مطالب مرتبط با کلیدواژه

خبر واحد


۴۱.

ارزیابی تطبیقی جایگاه و کارکرد خبر واحد تفسیری در مبانی آیت الله فاضل لنکرانی و آیت الله جوادی آملی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۸شماره ۱۱ 67 - 84

کلیدواژه‌ها: خبر واحد حجیت خبر واحد روایات تفسیری آیت الله فاضل لنکرانی آیت الله جوادی آملی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۱ تعداد دانلود : ۱۷۶
خبر واحد از آن جهت که در تفسیر حجیت دارد یا خیر، در مبنای مفسر اثر می گذارد. کسانی که حجیت خبر واحد را به دلیل آیه (نباء) و سیره عقلاء پذیرفته اند دستشان نسبت به تفسیر بازتر است از آنانی که حجیت خبر واحد را در تفسیر به علت حجیت تعبدیه نمی پذیرند؛ لذا این اختلاف دو دیدگاه بین قدماء مفسرین به وجود آورده است و مفسران معاصر هم به تبع اساتید خود این دو روش را در تفسیرشان اعمال کرده اند. حضرت آیت الله جوادی آملی تفسیر خود را بر مبنای عدم حجیت خبر واحد در تفسیر بنا می گذارد و حضرت آیت الله فاضل لنکرانی مبنایشان پذیرش حجیت خبر واحد در تفسیر می باشد. حاصل آنکه: با بررسی مبانی هر دو دیدگاه؛ مشاهده می شود که پذیرندگان حجیت خبر واحد در تفسیر، شرایطی برای آن قائل هستند و روایاتی که از لحاظ سند یا محتوا، ضعف یا سستی در آنها مشهود باشد را معتبر ندانسته و نمی پذیرند. و اما آنهایی که برای خبر واحد در تفسیر حجیت قائل نیستند، در تفاسیرشان از خبر واحد آورده اند. که جای تأمل دارد...
۴۲.

بررسی تطبیقی قلمرو حجّیت روایات تفسیری با تأکید بر دیدگاه آیت الله فاضل لنکرانی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۸شماره ۱۱ 85 - 98

کلیدواژه‌ها: تفسیر حجیت خبر واحد روایات فاضل لنکرانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۳ تعداد دانلود : ۱۷۷
از مباحث مهم در اصول تفسیر، مطالعه حجیت روایات تفسیری و انتخاب مبنا در مورد آن است. گروهی از دانشمندان معتقدند حداکثر نتیجه ی حاصل از خبر واحد، ظن و گمان است که به حسب اصل اولی، استناد نمودن به آن در احکام شرعی، حرام است. اما مرحوم آیت الله العظمی فاضل لنکرانی اعتقاد به حجیت خیر واحد در تمامی عرصه ها یعنی هم در فقه و هم در غیر فقه مثل تفسیر دارد که عمده دلیل ایشان بنای عقلا در عدم تفکیک بین احکام عملی و غیر آن است؛ هر دلیلی که عمل به خبر واحد در فقه را حجت می شمارد، همان هم در غیر فقه قابل استفاده است و تقییدی در آن به جهت انحصار حجیت خبر واحد در فقه ندارد. بنابراین لزوم اثر شرعی داشتن یک قضیه –چنانکه برخی ادعا کرده اند-، ضرورت تمسک به خبر واحد محفوف به قرینه نیست و خبر واحد جامع شرایط اعتبار، در همه زمینه ها از جمله در تفسیر معتبر است. گرچه ایشان خبر واحد در موضوعات را حجت نمی داند؛ اما عمومیت ملاک حجیت خبر واحد، موضوعات را نیز شامل گردد. سیره عقلاء و روایات حجیت خبر واحد، عام بوده و دلیلی بر تقیید این عموم وجود ندارد.
۴۳.

ارزیابی تطبیقی آرای دانشمندان در حجیت خبر واحد با تاکید بر دیدگاه ایت الله فاضل لنکرانی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۸شماره ۱۱ 99 - 118

