مطالب مرتبط با کلیدواژه

شرک


۴۱.

بررسی شبهات کلامی شفاعت اولیاء الهی از نظر علمای شیعه معاصر

نویسنده:
منبع: عرشیان فارس سال اول پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ 1-20
تعداد بازدید : ۲۰۷ تعداد دانلود : ۱۱۴
عقیده به شفاعت در میان مسلمانان آن چنان راسخ است که از هر عالِم و عامی در این باره بپرسیم آن را از عقاید دین اسلام می داند و در دعاها به شفاعت اولیای الهی متوسل می شود. در این مقاله امکان وقوع شفاعت با دلایل عقلی و به روش توصیفی تحلیلی به اثبات می رسد و از آن جا که مخاطب این نوشتار مسلمانان می باشند و به جهت تأیید مباحث، اشاراتی به آیات قرآن کریم نیز شده است؛ سپس عقاید فرقه وهابیت در خصوص شفاعت را در قالب اشکالاتی مورد نقد قرار داده و به بررسی و پاسخ گویی آنها پرداخته و نادرستی هر یک را بر اساس برهان عقلی و یا جدال احسن مستدل ساخته ایم. شبهات اساسی وهابیت با پاسخ هرکدام که در این نوشتار مورد بررسی قرار گرفته است، به طورخلاصه عبارتند از: 1- چرا خداوند عادل از عقاب گناهکار، با شفاعت شفیع گذشت می کند و او را می بخشد؟ جواب: اسقاط حق خود برای هر عاقلی درست است و خداوند هم با مواجه با هر صفت موجودی (قابلیت و استعداد) با صفت فعلی خاص او برخورد می کند و در اینجا با فضل خود به جای عدلش، گناهکار مستعد شفاعت را می بخشد. 2- شفاعت موجب جرأت پیداکردن گناهکاران برانجام سیئات می شود و این نقض غرض (هدف) است؟ جواب: توبه و مغفرت الهی نیز این چنین هستند، اما این امور و شفاعت موجب امید گناهکار می شود. 3- چرا شفاعت را از خود خدا تقاضا نکنیم و در غیر این صورت شریک برای او قائل شده ایم؟ جواب: مسیری که قانون ملکوتی عالَم مشخص کرده است و خداوند آن را تشریع نموده است، از کانال معصومین عبور می کند تا ارادت و محبت و الگو پذیری ما نسبت به ایشان افزایش یابد. ضمناً شرک در عبادت با این توضیح منتفی است، زیرا معصومین را مستقل در خضوع نداسته، بلکه به وابسته ی فرمان همان خدا، طلب شفاعت از ولی اش داریم.
۴۲.

تحلیل معناشناختی آیه 31 سوره حج، با رویکردی بر فهم پذیری گزاره های قرآنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن سال ۱۲ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 21 - 40

کلیدواژه‌ها: قرآن تمثیل گزاره های دینی معناشناسی شرک سماء فهم پذیری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۸ تعداد دانلود : ۱۰۹
بررسی و تعمق در مفهوم آیه 31 سوره حج نشان می دهد بیشتر مفسران و مترجمان، برداشتی سطحی و ارتکازی از واژگان تشبیه موجود در آیه داشته اند؛ بدین معنا که فرد مشرک به سان کسی تصور می شود که از آسمان سقوط می کند و در میانه راه، پرندگان شکاری او را می ربایند. پژوهش حاضر با استفاده از شیوه تحلیل مؤلفه ای واژگان و توجه به ادبیات و فرهنگ دوره جاهلی و نیز بهره گیری از سیاق آیات، درصدد تحلیل دقیق تر از تمثیل در آیه مذکور است تا پیام مدنظر قرآن کریم به نحوی مطلوب به مخاطب القا شود. معناشناسی واژگان به کاررفته در تشبیه همچون «خرّ»، «السّماء»، «تخطفُ»، «الطّیر» و «تهوی»، بیان کننده آن است که باوجود آنکه بسیاری از مفسران و مترجمان، تمثیل موجود در آیه را از باب تشبیه معقول به محسوس دانسته و تصویر سقوط انسان مشرک در ورطه هلاکت و تباهی را ارائه کرده اند؛ اما می توان مفهوم «پرت شدن از بلندی» را نیز از آن برداشت کرد که درنهایت، بی آنکه با احترام دفن شود، خوراک لاشخورها می شود و باد استخوان های پوسیده اش را به هر سوی پراکنده می کند که با فهم پذیری گزاره های قرآنی مناسبت دارد. در این معنا، واژه «خرّ»، نه به معنای «سقوط»، بلکه در جلوه «افتادن» تداعی شده و کلمه «السّماء» نیز در مفهوم «ارتفاع و بلندی» لحاظ شده است. همچنین، واژه «الطّیر» براساس ادبیات عصر جاهلی، بیان کننده لاشخورهایی است که از اجساد کشته شدگان تغذیه می کنند و «الرّیح» نیز در معنای اصلی خود، یعنی «بادها» به کار رفته است.
۴۳.

