دریاچه ارومیه

کاهش سطح آب دریاچه ارومیه، یکی از بحران های محیطی است که ظرفیت سازگاری و انطباق روستاییان پیرامون آن را تحت تأثیر قرار داده است. بطوریکه هزینه های زیادی را در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی متوجه ساکنان روستایی پیرامون خود کرده است. لذا، هدف از این تحقیق تحلیل عوامل موثر بر افزایش ظرفیت سازگاری در مواجهه با خشکیدن دریاچه ارومیه در سکونتگاههای روستایی در شهرستان میاندوآب است. پژوهش از نظر هدف کاربردی و به لحاظ شیوه اجرا از نوع مطالعه کیو است. مشارکت کنندگان پژوهش 22 نفر از مدیران محلی (کارشناس فرمانداری، رئیس یا کارکنان ادارات دولتی مرتبط، بخشداری، دهیاری ها و شوراهای اسلامی) و نیز کارشناسان و خبرگان محلی بودند که به استفاده از روش نمونه گیری هدفمند (گلوله برفی) انتخاب شدند. گزارهای های کیو نیز با استفاده از منابع دست اول (نظرات کارشناسان، مدیران محلی، مشاهدات میدانی و ...) و منابع مدون (کتاب ها، مقالات، نشریات و ...) با روش کتابخانه ای و میدانی تدوین شدند. همچنین برای سنجش نگرش مشارکت کنندگان از کارت های کیو استفاده شد. جهت تجزیه و تحلیل داده های ماتریس های روش کیو (Q)، از تحلیل عاملی اکتشافی بر مبنای فرد (روش استنفسون) استفاده شد. نتایج حاصله نشان داد، عوامل موثر بر افزایش ظرفیت سازگاری نسبت به خشکیدن دریاچه ارومیه در روستاهای نمونه مبتنی بر نگرش خبرگان در چهار گروه افزایش سرمایه-های اقتصادی و استفاده از منابع طبیعی با مقدار ویژه 40/5 و با درصد واریانس 55/24، افزایش سرمایه های اجتماعی و جذب سرمایه گذاری با مقدار ویژه 07/5 و درصد واریانس 05/23، توسعه امکانات زیرساختی و ارتقای مهارت روستاییان با مقدار ویژه آن 79/4 و درصد واریانس 80/21 و تنوع بخشی اقتصادی و بهبود مدیریت روستایی با مقدار ویژه 23/2 و درصد واریانس 15/10 قرار می گیرند. در میان این گروه ها، افزایش سرمایه های اقتصادی و استفاده از منابع طبیعی مهمترین عامل موثر بر افزایش ظرفیت سازگاری روستاهای مورد مطالعه در برابر خشکیدن دریاچه ارومیه است.

پیامدهای اقتصادی-اجتماعی ناشی ازخشک شدن دریاچه ارومیه یکی ازمهم ترین ابعادی است که مردم وسکونتگاه های دریاچه ارومیه یکی از ثروتمندترین پارک های ملی و جذاب ترین زیستگاه طبیعی حیوانات بوده است که در حال حاضر با بحران کمبود آب و خشک شدن روبرو است که در ابعاد مختلف در مناطق اطراف آن تبعات بسیاری داشته است. می توان گفت عواقب اقتصادی و اجتماعی ناشی ازخشک شدن یکی از مهمترین جنبه های تأثیر گذار بر مردم و شهرک های منطقه است.در واقع با خشک شدن دریاچه ارومیه و متعاقباً کاهش آن در درآمد،سرمایه گذاری و اشتغال،مشکلات اجتماعی دیگری از جمله مهاجرت مردم از منطقه و کاهش اسکان در منطقه،به ویژه مناطق روستایی که وجود دارد ، به وجودمی آید. به جنبه های اقتصادی و اجتماعی به شدت وابسته به محیط طبیعی است.و با توجه به اهمیت مناطق روستایی و اهمیت این مناطق و دستیابی به توسعه پایداراجتماعی اقتصادی اقتصادی روستایی ناشی از بحران های طبیعی ، بسیار مهم است. از این رو مطالعه حاضر با هدف بررسی تأثیر خشک شدن دریاچه ارومیه بر توسعه اقتصادی - اجتماعی با مطالعه موردی روستای شمالی انزال انجام شد. در این مطالعه،جامعه آماری شامل کلیه ساکنان شمال انزال بود که 328 نفر از آنها با فرمول کوکران به عنوان جامعه آماری انتخاب و با روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده در این پژوهش شامل پرسشنامه محقق ساخته و آمار موجود در این زمینه است که روایی و پایایی پرسشنامه ارائه شده را می توان تأیید کرد. سپس با استفاده از روشهای آماری مستقل و تحلیل آماری با استفاده از پیرسون ، رگرسیون و فریدمن ، تأثیر خشک شدن دریاچه ارومیه بر توسعه اقتصادی و اقتصادی بررسی شده است. نتایج این تحقیق فرضیه های تحقیق را تأیید می کند و تأثیر بسزایی در خشک شدن دریاچه ارومیه بر توسعه اقتصادی و اجتماعی دارد. در نتیجه ، برای کاهش بحران ناشی از این پدیده ، باید عوامل انسانی و طبیعی مؤثر در خشک شدن دریاچه ارومیه را کنترل و کاهش دهیم و برای درک عواقب این بحران ، باید بتوانیم راهکارهایی را برای کاهش این عواقب شناسایی کنیم مناطق آسیب دیده. تا تأثیر بگذارد

