مطالعات جغرافیایی مناطق خشک

بازسازی هیدرولوژی سیلاب های قدیمی و مطالعه آثار و شواهد آنها میتواند به عنوان کلید مهمی در شناخت رفتار هیدرولوژیکی رودخانه ها و همچنین اقلیم مؤثر بر آنها مورد استفاده قرار گیرد. در این مطالعه ابتدا با بازدیدهای دقیق، سایت های رسوبی آب راکد مورد شناسایی قرار گرفته و سپس با استفاده از تحلیل های چینه شناسی در محل، نمونه های رسوب برای مطالعه دقیق تر و انجام آزمایشهای مربوطه به آزمایشگاه انتقال داده شد و آنالیز-های مربوط به رسوبات آب راکدی مانند پارمترهای آماری و ویژگی ها و منشأ رسوبات مشخص شد سپس جهت برآورد حداکثر سطح سیلاب با توجه به ارتفاع رسوبات آب راکدی و شواهد داغاب سیلاب، پس از نقشه برداری از مقاطع عرضی و طولی کانال رود در سایت های نمونه، حداکثر اوج سیلاب در منطقه مدل سازی شده که دبی اوج بر اساس دو سایت نمونه رسوبات آب راکدی 25/554 و 24/540مترمکعب و براساس داغاب سیلاب 43/624 متر مکعب برآورد شده است.

ادغام و گنجاندن مفاهیم کاهش خطر در برنامههای توسعه شهری یکی از مناسبترین راههای افزایش تاب آوری جوامع شهری در برابر بلایای طبیعی است. مطالعه ی حاضر به بررسی تاثیر برنامه ریزی کاربری اراضی بر افزایش تابآوری الگوهای کاربری اراضی شهر سبزوار از جنبههای دسترسی به فضاهای باز، شبکه معابر شهری، سازگاری کاربریها با مکان احداث آن ها، وضعیت سازههای ساختمانی و... میپردازد. به منظور بررسی معیارهای فوق اقدام به تهیه ی نقشههای شهر سبزوار در محیط GISگردید و سپس با استفاده از قابلیتهای نرم افزار در زمین پردازش و تلفیق لایه ها، نقشههای نهایی استخراج گردید. نتایج نشان می دهد در بین نواحی سیزده گانه شهر سبزوار ناحیه 3 با 32.23 درصد از بناهای خشتی و چوبی شهر، 56.57 درصد معابر با عرض کمتر از 6 متر و 35.51 درصد از بناهای بالای چهل سال و دسترسی تنها 12.72 درصد از مساحت ناحیه به حریم کمتر از 50 متری فضای باز از تاب آوری کمتری در مقابل زمین لرزه برخوردار است علاوه بر موارد فوق تمرکز بالای کاربری های مقیاس شهری و فراتر فشار مضاعفی را بر ناحیه وارد می سازد. با توسعه ی شهر به سمت اطراف معیارها از وضعیت بهتری برخوردار می شوند و وضعیت معیارها به عنوان نمودی از به کارگیری برنامه ریزی کاربری اراضی قابل مشاهده است. به عنوان مثال در ناحیه 13 به عنوان بخشی از توسعه ی جدید تنها 4.2 درصد از معابر دارای عرض کمتر از 6 متر هستند. 95 درصد از ساختمان ها دارای اسکلت فلزی بوده و بناهای زیر 10 سال 93 درصد از بناهای این منطقه را تشکیل می دهند. این مسئله سبب افزایش تاب آوری ناحیه می گردد. همچنین توسعه ی ناپیوسته ی شهر سبزوار در بخش های شمالی به سمت رسوبات سست نئوژن و سازندهای کواترنری نواحی شمالی شهر بوده با توجه به ویژگی های این مناطق می توان گفت توسعه ی شهر سبزوار با حرکت در جهت افزایش احتمال خطر توسعه ای تاب آور محسوب نمی گردد. واژگان کلیدی: تاب آوری، زمین لرزه، برنامه ریزی کاربری اراضی، سبزوار.