گونه شناسی عوامل تکفیر در آثار عالمان اهل سنت و وهابیت بر اساس خاستگاه کلامی و فقهی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام سال ۱۰ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱۹ 271 - 298

کلیدواژه‌ها: تکفیر ارتداد ضروری دین وهابیت شرک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۷ تعداد دانلود : ۱۴۹
اصلی ترین معیار مذاهب اسلامی برای تکفیر، انکار ضروری دین است که به عنوان تکفیر صحیح شناخته می شود. در نقطه مقابل، تکفیر نادرست وجود دارد که هیچ یک از ضروریات دین، انکار نشده است، اما به جهت جهل به مذهب خود یا مذهب طرف مقابل و یا جعل مبنای غیراسلامی، اموری که کفر محسوب نمی شود، به عنوان کفر قلمداد گشته است. مهم ترین عناوین تکفیر نادرست را می توان دوازده مورد دانست که به دو قسم مطابق با مبنا و غیر مطابق با مبنا تقسیم می شود. تکفیرهای غیر مطابق با مبنا عبارت اند از: انکار خلافت خلفا، ارتداد و سبّ صحابه، قذف عایشه، تحریف قرآن، غلو در حق اهل بیت(ع)، علم غیب و عصمت ائمه(ع)، خائن انگاری فرشته وحی، بداء و رجعت. این عوامل، از مواردی هستند که تکفیر بر اساس آن، با مبنای اهل سنت سازگار نیست. بنابراین با معرفت افزایی و تعامل سازنده میان مذاهب اسلامی، امکان رفع این تکفیرها وجود دارد، اما تکفیر مسلمانان توسط وهابیت به جرم عبادت غیر خدا، مطابق مبنای آنان در شرک انگاری توحید مسلمانان است و راهی برای اصلاح آن جز دست شستن از مبانی این فرقه وجود ندارد. بر پایه این تقسیم، می توان وهابیت را فرقه تکفیری دانست که تکفیر مسلمانان، جزو مبانی اعتقادی آنان است.
۴۴.

عوامل بینشی نگرانی و راهکارهای مقابله با آن از دیدگاه قرآن و روانشناسی

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی نامه جامعه سال ۱۶ زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱۲۸ 91 - 116

کلیدواژه‌ها: ایمان معاد شرک قضا و قدر نگرانی خرافات عوامل بینشی بلاها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۰ تعداد دانلود : ۹۴
نگرانی، اضطراب و استرس، بیماری روانی و رایج عصر ماست که از آن به طاعون قرن جدید یاد می شود. امروزه بشر با پیشرفت های علمی و تکنولوژی، به رفاه و راحتی نسبی در زندگی دست یافته؛ اما باز هم، آرامش، گمشده اوست. عوامل نگرانی را می توان از سه جنبه کلی بینشی، گرایشی و رفتاری بررسی کرد. این مقاله با روش تبیینی توصیفی و با استناد به آیات قرآن، روایات و تحقیقات روانشناسان، درصدد شناسایی عوامل بینشی نگرانی و بیان راهکارهای مقابله با آن است. نگاه توحیدی به هستی و ایمان به معاد، انسان را از پوچی رها کرده و زندگی را هدفمند می سازد. نظر به نقش سازنده مصائب و بلاها در زندگی، می توان از آنها در راستای رشد و تکامل روح استفاده کرد. اعراض از یاد خدا سبب غفلت انسان و سرگرم شدن او به دنیا می شود. در نتیجه، با هر فراز و فرودی مضطرب و پریشان می گردد. اعتقاد به قضا و قدر در ایجاد امید، نشاط، فعالیت و اعتماد به نتیجه گرفتن از سعی و تلاش، تاثیر بسزایی دارد. ایمان به غیب و باور امدادهای غیبی، مانع یاس و ناامیدی انسان است و آینده ای روشن را نوید می دهد. همچنین قرآن به روش سلبی و اثباتی، با خرافات، که ریشه در جهل بشر دارد، مبارزه کرده است.
۴۵.

دلالت های سیاسی اجتماعی سوره کهف در پرتوی تحلیل ساختاری آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قرآن و علوم اجتماعی سال ۳ پاییز ۱۴۰۲شماره ۳ (پیاپی ۱۱) 101 - 121

کلیدواژه‌ها: سوره کهف تفسیر ساختاری توحید شرک دلالت های سیاسی اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۹ تعداد دانلود : ۱۱۱
تفسیر ساختاری و کشف اغراض اصلی سُوَر قرآن کریم ازجمله روش های نوین در عرصه تفسیر قرآن کریم بوده که کمتر موردتوجه واقع شده است. این مقاله درصدد است سوره کهف را تحلیلی ساختاری نماید و دلالت های سیاسی اجتماعی آن را بر اساس اغراض محوری آن تبیین نماید. برای رسیدن به این هدف از روش تفسیر ساختاری و تحلیل مضمون استفاده شده است. به استناد شاخص های کشف اغراض سُوَر، یافته ها حاکی از آن است که توحیدمداری و شرک دو موضوع محوری سوره کهف به شمار می روند که به دیگر آیات این سوره، نظم و انسجام بخشیده اند. بر این اساس، عدم تبعیت از سبک زندگی مشرکان، تبیین و قیام علیه رژیم طاغوتی مشرکان منکر قیامت و معاد، استراتژی هجرت از جامعه مشرک برای حفظ ایمان و کسب آزادی فرهنگی و حمایت از مستضعفان ازجمله دلالت های سیاسی اجتماعی سوره کهف در وضعیت حاکمیت شرک در جامعه محسوب می شود. همچنین مبارزه با ظلم و برقراری عدالت و رفع تهدید و تأمین امنیت، مشارکت مردم و کارآمدی حکومت الهی ازجمله دلالت های سیاسی اجتماعی سوره کهف در وضعیت حاکمیت توحید در جامعه است.
۴۶.