بحران دریاچه ارومیه طی دهه اخیر به یکی از مهم ترینچالش هایزیست محیطی و اجرایی کشور تبدیل شده است. نظر به اهمیت موضوع سرمایه اجتماعی در مطالعات انسانی و اجتماعی،در این مطالعه به بررسی ارتباط آن با تمایل کشاورزان به حل بحران دریاچه ارومیه پرداخته وعناصر مختلف سرمایه اجتماعی ازجمله اعتماد اجتماعی، انسجام اجتماعی و مشارکت اجتماعی به صورت میدانی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج به دست آمده به وسیله نرم افزارآماریNCSS نشانگر آن است که افزایش اعتماد در سطوح اولیه،تأثیر بیشتری به افزایش میزان تمایل افراد به مشارکت داشته و در سطوح بالای اعتماد؛ این تأثیرمتعادل ترمی گردد. همچنین در سطوح پایین انسجام، میزان تمایل تقریباً به شکل ثابت و نسبتاً کاهشی بوده، ولی با افزایش میزان انسجام اجتماعی به حد مطلوب،به اندازه20 درصد بر میزان تمایل اجتماعی افزوده گردید. همچنین نتایج حاکی از افزایش 60 درصدی میزان تمایل، با افزایش مشارکت اجتماعی بود.نتیجه نهایی نشان داد که میزان مشارکت اجتماعی، از دو مؤلفه دیگر در تبیین سرمایه اجتماعی مهم تربوده، هرچند تأثیرمؤلفه اعتماد و انسجام نیز قابل توجه و معنی دار است. همچنین با افزایش یک واحد به درصد سرمایه اجتماعی،میزان تمایل افراد به مشارکت در حل بحران دریاچه ارومیه به اندازه34/0 درصد افزوده گردید. نتایج تحلیل عاملی مؤلفه مشارکت اجتماعی (88/0CFI=) از نظر آماری نشانگر یک مدل مناسب است.

