شاهد اندیشه

طرح عملیات کربلای 4 با عنوان «تاکتیک ویژه» پس از حدود هزار ساعت کار روی نقشه ها، توسط زبده ترین فرماندهان جنگ طراحی شد. این عملیات سوم دی ماه سال 1365، در محور خرمشهر تا جزیره مینو برای تصرف جزیره ام الرصاص و ابوالخصیب و بستن جاده بصره به فاو شروع شد اما به خاطر هوشیاری دشمن و عدم تحقق اصل غافلگیری تاکتیکی و زمانی با عدم الفتح مواجه گردید. این مقاله درصدد پاسخ به این سؤالات است که اولاً: عملیات کربلای 4 چرا انجام گرفت؟ ثانیاً: علل شکست آنچه بود؟ ثالثاً: چه آثار و نتایجی به دنبال داشت؟ روش پژوهش توصیفی- تحلیلی است. یافته ها نشان داد ایران برای تعیین سرنوشت جنگ و دستیابی به صلحی عادلانه، این عملیات را آغاز کرد. هرچند نتوانست در آن به اهداف از پیش تعیین شده برسد و عملیات پس از هشت و نیم ساعت متوقف شد، اما آثار آن عملیات به حدی شایان بود که نمی توان کربلای 4 را در زمره شکست های علی الاطلاق برشمرد؛ چراکه اولین عامل اساسی در اغفال تمام عیار دشمن از انجام عملیات جدید توسط نیروهای خودی و عدم اقبال به اتخاذ استراتژی پدافندی کارآمد در منطقه شلمچه بود؛ تا حدی که با ترخیص بسیاری از نیروها و ترک منطقه نبرد توسط فرماندهان، عملاً موجبات غافلگیری همه جانبه دشمن در عملیات کربلای 5 فراهم آمد.

آزادی واژه مقدسی است که ذهن انسان از نخستین روز آفرینش با آن آشنایی دارد. اصولاً زندگی باید با آزادی همراه باشد. زندگی بدون آزادی، زیبایی، جاذبه و امیدآفرینی ندارد، مفهوم آزادی، همان رهایی از قیدوبندهای ناروا با کاربردهای گوناگون است. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی قصد دارد گستره آزادی را در تئوری و عمل به چالش کشیده و چشم انداز دو تمدن غرب و اسلام را در این مقوله در ترازوی نقد بسنجد. برای این امر درصدد پاسخ به این سؤالات است که اولاً، جایگاه آزادی در حقوق غرب کجاست؟ ثانیاً، نظر اسلام و همچنین فقهای معاصر به ویژه امام خمینی (ره) در مورد آزادی چیست؟ ثالثاً، وجوه اشتراک و افتراق دو تمدن غرب و اسلام در مورد اصل آزادی کدم اند؟ یافته ها نشان می دهد اصل آزادی، در هر دو نظام حقوقی به عنوان یکی از حقوق حیاتی بشریت محترم شمرده شده است. بااین وجود، دیدگاه اسلام نسبت به آزادی به لحاظ اهتمام به ابعاد معنوی انسان در کنار ابعاد مادی آن، خیلی مترقی تر از دیدگاه حقوق بین الملل است که صرفاً به بعد مادی انسان توجه دارد.

 هدف اصلی این پژوهش آثار گریستن بر شهیدان از منظر اسلام است. پژوهش به صورت بنیادی است که به صورت کتابخانه ای با ابزاری موثق و مطمئن همچون قرآن مجید، گفتار معصومین، احادیث یا روایات، نظرات پژوهشگران و علمای اسلام صورت گرفت. روش کار بدین صورت بود که ابتدا واژگان گریه، بکاء، اشک، دمع و سبیل، نحب، قُتِل و شهید مورد بحث قرار گرفت و برخی مشابهت ها یا تفاوت های آن ها بیان گردید. سپس واژه شهید واکاوی شد. برای واژه شهید معنای گوناگونی مطرح شده است و اینکه در اسلام به چه کسی شهید گفته می شود، مورد کنکاش واقع شد. سپس به سؤال اصلی مقاله «گریه کردن بر شهید» با استناد به ابزار پاسخ داده شد. یافته ها چنین است: از نظر قرآن، گریه کردن بر شهید نشانه کمال شخص و درک حقیقت و شناخت واقعی هدف شهید است؛ همچنین نشانه خشوع و تواضع و ادب جسمى و روحى است که انسان در مقابل شهید و حقیقت او دارد. جامعه باید از شهید و شهادت درس بگیرد. احساسات مردم شکل و رنگ احساس آن شهید را بگیرد. گریه بر شهید، شرکت در حماسه او و هماهنگی با روح او و موافقت با نشاط او و حرکت در موج اوست. نتیجه اینکه گریه کردن بر شهید زنده نگه داشتن نهضت است. بنا براین گریستن برای شهیدان آرامش دل ها را در پی خواهد داشت.