تحلیل بافت موقعیتی مفهوم عبادت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال ۱۹ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۷۴ 7 - 26

کلیدواژه‌ها: عبادت بافت بافت موقعیتی سلفی گری توحید شرک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳ تعداد دانلود : ۷۳
از مفهوم «عبادت» تعاریف مختلفی ارائه شده است و این مفهوم دال مرکزی کنش ها و واکنش های بین مذاهب اسلامی گردید و آغاز این چالش را تعریف ترسیمی سلفیان از مفهوم عبادت است که بر محور معنای لغوی و تأکید بر معانی چون «کمال ذل، خضوع» همراه با «کمال محبت» قرار دارد. افزودن عناصر دیگر بر تعریف لغوی مانند «امتیاز الوهیت در معبود» و «ربوبیت مطلقه خداوند و نفی استقلال از ما سوی او» نیز برای مواجهه با این تبیین اشتباه از عبادت است. این پرسش مطرح است که چگونه می توان کاستی در تعاریف ترسیمی از عبادت را ترمیم کرد. در این نوشتار تلاش می شود با توجه به فضای حاکم در عصر جاهلی و با نگاه به بافت موقعیتی و فرازبانی مفهوم عبادت، تصویر دقیق تری از آن ارائه کرد و بر این محور، عبادت به معنای باور اختیاری به یگانگی ربّ و فرمانبرداری فروتنانه و عاری از استکبار و سرپیچی نسبت به ربّ است.
۴۷.

امکان سازگاری اصلاح و ظلم در یک جامعه: تحلیل دیدگاه مفسران درباره آیه 117 سوره هود

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد آراء تفسیری سال ۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۸) 325 - 350

کلیدواژه‌ها: متشابه ظلم شرک اصلاح آیه 117 سوره هود

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶ تعداد دانلود : ۹۶
دیدگاه های مفسران درباره تفسیر آیه 117 سوره هود باعث پیدایش مباحث فراوانی شده است. سازگاری یا ناسازگاری اصلاح گری با ظلم در یک جامعه از آن جمله است. اختلاف نظر مفسران به اندازه ای است که برخی را به این باور رسانده که این آیه جزء آیات متشابه است. یافته های این پژوهش در ذیل این آیه، به ویژه امکان جمع اصلاح و ظلم در یک جامعه نشان از آن دارد دیدگاه مفسرانی که عبارت «بظلم» را در محل حال از ضمیر فاعلی لِیُهلِکَ یا مرجع این ضمیر یعنی ربّک دانسته و آن را قیدی توضیحی می دانند و در نتیجه قائل به عدم امکان اصلاح و ظلم در یک جامعه هستند، افزون بر هم سویی با نظر مشهور مفسران، از پشتوانه شواهد استوار قرآنی و روایی برخوردار است که هرگونه کار ظالمانه از جانب خدا را نفی می کند. دیدگاه مقابل که نتیجه آن امکان سازگاری اصلاح با ظلم در یک جامعه است، افزون بر عدم تکیه بر ادله استوار، در تعریف ظلم دچار مشکل است. با توجه هم سویی دیدگاه اول با دیگر آیات قرآن، می توان با اطمینان ادعای متشابه بودن این آیه را غیر قابل قبول دانست. 
۴۸.

بررسی و نقد سلفی ایرانی از آیات بقاء کفر و شرک با رویکرد روایات قیام امام مهدی علیه السلام

نویسنده:
منبع: کلام و ادیان سال ۲ بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۳) 129 - 172