کلیدواژه‌ها: حجیت خبر واحد تفسیر آیت الله فاضل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۱ تعداد دانلود : ۱۵۲
پژوهش حاضر با عنوان «حجیت خبر واحد در تفسیر و جایگاه نظر آیت الله فاضل » در صدد بیان دیدگاههای مختلف در موضوع و تعیین جایگاه نظر آیت الله فاضل می باشد. اهمیت و ضرورت بحث از این جهت است که، این موضوع یکی از مباحث مهم و تاثیرگزار در حوزه فهم و تفسیر قرآن است، صاحب نظران حوزه تفسیر قرآن دیدگاههای مختلفی دارند از جمله این افراد آیت الله فاضل است که با داشتن نظر موافق جزء افراد صاحب نظر در این عرصه است، که بطور مفصل این به این موضوع پرداخته است. پژوهشگر با مطالعه و بررسی آثار مختلف قرآن پژوهان و گردآوری و تحلیل آن معلومات در ذهن این نوشتار را فراهم آورده و نهایتا به نتایجی دست یازیده است از جمله اینکه بطور عمده در موضوع حجیت خبر واحد در تفسیر و اعتبار آن دو دیدگاه از قدیم وجود داشته است و اخیرا قرآن پژوهان معاصر دیدگاه سومی را ارائه داده اند. با وجود آثار فراوان در این موضوع تنها سه اثر یافت شد که به هر سه دیدگاه اشاره کرده باشد که این پژوهش بجهت توجه و تاکید بر نظر آیت الله فاضل با آنها متمایز گردید.
۴۴.

بررسی دیدگاه آیت الله فاضل لنکرانی در تخصیص عمومات قرآن با خبر واحد ثقه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۸شماره ۱۱ 119 - 130

کلیدواژه‌ها: عمومات قرآن تخصیص خبر واحد حجیت خبر تخصیص کتاب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۶ تعداد دانلود : ۲۷۵
هدف از پژوهش حاضر، بررسی موضوعی مهم از فروع علوم قرآن است. موضوع تحقیق « تخصیص عمومات قرآن با خبر واحد ثقه » می باشد. با توجه به اختلاف علماء در موضوع مذکور، بازخوانی و اعتبارسنجی ادله طرفین نزاع ضروری است و طی تحقیق حاضر، ضمن تقسیم عمومات قرآن و مخصصات آنها و نیز یادکرد از آراء موجود در مسأله، ادله مانعین و مجوزین به صورت تفصیلی بررسی شده و جواز تخصیص عمومات قرآن با خبر واحد ثقه، قولی مستدل، متقن و غیر قابل خدشه شناخته شده است. هدف از پژوهش حاضر ، بررسی موضوعی مهم از فروع علوم قرآن است . موضوع تحقیق « تخصیص عمومات قرآن با خبر واحد ثقه » می باشد . با توجه به اختلاف علماء در موضوع مذکور، بازخوانی و اعتبارسنجی ادله طرفین نزاع ضروری است و طی تحقیق حاضر، ضمن تقسیم عمومات قرآن و مخصصات آنها و نیز یادکرد از آراء موجود در مسأله ، ادله مانعین و مجوزین به صورت تفصیلی بررسی شده و جواز تخصیص عمومات قرآن با خبر واحد ثقه ، قولی مستدل ، متقن و غیر قابل خدشه شناخته شده است . روش تحقیق از نوع توصیفی و تحلیلی بوده و رویکرد غالب بحث، تأکید بر دیدگاه آیت الله فاضل لنکرانی ( رضوان الله تعالی علیه ) است .
۴۵.

مطالعه تطبیقی جایگاه اخبار آحاد در تفسیر و فقه از منظر آیت الله فاضل لنکرانی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۸شماره ۱۱ 131 - 146

کلیدواژه‌ها: خبر واحد حجیت تفسیر فقه روایات تفسیری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۴ تعداد دانلود : ۱۴۹
حجیّت خبر واحد در احکام شرعی از شاخص ترین مباحث علم اصول فقه محسوب می شود. در این میان روایات آحاد معتبر ظنى،همواره یکی از منابع و مستندات فقها برای استخراج احکام شرعی هستند؛ اما پیرامون استفاده از روایات آحاد معتبر ظنی در موضوعات غیرفقهى اختلاف نظر وجود دارد. به بیان دیگر پس از پذیرفتن حجیت خبر واحد یکی از مسائل چالش برانگیز در میان عالمان دینی مشخص کردن قلمرو اعتبار خبر واحد از سوی آنهاست .در این راستا دو دیدگاه وجود دارد : رویکرداول فقط آن را در حوزه احکام فقهی و عملی معتبر می داند و رویکرد دوم با اختلافاتی در مبنا و تحلیل ، اعتبار آن را در تفسیر آیاتی غیر از آیات الاحکام می پذیرد. آیت الله فاضل لنکرانی با متحد دانستن ملاک منجزیت و معذریت در فقه و تفسیر ، به دلیل سیره عقلائیه از طرفداران دیدگاه دوم به شمار می آید . این پژوهش به روش توصیفی - تحلیلی به طرح نظر مجتهد فرزانه محمد فاضل لنکرانی می پردازد .
۴۶.

