نشانه شناختی

نشانه شناسی، محیط انسانی را به ما بهتر می شناساند. محیط انسانی جهانی است که در آن زندگی می کنیم و لازم است خود را با آن تطبیق دهیم. این مقاله سعی دارد شرایط و محیط انسانی در فعالیت ورزشی بانوان را موشکافی کند. سؤالاتی که در اینجا مطرح می شوند عبارت اند از:زبان بدن در ورزش بانوان چه مبنایی دارد؟ تعامل نظام بیولوژیکی و فرهنگی چه گفتمانی را در جامعه ایجاد می کند و بسط می دهد؟ آیا نشانه های بدن، زبانی هستند و ایجاد ارتباط می کنند؟ الزامات و گفتمان های فرهنگی چه نقشی دارند؟ فرض ما بر این است که تنها نمی توان بر الزامات فرهنگی تکیه کرد و گفتمان های حاکم را قضاوتگرانه پیش برد؛ بلکه لازم است این امور توانایی اقناع مخاطب را داشته باشند. بنابراین، نخست مجموعه عوامل بیولوژیکی و بسط آن به مجموعه عوامل فرهنگی در محیط نشانه شناختی مطرح می شود و سپس به نقش گفتمان های پیراورزشی، گفتمان های فرهنگی و حتی پادگفتمان ها می پردازیم. در این مقاله سعی خواهیم کرد از منظر نشانه شناختی کنش، کنشگران، نقش ها و کارکردها و همچنین خصوصیات ابژه ارزشی یا همانا ورزش را بهتر بازشناسیم. اما آنچه بیش از همه اهمیت دارد ایجاد انگیزش حسی و ارزشی است که بی توجهی به آن می تواند در فضای عمومی با مخاطراتی همراه شود و به ایجاد صحنۀ تئاترگونه و بی هدفی در ورزش بانوان منجر گردد. از این رو، لایۀ قدرت و لزوم پشتیبانی قانونی و رسانه ها را در امر ورزش ذکر خواهیم کرد. onction

هدف اصلی این مقاله، تحلیل یکی از مؤلفه های مدیریت کلاس، نشانه «سکوت» و بررسی آثار آن در مدیریتکلاس می باشد. برای دستیابی به این هدف از روش کیفی تحلیل نشانه شناختی سوسور برای ادراک پیام صریح و واکاوی معانی نهفته، بهره گرفته شد. اعتبار داده ها، با استفاده از روشبینامتنی، برخود متن و تفسیرهای مستخرج از متن، استوار است. نتایج این مقاله در بخش نظری، منجر به طراحی مدل دوتایی «خودخواسته- تحمیلی» و «بار مثبت- منفی» از سکوت شد. در بخش عملی، بر اساس زیست نگاری کلاس، کدهای معنایی سکوت، استخراج و رمزگشایی شد. دال و مدلول ها مطالعه، بازشناسانی، طبقه بندی درونی و تفسیر شدند. درنتیجه، مدل دوتایی «سلبی- ایجابی» و «عدم شایستگی- لجوجانه » طراحی شد. یافته های به دست آمده حاکی از آن است که پرتکرارترین سکوت در کلاس ها از نوع «عدم شایستگی»، یا «سکوت خالی» که همان فریاد بلند و واقعیت تلخ ساعتهای هدررفته زیادی در کلاس ها است و هیچ ماحصل آموزشی یا تربیتی ندارد. مسئولین، صاحب نظران و معلمان می توانند بامطالعه نظری، پژوهش حین عمل و تأمل، پیام سکوت را دریافت کرده، با آموزش و انتقال معنی، قدرت پیش بینی پذیری برای اداره کلاس درس را افزایش دهند. دسته دیگری از سکوت که اهداف «نامعلومی» داشت نیز شناسایی شد.