کلیدواژه‌ها: کفر شرک روایات امام مهدی (عج) قیام سلفی ایرانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱ تعداد دانلود : ۴۵
از دیرباز مسأله قیام امام مهدی علیه السلام مورد توجه اندیشمندان شیعه و سنی بوده است و در طول تاریخ، کتب و مقالات متعددی در نقد و بررسی این رویداد تاریخی به رشته تحریر درآمده است. در این رهگذر فریقین برای اثبات ادعای خود، از ادله قرآنی و روایی همسو با افکارشان استفاده کرده و عقیده طرف مقابل را بر خلاف آیات و روایات دانسته اند. وهابیت و برخی از صاحب نظران اهل سنّت مسأله قیام امام مهدی علیه السلام را بر خلاف آیات قرآن دانسته و گمان کرده اند که ادیان آسمانی تا روز قیامت امتداد دارند و هر روایتی که حاکی از انقراض ادیان در هنگامه ظهور امام مهدی علیه السلام باشد، از جعلیات افراد دروغگو است. شیعیان در دفاع از این رویداد بزرگ تاریخ، ادله ی نقلی متعددی ذکر کرده اند و معتقدند که در هنگامه ظهور، ظلم و ستم به کلی ریشه کن شده و تمامی انسان ها بر محور دین اسلام متحد خواهند شد. سید ابوالفضل برقعی از مشهورترین افراد سلفی ایرانی، در بخشی از کتاب «بررسی علمی در احادیث مهدی» اشکالاتی به روایات قیام امام مهدی علیه السلام وارد دانسته و معتقد است که این روایات با آیاتی که به بقاء کفر و شرک تا روز قیامت معنا کرده است، منافات دارند. در متن پیش رو «جایگاه اهل بیت علیهم السلام در هدایتگری جامعه»،«ادله قیام امام مهدی علیه السلام از منظر آیات و روایات» و «ادله قرآنی برقعی در نقد مسأله قیام» مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته و در نتیجه طریقه جمع بین روایات مؤوله به قیام امام مهدی علیه السلام و آیاتی که دلالت بر بقاء کفر و شرک تا قیامت دارند، ذکر می گردد.
۴۹.

بررسی محدوده ی شمول عبارت "إنّه لا یحبّ المسرفین" با تکیه بر آراء مفسران فریقین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی دوره ۱۵ بهار ۱۴۰۳ شماره ۵۷ 93 - 110

کلیدواژه‌ها: اسراف تفسیر تطبیقی شرک افتراء

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳ تعداد دانلود : ۵۴
از میان مصادیق متعدّدی که در قرآن برای "اسرافذکر شده است، تنها در دو مورد از آیات، عبارت "إنّه لا یُحِبُّ المُسرِفینَبه کار رفته است. با توجّه به این مطلب که عبارت "إنّه لا یُحِبُّبر نهایت دور بودن افراد از رحمت خدا اشاره داشته و در قرآن در مورد مصادیق خطیری چون "کفربه کار رفته است، این سؤال ایجاد می گردد که آیا عبارت "إنّه لا یُحِبُّ المُسرِفینَ"، مطلق بوده و به معنای نهایت دور بودن تمام اسرافکاران در حدّی از اسراف، دورترین افراد از رحمت الهی می باشند؟ نگارندگان این سطور، سعی بر آن گماشته اند تا با ترتیب دادن این پژوهش و با روش توصیفی-تحلیلی، و با بهره گیری از آراء مفسّران، به این پرسش، پاسخ دهند. بر اساس یافته های پژوهش حاضر، عبارت "إنّه لا یُحِبُّ المُسرِفینَ"، فقط در آیات 141 سوره ی انعام و 31 سوره ی اعراف به کار رفته است که این دو آیه، در دو سیاق مشابه به کار رفته ، و اسلوب ساختاری خاصی را دنبال می کنند؛ بدین شکل که در هر دو سیاق، از شرک و دروغ بستن بر باری تعالی، سخن به میان آمده است. وجود عباراتی مشابه در سیاق هر دو آیه، احتمال پیروی هر دو آیه از ساختار واحد را تقویت می کند. بنابراین، هرچند هر اسرافی در هر حدّ و مصداق، نزد خداوند ناپسند بوده و به دوری از رحمت او می انجامد، امّا وجود این عبارت به طور خاص در این دو آیه، این مطلب را می رساند که اسرافکاران مورد بحث این دو آیه که افارد مشرک و دروغ پرداز به خدا هستند،
۵۰.

تبیین سازه انگیزش بر اساس منابع اسلامی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه روانشناسی اسلامی سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۷ 3 - 27

کلیدواژه‌ها: انگیزش نیت شاکله اخلاص صدق کذب شرک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶ تعداد دانلود : ۴۵
سازه انگیزش اهمیت محوری در ساختار وجودی آدمی دارد. ادیان الاهی، و نیز علوم بشری توجه ویژه ای به این سازه دارند. با این حال، تاکنون پژوهش منسجمی در باب تبیین سازه انگیزش از دیدگاه اسلام انجام نشده است. هدف پژوهش حاضر، تبیین سازه انگیزش بر اساس منابع اسلامی، و روش آن توصیفی -  تحلیلِ مفهومی است. در بخش توصیفی، مفاهیم مربوط به سازه انگیزش در کتاب های معتبر لغوی و منابع اسلامی (قرآن کریم و احادیث اسلامی) بازشناسی و توصیف شد، و در بخش تحلیل مفهومی، داده های گردآوری شده تبیین و تحلیل گردید. بر اساس یافته های پژوهش حاضر، «نیّت» هسته مفهومی انگیزش در منابع دینی را تشکیل می دهد و از سه مؤلفه اصلی نیرومندی، جهت مندی، و تداوم تشکیل شده است. به دلیل نگاه ارزشی دین به سازه انگیزش، نیت به دو نوع خوب و بد تقسیم می شود. نیت خوب دارای سه مؤلفه صدق (نیرومندی)، اخلاص (جهت مندی)، و شاکله نیک (تداوم) است. نیت بد نیز سه مؤلفه دارد: کذب (نیرومندی)، شرک (جهت مندی)، و شاکله بد (تداوم).
۵۱.