بررسی نظریه حجیت نسبی روایات تفسیری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۸شماره ۱۱ 169 - 186

کلیدواژه‌ها: روایات تفسیری حجیت نسبی منطق فازی خبر واحد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۰ تعداد دانلود : ۲۲۴
حجیت نسبی، دیدگاهی کم و بیش نوپدید است که می کوشد دیدگاه حجیت مطلق روایات تفسیری را به دیدگاه عدم حجیت این دسته از روایات نزدیک سازد؛ گفتنی است در میان طرفداران هر دو دیدگاه صاحبنظران وزینی به چشم می خورند از جمله خویی، معرفت و فاضل لنکرانی برای دیدگاه حجیت مطلق و افرادی مانند طوسی، نائینی و طباطبایی برای دیدگاه دیگر. حجیت نسبی که در چهارچوب منطق فازی قابل توضیح است، ارزش گذاری میزان حجیت روایات تفسیری را به حجت (ارزش گذاری یک) و غیرحجت (ارزش گذاری صفر) محدود نمی کند بلکه پیوستاری از ارزش گذاری را در نظر می گیرد به نحوی که روایت می تواند در گستره ای بین صفر و یک از حجیتی نسبی برخوردار باشد. به این ترتیب حجم زیادی از روایات تفسیری نه کاملاً کنار گذاشته و نه کاملاً پذیرفته می شوند بلکه «تاحدی» مورد بهره برداری قرار می گیرند. از این رو، این مقاله با روش توصیفی تحلیلی به تبیین دیدگاه قائلان به حجیت نسبی از جمله محمدی ری شهری، مسعودی و مصباح یزدی می پردازد و با تشریح کاربرد منطق فازی بر زیربنای دیدگاه حجیت نسبی متمرکز می شود. به این ترتیب، مشاهده خواهد شد که دو دیدگاه به ظاهر کاملاً متقابل را می توان در قالب یک دیدگاه سوم جمع کرد.
۴۷.

اعتبارسنجی اخبار آحاد از منظر اصولی و معرفت شناختی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۹شماره ۱۲ 145 - 168

کلیدواژه‌ها: حدیث خبر واحد حجیت خبر موافقت روحی اعتبارسنجی معرفت شناختی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۳ تعداد دانلود : ۲۵۷
اخبار آحاد حجم گسترده ای از میراث حدیثی مسلمانان را تشکیل می دهند. چگونگی اعتبارسنجی آن ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این اخبار به لحاظ موضوعی به دو دسته فقهی و غیر فقهی قابل تقسیم هستند که در اعتبارسنجی آن ها نیز دو رویکرد متفاوت اصولی و معرفت شناختی مطرح شده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی ابتدا به تبیین این دو رویکرد و تشریح معنای اعتبار و ملاک آن از منظر هر یک از آن ها پرداخته و سپس با لحاظ ملاک های مذکور و با هدف دستیابی به دیدگاه روایی در مسئله اعتبارسنجی اخبار آحاد، روایات معصومانb را مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه دست یافته که ملاک اعتبارسنجی مورد اشاره در روایات برای هر دو دسته اخبار فقهی و غیر فقهی، «موافقت با آموزه های قرآن و سنت» است. راست آزمایی نشان می دهد ملاک مزبور در هر دو رویکردِ اصولی و معرفت شناختی، دارای اعتبار بوده و نزد بسیاری از دانشمندان،مبنای اعتبارسنجی روایات قرار گرفته است. این ملاک نسبت به بررسی سندی، مقدم بوده و از آن کفایت می کند.
۴۸.

تحلیل ضرورت نبوت براساس فرایند اجتماعی معرفت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت کلامی سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۲۶) 41-56

