مطالب مرتبط با کلیدواژه

حدیث


۱۸۱.

کاوشی در اعتبارسنجی حدیث «شَرُّ الْعُلَمَاءِ مَنْ جَالَسَ الْأُمَرَاءَ وَ خَیرُ الْأُمَرَاءِ مَنْ جَالَسَ الْعُلَمَاء»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۴ ۲۲۳-۲۴۶

کلیدواژه‌ها: حدیث اعتبارسنجی شر العلماء خیر الأمراء

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۳۹ تعداد دانلود : ۲۹۴
در مقام بررسی هر حدیثی می بایست زمینه صدور آن حدیث از معصوم محرز گردد و متن آن نیز یک اصل معرفتی یا عقیده ای درست یا راهکاری عملی و اخلاقی را بیان کند. حدیث مورد نظر که بیانگر صورت خاصی از ارتباط عالمان با حاکمان است، تقریباً از اواخر قرن اول هجری در قالب یک گفتمان روایی اجتماعی ظهور و به طور خاص در نزد طبقاتی از صوفیان و زهاد و وعاظ معروفی چون فضیل بن عیاض و سلمه بن دینار رواج داشت. با روش تحلیل تاریخی مشخص شد که حدیث بدون سند در منابع قرن چهارم و پنجم هجری نقل شده و در منابع اولیه حدیث فریقین اشاره ای به آن نشده است، فقط احادیثی نزدیک به مضمون آن را آورده اند. احتمال می رود این عدم نقل تحت تأثیر مخالفت های شدید فقها با صوفیان بوده باشد و اینکه برای فقیهان مسلمان، حضور و مراجعه عالمان به دربار حاکمان می تواند زمینه ساز احقاق حقوق مردم، ردّ مظالم و اقامه حدود شرعی و مانند آن باشد.
۱۸۲.

دستاوردهای علمی حوزه حلّه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۱۵ بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۳۲ 85-106

کلیدواژه‌ها: حوزه علمی حلّه علامه حلی فقه حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۹ تعداد دانلود : ۲۴۱
شهر حلّه در سده پنجم به دست خاندان شیعی بنی مزید بنا شد و خیلی زود به یکی از پایگاه های رسمی شیعیان امامی و محل برگزاری محافل و حلقه های درسی آنان تبدیل شد. حضور بزرگانی همچون ؛ ابن ادریس حلّی ،علامه حلّی ، محقق حلّی و فخرالمحققین نام حلّه را پر آوازه ساخت و بسیاری از دانشیان نامدار شیعه را از سایر مناطق جهان اسلام راهی شهر حلّه نمود و زمینه رونق شگفت علمی این منطقه شیعه نشین را تا بالاترین مرتبه حوزه های علمیه فراهم آورد. مهیا شدن فضای بحث و گفت و گوی علمی ، موجب گسترش علوم اسلامی خاصّه در دانش هایی چون ؛حدیث،فقه واصول شد و دستاوردهای مهمی همچون ؛ تالیفات حدیثی متنوع در سبک و رویکرد ، احیای تفکر اجتهادی ، دسته بندی احادیث به اعتبار سند و تدوین آثار رجالی ، توّجه به فقه مقارن و نو گرایی موضوع بندی فقهی از آثار و نتایج فعالیت های علمای نامدار شیعه از سده ششم تا نهم هجری در این حوزه می باشد.
۱۸۳.

اختلال شخصیت خودشیفته از منظر قرآن و حدیث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۱۶ پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۳۳ 119-141