مفهوم حدیث تقدم کفر بر شرک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۷ بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۱۰۳) 45 - 67

کلیدواژه‌ها: حدیث اهل بیت کفر شرک سلیمانیه بُتریه.

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲ تعداد دانلود : ۵۱
تغایر مفهومی کفر و شرک بحث های دامنه داری را در سده های نخستین اسلام پدید آورد. یکی از فروعات آن، بحث تقدم کفر بر شرک است. چهار حدیث در مکتب اهل بیت: به صراحت این موضوع را بیان کرده اند. پرسش اصلی در نوع تقدم کفر بر شرک و گونه کفر و شرک در این احادیث است. این پژوهش به روش نقلی - تحلیلی، با توجه به قواعد فقه الحدیث به پاسخ آن پرداخته است. پژوهش های حدیثی، چهار دیدگاه را به دست می دهد: 1. تقدم زمانی کفر بر شرک؛ 2. تقدم کفر معصیت بر شرک؛ 3. تقدم کفر عنادی بر شرک جهلی؛ 4. تقدم سببی کفر بر شرک. این پژوهش با تشکیل خانواده حدیث و استخراج فضای صدور حدیث و شواهد درون متنی و برون متنی به این نتیجه دست یافته است که نظریه تقدم کفر بر شرک از نوآوری های مکتب اهل بیت: در رویارویی با اندیشه های فرقه های منحرف شیعی، مانند «بتریه» و «سلیمانیه» است. اهل بیت تقدم زمانی کفر را شاهدی بر تقدم رتبی آن گرفته و کفر محاربین را کفر جحودی دانستند که رتبه آن از شرک عبادی بالاتر است.  
۵۲.

واکاوی سندی و محتوایی حدیث«لعن الله الیهود و النصاری اتخذوا قبور أنبیائهم مساجد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۸ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۱۰۹) 202 - 225

کلیدواژه‌ها: لعن الله الیهود و النصاری بنای بر قبور شرک سلفیان اهل سنت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۷ تعداد دانلود : ۷۶
حدیث مشهور «لعن الله الیهود و النصاری اتخذوا قبور أنبیائهم مساجد» که پیامبر اسلامدر آخرین روزهای حیاتشان آن را ایراد فرمودند، در بسیاری از مصادر حدیثی شیعه و سنی آمده است و دو تفسیر از آن وجود دارد؛ سلفیان با تکیه بر مبانی خویش، تفسیری گسترده از این حدیث نموده اند و بر اساس آن بسیاری از مسلمانان را به خاطر ساخت زیارتگاه وبناهای یادبود بر قبور بزرگان دین، متهم به شرک نموده اند؛ اما جمهور محققین مسلمان با اکتفا به قدر متیقن از ظاهر روایت و پرهیز از قیاس و تعمیم حکم، تنها کسانی را مشمول آن دانسته اند که آگاهانه دچار غلو شده و اولیای خدا را در کنار او پرستش می کنند. گفتنی است ارائه تفسیر صحیح و مستند از این گونه نصوص دینی بهترین راهکار برای مقابله با پدیده تکفیر است.
۵۳.

تحلیل و بررسی ادله سلفی گرایان ایران در نقد ولایت تکوینی اهل بیت(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی سال ۲۴ زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۸۵) 1092 - 1073

کلیدواژه‌ها: ولایت تکوینی سلفی گرایان ایران اهل بیت غلو شرک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰ تعداد دانلود : ۳۷
هدف: هدف از نگارش این مقاله، دفاع صحیح از ولایت تکوینی اهل بیت(ع) به عنوان یکی از آموزه های مهم تشیّع بود که توسط سلفی گرایان ایران مورد نقد و تردید قرار گرفت. روش: برای دستیابی به هدف مقاله، از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شد؛ بدین ترتیب که ابتدا دلایل و شبهات سلفی گرایان ذکر و سپس، تحلیل و بررسی شد. یافته ها: بر خلاف دیدگاه سلفی گرایان ایران، اهل بیت(ع) به لحاظ ظرفیت وجودی، با سایر انسانها تفاوت دارند و به اذن خداوند، قادر به تصرّفاتی تکوینی در عالم اند. اشتباه آنان در نگاه گزینشی و ناقص به دسته ای خاص از نصوص دینی بود که اغلب سند معتبری نیز ندارند. نتیجه گیری: ادعای سلفی گرایان ایران در نتایجِ باور به ولایت تکوینی اهل بیت(ع)، همچون: غلو، شرک و تعارض با روایات، نادرست بود و نه تنها این اعتقاد، مفاسدی که سلفی گرایان بیان کردند نداشت، بلکه نصوص دینی اثبات کننده آن بودند و حتی برخی شواهد عقلی مهم نیز وجود داشتند که این نصوص را تأیید کردند
۵۴.

