرفته و یک روی تاریک و بحرانی است. موضوع این مقاله، بررسی رویه چالش خیز و بحرانی آن و نیز جستجوی ریشه ها و خاستگاه های نظری و به ویژه انسان شناختی آن است. هدف از این نوشتار نیز این است که ضرورتِ درانداختن طرحی نو و الگویی جدید (مبتنی بر مبانی و اصولی دیگرسان)، به طور محسوس و ملموس هویدا شود و همه ما به ویژه معتقدان به دربست پذیریِ الگوی مدرنیته و منکران تحول و بازاندیشی در توسعه غربی، به طور ملموس تری، این ضرورت را احساس کنیم. این پژوهش با روش اسنادی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای تألیف و به این نتیجه نایل شده است که: بحران ها و چالش های فراگیر که اینک تمام مناسبات انسانی را تهدید می کند، اموری اتفاقی یا ناپیوسته نیستند؛ بلکه همگی ریشه در اصول و مبادی معرفتی و اندیشگی عصر جدید دارند. بر این اساس، به نظر می رسد، زمان آن فرا رسیده است که انسانِ امروز به افق و راهی متفاوت بیندیشد. البته این مقال، مدعیِ ستیز و پرهیز مطلق نیست؛ بلکه داعیِ بهره گیری حکیمانه از تجارب مدرن، در عین حرکت جسورانه به سمت افقی فرامدرن است.

نظام انقلابی جمهوری اسلامی ایران، مراحل تاریخ ساز و بلکه مراتب تکوینی و تکاملی، نهادسازی و تأسیس، دفاع مقدس و تثبیت و توسعه زیربنایی را با هزینه های گزاف اما با کارآمدی زیرساختی (ارزشی، بینشی و منشی) هرچه فراتر از سر گذرانده و پشت سر گذاشته است. هم اینک الگوسازی پیشرفت و دولت سازی، جامعه سازی و امت سازی تا مرز تمدن سازی نوین اسلامی ایرانی را به ترتیب در چشم انداز ملی و فراملی کوتاه بُرد و کوتاه مدت، میان برد و میان مدت و بلندبُرد، بلندگستر و بلندمدت خود دارد. این نیازمند ارتقای هرچه فراتر کارآمدی است. چالش ارتقای هرچه فراتر کارآمدی ساختاری و راهبردی ملی خود به منظور دستیابی به چشم انداز و تحقق اهداف بلند آن، پیشاروی جمهوری اسلامی ایران قرار دارد. طرح و تبیین ارتقای کارآمدی و کارآمدسازی نظام سیاسی، ملت و دولت (هیئت حاکمه) جمهوری اسلامی ایران، نقش الگوسازی اسلامی-ایرانی پیشرفت به ویژه الگوسازی دولت در کارآمدسازی نظام و دولت سازی کارآمد است. باتوجه به نقش تأثیرگذار و حتی تعیین کننده دولت و کارآمدی آن در تعیین سرنوشت ملت و کارآمدی نظام سیاسی، پرسش اصلی این است: دولت سازی کارآمد جمهوری اسلامی ایران چیست؟ پرسش های فرعی نیز به چرایی، چیستی و چگونگی این دولت سازی می پردازد. فرضیه این پژوهش این است: «الگوسازی اسلامی-ایرانی پیشرفت، سبب ارتقای هرچه فراتر کارآمدی نظام جمهوری اسلامی ایران خواهد شد». توضیح فرضیه این گونه خواهد بود: در این مقاله با نقادی گفتمان و الگوی رقیب توسعه تک ساحتی مدرنیستی غربی و نظریه پردازی تمدن پیشین اسلامی-ایرانی، به نظریه سازی گفتمان و الگوی اسلامی و ایرانی پیشرفت سیاسی می پردازیم. روش پژوهش تحلیل متن و محتوای آثار، اسناد و آرا در این زمینه است. یافته اجمالی ازاین قرار است: الگوسازی اسلامی-ایرانی پیشرفت، ضمن کارآمدی، بهره وری و اثربخشی ذاتی و دورن زادی خود، مانع رفتار پاندولی (زیگزاکی) نوسان ساز و فرصت سوز بحران آفرین دولت های پی درپی و جای گزین بوده و مسبب سیر تحقق پیشرفت متکامل (پلکانی) کشور و نظام جمهوری اسلامی ایران شده است و می شود.