در پژوهش حاضر با استفاده از داده های بارش فصلی ایستگاه سینوپتیک کرمان در یک دوره ی بلند مدت 50 ساله از سال 1956-2005 میلادی نوسانات بارش ایستگاه مذکور، محاسبه و روند تغییرات بارش بررسی شد. در این مطالعه از روش آماره ناپارامتریک من-کندال برای آزمون معنی داری روند تغییرات و نوسانات بارش فصلی استفاده شد. همچنین با استفاده از شاخص های مختلف تعیین خشکسالی، دوره های خشک، عادی و مرطوب فصلی تعیین شد. نتایج آزمون حاکی از معنی دار بودن روند بارش بهاره ی ایستگاه کرمان می باشد. به علاوه نتایج مدل های مختلف خشکسالی نشانگر تغییرات معنی دار در روند بلند مدت بارش فصلی می باشد که حاکی از وقوع دوره ای پدیده خشکسالی در ایستگاه کرمان است. تمامی مدل های مورد استفاده در پژوهش حاضر هر یک به نحوی بازگو کننده نوسانات فصلی بارش ایستگاه کرمان بودند. در بین فصول مختلف، روند فصل بهار به سوی دوره های خشک در حال تغییر بوده است.نتایج پژوهش می تواند در بخش های مختلف از جمله مدیریت بلند مدت منابع آب در کرمان و ایستگاه های مشابه به کار گرفته شود.

سطح بندی نواحی گردشگری معیاری برای تعیین مرکزیت و همچنین تعیین زیرساخت های مورد نیاز و تعدیل نابرابری بین نواحی است. در همین راستا تشکیل سلسله مراتبی از نواحی گردشگری که بتواند چارچوب مؤثری برای توزیع گردشگر و ارائه خدمات مناسب و کارکرد مطلوب داشته باشد ضروری است. تحقیق حاضر که از نوع کاربردی است با ترکیبی از روش های توصیفی، تطبیقی و تحلیلی انجام گرفته است. هدف از انجام این پژوهش ارزیابی توزیع فضایی زیرساخت های گردشگری در شهرستان خور و بیابانک و سطح بندی جاذبه های گردشگری در این شهرستان است. اطلاعات مورد نیاز به روش اسنادی و میدانی گرد آوری شده است. برای تحلیل الگوی فضایی از آزمون های مرکز متوسط و بیضی انحراف معیار و روش تخمین تراکم کرنل استفاده شده است و جهت تحلیل تناسب الگوی استقرار شبکه ی راه و زیرساخت های ارتباطی با توزیع جاذبه های گردشگری مدل تحلیل سلسله مراتبی AHP به کار گرفته شده است. یافته های پژوهش حاکی است که توزیع جاذبه های گردشگری با توجه به پهنای متعادل بیضی و استقرار نقطه مرکز متوسط در نزدیکی مرکز جغرافیایی شهرستان خور و بیابانک، تا حدی متعادل است. بررسی الگوی استقرار زیرساخت های ارتباطی و توزیع فضایی جاذبه های گردشگری نشان می دهد با کم شدن مساحت پهنه های رتبه بندی زیرساخت های ارتباطی از میزان جاذبه های گردشگری کاسته می شود. توزیع جاذبه های گردشگری در شهرستان خور و بیابانک با الگوی فضایی پراکنش زیرساخت های ارتباطی و شبکه ی راه تناسب ندارد و این موضوع نیازمند توجه ویژه است.

فعالیت کشاورزی در هر منطقه به میزان زیادی به آب وهوا و تغییرات مولفه های آب وهوایی وابسته است. تغییر در پوشش سطحی مانند خشک شدن دریاچه ها نقش موثری بر مولفه های آب وهواشناسی در مقیاس خرد و محلی دارد. این پژوهش با استفاده از شبیه سازی رایانه ای (مدل TAPM) اثر خشک شدن دریاچه ارومیه را بر مولفه های هوا، و همچنین با استفاده از محاسبه تبخیر و تعرق گیاه مرجع به روش فائو-پنمن-مونتیث، اثر خشک شدن دریاچه ارومیه را بر تبخیر و تعرق گیاه گندم را در بازه کاشت-برداشت مورد مطالعه قرار داده است. بر اساس یافته های این پژوهش، افزایش دمای روزانه و کاهش رطوبت همراه با افزایش سرعت وزش باد، موجب افزایش تبخیر و تعرق گیاه گندم، به ویژه در ماه های مارس تا ژوئن بین 10 تا 25 میلیمتر در شرایط خشک شدن دریاچه ارومیه خواهد گردید. بر اساس نتایج پژوهش گیاه گندم در ماه های مارس و اوریل در شرایط خشک شدن دریاچه بیشترین تغییر تبخیرو تعرق را تجربه را خواهد نمود، و بر این اساس نیاز به آبیاری بیشتری در این بازه خواهد داشت.