کلیدواژه‌ها: اختلالات شخصیتی اختلال بدبینی قرآن حدیث روان شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۵۷ تعداد دانلود : ۷۷۵
خداوند در قرآن از شخصیت یا الگوهای بادوام و فراگیر در رفتار، احساسات و افکار انسان با تعبیر شاکله یاد نموده، خود را به عنوان خالق وی، دارای آگاهانه ترین دیدگاه نسبت به شخصیت های رشد یافته و مختل معرفی می نماید. (الإسراء/84). بر این اساس می توان ادعا نمود که قرآن به عنوان کلام وحیانی و حدیث به عنوان منبع مکمل مرتبط با وحی، می توانند از منابع تشخیص و درمان انواع اختلالات شخصیتی باشند. ولی این نظیر آنچه در روان شناسی طی فصلی مشخص و مجزا با عناوین وتعریف ها و حدود خاص ارائه گردیده، نیست؛ بلکه آموزه هاییست پراکنده در بین آیات الهی و روایات معصومین که نیازمند بررسی دقیق و استخراج است. پژوهش حاضر، نتایج حاصل از بررسی آموزه های قرآنی و روایی پیرامون اختلال شخصیت خودشیفته است و به تبیین چیستی این اختلال، عوامل ایجادکننده و ویژگی های مبتلایان به آن، با توجه به آموزه های اسلامی پرداخته است. بر اساس این پژوهش بیست و سه ویژگی اصلی شخصیت مبتلایان به خودشیفتگی، از جمله: خیال پردازی، خود بزرگ بینی، خودستایی، خودفریبی، تجاوزگری و... ضمن بررسی عبارات قرآنی و مفاهیم روایی به دست آمد که در مقاله به طور مبسوط و منسجم بدان اشاره شده است.
۱۸۴.

دیدگاه ینبل درباره ی تاریخ گذاری اصطلاح «سنت نبوی» در اواخر قرن اول و نقد آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۱۷ پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۳۵ 5-30

کلیدواژه‌ها: ینبل سنت سنت نبوی تاریخ گذاری حدیث عمربن عبدالعزیز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۴ تعداد دانلود : ۳۵۰
خوتیر ینبل از جمله حدیث پژوهان مهم غربی است که مطالعات حدیثی وی منبع ارجاع بسیاری از حدیث پژوهان غربی است. او مفهوم سنت نبوی را در اواخر قرن نخست هجری تاریخ گذاری می نماید، با این استدلال که نقطه ی آغازین یکسان انگاری مفهوم سنت با سنت نبوی اواخر قرن نخست هجری است. وی برای اثبات فرضیه خود به وصیت عمر حین مرگ، صدور فتوی توسط صحابه و تابعین بر اساس رأی شخصی و عدم استناد به سنت پیامبر(ص) و حصر مفهوم سنت نبوی در سنت توسط عمر بن عبدالعزیز استناد می کند. این در حالی است که با مراجعه به قرآن و منابع اصیل اسلامی نواقص روشی و محتوایی حدیث پژوهی ینبل در این زمینه روشن می گردد. با توجه به اعتبار سنت نبوی نزد قرآن و فرمان به لزوم تبعیت از سنت نبوی توسط خداوند متعال و همچنین کاربرد وسیع عبارت سنت نبوی از زمان حیات پیامبر(ص)، نظریه ینبل قابل نقد بوده و در نتیجه این عبارت را در ابتدای قرن نخست تاریخ گذاری می گردد.
۱۸۵.

ردپای اسرائیلیات در روایات مهدوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۸ بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱۶ 39-70

کلیدواژه‌ها: حدیث جعل مهدویت اسرائیلیات اهل کتاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۰ تعداد دانلود : ۳۰۹
با میدان دادن به برخی اهل کتاب تازه مسلمان در نقل قصص و روایات دروغینی که ریشه در خرافات و اوهام اهل کتاب داشت و غالباً به پیامبر(ص) و صحابه منتسب می شد، اسرائیلیات در متون اسلامی شکل گرفت. بیشتر صحابه و تابعان بدون توجه به مبانی تشخیص روایات صحیح از دیگر سخنان، به گفتارهای ناقلان اسرائیلیات اعتماد کردند و بخش چشم گیری از مصادر روایی به ویژه اهل سنت- سرشار از اسرائیلیات شد. این اخبار پس از ورود به کتب و تفاسیر روایی، در برخی از منابع باقی ماندند و برخی منابع تا حدودی از این گونه اخبار پاک سازی شدند. از آنجا که اعتقاد به مهدویت در اسلام برپایه روایاتی پیامبر(ص) و ائمه(ع) است، برخی با بهره جویی از این بستر مناسب اعتقادی، به جعل روایات در حوزه مهدویت پرداخته و پاره ای از مفاهیم اسرائیلی را در اخبار صحیح این حوزه سرایت دادند که وارد جوامع حدیثی شدند. این مقاله در صدد ریشه یابی نفوذ اسرائیلیات در روایات مهدویت و اهم موضوعاتی است که در ایت بستر در کتابهای حدیثی، به چشم می خورد.
۱۸۶.