کلیدواژه‌ها: نبوت معرفت معر فت شناسی اجتماعی فرایند اجتماعی خبر واحد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۶ تعداد دانلود : ۱۶۶
نبوت و وحی از ارکان ادیان الهی است و میان خلق و خالق، ناگزیر باید واسطه ای حامل پیام خدا برای هدایت و آگاهی انسان ها باشد. با این حال، برخی در ضرورت بعثت و نبوت تشکیک کرده و آن را لغو، غیرضروری یا حداکثر مستحسن دانسته اند. متکلمان بزرگ با ارائه دلایل عقلی از ضرورت نبوت سخن گفته اند و حکمای متأله نیز دلیل خاصی مبتنی بر مدنیت بالطبع انسان و نیاز او به قانون اجتماعی برای تضمین زندگی بهتر بیان نموده اند. با بهره گیری از برهان حکما و نیز برخی ادله متکلمان و همچنین مسئله اجتماعی بودن معرفت در معرفت شناسی جدید، می توان ضرورت نبوت را به شیوه دوگانه جدیدی طرح کرد: نخست اینکه انسان در فرایند زندگی اجتماعی خود نیازمند اتکای معرفتی به دیگران و برگرفتن باورهای خود به صورت مستقیم از دیگران است (حالت بسیط و آگاهانه). دیگر اینکه انسان ها محکوم به تأثیرپذیری از ساختارهای اجتماعی و فرهنگی اند و در این میان، باورهای آنها نیز دچار تغییر و تحول می شود (حالت پیچیده و ناآگاهانه). بنابر هر یک از این دو حالت و برای عدم انحراف معرفتی انسان و کسب باورهای صادق درباره حقایق دینی، بشر عادی نیازمند سفیری الهی است که از او به «پیامبر» تعبیر می شود. گستره و تنوع آورده های پیامبران نیز بستگی به مبنای برگزیده در گستره شریعت دارد.
۴۹.

تحلیل معناشناختی و کاربردشناختی مقدمات سه گانه شیخ انصاری در حجیت خبر واحد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فقه و اصول سال پنجاه و چهارم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۲۹ 41 - 52

کلیدواژه‌ها: معناشناسی کاربردشناسی اصول فقه خبر واحد مقدمات حجیت خبر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۴ تعداد دانلود : ۲۱۲
قواعد و چهارچوب های علمی فهم معنا با عنوان معناشناسی و کاربردشناسی در ذیل حوزه های مختلف علم زبان شناسی بیان شده است. باتوجه به اینکه دسترسی به یکی از اصلی ترین منابع دین اسلام، یعنی سنتِ رسول اللّه(ص) از طریق روایت گفتاری و نوشتاری سنت و به اصطلاح خبر واحد میسور است تحلیل معناشناختی و کاربردشناختی مقدمات مطرح از سوی اصولی بزرگ امامیه شیخ انصاری در مبحث حجیت خبر واحد می تواند جایگاه ویژهٔ این روش ها را بنمایاند. در این نوشتار با به کارگیری ابزار کتابخانه ای و شیوهٔ توصیفی تحلیلی، در تبیین این جایگاه کوشش شده است. نتایج تحلیل مقدمات سه گانهٔ حجیت اخبار آحاد در بیان شیخ انصاری، از مطابقت آن با اصول کاربردشناسی به طور هم زمان و به موازات آن، اصول معناشناسی همچون اصل همکاری گرایس در ایجاد ارتباط، تلفیق زبان شناسیِ صورت گرا و نقش گرا در اصالهالظهور و همچنین نظریهٔ بافت در معناشناسی حاکی است.
۵۰.

تحلیل حجیت منابع چهارگانه اجتهاد از دیدگاه ناصرالدین البانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فقه و اصول سال پنجاه و چهارم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۱۳۰ 33 - 51

کلیدواژه‌ها: البانی کتاب سنت عقل اجماع خبر واحد اجتهاد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۴ تعداد دانلود : ۱۷۵
آرای البانی از آن نظر که طلایه دار مکتب سلفی است، در عرصه های مختلف روش شناسی فکر سلفی درخور اعتناست. فتاوای آمیخته با خشونت و ضدشیعیِ البانی در بسیاری از کتب فقهی او آشکار است. علت آن را باید در نوع نگاه او به منابع استنباط جست وجو کرد؛ اما گسترهٔ حجیت منابع ازنظر البانی به سبب نبود تحقیق موسع و یکپارچه در این باب چندان روشن نیست. البانی در استفاده از منابع چهارگانه استنباط، یعنی کتاب، سنت، اجماع و عقل، برای اجتهاد فقهی خود رویکرد خاصی دارد. نوشتار حاضر با هدف شناخت حدود و ثغور حجیت این منابع از دیدگاه ناصرالدین البانی انجام شده است. این جستار به روش توصیفی تحلیلی نشان می دهد که البانی قرآن و سنت را در مسیر اجتهاد، هم تراز و در عرض یکدیگر می داند و در استفاده از این دو منبع اولویتی قائل نیست و ترجیح بین آیات و احادیث را نمی پذیرد؛ همان طور که خبر واحد را در احکام و عقاید، حجت می داند. دفاع البانی از حدیث به گونه ای است که حتی در فرض مخالفت با قرآن، آن را حجت می داند. نیز وی از این جهت که مفاد احادیث عرض را مخالف قرآن می داند، آن ها را تضعیف می کند. در نظام فقهی و اجتهادی البانی عقل جایگاه شایسته ای ندارد و  او به طورکلی نقل گرا و عقل گریز است. البانی اجماع مصطلح اصولیان را نیز مناقشه پذیر می داند.
۵۱.