افزایش جمعیت و فعالیت های آن از یک سو، گسترش شهرهای بزرگ، تغییرات اقلیمی از سوی دیگر باعث خشک شدن دائمی یا فصلی دریاچه ها و تالاب ها شده و در نتیجه سبب تجمع کانی های تبخیری به ویژه نمک در این دریاچه ها شده است که این امر اثرات زیست محیطی گسترده ای روی شهرها و روستا و مناطق کشاورزی خواهد گذاشت و تحلیل و کاهش آسیب پذیری روستاها و شهرها در برابر مخاطرات طبیعی به حوزه مهم و گسترده ای در سپهر برنامه ریزی و مدیریت مخاطرات تبدیل شده است. این تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر روش جمع آوری داده ها و ماهیت از نوع توصیفی - تحلیلی محسوب می گردد. در این پژوهش، با بهره گیری از تکنیک سوات (SWOT) اقدام به شناسایی عوامل داخلی و عوامل خارجی گردید و سپس با استفاده از مدل AHP در قالب طیف لیکرت به رتبه بندی عوامل داخلی و خارجی جهت اولویت بندی و اتخاذ بهترین راهبرد و استراتژی در قالب راهکارهای SO,WO,ST,WT پرداخته شد. نتیجه نهایی از ارزیابی و سنجش عوامل داخلی و خارجی منعکس کننده این مطلب است که نقاط قوت (با مجموع ارزش نهایی 483/0) و فرصت های فراروی منطقه (با مجموع ارزش نهایی 179/0) و نقاط ضعف (با مجموع ارزش نهایی 23/0) و تهدید های پیرامون آن (با مجموع ارزش نهایی 107/0) می باشد. نتایج این پژوهش نشان داد که استراتژی غالب و راهبردی از نوع تدافعی است و دارای برتری نسبی نسبت به سایر استراتژی های چهارگانه می باشد.

درفرآیندبرنامه ریزیوتوسعهنواحیروستایی،بررسیتفاوت های محلی وناحیه ای،تبیینعواملموثردرتوسعهوتعدیل نابرابری هایموجودازاهمیتویژه ایبرخوردار است در این راستا هدف این پژوهش ارزیابی و تبیین علّی توسعه یافتگی روستاها در حوضه آبریز دریاچه ارومیه می باشد. نوع تحقق کاربردی بوده روش بررسی آن توصیفی تحلیلی است. شاخص های مورد مطالعه، شاخص های توسعه یافتگی مرکز آمار ایران است که از مدل های تاپسیس و تحلیل خوشه ای جهت ارزیابی میزان توسعه یافتگی و طبقه بندی روستاها استفاده شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که  بیشتر روستاهای بسیار توسعه یافته (15 روستا) در محدوده مورد مطالعه در اراضی با شیب کمتر از 5 درصد، 8 روستا در محدوده شیب 5 تا 12 درصد و 3 روستا در شیب بالای 12 درصد قرار گرفته است. از کل روستاهای بسیار توسعه یافته در شیب کمتر از 5 درصد 11 روستا در استان آذربایجان شرقی و 4 روستا در استان کردستان واقع شده است. از 8 روستای واقع در شیب 5 تا 12 درصد، استان های آذربایجان غربی و شرقی هر کدام دارای 4 روستا می باشند و 3 روستای بسیار توسعه یافته واقع در اراضی بالای 12 درصد در استان آذربایجان غربی قرار گرفته است.

یکی از راهکارهای ستاد احیای دریاچه ارومیه جهت جلوگیری از خشکی آن، طرح انتقال بین حوضه ای آب از زاب به دریاچه ارومیه است. این انتقال آب می تواند پیامدهای متفاوتی داشته باشد. هدف این پژوهش بررسی وضعیت آینده پیامدهای انتقال آب بین حوضه ای زاب به دریاچه ارومیه است. پژوهش حاضر کاربردی و به لحاظ ماهیت، توصیفی است. جمع آوری داده ها از طریق مطالعات اسنادی و مصاحبه انجام شده است. تحلیل داده ها با روش تحلیل اثرات متقابل به وسیله نرم افزار MICMAC انجام شده است. در فرایند تحقیق، متغیرها در چهار دسته خودمختار، مستقل، وابسته و پیوندی طبقه بندی شدند. چهار سناریو با رویکرد GBN با نام های سناریو اول: زندگی آرتمیا با ویژگی ثبات سیاسی و امنیت پایدار، سناریو دوم: آتش زیر خاکستر با ویژگی شروع چالش، سناریو سوم: کبودان بی آب با ویژگی ادامه روند وضع موجود و استمرار آن و سناریو چهارم: زاب غمگین با ویژگی توسعه نامتوازن، بحران سیاسی و ناامنی ارائه شدند.