در چهلمین سالگرد به ثمرنشستن انقلاب کبیر اسلامی ایران، که به حق می توان آن را نوزایش (رنسانس) ایران، اسلام و دین نامید، حضرت امام خامنه ای (حفظه الله) بیانیه گام دوم انقلاب را خطاب به ملت ایران و همه جهانیان بیان فرمودند. در این بیانیه بر صیانت و پاسداری از انقلاب اسلامی در جایگاه الگویی برجسته برای خودسازی، جامعه سازی و تمدن سازی تأکید شده است. ایشان همچنین در فرمانی هشت ماده ای در گام دوم انقلاب، سیاست های پیشرفت سپاه را متذکر شدند. ازاین رو پرسشی آغازین مطرح است مبنی بر اینکه: آیا در گام دوم انقلاب، چهارچوب و رابطه نهاد های پایداری، دفاع و پاسداری به بازنگری، پیشرفت و گسترش نیاز دارند؟ براساس بررسی های اولیه، پاسخ این پرسش، آری است؛ ازاین رو بی گمان به الگو و چهارچوب های پیشبرد و پیشرفت این نهادها نیازمندیم. بنابراین، پرسش چنین است که ویژگی های الگوی پیشرفت نهاد های پایداری، دفاع و پاسداری برای پاسداری اثربخش از انقلاب اسلامی کدام است. اهداف پژوهش یافتن الگوی پیشرفت نهاد پاسداری و بیان شفاف ویژگی های آن است. همچنین منظور یا چشم انداز این پژوهش ارائه و نمایش پهنای گسترده نهاد پاسداری در جایگاه دستاورد دانشی انقلاب به جهانیان می باشد. این الگو باید بر پایه اندیشه، دانش و فرهنگ بومی اسلامی، و در راستای الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و همچنین بیانیه مقام معظم رهبری در گام دوم انقلاب باشد. این نوشتار با روش ترکیبیِ داده بنیاد و تحلیل محتوا، سازوکار نهاد های پایداری، دفاع و پاسداری و رابطه بین آنها را ترسیم کرده است. پیامد و نتیجه این پژوهش دستیابی به دریافت های پایه و رهیافت های استوار برای تهیه الگوی پیشرفت نهاد پاسداری است که توانایی پاسخ گویی به پرسمان های پژوهش را دارند. بنابراین، پرسش چنین است که ویژگی های الگوی پیشرفت نهادهای پایداری، دفاع و پاسداری برای پاسداری اثربخش از انقلاب اسلامی کدام است.اهداف پژوهش یافتن الگوی پیشرفت نهاد پاسداری و بیان شفاف ویژگی های آن است. همچنین منظور یا چشم انداز این پژوهش ارائه و نمایش پهنای گسترده نهاد پاسداری در جایگاه دستاورد دانشی انقلاب به جهانیان می باشد. این الگو باید بر پایه اندیشه، دانش و فرهنگ بومی اسلامی، و در راستای الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و همچنین بیانیه مقام معظم رهبری در گام دوم انقلاب باشد. این نوشتار با روش ترکیبیِ داده بنیاد و تحلیل محتوا، سازوکار نهادهای پایداری، دفاع و پاسداری و رابطه بین آنها را ترسیم کرده است. پیامد و نتیجه این پژوهش دستیابی به دریافت های پایه و رهیافت های استوار برای تهیه الگوی پیشرفت نهاد پاسداری است که توانایی پاسخ گویی به پرسمان های پژوهش را دارند.

