عملیات روانی

عملیات روانی از دیرباز مورد استفاده دشمنان قرار گرفته است؛ اما با توجه به پیشرفت و گسترش علوم روانشناسی و علوم اجتماعی و همچنین هزینه بر بودن جنگ های فیزیکی و نظامی، بهره گیری از عملیات روانی در عرصه های مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و... اهمیت بیشتری پیدا کرده است و مقابله با آن جزو راهبردهای دفاعی کشورها و نهادهای مسئول شده است. در دکترین دفاعی امام خامنه ای، شناخت دشمن از یک سو و مترصد بودن دشمن جهت ضربه زدن به نظام اسلامی از سوی دیگر و نیز آشنایی و تبیین راهکارهای دفاع و مقابله با هجمه های دشمن، جزو اصول اساسی است. امام خامنه ای به عنوان فرمانده کل قوا و ولی امر مسلمین جهان ضمن تبیین جنگ نرم و انواع عملیات روانی دشمنان اسلام و مسلمین، راهکارهای مقابله با آن را نیز مطرح و بیان کرده است. مقاله حاضر با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی و مراجعه به بیانات امام خامنه ای و گزاره های قرآنی، راهکارهای مقابله با عملیات روانی دشمن را مورد تجزیه وتحلیل قرار داده است. بر اساس یافته ها، اتکال به قدرت لایزال الهی، بازگشت به هویت دینی، امیدآفرینی میان جامعه، بصیرت افزایی، عدم انفعال در مقابل دشمن، بهره گیری از نیروهای توانمند، جهاد تبیین، خودباوری، ایجاد همبستگی بین افراد جامعه، بهره گیری از ظرفیت و توانمندی های داخلی و شناخت نقاط قوت و ضعف از جمله راهکارهای قرآن بنیان مقابله با عملیات روانی دشمنان در مکتب دفاعی امام خامنه ای است.

عملیات روانی یکی از شیوه های اعمال فشار برای رسیدن به اهداف مطلوب است؛ که در عصر حاضر موردتوجه بسیار قرار گرفته است. هرگونه اقدام دراین باره مستلزم توجه به رابطه معنادار عملیات روانی با ابعاد و شیوه های آن است که مدیریت آن را ممکن و مؤثر می کند. با مرور بر ادبیات عملیات روانی ملاحظه می شود اغلب پژوهش ها، بر شیوه ها و ابزارهای اعمال عملیات روانی متمرکز است و به چگونگی تکوین و فعالیت الگوها کمتر توجه شده است. طرح پژوهش حاضر در صد است تا به این پرسش پاسخ دهد که مهم ترین شیوه های عملیات روانی دشمن علیه جمهوری اسلامی ایران کدام است؟ روش انتخاب شده در این پژوهش از نوع توصیفی تحلیلی است. ابزار پژوهش پرسش نامه است که از طریق اعتبار محتوایی بررسی می شود. جامعه آماری شامل کارکنان مستقر در تیپ تکاوران امام سجاد (ع) کازرون است. انتخاب نمونه به صورت خوشه ای چندمرحله ای است. حجم نمونه برابر 890 است. یافته های به دست آمده نشان دهنده آن است که دشمن به ترتیب اهمیت از طریق اقدامات فرهنگی و اقتصادی سپس اقدامات سیاسی و امنیتی و درنهایت از طریق اقدامات نظامی علیه کشور اعمال می شود پرداختن به موضوع عملیات روانی و روش های مقابله با آن در نیروهای نظامی بسیار ضروری است. شناخت تکنیک های عملیات روانی و طرح های مقابله ای در حوزه های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و نظامی از اولویت برخوردار است.

امروزه رسانه ها به عنوان یکی از ارکان اصلی قدرت نرم محسوب می شوند و دولت ها با استفادده از تکنیک های عملیات روانی به دنبال اثرگذاری بر نگرش ها، باورها و رفتار های مردمان کشورهایند. یکی از این مصادیق، حوادثی است که در پی اغتشاشات شهریور و مهرماه 1401 در ایران شکل گرفت. این مقاله بر این اساس با هدف شناسایی تکنیک های عملیات روانی شبکه تلویزیونی بی بی سی فارسی علیه جمهوری اسلامی ایران در اغتشاشات شهریور و مهرماه 1401انجام شده است. از مجموع محتواهای مربوطه در فاصله زمانی 25 شهریور تا 18 مهر 1401 در بخش های خبری، برنامه خبری تحلیلی 60 دقیقه، برنامه به عبارت دیگر، برنامه صفحه 2، برنامه بلور بنفش و ویژه برنامه پرگار شبکه بی بی سی فارسی با نمونه گیری هدفمند، انتخاب و با روش تحلیل محتوای کیفی مورد واکاوی قرار گرفت. نتایج حاصل از پژوهش نشان میدهد رسانه مذکور در مجموع از 9 تکنیک عملیات روانی از جمله شرطی سازی، ایجاد تفرقه و اختلاف، القا غیرمستقیم، از زبان غیر گفتن، روشنگری، تحریک کردن، وارونه کردن، انسانیت زدایی از حریف و تخدیر استفاده کرده است.