آثار هنری خلق شده توسط شهدا و ایثارگران در دوره دفاع مقدس به عنوان اسناد با ارزش موزه ای نگاهی ویژه می طلبید تا مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد. مقاله پیش رو، با هدف مطالعه میان موردی 60 اثر از آثار هنری موزه شهدای تبریز با رویکرد علمی، تخصصی و هنری در نظر دارد با بررسی نحوه شکل گیری این آثار به تبیین ارزش ها و مفاهیم نقوش آن بپردازد و میزان تأثیرگذاری شرایط جنگ بر نوع و کیفیت آثار خلق شده را از طریق بررسی تکنیک و محتوای آن مورد تحلیل قرار دهد. مقاله با روش تحقیق مطالعه موردی (توصیفی و تحلیل محتوا)، کتابخانه ای و ابزار مشاهده عمیق در میدان صورت گرفته است. با تحلیل محتوای آثار مذکور مشخص شد که آثار با ارزش های مادی معنوی در مضامین متنوع ارزشی، اعتقادی، فرهنگی، ملی و تاریخی، اسنادی و اجتماعی هویت یافته و ضروری است شرایط مطلوب نگهداری هر یک از آثار مهیّا گردد.

ادبیات جنگ با شلیک اولین گلوله آغاز می شود و با پایان جنگ به بلوغ می رسد، ادبیات دفاع مقدس نه ثبت تاریخ است و نه ثبت وقایع جنگ بلکه شرح احوال درونی و بیرونی زنان و مردانی است که برای حفظ شرف و حیثیت و فضایل انسانی در مقابل تجاوزگران به کرامت های انسانی به پا خاسته اند و قلم ها شرح رشادت ها و ایثارگری ها و ظلم ستیزی آن دلاوران را به صورت آثار ادبی ثبت می کند. ادبیات پایداری انعکاس دهنده پایمردی یک ملت یا قوم در برابر هرگونه تجاوز و ظلم و ستم است. همچنین برجسته کردن پیام های انسانی ازجمله آزادگی و حق خواهی، عدالت طلبی و ظلم ستیزی، وطن دوستی، ایثار و استقامت است. در این نوع ادبیات شاعر و نویسنده به دنبال زبانی ست که با همه مردم جهان گفت وگو کند؛ لذا پیام های انسانی حادثه ای چون جنگ را درونی می کند و به جهان ارائه می دهد. در این پژوهش برآنیم تا با روش تحلیلی توصیفی به بررسی بازتاب دفاع مقدس در اشعار سیمین دخت وحیدی بپردازیم. مضامین پایداری در شعر این شاعر، ستایش آزادی و آزادگی، دعوت به مبارزه، ظلم ستیزی، مقاومت در برابر بیگانگان و تلاش برای رهایی سرزمین خویش است. ازاین رو تحقیق حاضر جستاری ا ست جهت بررسی اندیشه ها و جلوه های پایداری و بازتاب دفاع مقدس در شعر این شاعر فراروی خوانندگان قرار می دهد.