نقد دیدگاه مستشرقان درباره حلقه مشترک با تکیه بر حدیث شیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۳ بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۶ 51-84

کلیدواژه‌ها: حدیث احادیث فقهی فقه جعفری مستشرقان نظریه المدار حلقه مشترک راوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶۶ تعداد دانلود : ۷۰۲
یکی از موضوعات مورد اهتمام مستشرقان، در حوزه تاریخ حدیث و فقه، نظریه ای موسوم به نظریه حلقه مشترک یا المدار است که به مشکلات جدی و متنوعی در اسناد و روایات فقهی می پردازد؛ برخی از این اشکالات عبارتند از: حلقه مشترک راویان، اسناد فامیلی، وجود معمران در اسناد، رشد وارونه اسناد و سکوت از دلیل؛ این نظریه در نهایت به این امر منجر می گردد که روایات فقهی به سبب سیاست منع نقل و تدوین حدیث، چه بسا برخاسته از رأی فقیهان باشد و زمان پیدایش آنها حداکثر قرن دوم هجری است؛ از این رو، سند روایات بر اساس نظریه حلقه مشترک، دچار تفرد بوده و ضعیف محسوب می شود. اما این پژوهش بر آن است که با روش تحلیل تاریخی، با تکیه بر فقه جعفری، به نقد و بررسی دیدگاه مستشرقان در خصوص نظریه حلقه مشترک پرداخته و با تأکید بر موضوعاتی نظیر حجیت فقه جعفری نزد اهل سنت، وجود کتاب امام علی (ع) نزد امام صادق (ع) به عنوان منبع فقهی مدون از قرن اول، شاگردی برخی راویان مورد ادعای مستشرقان به عنوان حلقه مشترک راوی نزد امام صادق (ع)، به رد ادعای مستشرقان مبنی بر تفرد احادیث فقهی بپردازد. در نتیجه این تحقیق دو نمودار حلقه مشترک به روش دو محقق خاورشناس، شاخت و یونبل، به عنوان نمونه ارائه شده که ایده حلقه مشترک و بخشی از نظریه مدار را ابطال می نماید.
۱۸۷.

نمود علمی و پیش فرض های تفسیری کتاب «تأویل مشکل القرآن» ابن قتیبه در بوته نقد و تحلیل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۴ پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۷ 141-163

کلیدواژه‌ها: ابن قتیبه تأویل مشکل القرآن تفسیر حدیث فقه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۵ تعداد دانلود : ۵۹۲
ابن قتیبه دینوری از مفسران به نام قرن دوم هجری اهل سنت با گرایش حدیثی مخالف معتزله و در سلک عالمان بزرگ عصر خود بود که در اثر سترگ خود یعنی « تأویل مشکل القرآن » ، به غور در قواعد و صناعات آیات قرآن پرداخته و وجوه قرآن و متشابهات آن را تفسیر کرده است. در خصوص جایگاه علمی ابن قتیبه لازم به ذکر است که ایشان تسلط کم نظیری بر علوم مرتبط با تفسیر داشته است ولی با این همه در تفسیر خود از ظن و گمان بهره برده و در مواردی نیز روایات مورد استناد وی چندان موثق نیستند. تفسیر وی صبغه فقهی داشته و در این خصوص فقه عامه با گرایش حنفی نمود بیشتری دارد. البته ایشان قرآن را تبیان همه معارف و احکام دینی محسوب می کند ولی این ادعا از منظر روایت شیعی حدیث ثقلین تأیید نمی شود. پیش فرض های تفسیری وی خیلی گسترده است. از جمله قدسی و الهی بودن نص قرآن، مصونیت لفظی قرآن، جاودانگی دعوت قرآن، تفسیرپذیری قرآن و امثال آنها؛ ولی با این همه از منظر روایات شیعی ضعف هایی نیز دارد از جمله اینکه فقط به ذکر روایات بسنده کرده و در بیان مفردات نیز فقط به صرف ادعا اکتفا نموده است. ابن قتیبه همچنینبه برخی از روایات موثق اهل بیت اعتنا نکرده و در نقل روایات نیز گزینشی عمل کرده و دست آخر اینکه برخی از روایات را نیز علیرغم غیرعقلایی بودن آنها ذکر نموده است.
۱۸۸.