تحلیل الگوی مواجهه فاضل تونی با سنت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم قرآن و حدیث سال پنجاه و چهارم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱۰۹ 199 - 219
تعداد بازدید : ۲۰۲ تعداد دانلود : ۱۵۰
دربارهٔ مشرب فکری فاضل تونی اختلاف است؛ برخی وی را از مجتهدان و علمای اصولی و برخی در شمار اخباریان منصف به شمار آورده اند. ریشهٔ این اختلاف نیز عمدتاً به فتاوا و نوع رویکردش راجع به ظواهر کتاب، حجیت روایات، علم اصول فقه و علم رجال بر می گردد. نگارنده با تحلیل فضای زیستِ فاضل تونی نشان داده است که با آشکارشدن نقاط ضعف الگوی فقاهت مکتب حله در آثار حلقهٔ فکری محقق اردبیلی، الگو های متعددِ جایگزینی توسط عالمان سدهٔ یازدهم مطرح شد که البته از میان آنان نظریهٔ محمدامین استرآبادی توانست در میان عالمان امامیه مقبولیت یابد. فاضل تونی برای جایگزینی با الگوی حلقهٔ فکری محقق اردبیلی در پذیرش روایات، به بازطراحی دیدگاه محقق حلی در المعتبر پرداخت. وی خبر واحد را حجت و عمل به اخبار کتب اربعه را در صورت نبودن روایتی معارض و مخالفت نداشتن مشهور جایز می داند، لذا (برخلافِ استرآبادی) علم رجال را کارآمد اما نیاز به آن را منحصر در فرض تعارض روایات می داند. البته الگوی اعتبارسنجی روایات از سوی فاضل تونی با استقبال جامعهٔ علمی روبه رو نشد؛ چراکه عملکرد او تلاشی دیرهنگام بود و الفوائد المدنیة در بین امامیه انتشار یافته و مقبولیتی نسبی کسب کرده بود و نیز آشکارشدن ناکارآمدی نظریهٔ اصالت سند سبب شده بود تا جامعهٔ علمیِ امامیه چیزی جز انقلابی علمی را برنتابد.
۵۲.

بازپژوهی حجیت خبر واحد با استناد به سیره عقلا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فقه و حقوق اسلامی سال چهاردهم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۵۰ 35 - 50
تعداد بازدید : ۱۰۹ تعداد دانلود : ۹۴
  خبر واحد به عنوان یکی از امارات ظنیه در لسان اصولی ها از دو جهت عمده مورد مداقه قرار گرفته است؛ یکی اثبات حجیت آن و دیگر تعیین قلمرو آن که فرع بر پذیرش حجیت می باشد. علمای اصول با استناد به ادله اربعه ونیز سیره عقلا در مقابل نظریه ای که خبر واحد را مطلقاً حجت ندانسته وآن را موجب علم و عمل نمی داند استدلال کرده اند. در این میان برخی دلالت آیات را بر این مهم تمام دانسته و با به چالش کشیدن سیره عقلا آن را با اشکال ردع از سوی شارع مواجه دانسته اند. در مقابل برخی نیز تنها دلیل حجیت خبر واحد را سیره عقلا دانسته و با ضمیمه کردن روایات مربوط به عنوان تأیید شارع سعی در اثبات حجیت خبر واحد به واسطه سیره عقلا داشته اند. برخی نیز ضمن پذیرش دلالت آیه نبأ سیره عقلا را نیز در کنار آن از دلایل حجیت خبر واحد دانسته اند. در این نوشتار برآنیم تا با بررسی آرای اصولی ها و جستار در جایگاه سیره عقلا در اثبات حجیت خبر واحد، تمامیت دلالت سیره عقلا بر حجیت خبر واحد را تبیین نماییم.
۵۳.