 با اینکه حدود پنج دهه از پیروزی انقلاب اسلامی می گذرد، برای نسل نوجوان و جوانی که شاهد عینی جنگ تحمیلی نبوده اند، یاد شهدا نقش مهمی در تزکیه نفس، پالایش روحی و جلوگیری از انحراف آنان مقابل هجمه های دشمن در فضای مجازی دارد. بدیهی است که شناخت زوایا و سجایای حیات مادی و معنوی شهدا نیازمند به روزرسانی اطلاعات و منابع متعددی است که نسل دانش آموز جامعه با روحیه حقیقت طلبی و کار جهادی می توانند از طریق دیدار با خانواده معظم شهدا، جانبازان و آزادگان و مصاحبه میدانی با راویان جبهه اسناد جدیدی به برگ های کتاب مقاومت و ایثار اضافه نمایند و سپس آن را با کمک جدیدترین فناوری روز نشر دهند؛ بنابراین هر نوع سرمایه گذاری در این راه نقش مهمی در انسان سازی دارد تا درخت تنومند و دیرپای انقلاب اسلامی ایران پربارتر از قبل گردد. بر اساس یافته های پژوهش، در کلیه مدارس کشور طرح لاله های روشن در آموزش و پرورش خروجی موفقی داشته است که طرح های ترکیبی دیگر مثل آلاله ها، سلاله ها و میهمانی لاله ها که در بنیاد حفظ آثار و ارزش های دفاع مقدس و بنیاد شهید و امور ایثارگران اجرا می شود هم می تواند مکمل طرح مذکور باشد. جستار حاضر کوشیده با روش توصیفی تحلیلی و گردآوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای – الکترونیک، ضمن معرفی نقش اسناد دفاع مقدس در مقابله با جنگ نرم دشمن، طرح های مذکور را معرفی نماید و راهکارهایی را برای عملکرد بهتر سازمان های مجری آن ارائه نماید.

فرهنگ ایثار و شهادت مجموعه ای از معانی نمادین است که ایثارگری و میل به شهادت را در افراد به وجود می آورد و با نهادینه شدن آن، نگرش ها و رفتار افراد را به سمت رفتارهای ایثارگرانه سوق خواهد داد. انقلاب اسلامی که خود ثمره ایثار و شهادت است، موجب تغییر و تحول در تمامی سطوح جامعه گردید یقیناً در این عصر اطلاعات، اگر ملتی در راه حفظ و تقویت دستاوردهای فرهنگی خود قدم پیش نگذارد، نمی تواند در مقابل تهدیدها مصون بماند. خصوصاً امروزه که مظاهر تمدن جهان، خصوصاً پیشرفت علوم، اذهان و قلوب را مسخّر ساخته است، افراد و گروه های مغرض، یا کم اطلاع و یا ساده لوح به تحریک سیاستمداران جهان خوار، می کوشند که دین اسلام و فرهنگ اسلامی و ارزش های حاکم بر آن را مخالف و مخرب زندگی و پیشرفت معرفی کنند و برای رسیدن به اهداف خود نسل جوان ما را آماج دسیسه های فرهنگی خود قرار داده اند لیکن بر ماست که در راه شناخت و بازشناسی فرهنگ اصیل اسلامی خصوصاً ارتقای فرهنگ ایثار و شهادت گام های مؤثری برداشته شود. موضوع این نوشتار ارتقا فرهنگ شهادت و ایثار در بین نسل جوان است و مستند برای ما مطالب و نظرات قرآن مجید و روایات و سخنان بزرگان دین، همچنین آرا و اندیشه های اندیشمندان اسلامی و صاحب نظران و کارشناسان در این زمینه است. فایده این پژوهش بررسی دو چیز است؛ اول: شناخت فرهنگ ایثار و شهادت و مبانی آن دوم: چگونگی گسترش این فرهنگ در نسل جوان.

مقاومت و پایداری همواره در مقابله با ظلم قد برافراشته است و آن را تداعی می کند. اگرچه ادبیات پایداری در طول تاریخ پیشینه ای طولانی دارد، ولی گسترش ظلم و بی عدالتی و تقویت انگیزه دفاع از حق در شکل گیری و احیای آن نقش داشته است. ازاین رو ادبیات پایداری اختصاص به سرزمین خاصی ندارد. با شروع نبردهای سوریه و حمله گروه های تروریستی به آن کشور، مدافعان حرم از حرم حضرت زینب سلام الله علیها دفاع کردند و از آن به بعد واژه محور مقاومت نقش گسترده ای در غرب آسیا پیدا کرد. با شهادت حاج قاسم سلیمانی، فرمانده جبهه مقاومت در فرودگاه بغداد، جهت گیری اشعار پایداری به سوی حاج قاسم کشیده شد. یکی از شاعران محور مقاومت که دراین باره شعر سروده، معاذ الجنید است. مقاله تلاش دارد تا با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی، تجلی سیمای شهید سلیمانی را به عنوان فرمانده جبهه مقاومت در قصیده عصر سلیمانی از معاذ الجنید تجزیه و تحلیل کند. برآیند پژوهش نشان می دهد که معاذ الجنید، شاعر یمنی با سرودن قصیده عصر سلیمانی در وصف شهید سلیمانی، به تجلی موضوع دفاع از ستمدیدگان و مظلومان در برابر ظالمان، مقابله با تروریسم و جریان انحرافی داعش، شخصیت شهید سلیمانی در ابعاد بین المللی به عنوان آزادی خواه، جهاد در راه خدا، مبارزه با استکبار آمریکا و مقایسه شهید سلیمانی با شهدای اسلام و نهضت کربلا اشاره دارد.