بررسی مفهوم سعادت و آثار آن از منظر قرآن

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۴ 113 - 141

کلیدواژه‌ها: سعادت آثار قرآن حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹۵ تعداد دانلود : ۸۱۷
رسیدن به سعادت از مهم ترین آمال و آرزوهای آدمی و برخاسته از فطرت اوست. دین مبین اسلام به عنوان دین جامع و کامل، پیرامون مسئله سعادت، نظریه خاص و ممتازی دارد که می توان آن را از منابعی هم چون قرآن و سنّت به دست آورد. هدف این تحقیق ارائه تعریف قرآنی از سعادت و آثار آن در زندگی با تکیه بر آموزه های قرآنی است. و سوال تحقیق این است که: از منظر قران کریم، سعادت چیست و چه آثار گران سنگی در زندگی انسان دارد؟ در تحقیق پیش رو هدف یاد شده و سوال تحقیق با تکیه بر دیدگاه قرآن کریم و با روش کتابخانه ای- تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است تا جویندگان سعادت را به حقیقت این آرزوی بشر آشنا و به مسیر دست یابی به آن رهنمون سازد.
۱۸۹.

جست وجوی استنادی احادیث و روایات خوشنویسی در رسالات خوشنویسان ایران

نویسنده:
منبع: رهپویه هنر/ هنرهای تجسمی دوره اول زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱ 23 - 32

کلیدواژه‌ها: حدیث روایت رسالات خوشنویسی خوشنویسان ایرانی منابع حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۶ تعداد دانلود : ۲۴۴
از خوشنویسان ایرانی در سده های میانی دوران اسلامی (هفتم تا یازدهم/سیزدهم تا هفدهم) رسالاتی به جا مانده که همگی با نقل احادیثی از زبان پیامبر (ص) و علی (ع) آغاز شده اند. این روایات که گاه تا حد تکرارِ بی تغییر نقل های پیشینیان پیش رفته، بازتابنده سنت های مستمرّ آموزش و انتقال فنون خط در حلقه های حرفه ای خوشنویسان و متّکی به آگاهی ایشان از حضور مؤثرِ نخستین پیشوایان دین در امر کتابت و اظهار سخنانی در این زمینه بوده است. با این حال جست وجو در منابع معتبر حدیث شیعی تفاوت هایی را بین اصل احادیث و روایات خطاطان آشکار می کند که نشان می دهد ایشان چندان در پی صحت و اعتبار روایت ها نبوده و بیشتر بر شنیده ها و خوانده های خود از هم  صِنفانشان تکیه کرده اند. این ناهماهنگی حتی در نقل های ایشان از جملات قصار منتسب به مشاهیر نیز عیان است. در این نوشتار پس از سیری گذرا در پیشینه آیات و احادیث مرتبط با خط و خوشنویسی در قرآن و سیره رسول الله (ص) و علی (ع)، رایج ترین احادیث و اقوال مندرج در رسالات خوشنویسی ایرانی با یکدیگر مقایسه و درجه اعتبار هر یک در آثار معتبر و معروف محدثّان شیعه جست وجو و سنجیده خواهد شد.
۱۹۰.

أثر حلال الأطعمه وحرامها فی حیاه الانسان

نویسنده:
منبع: فقه و حقوق نوین سال اول زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ 199 - 217

کلیدواژه‌ها: أثر حلال حرام طعام إنسان قرآن حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۵ تعداد دانلود : ۲۴۶
أثر حلال الأطعمه وحرامها فی حیاه الانسان " دراسه قرآنیه وحدیثیه" تتناول هذه الدراسه آثار الأطعمه الحرام على حیاه الأنسان، حیاه الانسان الدنیویه وحیاته فی الآخره، وهو بیان وتوضیح لآیات القرآن الکریم والأحادیث الشریفه وروایات أهل البیت علیهم السلام التی تعرضت لهذه الآثار. کما نستعرض تعریفات لغویه واستطلاحیه لمفهوم الأثر والحلال والحرام وکذلک مفهوم الحیاه ومفهومی القرآن والحدیث. لقد أستعرضنا للآیات القرانیه التی تعرضت لأثر الأطعمه سواء الحلال أو الحرام وحصر مفهومها وشرحها من المصادر والتفاسیر القرانیه وتم ضبطها فی الفصل الثانی. کذلک بحثنا عن الأحادیث الشریفه ورویات أهل البیت من کتب الحدیث وبیانها حسب موضوع أثرها فی الفصل الثالث. وهذا البحث یحمل فی طیاته التعریفات والمفاهیم التی وردت فیه وکذلک أثر الأطعمه الحلال والحرام على الأنسان فی الدینا وفی الحیاه الأخرویه، وکان أبرز نتائجها هو تأثیر هذه الأطعمه على بدن أو جسد الأنسان الذی یعیش فیه فی الدینا القصیره مع کثیر من مسببات الأمراض والتی قد تظهر بعد مده زمنیه طویله، وکذالک تأثیر هذه الأطعمه على البعد الروحی الذی یؤدی إما إلى تقربه إلى الباری تعالى أو بعده حسب الأطعمه التی تناولها وحلیتها أو حرامها.    
۱۹۱.