دریاچه ارومیه یکی از بزرگ ترین دریاچه های آب شور در جهان است که متأسفانه درحال خشک شدن است. این مسئله خطرها و نگرانی های بسیاری را به ویژه در ارتباط با گردوغبارهای نمکی در پهنه های خشک شده آن، به وجود آورده است. ازاین رو، در این پژوهش، سعی شد ارتباط پوشش گیاهی و گردوغبار در شهرستان های اطراف دریاچه ارومیه بررسی شود. درمورد گیاهان، شوری باعث بی نظمی های فیزولوژیک، تنش رشد، فتوسنتز، پروتئین، تنفس، تولید انرژی، پیری زودرس و کاهش آب در گیاه می شود. با توجه به این تأثیرات، سعی شد با استفاده از شاخص های مرتبط، شامل NDVI، CIre، GCI، CRI2، NDWI، NDII، MSI و PSRI سلامت کلی گیاهان ارزیابی شود. این شاخص ها میزان آب گیاه، تنش های آبی گیاه، ظرفیت فتوسنتز، رشد گیاهان و کمبود آب، میزان کلروفیل، نیتروژن و رنگدانه ها را که به انرژی و سلامت گیاه مربوط می شود، ارزیابی می کند. طبق این شاخص ها، سلامت گیاهان به طور کلی در وضعیت مطلوبی قرار دارد و اغلب بیشترین ارزش عددی شاخص ها به باغات اختصاص داشت. با استفاده از تصاویر لندست و سنتینل 2 و شاخص NDVI، تغییرات پوشش گیاهی منطقه در بازه زمانی 2010 تا 2020 تعیین و سپس با استفاده از پایگاه داده MERRA-2، میزان غلظت گردوغبار نیز درمورد این بازه زمانی استخراج شد. نتایج نشان دهنده این بود که میانگین NDVI، در منطقه مورد مطالعه، از روندی ثابت با میانگین کلی 2957/0 پیروی می کند و گاه براَثر تأثیرگذاری برخی عوامل بیرونی، مانند گردوغبار، بر میزان آن افزوده و یا از آن کاسته می شود. بر این اساس بیشترین میزان (3495/0) میانگین NDVI به سال 2018 و کمترین میزان (2579/0) به سال 2013 تعلق دارد. همچنین برای بررسی میزان ارتباط پوشش گیاهی و گردوغبار، از دو روش رگرسیون خطی و لگاریتمی استفاده شد و نتایج نشان داد، براساس رگرسیون خطی (7703/0) و لگاریتمی (7915/0)، بیشترین ضریب تبیین بین دو شاخص یادشده در ماه مه بوده است. مطالعه جامع شاخص های سلامت گیاهی و ارتباط آن با رویدادهای طوفان های گردوغبار از مزایای این روش پیشنهادی به شمار می رود.

این پژوهش با هدف تحلیل محتوای بحران زیست محیطی دریاچه ارومیه در سریال های رسانه ملی انجام شده است. در ابتدا، از مبانی نظری ارتباطات زیست محیطی- مبنی بر نقش رسانه ها در شکل دهی به تعامل جوامع و محیط زیست، آگاهی بخشی و نحوه مقابله با بحران های زیست محیطی- بهره برده ایم. در ادامه، نظریه های «تأثیر پیام های ارتباطی»، «سه گانه یادگیری اجتماعی و جامعه پذیری»، «برجسته سازی» و نظریه «چهارچوب سازی» را با محوریت برساخت معنا مورد بحث و بررسی قرار داده ایم. در این پژوهش، از روش تحلیل محتوای کیفی با رویکرد قراردادی بدون تحمیل مقوله های ازپیش تعیین شده استفاده شده است. جامعه آماری، سریال «دریا»ست و مضامین مرتبط با موضوع پژوهش انتخاب و تحلیل شده اند. در سریال «دریا»، بحران زیست محیطی دریاچه ارومیه، اثرات اجتماعی و اقتصادی آشکاری را بر جوامع پیرامون حوضه آبریز تحمیل کرده که پدیده های بیکاری، مهاجرت، افزایش جرم، از بین رفتن کشاورزی، تعطیلی کشتی رانی و صنعت گردشگردی از جمله آنهاست. سریال «دریا»، دومقوله «مدیریت منابع آب» و «اصلاح روند توسعه نامتوازن کشاورزی» را به عنوان راهکارهای گذر از بحران، ارائه و آینده احیای دریاچه ارومیه را امیدبخش ترسیم می کند. در این سریال، انسان، مهم ترین عامل اثرگذار در پدیدآمدن بحران زیست محیطی دریاچه ارومیه تصویر شده، اما این عامل، بدون  طرح مسئله یا پرداختن به معضل اقدامات کلان سیستم تنها به مسئله اقدامات انسان به مثابه کشاورز در سطح خُرد بسنده می کند.