پژوهش حاضر به منظور «نشانه شناسی نقش مایه های عناصر چهارگانه در ایران باستان» بر آن است تا با توجه بر اهمیت نقش عناصر تزئینی نمادهای پاکی و باروری، تداوم و جایگاه آن را از رهگذر نشانه شناسی بیابد. نقوش پاکی و باوری در هنر ایران نیز عاملی گفتمانی است که معنایی ایستا ندارد بلکه گفتمانی را در نظام هنری این سرزمین شکل می دهد که در موقعیت ها و بافت های مختلف می تواند معناهایی سیال، پویا، متکثر و متعدد را آشکار سازد. ازاین رو گردآوری داده های اولیه تحقیق، به روش کتابخانه ای بوده و می توان نمادهای پاکی و باروری در هنر ایران را با رویکردهای مختلفی مطالعه کرد و در این بین رویکرد نشانه شناسی، رویکردی مناسب برای مطالعه ی این بخش از هنرهای این مرزوبوم به شمار می رود. نمونه های مطالعاتی بر اساس چارچوب نظری «نشانه شناسی» به روش توصیفی- تحلیلی که روشی است کیفی، مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفته اند. انتخاب نمونه های مطالعاتی به صورت انتخابی بوده است. این پژوهش سعی دارد از طریق ابعاد حسی-ادراکی، شناختی، عاطفی، زیبایی شناختی، اسطوره ای و هویتی به مطالعه، تحلیل و بررسی نقوش پاکی و باروری بپردازد و سعی دارد با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی پرسش اصلی این پژوهش را پاسخ دهد که چگونه می توان با رویکرد نشانه شناسی به بررسی نمادهای پاکی و باروری در ایران باستان پرداخت؟ بر اساس رویکرد نشانه شناسی، نمادهای پاکی و باروری در هنر ایران باستان گفتمانی است که هر چند نمود زیادی دارد اما معنایی ثابت ندارد. از جمله نتایجی که این پژوهش به آن دست یافت این است که، نمادهای پاکی و باروری در نظام گفتمانی دوران ایران باستان دارای قابلیت های متعددی است که با توجه به موقعیت مکانی و زمانی می توان وجوه معنایی و نمایشی آن را کشف نمود و در ابعاد گوناگون گفتمانی همواره معنایی سیال و پویا دارد. هم چنین می توان به این نتیجه رسید که نقش مایه های عناصر چهارگانه در ایران باستان تنها در حوزه نشانه های نمادین فعال است و تنها عنصر آب در مواردی در حوزه نشانه های نمایه ای فعال می شود.

بازنمایی یکی از مفاهیم بنیادی در مطالعات رسانه‌ای و راه و روشی است که از آن طریق، رسانه‌ها حوادث و واقعیت‌ها را نشان می‌دهند. در این روش کلمات، تصاویر، موسیقی و دیگر عناصر فیلم به مثابه نشانه‌ای در نظر گرفته می‌شود که از طریق آن‌ها معانی احتمالی متفاوتی را خلق می‌کند. هدف: پژوهش حاضر با هدف، تحلیل نشانه‌شناسی در نظام­های معنایی تحولات خانوادهدرصدد رمزگذاری مفاهیم معنادار است. روش پژوهش: در این پژوهش از آنجا که با تصاویر متحرک، موسیقی و کلام به عنوان متن رسانه‌ای سروکار دارد، از روش کیفی با رویکرد نشانه‌شناسی برای بررسی نشانه­های تصویری موجود در فیلم­ منتخب سینمایی استفاده کرده است. یافته‌ها: فیلم یک تحول بافتی عمیق در خانواده را مطرح ساخته است. از نظر رمزگان فنی نیز مشخص است که تمام عناصر طراحی فنی بیانگر دوگانه موجود بین زوجین است که منجر به اختلاف شده و این اختلاف در سطوح و مناسک اجتماعی متقابل زوجین نیز در یخش رمزگان اجتماعی آشکار است. نتیجه­گیری: در نتیجه مفهوم اصلی فیلم از انسان امروزی که گویی در بافت اجتماعی سرزمین اش، نه آن قدر نسبت به فرهنگ و گذشته خودش وابستگی و اعتقاد دارد و نه اطلاع و علم لازم نسبت به جهان مدرن و لوازم زندگی مدرن و پسامدرن را دارد.