خوانشی نو بر شرک عبادی زرتشتیان در متون دینی زرتشتی و اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی سال ۲۶ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۹۱) 495 - 473

کلیدواژه‌ها: شرک عبادت آتش متون دینی اسلامی متون دینی زرتشتی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶ تعداد دانلود : ۴۰
به نظر می رسد توحید عبادی زرتشتیان با چالشهایی روبه رو بوده و بنابر اسناد درون دینی و برون دینی، جلوه هایی از شرک عبادی مانند پرستش آتش در میان زرتشتیان بوده است. این پژوهش با هدف تبیین و رفع ابهام شرک عبادی زرتشتیان انجام شده است. روش: این مقاله با روش مقایسه ای و با تکیه بر اسناد و مدارک زرتشتی و متون دینی اسلامی به تحلیل و بررسی مسئله شرک عبادی زرتشتیان پرداخته است. یافته ها و نتایج: اسناد و شواهد متعدد حکایت از این داشت که در میان زرتشتیان، پرستش اجرام آسمانی و عناصر طبیعی، به طور ویژه پرستش آتش، در برهه ای از تاریخ ثابت است و انکار شرک عبادی زرتشتیان در تمام تاریخ با قراین موجود ناسازگار است. امروزه بنابر تصریح موبدان زرتشتی، زرتشتیان تنها اهورامزدا را می پرستند و آتش و نور، قبله و جهت عبادت است. ظهور اسلام و آشنایی بزرگان زرتشتی با توحید در اسلام و عبادت و قبله مسلمانان، نقش مهمی در پیرایش و زدودن مظاهر شرک عبادی زرتشتیان داشته است.
۵۵.

مدلول عبارت «ما کان لهم الخیرة» (قصص/ 68)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد آراء تفسیری سال ۵ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۹) 11 - 39

کلیدواژه‌ها: قصص/ 68 توحید ربوبی شرک جبر تفویض

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰ تعداد دانلود : ۴۰
در تفسیر عبارت «ما کانَ لَهُمُ الخِیَرَه» در آیه 68 سوره قصص آرائی ارائه شده که شماری ناظر به مباحث کلامیِ مربوط به اعمالِ انسان، برخی بیانگر امرِ گزینش پیامبر یا امام، و پاره ای نیز ناظر به مواردی دیگر اند. ازآن جاکه آراءِ متعدد و مختلف درباره این عبارت با سیاق تأیید نشده اند و آیاتی نیز که به عنوان مؤید ارائه شده اند هم مضمون و شاهدِ دِلالی برای تأیید این آراء نیستند، و نیز، با توجه به این که این آراء و از جمله آراء متکلمانه به فضای نزول توجه نداشته اند، در این مطالعه کوشش خواهد شد با روشی توصیفی تحلیلی ضمن نقد آراء مزبور، مدلولِ آیه مذکور و ارائه تفسیر صحیح از آن به نحوی ضابطه مند بررسی شود. فرضیه این مطالعه آن است که این آیه، اولاً، بر هیچ یک از معناهایی که مفسران پیشین بازگفته اند دلالت ندارد و به ویژه سیاقش مؤید نظر آن ها نیست؛ ثانیاً، تعیین نادرست مرجع ضمیر در عبارت مذکور موجبِ اجمال در دلالتِ عبارت، و بالتَّبَع، پیداییِ آراءِ تفسیری مختلف گردیده است؛ ثالثاً، با توجهِ دقیق به سیاق و کشف مرجع صحیح برای ضمیر هُم در عبارت یادشده و بهره گیری از شواهد دیگری از قرآن می توان دریافت که این آیه بر توحید ربوبی دلالت دارد و شرک ربوبی را به مثابه مهم ترین چالش در خداشناسی مشرکان نفی می کند و ازاین رو آیه درباره نفی اراده شریکان خدا ست.
۵۶.

اثبات عصمت حضرت نوح در مواجهه با فرزند خود براساس ظواهر آیات با نقدی بر نظریه علامه طباطبایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: الهیات تطبیقی سال ۱۵ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۳۱) 77 - 94