بررسی مبانی آرای شاذ ومتفردات ابن ادریس حلی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فقه و حقوق اسلامی سال شانزدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۶۰ 113 - 136
تعداد بازدید : ۲۰۴ تعداد دانلود : ۱۵۵
ابن ادریس تنها فقیه قرن ششم بود که توانست با نقد آرای پیشینیان به ویژه نقد آرای شیخ طوسی راه عرضه افکار نو و تکامل فقه شیعه را هموار سازد ودر عرصه اجتهاد وفقاهت برای خود مبانی ای برگزید که به فقاهت او صبغه خاصی بخشید. کتاب السرائرالحاوی لتحریرالفتاوی، حاوی فتاوی و نظریات فقهی اوست که برخی از آنها خلاف مشهور بلکه برخی از آنها متفردات وی بوده است. از آنجایی که هدف از این تحقیق بررسی مبانی و چرایی متفرد و شاذ بودن آراء ابن ادریس است، نمونه هایی از این آراء مانند نماز در دو لباس مشتبه، اقرار مبهم، اجرای حد مساحقه و... مورد کنکاش قرار گرفته و با بهره گیری از روش توصیفی- تحلیلی، مبانی،  مدارک و علت آنها مورد تبیین قرار می گیرد. اعتقاد به عدم حجیت خبر واحد از مهمترین مبانی ابن ادریس است که از یکسو به علت مبنای اصولی ایشان و از سویی به لحاظ بُعد زمانی قرائن موجب شده تا عمل قدما از مرآ و منظر وی مخفی مانده و درنتیجه عدم اطمینان وی به صدور برخی اخبار از معصومین شده، این خود موجبی برای عدم تمسک ایشان به بخش عظیمی از اخبار شده است و در نتیجه به متفرد و شاذ شدن آرای ایشان انجامید. 
۵۴.

حجیّت خبر واحدِ ثقه در تفسیرِ قرآن کریم از دیدگاه آیت الله معرفت

نویسنده:
منبع: پژوهش و مطالعات علوم اسلامی سال چهارم شهریور ۱۴۰۱ شماره ۳۸ 81 - 87
تعداد بازدید : ۲۲۹ تعداد دانلود : ۱۳۷
یکی از مباحث پرمناقشه و اختلافی نزد علما، حجیت خبر واحد به طور مطلق است. برخی از علما فقط آن را در فقه حجت دانسته، برخی آن را هم در فقه و هم در تفسیر حجت می دانند و برخی نیز آن را به طور کلی رد نموده و حجت نمی دانند. در این میان، آیت الله معرفت نظر متفاوتی داشته و معتقد است اگر خبر واحد ثقه را در تفسیر کنار بگذاریم از همه بیانات معصومین (ع) و بزرگان صحابه و تابعین محروم می مانیم. بنابراین ایشان خبر واحد ثقه را هم در فقه و هم در تفسیر حجت دانسته و دلیل آن را سیره عقلا می داند که از جانب معصوم (ع) تایید شده است. ایشان با اینکه خبر واحد ثقه را حجت دانسته، ولی در بسیاری مواقع روایاتی را رد و کنار می گذارد و به این معنا نیست که همه روایات ثقه را به صورت بالفعل بپذیرد.
۵۵.

بررسی و نقد دیدگاه شیخ انصاری و اخباریان در مسأله حجّیت قطع حاصل از مقدّمات عقلی (1)

نویسنده:
منبع: دانش ها و آموزه های قرآن و حدیث سال پنجم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۷ 110 - 142

کلیدواژه‌ها: دلیل عقلی ظنی حجیت دلیل عقلی تعارض‌ عقل‌ و نقل جایگاه عقل در فقه خبر واحد اصول فقه علوم حدیث

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۸ تعداد دانلود : ۱۷۶
حجّیت دلیل عقلی در کشف احکام شرعی، یکی از جنجالی ترین مباحث دانش اصول است که از عصر معصومان^ تا به امروز محلّ اختلافات جدّی بوده است. این نوشتار، مقاله ای تقریری است که طی دو شماره به موضوع قطع حاصل از مقدّمات عقلی در کتاب رسائل می پردازد. در این شماره، محلّ اختلاف و تبعات آن در اصول و فقه بررسی شده و در شماره دوم به دلایل طرفین پرداخته می شود. بررسی محلّ اختلاف از آن روست که شیخ انصاری ادّعا کرده، اخباریان حجّیت دلیل عقلی قطعی را نپذیرفته اند. در برابر، برخی معتقدند که اخباریان اساساً این دلایل را ظنّی می دانند نه قطعی. اهمّیت اثرات اختلاف نیز بدان جهت است که اوّلاً این اختلاف بر همه مباحث عقلی دانش اصول، اثرگذار است و ثانیاً برخی از عالمان، ثمره داربودن این بحث را در فقه انکار کرده اند. در این نگاشته، با بررسی متون اخباری ها این نتیجه حاصل شد که برداشت شیخ از ادّعای اخباریان با ظاهر کلام آنها ناسازگار است. نتیجه بحث اثرات اختلاف، بی ثمر بودن این بحث در باب تعارض، امّا اثرگذاری آن بر برخی از مباحث دیگر دانش اصول است. ضمن این که مشخّص شد، طرح این بحث ضرورت دارد، اگرچه در دانش فقه کم ثمر باشد.
۵۶.