یکی از آسیب های معماری معاصر ایران تضعیف هویت و مولفه های آن مانند حس تعلق به مکان است که در نتیجه کم توجهی به ابعاد معناشناختی و خوانش اثر در ایده پردازی طراحی و آموزش ایجاد می شود.نشانه ها به عنوان شاخص ترین عوامل معنایی و موثر بر خوانش، می توانند عاملی تاثیرگذار در ارتقای حس مکان و هویت از طریق ارتباط با مخاطب باشند. این درحالی است که امروزه غالباً کپی برداری از نمونه ها، روش اصلی ایده پردازی در سطوح آموزشی است که به بی هویتی منجر خواهد شد. پیشینه پژوهش عمدتاً بر تحقیقاتی اشاره دارد که بر الگوهای طراحی، ادبیات موضوع نشانه و عوامل موثر بر خوانش و نیز منابع برداشت ایده و بررسی جایگاه آن در فرآیند طراحی تمرکز یافته اند و در این میان خلا رویکرد معنامحوری در ایده پردازی محسوس است. سوالات تحقیق بر چیستی عوامل موثر بر فرآیند ایده پردازی و نیز چگونگی روابط میان آن ها در جریان آموزش معنامحور طراحی از دیدگاه نشانه شناختی اشاره دارد. پژوهش در راستای دست یابی به هدف اصلاح فرآیندهای آموزش طراحی در مرحله ایده پردازی با بهره گیری از اصول نشانه شناسی در ساحت خوانش مخاطب، به تحلیل مسیر، تحلیل عامل و سپس مدل یابی می پردازد. از آن جا که بهره گیری از مبانی نشانه شناسی مستلزم توجه به عوامل «انسانی»، «زمانی» و «مکانی»ِ موثر بر تصورات ذهنی است، بر این اساس و از طریق روش های تحقیق کیفی درکنار روش های پیمایشی و همبستگی، مهم ترین مولفه های موثر بر فرآیند ایده پردازی "تحلیل پژوهش محور"، "ابعاد زیبایی شناختی"، "ابعاد روان شناختی"، "ارزیابی خوانش محور جمعی نشانه ها" شناسایی شد و مدل پیشنهادی، به صورت فرآیند چرخه ای با محوریت ارزیابی ادراک مخاطبان معرفی گردید.

نشانه شناسی، یک روش پژوهش کیفی است که به بررسی انواع نشانه ها، تعبیر آنها و قواعد حاکم بر نشانه ها می پردازد و ابزاری پژوهشی برای فهم حقیقت پنهان در پس علائم، رموز و نشانه ها و نمادهاست. اهمیت این تحلیل به گونه ای است که برخی نشانه شناسان ادعا می کنند می توان همه چیز را تحلیل معنا شناسانه کرد؛ معنا شناسی از نظر آنان ملکه علوم تفسیری محسوب می شود؛ یعنی شاه کلیدی است که با کمک آن، معنی همه امور ریزودرشت دنیا برای ما روشن می شود. نشانه شناسی کمک می کند تا افراد دنیای اطراف خود را به واسطه نشانه ها، درک و نظام های نشانه ای رمزگذاری شوند و افراد از طریق این نشانه ها، با جهان پیرامون خود رابطه برقرار کنند. در این پژوهش، با هدف ترکیب نتایج پژوهش های انجام شده در زمینه روش شناسی تحلیل نشانه شناختی، با استفاده از روش فرا تحلیل انجام شده است. این پژوهش با فرایند مشخص، ابتدا تاریخچه پیدایش اصول، تکنیک و نظریه های این روش و در ادامه، با مقایسه این مباحث با سایر مقالات موردنظر در این زمینه از طریق رویکرد فرا تحلیل، سعی در ارائه فرایندی به روزشده از روش شناسی تحلیل نشا نه شناختی دارد.