نوشتار حاضر در پی پاسخگویی به این پرسش است که عدالت و توسعه در سه گفتمان لیبرالیسم، سوسیالیسم و اسلام چه جایگاهی دارد و نسبت این دو با هم چیست. مطالب، پس از مقدمه، تحت این عنوان ها سامان یافته است: اول جایگاه عدالت در مدل های توسعه لیبرالی (که به دلیل تنوع برداشت ها، در این مقاله، تنها، دیدگاه رالز و هایک، به صورت تطبیقی، معرفی شده است)، دوم عدالت در مدل های سوسیال (که در اینجا سه روایت تخیلی، علمی و سوسیالیسیمِ اصلاح طلب از تعامل عدالت با توسعه، به صورت مقایسه ای، مورد بحث قرار گرفته است) و سوم عدالت در نگاه اسلامی (که، از باب نمونه، دیدگاه استاد مطهری درباره توسعه و نسبتِ آن با عدالت بررسی شده است). در پایان نیز نتیجه گیری، در قالب جدولی مقایسه ای، بر اساس مؤلفه های هفتگانه سه مکتبِ مورد بحث در موضوع عدالت و توسعه، سامان داده شده است.

نظریه پردازان گوناگون از جمله ایدئالیست ها و رئالیست ها درباره ماهیت منافع ملی،نظریه هایی داده اند. (تاریخچه) اما ابهام در ماهیت و جایگاه منافع ملی در قانون اساسی، باعث فقدان تبیین سیاست خارجی مستقل در الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت و موجب تناقض حرکت در دیپلماسی کشور می شود. (مسئله) با وجود آن، رابطه بین منافع ملی و الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت در چهارچوب قانون اساسی ج. ا. ا. صورت نگرفته است. (پیشینه) ازاین رو، با چنین پرسشی مواجهیم: رابطه منافع ملی با الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت از منظر حقوق اساسی چیست؟ (سؤال) آیات و روایات، ماهیت منافع ملی را باتوجه به ارزش های بنیادین و همچنین آرمان ها و اهداف الگوی اسلامی- ایرانی روشن کرده است. (فرضیه) این مقاله با رویکردی واقع بینانه و درعین حال آرمان گرایانه در پی نشان دادن واقعیات و آرمان های عرصه بین المللی، انسان و جامعه، در پیگیری و دستیابی به منافع ملی است. (هدف) این نوشتار با روش تحلیل محتوای حقوقی و با استفاده از قانون اساسی دیدگاه های مقام معظم رهبری(مدظله)، تحقق هدف پیش گفته را دنبال می کند. (روش) اجتناب ناپذیری استخراج منافع ملی از قانون اساسی و انطباق ماهیت آن با الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت از دستاوردهای مقاله است. (یافته)

عدالت همواره مورد توجه جدی بشر قرار داشته است (تاریخچه)، اما بیشتر در عالم نظر، نه در دنیای عمل و به صورت کلی، نه به شکل مقایسه ای و تنها در سطوح خرد، آن را جست وجو کرده است (پیشینه)؛ ازاین رو، نباید تعجب کرد که مقایسه ای از عدالت در نگاه لیبرالی و اسلامی بر پایه نگاه امام خامنه ایa در الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت، در دسترس نباشد(مسئله)، بنابراین،نوشتار پیش رو  در صدد پاسخ گویی به این سؤال است:«عدالت در الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت و الگوهای لیبرالی توسعه و در قالب آراء آیت الله خامنه ایa از چه جایگاه و تفاوت هایی برخوردار است؟»(سؤال). از دیدگاه ما،این تفاوت ها، ماهوی و در ابعاد هستی، معرفت و روش شناسانه قابل تحلیل است(فرضیه). نویسندگان این مقاله می کوشند تا با روش توصیفی،تحلیلی و تطبیقی و با استنباط از منابع معتبر اسلامی و بیانات حضرت آیت الله خامنه ایa(روش) به تمایزات الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت با الگوهای لیبرالی توسعه در مقوله عدالت دست یابند(هدف). در الگوهای لیبرالی، توجه به حیات دنیوی، موجب نادیده گرفتن نقش عدالت در توسعه می شود، عدالت در الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت و در قالب آراء آیت الله خامنه ایa به معنای پرهیز از تبعیض است و پیشرفت مبتنی بر عدالت، زمینه ساز دستیابی به حیات طیبه تلقی می گردد(یافته).