گستره اعتبار خبر واحد در ساماندهی علوم انسانی با تأکید بر دیدگاه علامه مصباح یزدی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت فلسفی سال ۲۰ بهار ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۷۹) 77-96

کلیدواژه‌ها: خبر واحد روش پژوهش نقلی حجیت اثر شرعی اثر تکوینی علوم انسانی منجزیت معرفت های پسین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۰ تعداد دانلود : ۱۶۵
از مهم ترین مسائل معرفتی و روش شناختی در قلمرو دلیل و روش نقلی، مسئله گستره اعتبار خبر واحد و مقدار و ملاک محدودیت آن است. در مقاله پیش رو، این مسئله چالشی و مشحون از اختلاف نظر با تمرکز بر نظریه علامه مصباح یزدی مورد بررسی قرار می گیرد. حل این مسئله نقشی بسیار گسترده و تأثیرگذار در ساحت های گوناگون معرفتی، از جمله در فهم عقاید و احکام دین، دارد. در علوم انسانی و اجتماعی نیز می توان نقش آن را به روشنی دریافت. مهم ترین دستاورد این پژوهش با الهام از راه حل استاد مصباح یزدی و قرائت ویژه ایشان از حجیت و نیز براساس نظریه برگزیده، این است که می تواند مشکل کارآمدی روایات تفسیری را مرتفع سازد. افزون بر اینکه این راه حل یا نظریه در دیگر حوزه ها و دانش های بشری، به ویژه علوم انسانی و تدوین و ساماندهی علوم انسانی اسلامی، می تواند نقش آفرین باشد؛ برخلاف برخی از نظریاتی که اعتبار خبر واحد را مستنَد به ظن می دانند، نه اطمینان، که در این صورت، قلمرو آن صرفاً به حوزه احکام عملی محدود می شود و برای بازسازی علوم انسانی تمسک بدان ممکن نیست.
۵۷.

چگونگی مواجهه علامه حلی با اخبار آحاد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فقه و اصول سال ۵۵ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۳۳ 167 - 190

کلیدواژه‌ها: مکتب حله علامه حلی خبر واحد تنویع رباعی نظریه انجبار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۹ تعداد دانلود : ۱۴۹
مکتب متکلمان (بغداد) به دلیل ازدست رفتن اصول و مصنفاتِ نخستین، در گذر زمان کارآمدی خود را از دست داد و این ناکارآمدی با ظهور موجی از فتاوای شاذ در فقاهت ابن ادریس حلی خود را بیشتر نشان داد. از سوی دیگر، فقه شیعه به دلیل بساطت، مورد طعن مخالفان بود؛ ازاین رو به تدریج موج خروشان مخالفت با خبر واحد فروکش کرد و نظریهٔ حجیت خبر واحد از سوی علامه حلی مطرح شد. علامه حلی برخلافِ پیشینیان، ادلهٔ گوناگونی را بر حجیت اخبار آحاد اقامه کرد و به دنبال طرح ریزی نظریهٔ حجیت اخبار آحاد، بحث شرایط راویان نیز موضوعیت پیدا کرد و تقسیم بندی دوگانه محورِ احادیث، جای خود را به تنویع رباعی داد. علامه از میان این اقسام چهارگانه به دلیل اشتراط ایمان، موثقات را فاقد حجیت دانست و فقط صحاح و حسان را تلقی به قبول کرد؛ اما از سوی دیگر، راهکار هایی ارائه داد تا در عمل خود را به قدمای اصحاب نزدیک کند و بر تن روایات غیرصحاح و حسان، لباس صحت بپوشاند و نظریهٔ انجبار مهم ترین ابزار برای تحقق این امر بود.
۵۸.