بیداری اسلامی و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات بیداری اسلامی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱۶ 137 - 158

کلیدواژه‌ها: بیداری اسلامی . قانون اساسی انقلاب اسلامی قرآن حدیث حقوق اساسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۱ تعداد دانلود : ۳۰۰
بی تردید قرآن و سنت معصومین علیهم السلام، و تاریخ اسلام در ایران، و نهضت و اندیشه سیاسی امام خمینی و شاگردان و یاران ایشان سازنده روح و محتوای قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران است. این عهدنامه بزرگ امام و امت مسلمان و مردم مؤمن و انقلابی ایران، منبع نیرومند الهام بخش «بیداری اسلامی» است. مقدمه و فصول و اصول قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، میثاق ملی ایرانیان و حاصل اجتهاد ولایت فقیه و مراجع تقلید و مجتهدان و فقیهان و حقوقدانان عادل است و درون آن رسالت و وظایف نظام اسلامی، دیپلماسی و رفتار سیاسی انقلاب اسلامی و سیاست خارجی و اهداف جمهوری اسلامی ایران و راهکارهای صدور انقلاب و تکالیف ارتش و سپاه و دولت و ملت به صراحت نوشته شده است. بنابراین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران الزامات قانونی دولت و ملت در راه بیداری اسلامی بر اساس حکمت و عزت و مصلحت و اقتدار مسلمانان جهان را تبیین کرده است.
۱۹۲.

بازخوانی دیدگاه ابوحنیفه درباره حدیث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات فقه و حقوق اسلامی سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۳ 233 - 258

کلیدواژه‌ها: ابوحنیفه رأی حدیث سنت در مقام ثبوت سنت در مقام اثبات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۲ تعداد دانلود : ۳۱۶
مذاهب فقهی خاصّه مذاهب فقهی اربعه ، به رغم اختلافاتی که در فروعات دارند نهایتاً اصول اجتهادی یکسانی دارند. در واقع، با هر چه دور شدن از سه قرن نخست تاریخ مسلمین، از سیّالیت اندیشه ها و تکثّر آراء کاسته می شود و تدریجاً با رنگ باختن برخی تمایزات، اساس مذاهب فقهی در یک بسته واحد و هسته مشترک گرد هم می آیند. مثلاً بنیان استنباطی آن چه که ما امروزه به نام مذهب حنفی می شناسیم و نگرش این مذهب به کتب اصلی احادیث اهل سنّت و نیز نوع تعامل این مذهب با احادیث و خاصّه اخبار آحاد، هیچ تفاوت ماهوی با سایر مذاهب اهل سنّت ندارد. اما بررسی دقیق اسناد و شواهد کهن نشان می دهد که بین رویکرد امام ابوحنیفه و روایت غالب و تثبیت شده نحوه تعامل با احادیث در مذهب حنفی و سایر مذاهب، تمایزها و گسست های بنیادینی وجود دارد که به مرور زمان مسکوت ٌ عنه گذاشته شده و نهایتاً مورد ردّ و انکار واقع شده است.
۱۹۳.