در ایران آگهی های تلویزیونی به عنوان پر طرفدارترین وسیله تبلیغاتی به حساب می آید. آگهی های تجاری تلویزیون از ابعاد مختلفی قابل بررسی و واکاوی است. می توان مفروض دانست که سازمان صدا و سیما هدف انعکاس و باز آفرینی ارزش های دینی و اخلاقی را در تمامی فعالیت ها و برنامه های خود از جمله تبلیغات تجاری مد نظر دارد. از این رو، هدف اصلی از پژوهش حاضر تحلیل نشانه شناختی آگهی های تجاری  شبکه یک سیما از منظر ارزش های دینی است. روش تحقیق از نوع کیفی است و اختصاصاً از روش نشانه شناسی جان فیسک استفاده شده است. جامعه مورد مطالعه در پژوهش حاضر شامل آگهی های تجاری شبکه یک سیما در بازه زمانی فروردین و اردیبهشت ماه سال  1399 که به تفکیک استخراج گردیده است. تعداد کل آگهی های فروردین ماه 43 مورد و آگهی های اردیبهشت ماه  62  مورد و روش نمونه گیری پژوهش از نوع نمونه گیری هدفمند بود. در این پژوهش22 آگهی انتخاب شده است که حاوی ارزش های دینی بودند. به منظور نشانه شناسی آگهی های مذکور از ابزار کدنامه و به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از رویکرد جان فیسک بهره گرفته شد. بر اساس یافته های به دست آمده از پژوهش حاضر، ارزش های دینی استخراج شده از آگهی های تلویزیونی شبکه یک سیمای جمهوری اسلامی ایران در بازه زمانی فروردین و اردیبهشت 1399 شامل کمک به فقرا و پرداخت صدقه، توجه به خانه و خانواده و احترام به بزرگترها، ارزش کار و تلاش و خودباوری ملی،  فرزندپروری و صرف وقت برای فرزندان،  مقوله کمک به همسر، وجدان کاری،  مقوله عبادت، ایمان ، تقوا و عمل صالح،  صرفه جویی،  صدق و راستگویی، توجه به توصیه بهداشتی و سلامت و ارزش مشورت  بود. بنابراین می توان عنوان کرد که آگهی های بازرگانی ظرفیت بازنمایی ارزش های دینی را دارند، در نتیجه این ابزار رسانه ای می تواند نقش مهمی در انتقال ارزش های دینی در جامعه اسلامی داشته باشد.    

هدف از پژوهش حاضر تحلیل نشانه شناختی ارتباطات کلامی برنامه تلویزیونی خوشا شیراز بوده است. با استفاده از روش کیفی(اسنادی و تحلیل فیلم) و جمع آوری اطلاعات مورد نیاز با استفاده از الگوی نشانه شناسی دوسوسور مبنی بر رابطه بین دال و مدلول و برداشت ذهنی از مفاهیم در ارتباطات کلامی انجام شده است. یافته های پژوهش برداشت ذهنی و رابطه دال و مدلود در ارتباطات کلامی برنامه تلویزیونی خوشا شیراز را نشان می دهد. بر این اساس در ارتباطات کلامی مجری با مهمانان برنامه، بیشتر به مولفه های 1- هویت(دانش تاریخی، تعلق خاطر تاریخی، علاقه به سرزمین، آشنایی و تعلق خاطر با نمادها و اسطوره های ملی، اجتماعی)، 2- نظم اجتماعی(قانون مندی یا قانون گرایی، تعهد به هنجارهای مشترک)، 3- وحدت و انسجام(تقریب یا همگرایی بین مذاهب، ارزش های مشترک«روحیه تعاون، تحمل و مدارا)، 4- خرده فرهنگ ها (به رسمیت شناختن تمایزهای فرهنگی، زبانی، قومی و مذهبی)، 5- روابط بین قومی(روابط اجتماعی؛ دوستی یا معاشرت یا خویشاوندی)، 6- بهداشت جسمی و روانی(مهارت های زندگی، ورزش)، 7- کالاها و خدمات فرهنگی(رسانه غیر مکتوب«تلویزیون و تلفن همراه»، هنر«موسیقی، فیلم، نمایش و تئاتر» 8- میراث فرهنگی و گردشگری«طبیعی، زیارتی، باستانی، علمی و فرهنگی» 9- نیروی انسانی«رسانه غیر مکتوب و هنر»)، 10- خانواده(تربیتی و آموزشی«اهتمام به تحصیل و فراگیری علوم و فنون و جامعه پذیری»، 11- عاطفی«نقش مادری، و نقش همسری مرد و زن برای یکدیگر، و تعلق خاطر و نقش حمایتی اعضای خانواده از یکدیگر» توجه شده است. لذا پرداختن مجریان برنامه های تلویزون به مولفه های فوق را پیشنهاد و توصیه می گردد.