کلیدواژه‌ها: حضرت نوح عصمت علمی و عملی شرک استغفار علامه طباطبایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰ تعداد دانلود : ۳۰
یکی از شبهات مطرح شده در باب عصمت حضرت نوح آن است که چگونه این نبی الهی تقاضای نجات فرزند خود را پس از رهایی عذاب می کند؛ درحالی که خداوند متعال پیش از آن حضرت نوح را از چنین درخواستی نهی کرده بود، آیا چنین درخواستی منافات با عصمت حضرت نوح ندارد؛ در حالی که حضرت نوح علم به کافربودن فرزند خود داشته است. آیا توجه کردن به روابط نسبی حتی در صورت کفر منافات با عصمت حضرت نوح پیدا نمی کند. این تحقیق با روش جمع آوری اطلاعات، تحلیل آن و مقارنه آرا درصدد اثبات عصمت حضرت نوح در خطاب با خداوند در رابطه با فرزند خود براساس ظواهر آیات است. علامه طباطبایی برای دفاع از عصمت حضرت نوح در این رابطه قائل به تأویلاتی شده اند؛ ازجمله اینکه حضرت نوح اصلاً اعتراضی به غرق شدن فرزند خود نکرده است؛ در حالی که این امر با ظواهر آیات ناسازگار است و تا زمانی که ظواهر با مشکل عقلی و نقلی مواجه نشود، باید بر حجیت ظواهر تکیه کرد. ازجمله نتایج تحقیق آنکه: 1- قوم حضرت نوح از لحاظ خصوصیات درونی مبتلا به کفر و عصیان، خطیئه و معصیت، غوایت و گمراهی و ظلم و از لحاظ خصوصیات بیرونی حضرت نوح را گمراه آشکار و مجنون می دانستند؛ ایشان را تکذیب و تمسخر می کردند و شأن و ارزشی برای خداوند متعال قائل نبودند. 2- فرزند نوح براساس فرمایش حضرت نوح با قوم معیت داشته و بنابراین، تمام صفات آنها به او نیز سرایت پذیر است و حضرت نوح به کفر فرزند خود علم داشته است و براساس ظواهر آیات این امر انکارناشدنی است. 3- نظریه مختار در باب عصمت حضرت نوح مبتنی بر این مطلب است که حضرت نوح با توجه به شکیبایی بی نظیر و وعده خداوند به نجات اهلش درصدد نجات فرزند خود بوده و آنچه از آن اطلاع نداشته، کفر فرزندش نبوده است؛ بلکه نجات نیافتن و اهل ایمان نشدن فرزندش بوده است و چنین بی اطلاعی، به عصمت ایشان هیچ خدشه ای وارد نمی کند.
۵۷.

تحلیل روش شناختی نقدهای آیت الله جوادی آملی بر آراء رشید رضا در مسئله ی «توسّل»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه دینی دوره ۲۴ بهار ۱۴۰۳ شماره ۹۰ 3 - 22

کلیدواژه‌ها: توسل شرک آیت الله جوادی آملی رشیدرضا شیعه و توسّل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵ تعداد دانلود : ۲۹
مسأله «توسّل» و پیوند آن با «شِرک»، از مسائل مورد اختلاف میان شیعه و اهل سنّت است و این اختلاف که برخاسته از مبانی و نگرش های کلامی مختلف بوده، در تفاسیر فریقَین به چشم می خورد. گروهی از مفسّران معاصر اهل سنّت «توسّل» را مصداق آشکار شِرک خوانده و آیات قرآنی مرتبط با توسّل را به گونه ای دلخواه و متناسب با منظومه فکری معرفتی خویش تفسیر کرده اند. رشیدرضا از جمله مفسّران سنّی است که در تفسیر المَنار به گستردگی با مسأله «توسّل» به دیده انکار و منع نگریسته است. اندیشه وی در این زمینه از سوی آیت الله جوادی آملی در تفسیر تسنیم به نقد کشیده شده است. یافته های این پژوهش حکایت از آن دارد که رشیدرضا در موضوع «توسّل» نگرشی جانب دارانه دارد که از پیش فرض های کلامی وی سرچشمه گرفته است. او سعی داشته تا با طرح اندیشه نادرست، توسّل به انبیاء و اولیاء از سوی شیعه را به نقد کشد. در مقابل، آیت الله جوادی آملی با تکیه بر مبانی قرآنی، روایی و عقلی، بیش از هر چیز از روش «بازتعریفِ مفاهیم اصلی» بهره جسته تا خلطِ مفاهیم و مغالطات وی را روشن سازد. او بر خلاف رشیدرضا، «توسّل» را از دایره مصادیق شرک خارج ساخته و توحیدِ ناب را از توحید متحجّرانه رشیدرضا و هم اندیشان وی جدا دانسته است. از نظرگاه آیت الله جوادی آملی، «توسّل» همسویی و همگامی با نظام خلقت و سنّت الهی است. نقدهای آیت الله جوادی آملی بر رشیدرضا در مسأله «توسّل»، از سنخِ نقدهای «مبنایی» است، نه بَنایی.
۵۸.

گفتمان افراط گرایی مذهبی و نقد آن از منظر قرآن کریم (با تأکید بر افغانستان معاصر)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اسلام و مطالعات اجتماعی سال ۱۲ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۴۶) 100 - 129