فعالیت کشاورزی در هر منطقه به میزان زیادی به آب وهوا و تغییرات مولفه های آب وهوایی وابسته است. تغییر در پوشش سطحی مانند خشک شدن دریاچه ها نقش موثری بر مولفه های آب وهواشناسی در مقیاس خرد و محلی دارد. این پژوهش با استفاده از شبیه سازی رایانه ای (مدل TAPM) اثر خشک شدن دریاچه ارومیه را بر مولفه های هوا، و همچنین با استفاده از محاسبه تبخیر و تعرق گیاه مرجع به روش فائو-پنمن-مونتیث، اثر خشک شدن دریاچه ارومیه را بر تبخیر و تعرق گیاه گندم را در بازه کاشت-برداشت مورد مطالعه قرار داده است. بر اساس یافته های این پژوهش، افزایش دمای روزانه و کاهش رطوبت همراه با افزایش سرعت وزش باد، موجب افزایش تبخیر و تعرق گیاه گندم، به ویژه در ماه های مارس تا ژوئن بین 10 تا 25 میلیمتر در شرایط خشک شدن دریاچه ارومیه خواهد گردید. بر اساس نتایج پژوهش گیاه گندم در ماه های مارس و اوریل در شرایط خشک شدن دریاچه بیشترین تغییر تبخیرو تعرق را تجربه را خواهد نمود، و بر این اساس نیاز به آبیاری بیشتری در این بازه خواهد داشت.

در مدیریت جامع منابع آب در سطح حوضه، یکپارچه دیدن سیستم و در نظر گرفتن اندرکنش میان اجزای مختلف آن ضروری است. روش پویایی سیستم، یک ابزار مدیریتی براساس این نگرش است که علاوه بر تشریح سیستم های پیچیده ی منابع آب براساس واقعیت، امکان دخالت کاربر در توسعه مدل را نیز فراهم می آورد. تحقیق حاضر در حوضه آبریز دریاچه ارومیه و با تاکید بر روند افت تراز آب دریاچه ارومیه انجام گرفته است. در پژوهش حاضر، تلاش شد تا رفتار تراز آب دریاچه تحت تاثیر طرح های سازه ای در حوضه بررسی شود. بدین منظور مدل مفهومی سیستم منابع آب حوضه با در نظر گرفتن متغیرهای مؤثر بر معادله بیلان آبی سدها جهت برآورد مقادیر سرریز از سدها و جریان زیست محیطی ورودی به دریاچه در محیط مدل Vensim شبیه سازی شد. پس از اعتبارسنجی مدل، با طراحی دو سناریو، اثر هر یک از طرح های سازه ای و هم چنین الگوی نیاز آبی تامین شده از هفت زیرحوضه ی اصلی بررسی شد. نتایج نشان داد که طرح های سازه ای در سطح حوضه 42 درصد از جریان ورودی به دریاچه را کاهش داده اند که از این میزان حدود 26 % مربوط به بهره برداری از هفت سد اصلی است و 16 % در ارتباط با توسعه کشاورزی و افزایش بهره برداری از نیاز آبی در حوضه بوده است. 