نقد سندی و دلالی نزول آیات قرآن در کفر ابوطالب(ع)

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۴ 13-38

کلیدواژه‌ها: قرآن منابع تفسیری ایمان ابوطالب حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۳ تعداد دانلود : ۵۶۳
جناب ابوطالب به مدت بیش از چهل سال، در سخت ترین فرازهای تاریخ حیات پیامبر (ص)، پیش و بعد از بعثت، حامی آن حضرت بوده است. ایشان در تفکر شیعه دارای ایمان و از جایگاه والایی نزد اولیاء الاهی برخوردار است. لیکن به باور برخی از عالمان اهل تسنن، بدون ایمان به آیین برادرزاده خویش از دنیا رفته است و این عقیده را در آثار ادبی، کلامی، حدیثی و تاریخی خود ابراز داشته اند. آن ها با توجه به بخشی از روایات که به تفسیر قرآن نیز راه یافته، تلاش کرده اند تا نزول برخی از آیات را بر کفر ابوطالب حمل نمایند. این مقاله در صدد آن است تا به نقد و بررسی این دیدگاه تفسیری بپردازد.سؤال اصلی پژوهش این است که چگونه می توان در برابر دیگاه برخی از مفسران اهل سنت، از ایمان ابوطالب دفاع کرد.در این بررسی، نویسنده با بهره گیری از روش تحلیل محتوا و جست وجو در منابع تفسیری، علوم قرآنی و روایی به دفاع از ایمان جناب ابوطالب بپردازد. بررسی ها نشان داد که بر پایه آیات قرآن و روایت متقن، ایمان ابوطالب قابل تردید نیست و برخی احادیث درخصوص کفر ایشان از اعتبار کافی برخوردار نیستند.
۱۹۴.

اسرائیلیات در تفسیر منهج الصادقین با تأکید بر داستان نوح(ع) در سوره هود(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال دهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۵ 139 - 159

کلیدواژه‌ها: قرآن حدیث منهج الصادقین نوح اسرائیلیات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۱ تعداد دانلود : ۴۱۸
موضوع پیدایش اسرائیلیات در میان مسلمانان و راه یابی آن به حوزه های حدیث، تاریخ و تفسیر، بسی درخور اهمیت است. با آغاز عصر تدوین تفسیر، اسرائیلیات بسیاری که وارد حوزه ی فرهنگ اسلامی شده بود، به تفاسیر راه یافت که تفاسیر شیعه نیز از این امر مستثنا نبودند. شیوه ی تعامل مفسران شیعی با روایات اسرائیلی از جهت ذکرسند، نقد و ردّ آنها متفاوت بوده است. آسیب های اساسی این رویکرد تفسیری، به دو ام ر باز می گردد: یکی، پرهیز از بررسی سندی روایات و دیگری، پرهیز از تحلیل دلالی و عرضه آن ها بر دلایل قطعی نقلی و عقلی؛ چنان که میراث فرهنگ روایی اهل بیت (ع)، گنجینه ای علیه اسرائیلیات و خرافه است. یکی از تفاسیر شیعه، تفسیر«منهج الصادقین فی إلزام المخالفین» نگاشته ملافتح الله کاشانی است که در آن روایات اسرائیلی به چشم می خورد. مفسر، گاهی این روایات را به منظور نقد آورده است؛ ولی در برخی موارد، مخصوصا در داستان های انبیاء مانند داستان حضرت نوح(ع)، روایات اسرائیلی را بدون هیچ نقدی آورده است. این روایات افزون برکاستی های سندی، از نظر محتوایی هم سستی هایی داشته و با نص صریح قرآن، احادیث معصومان(ع)، عقل و علم در تعارض اند.
۱۹۵.

تحلیل روایت کعبه در قرآن و حدیث با تکیه بر آیه «إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ...»(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: میقات حج دوره ۲۶ زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۱۰۲) 81 - 107