هدف این مقاله تحلیل موضوعاتی است که شبکه ایران اینترنشنال با هدف مأیوس سازی کاربران خود در رسانه اجتماعی اینستاگرام به آنها متوسل شده است. مأیوس سازی یکی از روش های اصلی عملیات روانی محسوب می شود و رسانه های مخالف نظام سیاسی ایران تلاش می کنند با توسل به آن شهروندان ایران را از امید به پیشرفت ناامید کنند. به عبارت دیگر، هدف این رسانه ها ایجاد تردید در افکار عمومی درباره کارآمدی نظام سیاسی کنونی ایران است. در این مطالعه، رسانه ایران اینترنشنال مطالعه شده است که می توان ادعا کرد یکی از دلایل تأسیس این شبکه کاربرد آن به مثابه مجرای رسانه ای عملیات روانی بوده است. برای این منظور، مطالب منتشر شده در صفحه این رسانه در اینستاگرام در بازه زمانی 9 تا 30 آوریل سال 2023 مطالعه شدند. برای تحلیل یافته ها از روش تحلیل مضمون و الگوی براون و کلارک (2006) استفاده شده است. نتایج تحلیل نشان داد، در این رسانه برای مأیوس سازی بر شرایط اقتصادی به ویژه تورم و تولید، مهاجرت، مسائل محیط زیستی، بزرگ نمایی ناکارآمدی برخی از مدیران و فساد اقتصادی تأکید شده است. پیشنهاد این مقاله برای مقابله با این رویکرد، کاربرد رویکرد تبیینی است که با توجه به ویژگی های مخاطبان هدف رسانه های برون مرزی باید بیشتر استفاده شود.

هدف: هدف اصلی پژوهش کنونی بررسی تطبیقی شیوه های خبررسانی بی بی سی فارسی علیه جمهوری اسلامی ایران و روش های عملیات روانی علیه حکومت پیامبر است.روش شناسی پژوهش: برای جمع آوری داده ها در این تحقیق، از روش کتابخانه ای و مراجعه به منابع دانشگاهی و الکترونیکی استفاده شده است. تجزیه و تحلیل داده ها نیز به شیوه کیفی و مبتنی بر استدلال و استنتاج مدون انجام گرفته است. یافته ها: پیامبر اسلام با دعوت خود و آشکار ساختن مکتب خویش، از جنبه نظری و عملی، بت و بت پرستی و تمامی مظاهر فرهنگ جاهلی را نفی کرد و این امر برای سران قریش و شرک تحمیل ناپذیر بود. گاه نیز در قرآن برای بیان جنگ روانی مشرکان از واژه «مکر»، بهره گرفته شده است. بر اساس یافته های تحقیق، عملیات روانی مشرکان علیه حکومت پیامبر بسیار گسترده و شامل یاوه پراکنی (لغو)، اتهام و تهمت های گوناگون، طعنه زنی، جایگزین سازی، نمایش خوی استکباری و... بوده است. در خصوص شبکه بی بی سی فارسی نیز باید گفت اگرچه آغاز به کار تلویزیون بی بی سی فارسی با پوشش جغرافیایی سه منطقه فارسی زبان ایران و غیره بوده، اما برخی تمایزهای جدی محتوایی و روشی میان این رسانه نوپا و سایر تلویزیون های ماهواره ای وجود دارد. شبکه ای که آغاز به کار آن را باید موج جدیدی از «جنگ رسانه ای نرم» علیه ایران دانست. نتیجه گیری: بر اساس نتایج تحقیق، هویتی فرهنگی که تلویزیون بی بی سی فارسی برای ایرانیان بازنمایی می کند، هویتی بر پایه مولفه های ایرانی و مدرن است. در واقع این شبکه با تکیه بر اصول و ارزش های سکولار، این دو مولفه را برجسته می کند و مولفه اسلامی هویت ایرانیان را به حاشیه می راند.

هدف: این مقاله تلاش می کند با هدف تبیین نقش عملیات روانی دشمنان در مدیریت رسانه نسبت به ارائه راهکارهای مقابله ای از منظر قرآن کریم اقدام کند. به همین منظور با بررسی تکمیلی تمامی آیات شریفه قرآن، تعداد 1701 آیه در ارتباط با موضوع تحقیق از قرآن کریم استخراج و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.روش شناسی پژوهش: این پژوهش با روش آمیخته انجام شده و در تحلیل کیفی بر اساس نظریه زمینه ای (گرندد تئوری) با کدگذاری از طریق نرم افزار مکس کیودا و در تحلیل کمّی از جامعه آماری تحقیق مشتمل بر آیات شریفه قرآن کریم، تفاسیر مرتبط و همچنین 80 نفر از صاحب نظران استفاده شده و از نوع کاربردی است. روش گردآوری داده ها میدانی (پرسشنامه) و کتابخانه ای (اسناد و مدارک) است . برای تجزیه وتحلیل اطلاعات از نرم افزارهای اس پی اس اس و مکس کیودا استفاده شده است. به منظور استخراج آیات شریفه قرآن از جدول فراوانی توزیع کلمات قرآن بهره برداری شده است.یافته ها: بر اساس یافته های مقاله حاضر اکثریت مطلق (87.36% جامعه نمونه) معتقد هستند که عملیات روانی دشمنان در مدیریت رسانه تأثیرگذار بوده و قرآن کریم راهکارهای متقن و مناسبی برای مقابله با آن ارائه کرده است.بحث و نتیجه گیری: اقداماتی از قبیل بصیرت افزایی، ارتقای علم و دانش، تشخیص اعتقادات رسانه ها، اتخاذ سیاست های جذب مخاطب، به کارگیری مناسب قلم و کلمه در مقابله با عملیات روانی دشمنان در فضای رسانه ای امروز بسیار موثر است.