بازشناسی مبانی و اندیشه های رجالی آیت الله مکارم شیرازی از رهگذر هویت یابی قول رجالی

نویسنده:
منبع: پژوهش های رجالی سال ششم ۱۴۰۲ شماره ۶ 115 - 142

کلیدواژه‌ها: قول رجالی خبر واحد قول خبره شهادت وثوق اعتبارسنجی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳ تعداد دانلود : ۷۴
افزایش فاصله از عصر معصوم، نیاز به آرای رجالیان را افزایش داده و تأثیر آن را در دستیابی به منابع وحیانی فقه امامی دوچندان می کند. در این میان، بازشناسی هویت قول رجالی، اعتبار و میزان حجیت آن را معین کرده و گستره کاربست آن را در فرایند استنباط آشکار می سازد. دسته بندی قول رجالی در جرگه هریک از اخبار، شهادت و رأی خبره، دایره معیار و اعتبار را تحت تأثیر جدی قرار می دهد. اطمینان و وثوق خبری و مخبری قول رجالی و میزان کاربست تخصص و خبرویت، و حسی و حدسی بودن مخبربه و نیز میزان، در تعارض اقوال رجالیان، همگی متأثر از هویت قول رجالی متفاوت می باشد. به همین ترتیب است اعتبار قول رجالی در لوازم. نگارنده در این نوشتار درصدد بازیابی آراء آیت الله العظمی مکارم شیرازی در این زمینه ها است و تمام آثار منتشر شده ایشان، به روش توصیفی تحلیلی و کتابخانه ای مورد مطالعه قرار گرفته است.
۵۹.

استدلال روایی شیخ صدوق بر نزول دفعی قرآن کریم و نقد ادلّه مخالفان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۱۶ زمستان ۱۳۹۰ شماره ۴ (پیاپی ۶۲) 22 - 43

کلیدواژه‌ها: شیخ صدوق نزول دفعی قرآن خبر واحد شهرت روایی حفص بن غیاث

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹ تعداد دانلود : ۵۲
شیخ صدوق، با توجه به صبغه روایی اغلب آثار وی، در زمره محدثان قرار گرفته. یکی از ابتکارهای مهم وی ایجاد پیوند بین قرآن کریم و احادیث معصومان: است. یکی از مصادیق این پیوند، دیدگاه وی در باره نزول دفعی قرآن کریم مبتنی بر روایتی از امام صادق7 است. این دیدگاه از ناحیه بزرگانی همچون شیخ مفید، سید مرتضی و ابن شهرآشوب به شدت مورد نقد قرار گرفته است. بررسی ادله و شواهد این دانشمندان و پاسخ به آنها _ که هدف عمده این نوشتار است _ نشان می دهد که آن ادله تنها دلالت بر اثبات نزول تدریجی قرآن داشته و هیچ گونه دلالتی بر نفی نزول دفعی آن ندارد. از سوی دیگر، در برابر اشکال اصولی مخالفان، مبنی بر عدم حجیت خبر واحد، بزرگان دیگری همچون شیخ طوسی، علامه حلی، سید بن طاوس و علامه مجلسی بر حجیت خبر واحد ادعای اجماع کرده اند که شواهد و قراین بسیاری صحت این اجماع را تأیید می کند. علاوه بر آنچه گفته شد، بررسی سندی و دلالی روایت مورد استناد شیخ صدوق و بررسی احتمال تقیه در صدور آن بیانگر صحت استدلال روایی شیخ صدوق در باب نزول دفعی قرآن کریم است.
۶۰.

بررسی حجّیت خبر واحد در موضوعات با تأکید بر دیدگاه حضرت آیت اللّه العظمی خامنه ای (مد ظله العالی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوه نامه فقه و علوم اسلامی دوره ۳ بهار ۱۴۰۳ شماره ۸ 41 - 68

کلیدواژه‌ها: آیت الله خامنه ای حجیت خبر واحد خبر ثقه موضوع بناء عقلا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳ تعداد دانلود : ۲۸
حجّیت خبر واحد در موضوعات به عنوان یکی از مباحث پُرثمر و چالش برانگیز در دانش فقه محسوب شده که ثمرات فقهی متعددی بر آن مترتب است. در این زمینه در بین دانشیان فقه و اصول دو دیدگاه کلّی وجود دارد که هر کدام وجوه گوناگونی برای اثبات مدعای خود مطرح می کنند؛ لکن آیت اللّه خامنه ای و بسیاری دیگر از فقها، کلیّه دلایل مطرح شده برای استناد به حجّیت خبر واحد در موضوعات اعم از آیات، روایات و بناء عقلا را قاصر از اثبات مدعا دانسته اند و حجّیّت آن را منکر می شوند.