عملیات روانی یکی از شیوه های اعمال فشار برای رسیدن به اهداف مطلوب است؛ که در عصر حاضر موردتوجه بسیار قرار گرفته است. هرگونه اقدام دراین باره مستلزم توجه به رابطه معنادار عملیات روانی با ابعاد و شیوه های آن است که مدیریت آن را ممکن و مؤثر می کند. با مرور بر ادبیات عملیات روانی ملاحظه می شود اغلب پژوهش ها، بر شیوه ها و ابزارهای اعمال عملیات روانی متمرکز است و به چگونگی تکوین و فعالیت الگوها کمتر توجه شده است. طرح پژوهش حاضر در صد است تا به این پرسش پاسخ دهد که مهم ترین شیوه های عملیات روانی دشمن علیه جمهوری اسلامی ایران کدام است؟ روش انتخاب شده در این پژوهش از نوع توصیفی تحلیلی است. ابزار پژوهش پرسش نامه است که از طریق اعتبار محتوایی بررسی می شود. جامعه آماری شامل کارکنان مستقر در تیپ تکاوران امام سجاد (ع) کازرون است. انتخاب نمونه به صورت خوشه ای چندمرحله ای است. حجم نمونه برابر 890 است. یافته های به دست آمده نشان دهنده آن است که دشمن به ترتیب اهمیت از طریق اقدامات فرهنگی و اقتصادی سپس اقدامات سیاسی و امنیتی و درنهایت از طریق اقدامات نظامی علیه کشور اعمال می شود پرداختن به موضوع عملیات روانی و روش های مقابله با آن در نیروهای نظامی بسیار ضروری است. شناخت تکنیک های عملیات روانی و طرح های مقابله ای در حوزه های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و نظامی از اولویت برخوردار است.

مطالعه حاضر در صدد بازنمایی گفتمان انقلاب اسلامی در رسانه ملی بوده است. روش تحقیق آمیخته با استفاده رویکردهای کمی و کیفی است. جامعه آماری در بخش کیفی متشکل از اساتید حوزه ارتباطات و همچنین فعالان رسانه ای و در بخش کمی نیز شامل کلیه مطالب و محتوای مرتبط در شبکه های یک ،دو افق رسانه ملی از شش ماه اول سال 1400 است. در بخش کیفی، از روش نمونه گیری در دسترس و در بخش کمی از روش نمونه گیری هدفمند استفاده شده است. همچنین از روش های تحلیل مضمون و تحلیل محتوای کمی برای تجزیه و تحلیل داده های کیفی و کمی استفاده شد. در بخش کیفی، یافته های پژوهش بیانگرآن است که فرهنگ سازی و ارتقاء سطح آگاهی ها و باورهای دینی مردم در طول سال ازطریق برنامه های گوناگون، مصاحبه با صاحبنظران و کارشناسان به منظور تبیین مفهوم شهادت از منظرعلمی و تخصصی، لزوم تعامل سازنده رسانه ملی با نهادهای دانشگاهی و پژوهشی در حوزه فرهنگ شهادت، استفاده ازایده های متخصصان و صاحبنظران حوزه دین، معرفی شهداء و ایثارگران به عنوان الگوهای راستین برای جوانان به منظور دستیابی به وضع مطلوب فرهنگ مقاومت، ایثار و شهادت در برنامه های رسانه ملی میبایست مورد توجه قرار گیرند. دربخش کمی نیز یافته ها نشان دهنده آن است که مبارزه با تمام قوا علیه استکبار جهانی، مستضعفین محورمبارزه با استکبار جهانی و مبارزه تا نابودی کامل استکبار جهانی از مهمترین مولفه های فرهنگ استکبارستیزی به شمار می آیند.