برای رسیدن به توسعه پایدار شهری و همچنین تصمیم گیری بهتر برای جهت دهی توسعه در آینده، بازبینی دائمی فرآیندهای دینامیک شهری با توجه به توسعه در گذشته و پیش بینی آن در آینده، اجتناب ناپذیر است. هدف پژوهش حاضر، مدل سازی توسعه کلان شهر تهران با استفاده از مدل LCM در دوره 11 ساله 1385_1374 است. برای این منظور ابتدا، معیارهای موثر در این فرآیند از سازمان های مربوطه جمع آوری، آنالیز و آماده سازی شدند و نقشه های کاربری زمین از تصاویر ماهواره لندست با ضریب کاپای 765/0 برای هر نقشه استخراج گردید. سپس با استفاده از داده های اتوکد سازمان نقشه برداری و نقشه های موجود (2000/1) تا ضریب کاپای 885/0 بهبود داده شدند. در مرحله بعد صحت سنجی نقشه ها و آشکارسازی تغییرات صورت گرفت. نتایج آشکارسازی تغییرات با ضریب کاپای 85/91 % نشان می دهد که بیش ترین افزایش مساحت در مناطق ساخته شده (68/4603 هکتار) و بیش ترین کاهش مساحت در زمین باز (47/4561 هکتار) رخ داده است. بر مبنای این تغییرات، 11 متغیر مستقل به عنوان ورودی مدل انتخاب شده و سپس، پتانسیل تبدیل کاربری و پیش بینی برای سال 1396، با استفاده از روش MLP و زنجیره مارکوف، مدل سازی شدند. مقایسه نتایج پیش بینی با جدیدترین داده های زمینی و مطالعات گذشته نشان می دهد که نتایج تحقیق حاضر به واقعیت های زمینی نزدیک تر است. همچنین نقشه پیش بینی شده گویای این است که بیش ترین میزان توسعه در سال 1396 به ترتیب در بخش های غرب و شرق کلان شهر تهران رخ می دهند.

تحولات اخیر در رشد و توسعه شهرنشینی و بدنبال آن رشد و توسعه کالبدی شهرها مسائلی در فضای شهرها بوجود آورده که نه تنها ساکنین آن، بلکه تمام محیط زیست را در معرض عوارض ناشی از آن قرار داده است. افزایش جمعیت، تنوع گرائی در مصرف، توسعه سریع شهرها و میزان تقاضا برای خودرو، آلودگی هوا و صوت را به همراه داشته است.توسعه فیزیکی ناموزون شهرها، محدودیت های محیطی و افزایش روز افزون خودروها در سطح شهرها مشکلات آلودگی هوا و صوتی شهرها را چند برابر ساخته است. شهر بیابانی یزد واقع در حاشیه کویر مرکزی ایران نیز از این قاعده مستثنی نبوده و با مشکلات آلودگی هوا و صوت دست به گریبان است. بنابراین پژوهش حاضر با ماهیت توسعه ای – کاربردی و روش تحقیق کتابخانه ای و میدانی در 20 ایستگاه به بررسی موضوع پرداخته است. که بررسی های تحقیق نشان می دهد که ترازهای صوتی اندازه گیری شده در 20 ایستگاه از میزان استاندارد 65 دسی بل برای مناطق تجاری بالاتر بوده و با استفاده از نقشه های تراز صوتی و پایش آنها مناطقی که تحت فشار صوتی بالاتر قرار دارد، بویژه مناطق حساس مثل بیمارستان و مدارس را تعیین و راهکارهای عملی برای کاهش آلودگی صوتی را بررسی نمود. همچنین تست های صورت گرفته از گازهای خروجی 321 وسیله نقلیه بنزینی بیانگر بالا بودن مقدار هیدروکربن(25/575 قسمت در میلیون حجمی) و مونواکسید کربن(25/5 درصد حجمی) تولید شده از میزان حدمجاز(استاندارد تعریف شده شورای حفاظت محیط زیست) می باشد.