در سال های اخیر، بحران کاهش آب دریاچه ارومیه تبدیل به یک مخاطره محیطی مهم برای جامعه محلی و فرامحلی شده است. این بحران پیامدهای زیان بار مختلفی ازجمله اقتصای، اجتماعی، زیست محیطی و تولیدی را برای ساکنان این منطقه، ازجمله روستاییان، به همراه داشته است. به همین دلیل، پژوهش حاضر با هدف بررسی پیامدهای اقتصادی و تولیدی این بحران از دیدگاه روستاییان انجام گرفت. جامعه آماری این پژوهش شامل 87049 از خانوارهای روستایی ساکن در پهنه شرقی دریاچه بود که از بین آن ها 230 خانوار به روش نمونه گیری طبقه ای با انتساب متناسب انتخاب و مطالعه شدند. حجم نمونه براساس فرمول کوکران تعیین شد. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه و روش آن مصاحبه حضوری بود. روایی و پایایی ابزار تحقیق به ترتیب با استفاده از نظر متخصصان و محاسبه ضریب آلفای کرونباخ ارزیابی شد. برای تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزار آماری SPSS استفاده شد. براساس نتایج، پیامدهایی چون کاهش سطح زیرکشت محصولات کشاورزی، کاهش منابع آبی و افزایش هزینه های مربوط به تأمین آب کشاورزی و کاهش کیفیت آب های سطحی و زیرزمینی، ازجمله مهم ترین پیامدهای مورد توافق روستاییان بودند. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی نیز نشان داد که پیامدهای اقتصادی-تولیدی مختلف کاهش آب این دریاچه در ذیل چهار گروه «کاهش کمّی و کیفی تولید و درآمد کشاورزی»، «افت کمّیت و کیفیت منابع آبی»، «افزایش هزینه ها و تهدید امنیت شغلی و درآمدی» و «کاهش فعالیت های غیرکشاورزی» قابل دسته بندی است. این چهار عامل درمجموع حدود 69 درصد از واریانس کل پیامدها را تبیین کردند. حمایت از تولید و معرفی ارقام زراعی و باغی سازگار با پهنه شرقی دریاچه ارومیه و حمایت از توسعه روش های نوین آبیاری و تغییر الگوی کشت محصولات کشاورزی آب بر در این منطقه ازجمله پیشنهادهای این پژوهش برای کاهش این پیامدهای کاهش آب این دریاچه است.

تنوع بخشی به اقتصاد روستایی از اولویت های برنامه ریزی های جدید توسعه روستایی در ایران است. با توجه به اهمیت آن، تلاش هایی برای توسعه گردشگری و کسب و کارهای مرتبط به آن در مناطق روستایی کشور در حال انجام است. هدف کلی این پژوهش، ارزیابی تاب آوری کسب و کارهای گردشگری مناطق روستایی شهرستان شبستر در برابر خشکسالی دریاچه ارومیه است. جامعه آماری تحقیق، کلیه صاحبان کسب و کارهای مختلف مرتبط با بخش گردشگری در روستاهای ساحلی شهرستان بوده و با توجه به گستردگی جامعه آماری و بر اساس فرمول نمونه گیری کوکران، تعداد 350 نفر به عنوان حجم نمونه به روش تصادفی ساده مورد انتخاب قرار گرفتند. نتایج پژوهش نشان داد که کسب و کارهای گردشگری در روستاهای مورد مطالعه ازنظر شاخص های تاب آوری در سطح مناسبی قرار ندارند. همچنین نتایج مطالعات نشان داد میزان تاب آوری کسب و کارهای مرتبط با بخش گردشگری روستاهای ساحلی شهرستان پایین تر از حد متوسط است. نتایج حاصل از یافته های میدانی نشان داد که ابعاد تاب آوری از دیدگاه روستاییان دارای میانگین های متفاوتی است، بیشترین میانگین مربوط به بعد سرمایه انسانی (2/16) و کمترین آن مربوط به بعد اقتصادی (1/22) است. همچنین سطح بندی هفت روستای مورد مطالعه بر اساس تکنیک تصمیم گیری میرکا نشان داد هریک از روستاها در سطوح متفاوتی از تاب آوری قرار داشتند که عوامل مختلفی بر تاب آوری آن ها تأثیر داشته است؛ به گونه ای که روستاهای علی بیگلو، قره تپه و کافی الملک در سطح تاب آوری متوسط و بقیه روستا هم در سطح تاب آوری کم و خیلی کم قرار داشتند.