تجلّی انقلاب اسلامی، تحولاتی را در هنر و فرهنگ به همراه داشت. این تحولات زمینه ظهور نمادها و نشانه های خاص با روابط ساختاری متفاوت در آثار هنری بوده است. پوسترهای جشنواره هنر مقاومت، یکی از عرصه های شکل گیری نمادها و نشانه های متاثّر از انقلاب اسلامی است. هدف پژوهش حاضر، بررسی ساختاری محورهای جانشینی و همنشینی نشانه ها و نیز انواع روابط وابسته به آن ها در برخی از پوسترهای جشنواره هنر مقاومت است. پژوهش حاضر با این پرسش آغاز شده است که روابط نشانه های دیداری و نوشتاری در پوسترهای مقاومت برمبنای محورهای جانشینی و همنشینی چگونه قابل تحلیل است؟ روش تحقیق، توصیفی -تحلیلی است و شیوه گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای و اسنادی از طریق یادداشت برداری و تصویرخوانی است. روش تجزیه و تحلیل داده ها کیفی است. نوع تحقیق از نظر هدف، بنیادی است. نتایج تحقیق نشان می دهد، عناصر بصری در برخی پوسترهای جشنواره هنر مقاومت، مانند نوع نوشتار، رنگ متن، زمینه و المان های دیگر از منظر نشانه شناختی،گویای بیداری اسلامی است. فرم ها و نقش مایه ها با توجه به محورهای جانشینی در روابط متضاد، قیاسی و تطبیقی مشاهده می شود و در محورهای همنشینی، روابط متوالی، مکانی و مفهومی بین نشانه ها، ارتباط معناداری برای رسیدن به آگاهی پدید آورده است. در این آثار نظام همنشینی، ترکیب افزایشی عناصر را در پی دارد و در محور جانشینی، حذفِ برخی نشانه ها، به تاکید بر نشانه حاضر منتهی می شود و ازطریق رابطه غیابی، معنای نهایی نشانه ها تفسیر می گردد.

در بلندمدت ایجاد مزیت رقابتی ازنظر اقتصادی برای شرکت ها نمی تواند تأمین کننده انتظارات تمام ذی نفعان باشد. بنابراین شرکت ها برای کسب مشروعیت بیشتر و تأمین خواسته های تمامی ذی نفعان، راهی جز لزوم حرکت به سمت توسعه پایدار (تقسیم عادلانه فرصت های توسعه با در نظر گرفتن افق زمانی بلندمدت و رعایت عدالت بین نسلی و درون نسلی و جنبه های مختلف اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و اخلاق کسب وکار) ندارند. از دیدگاه تعالیم اسلامی تا فرهنگ انسانی متعادل بر یک جامعه ای حاکم نشود نمی توانیم توسعه ای از آن انتظار داشته باشیم و یکی از ارکان و مؤلفه های اصلی این توسعه و فرهنگ، اقتصاد متعادل و متوازن است. هدف این پژوهش شناخت مؤلفه های بعد اقتصادی گزارشگری پایداری در متون اسلامی است. برای شناسایی مؤلفه های بعد اقتصادی پایداری از تحلیل محتوای کیفی با رویکرد نشانه شناختی استفاده شد. قرآن کریم و نیز 148 جلد کتب دینی معتبر شیعه (ازجمله نهج البلاغه، اصول کافی و من لا یحضره الفقیه) با روش نمونه گیری غیراحتمالی به روش هدفمند از نوع نمونه گیری رسیدن به معرف با زیر شاخه نمونه گیری از موارد شناخته شده یا معروف به عنوان نمونه انتخاب شد. یافته های پژوهش نشان داد که مؤلفه های بعد اقتصادی گزارشگری پایداری در متون اسلامی شامل 18 مؤلفه و 268 مصداق است. که برای استانداردگذاری در حوزه گزارشگری پایدار و مقررات افشا در سطح شرکت و الزامات سازمان بورس و اوراق بهادار مبتنی بر آموزه های دینی و... ارزش های اسلامی می تواند مؤثر باشد.