کلیدواژه‌ها: افراط گرایی افراط گرایی مذهبی توحید عبادی کفر شرک شفاعت توسل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶ تعداد دانلود : ۲۱
جریان افراط گرایی مذهبی در جهان اسلام پدیده ای نامیمون است که با عملکرد خشونت طلبانه خود درقبال پیروان دیگر مذاهب اسلامی، لطمات، آسیب ها و پیامدهای گسترده و گوناگون اجتماعی را تحمیل کرده است. اثرات زیان بار ناشی از عملکرد آنان امروزه در جوامع انسانی به ویژه جوامع اسلامی به طور آشکار قابل مشاهده است. بدون شک گسترش اختلافات و شعله ورشدن آتش نزاع در میان امت اسلامی در گستره جهان اسلام، کشورهای خاورمیانه به ویژه افغانستان به طور مسلم از پیامدهای افراط گرایی مذهبی است. در افغانستان بیش از چند دهه است که جریان های افراط گرایی مذهبی حضور و فعالیت دارند. چندین دهه جنگ و منازعات درونی در افغانستان باعث شده که این کشور محل حضور، پناهگاه امن و مرکز پرورش گروه های افراطی باشد. آنها با عملکرد خود در افغانستان باعث شدند اسلام به عنوان دینی خشونت طلب و مخالف همزیستی، صلح و انسان دوستی معرفی گردد. امروزه بر اثر فعالیت این گروه ها، این کشور با انواع مشکلات اجتماعی مانند ناامنی، آوارگی، فقر، بیچارگی و ویرانگری به جا مانده دست و پنجه نرم می کند. در این جستار تلاش براین است که گفتمان افراط گرایی مذهبی در افغانستان معاصر مورد بررسی قرار گرفته و به نقد آن براساس آموزهای قرآن پرداخته شود. این پژوهش ازنظر هدف، کاربردی و ازنظر نوع داده ها، اسنادی و کتابخانه ای است که با روش تحلیل گفتمان انتقادی بررسی شده است . یافته های به دست آمده بیانگر آن است که افراط گرایی مذهبی در جهان، به ویژه در جهان اسلام و افغانستان برخاسته از اصول فکری این گروه ها به ویژه فهم و تفسیر آنان از «توحید عبادی» می باشد که در این تحقیق براساس آموزهای قرآن مورد نقد و بررسی قرار می گیرد. 
۵۹.

نقد رویکرد العثیمین به توحید بر پایه آرای توحیدی علامه طباطبایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام سال ۱۱ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲۰ 219 - 236

کلیدواژه‌ها: توحید شرک محمد بن صالح العثیمین علامه طباطبایی برهان صدیقین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰ تعداد دانلود : ۲۹
علامه طباطبایی بر پایه برهان صدیقین در تقریر خاص خود، باور به وجود خداوند را تنها بر باور به نفی سفسطه استوار کرده و با چنین رویکردی، خداباوری را به ایده ای با بیشترین مخاطب جهانی تبدیل کرده است، اما وهابیت معاصر هم چون اسلاف خویش با چشم پوشی از تأمل عقلی درباره وجود خداوند به بهانه اینکه هیچ انسانی وجود خداوند را منکر نیست، و با تقسیم بندی های استحسانی و نیز تفسیرها و تطبیق های ناروا نسبت به توحید در عبادت، فقط در آتش تکفیر نسبت به دیگر مسلمانان دمیده است. این پژوهش با مقایسه رویکرد علامه طباطبایی به مسئله وجود خداوند، توحید ذاتی و توحید صفاتی با رویکرد محمد بن صالح العثیمین در تفسیر کتاب «التوحید» محمد بن عبدالوهاب به آن مسائل، با روش استنادی، تحلیلی به پیامدهای رویکرد العثیمین پرداخته و نشان داده است که ناتوانی وهابی ها از بررسی عقلی و فرافرقه ای مسئله وجود خداوند، احتراز آن ها از تحلیل عقلی توحید ذاتی، و گریز از پاسخگویی به پرسش بنیادین توحید صفاتی به ناکارآمدی ایده توحید در قرائت آنها انجامیده است؛ در مقابل، تأکید آن ها بر مصادیق توحید الوهیت نتیجه ای غیر از اخراج قاطبه مسلمانان از دایره اهل توحید نداشته است.
۶۰.

اصل انگاری «امامت» از دیدگاه حضرت زهرا (سلام الله علیها)- (مطالعه موردی اصل انگاری در خطبه فدکیه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام سال ۱۱ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲۰ 285 - 306

کلیدواژه‌ها: امامت اصل انگاری شرک حضرت زهرا سلام الله علیها حضرت علی علیه السلام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰ تعداد دانلود : ۲۰
اصل انگاری به معنای این است که امامت، اصل دین و فعل الله است، لذا رویگردانی از آن، موجب خروج از دین خواهد بود. مسئله این مقاله، جایگاه امامت از دیدگاه حضرت زهراK است و ادعا این است که امامت از دیدگاه ایشان، اصل دین محسوب می شود. حضرت زهراK در خطبه فدکیه، حضرت علیG را دارای صفاتی شایسته و مقام افضلیت معرفی کرده و سایر صحابه را هم شأن ایشان نمی داند. ایشان دو استدلال محکم بر اصل بودن امامت ارائه کرده است. در استدلال اول، رویگردانی از امامت را مساوی با ارتجاع و اعراض از قرآن دانسته و بر اساس آیه تبلیغ، امامت را اصل دین معرفی کرده که عبور از آن موجب رویگردانی از قرآن و ارتجاع است. در استدلال دوم، رویگردانی از امامت را به منزله شرک معرفی کرده و گردانندگان مسیر خلافت از جایگاه اصلی آن را شایسته عذاب الهی و خروج از دین می داند. این موضوع به روش تحلیلی بر اساس مطالعه موردی خطبه فدکیه، تبیین شده است.