خشک شدن دریاچه ارومیه به عنوان بزرگ ترین دریاچه نمک خاورمیانه یکی از مهم ترین نشانه های پیدایش چالش زیست محیطی در ایران است. از این رو شاهد چالش های زیست محیطی و زیان های اقتصادی، سیاسی- امنیتی و اجتماعی در شمال غرب کشور هستیم. یکی از راهکارهای ستاد احیای دریاچه ارومیه برای جلوگیری از خشک شدن و رسیدن به تراز اکولوژیک دریاچه، پروژه انتقال آب از حوضه زاب کوچک به دریاچه ارومیه است. این طرح در منطقه ای اجرا شده است که در آن ترکیب نا همگون قومی- مذهبی وجود دارد. با توجه به این موضوع انتقال آب می تواند پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی امنیتی متفاوتی داشته باشد. پیامدهای این پروژه در این تحقیق با استفاده از روش تحقیق کیفی تحلیل محتوی به وسیله مصاحبه از نخبگان، پژوهشگران و مدیران و با استفاده از تکنیک کدگذاری باز بررسی شده است. نتایج حاصل بیانگر وجود پیامدهای منفی و مثبت شامل از هم گسیختگی فعالیت، تحرک مکانی جمعیت، شکل گیری تنش قومی، ایجاد شکنندگی در مقاصد انتقال آب و ایجاد گفتمان اقتصادی و فرهنگی است.

دریای آرال یکی از چهار دریاچه بزرگ جهان بود. در شش دهه گذشته، خشک شدن دریای آرال باعث تغییرات زیست محیطی و افزایش شوری آب شده است. با توجه به اینکه دریاچه ارومیه در سال های اخیر در معرض خشکی گسترده قرار گرفته است، هدف اصلی این مقاله، مطالعه خطرات زیست محیطی ایجاد شده در پیرامون دریای آرال پس از خشک شدن آن، می باشد. علاوه بر این، هدف درک بهتر تنش هایی است که با خشک شدن دریاچه ارومیه گریبان گیر ایران و سایر کشورهای همسایه می شود. در این مطالعه پژوهش های انجام گرفته در مورد تغییرات شرایط اقلیمی و اجتماعی جمعیت حوضه دریای آرال، در پایگاه های اطلاعاتی مانند Scopus، SID، Web of Science، PubMed و GoogleScholar طی سالهای2000 تا 2022 مشخص شدند و تعدادی از مقالات مورد بررسی قرار گرفتند. براساس مطالعات، دریای آرال در اواسط قرن بیستم 11 برابر دریاچه ارومیه بود. در اثر توسعه بیش از حد کشاورزی، شروع به خشک شدن کرد. راهکار دولت، احیای آن در مقیاس کوچک تر بود که ۲ قسمت آن احیا شده است. اکثر بررسی ها رابطه معناداری بین خشک شدن دریای آرال و ابتلا به بیماری های مختلف از جمله: بیماری های تنفسی، انواع سرطان ها، خطرات باروری، اختلالات روانی و عصبی گزارش کرده اند. با توجه به مشکلات زیست محیطی و گسترش بیماری های مختلف در میان ساکنان دریای خشک شده آرال، احیای دریاچه ارومیه بیش از پیش ضروری است. علاوه بر این، تجربیات موفقیت آمیز کشور قزاقستان در احیای آرال، الگویی برای احیای دریاچه ارومیه می تواند باشد.

امروزه در شمال غرب کشور، به دنبال خشک شدن دریاچه ارومیه، کانون های جدیدی در فرسایش بادی تشکیل گردیده و این کانون ها به سرمنشا تولیدگرد و غبارهای خطرناک تبدیل شده است. با ادامه روند خشکی و مدیریت غیر اصولی آب و خاک، تشکیل کانون های فرسایش بادی در قسمت جنوب شرق دریاچه ارومیه، پیامدهای منفی برای طبیعت و سلامت انسان در ابعاد بزرگتر خواهد داشت. در این مطالعه، به منظورشناسایی کانون های فرسایش بادی، تغییرات تراز آب دریاچه ارومیه بر اساس الگوی نوسانات پارامترهای اقلیمی و با استفاده از داده های دراز مدت ایستگاه های موجود در حوضه آبخیز دریاچه ارومیه بررسی شد. برای شناسایی مناطق منشا تولید ریزگرد و ردیابی طوفان های گردو غباردر محدوده مورد مطالعه، از داده های هواشناسی دید افقی زیر1000 متر و مدل لاگرانژی HYSPLITحالت پسگرد و از REANALYSISبرای ردیابی بیشترین میزان فراوانی گرد و غبار(با بازه 5 ساله)در 26 تزار فشاری ( 100-1000هکتوپاسکال)، مورد استفاده قرارگرفت. در محدوده مورد مطالعه (شهرستان بناب و ملکان)کانون فرسایش بادی با استفاده از داده های AODپایگاه MACCبا دقت مکانی0.125 × 0.125درجه جغرافیای و مقیاس زمانی روزانه، بررسی شد. در این مطالعه از پایگاه ماهواره های ترا و آکوا MODISبا طول موج550 نانومتر برای تولیدداده های AOD بهره گرفته شد. بررسی تصاویر ماهواره مودیس و اجرای شاخص بارزسازی ریزگرد، وقوع توفان های مشخص گرد و غبار در فراز دریاچه ارومیه و همچنین جنوب شرق دریاچه در روزهای مختلف را اثبات کرد. بررسی ها نشان دادکه ریزگردهای نمکی گسترده ای در تمامی بخش های دریاچه ارومیه و از جمله جنوب شرق دریاچه در محدوده شهرستان بناب در حال گسترش هستند و ریزگردهای این بخش در بستر جریانات جوی به سمت شرق و جنوب شرق تا مسافتی بیش از 140 کیلومتر و در جهت شمال شرق در مسافتی بیش از150 کیلومتر در طی 12 ساعت منتشر می شوند .

خشک شدن تدریجی دریاچه ی ارومیه، چند سالی است که به مسأله ای ملی و بین المللی تبدیل شده است. در دهه های اخیر توسعه ی صنعتی ناپایدار و بهره برداری بی رویه از سفره های آب زیرزمینی از علل اصلی خشک شدن دریاچه ی ارومیه بوده است. در این پژوهش به بررسی و آشکارسازی و پایش تغییرات دریاچه ی ارومیه و محیط پیرامونی آن با تلفیق سامانه اطلاعات مکانی و دورکاوی طی بازه ی زمانی بیش از نیم قرن پرداخته شده است. برای نیل به این هدف، از عکس های فتوگرامتری هوایی سال ۱۹۵۵و نقشه ی توپوگرافی تهیه شده از آن عکس ها، داده های مدل ارتفاعی رقومی (DEM) منطقه ی مورد مطالعه، اطلاعات مربوط به چاه های آب پیرامون غربی دریاچه، اطلاعات کیفی آب دریاچه و تصاویر سنجنده های TM ، ETM+و OLI ماهواره های لندست ۵، ۷و ۸ استفاده شده است. بازه ی زمانی تحقیق شصت سال در فاصله ی سال های 1955 تا سال ۲۰۱۴ میلادی است. بدین منظور 12 تصویر مختلف مربوط به دوره های متفاوت مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان می دهد که مساحت و محیط پیرامونی دریاچه ی ارومیه تغییرات گسترده ای در سال های اخیر داشته است. مساحت دریاچه از ۴۵۱۸۰۰ هکتار در سال ۱۹۵۵ به ۸۹۷۳۰ هکتار در سال ۲۰۱۴ کاهش یافته است. در این تحقیق مشخص گردید بیشترین پسروی دریاچه در قسمت جنوبی آن به وقوع پیوسته است. این پسروی ها همراه با گسترش پهنه های نمکی در سواحل این دریاچه همراه است. پایین آمدن سطح آب دریاچه رابطه ی مستقیم با گسترش زمین های کشاورزی پیرامون دریاچه و رابطه ی معکوس با شاخص هدایت الکتریکی آب دریاچه (EC) دارد. این نوسانات اثرات زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی مهمی را به دنبال دارد. بررسی روند تغییرات دریاچه نشان می دهد که اگرروند به همین صورت ادامه یابد و اقدام مؤثری انجام نشود تا سال ۱۴۱۲ دریاچه ی ارومیه از بین خواهد رفت و به شوره زار تبدیل خواهد شد.