کلیدواژه‌ها: کعبه مبارک هدایت تاریخ تأسیس قرآن حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۵ تعداد دانلود : ۴۵۴
روایت گفتار و عمل زبانی با هدف انتقال معناست. یکی از اهداف قرآن، معرفی الگوها و حقایق در حوزه های تربیتی و دینی است. از این رو، روایت ها و قصص قرآنی به نحو واقعی، و بدون تخیل و دروغ و مبالغه، در خدمت بیان اهداف تربیتی و هدایتی قرآن است. در قرآن خانه کعبه که نام دیگرش «بیت اللَّه» هست به عنوان خانه مردم معرفی شده، و این تعبیر بیان کننده این حقیقت است که آنچه بنام خدا و برای خدا است باید در خدمت مردم و بندگان او باشد، و آنچه در خدمت مردم و بندگان خدا است برای خدا محسوب می شود. در روایت قرآن کعبه مبارک و مرکز هدایت است. کعبه هم از نظر معنوی و هم از نظر مادی مبارک است ؛ برکات معنوی این سرزمین و جذبه های الهی و تحرک و جنبش و وحدتی که در پرتو آن مخصوصا در مراسم حج به وجود می آید، مبرهن و آشکار است.کعبه، هدایت به سوی سعادت دنیا و آخرت است و هدایت آن فراگیر می باشد ؛ کعبه به تمامی مراتب هدایت از خطور ذهنی گرفته تا انقطاع تام از دنیا و اتصال کامل به عالم معنا، و به تمام معنا هدایت است.همچنین کعبه عالم اسلام را به وحدت کلمه، و ائتلاف امت و شهادت منافع خود، و عالم غیر اسلام را هم هدایت می کند به اینکه از خواب غفلت بیدار شوند و به ثمرات این وحدت توجه کنند و ببینند که چگونه اسلام قوای مختلفه و سلیقه های متشتت و نژادهای گوناگون را با هم متفق و برادر کرده است. پژوهش حاضر با روش تحلیلی توصیفی و بر اساس آیه 96 و 97 سوره آل عمران اهداف روایت کعبه در قرآن را بررسی می نماید.
۱۹۶.

روش های تدریس حدیث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تدریس پژوهی سال ششم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲ 149 - 162

کلیدواژه‌ها: حدیث آموزش حدیث نقل حدیث تحمل حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۴ تعداد دانلود : ۳۰۲
هدف: پژوهش حاضر با هدف واکاوی و جمع بندی شیوه های تدریس حدیث در مدارس و حوزه های اسلامی صورت گرفته تا تأثیر جایگاه حدیث در اسلام بر انتخاب روشهای تدریس را بیان نماید. روش: برای نیل به هدف مذکور، روش کتابخانه ای توصیفی برای جمع آوری داده ها استفاده شده است و انواع روشهای تدریس در کتب حدیث مورد بررسی قرار گرفته اند و با استفاده از روش تحلیل محتوای مضمونی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. یافته ها: انتخاب روش تدریس در علوم حدیث، رابطه مستقیمی با ماهیت حدیث و حجیت آن دارد. حدیث پژوهان انواع روشهای ممکن حدیث را در هشت شیوه: سماع، عرض، اجازه، مناوله، مکاتبه، اعلام، وصیت و وجاده منحصر نموده و با توجه به میزان اطمینان بخشی روشهای مذکور، اعتبار و صحت آنها را مورد ارزیابی قرار داده اند. بررسی شیوه های مختلف تدریس حدیث، بیانگر آن است که معیار اصلی موافقان و مخالفان روشهای مذکور، اطمینان و اعتماد آنها به میزان صحت و دقت در انتقال احادیث می باشد و اختلاف نظر در جزئیات ناشی از این امر می باشد.
۱۹۷.

کاشان و محدثان کاشان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاشان شناسی دوره ۱ بهار و تابستان ۱۳۸۴ شماره ۱ 128 - 141
تعداد بازدید : ۲۰۳ تعداد دانلود : ۱۸۵
کاشان از شهرهای تاریخی ایران زمین است که همواره در دو عرصه مذهب و صنایع دستی از آن یاد می شده است؛ دو عرصه ای که دانشمندان پرشمار و کاشیهای بی مانند، دو عنصر اصلی و برجسته آن اند. این مقاله کوتاه در صدد است، افزون بر اشاره به جغرافیای کاشان، به نقشی که محدثان این سامان – از میان اصناف دانشوران این دیار – در بلند آوازه کردن نام کاشان داشته اند، بپردازد و گوشه هایی از پرونده این تلاشگران عرصه نقل و نشر حدیث را بازخوانی کند.
۱۹۸.

رهیافت های علامه نراقی در گونه شناسی مشکلات علمی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاشان شناسی دوره ۴ بهار و تابستان ۱۳۸۸ شماره ۶ 127 - 146
تعداد بازدید : ۴۹۳
در میان عالمان علوم اسلامی گذشته، کسانی به دلیل نبوغ ویژه خود، در شاخه های مختلف علمی تبحر داشته اند. این احاطه از دانش های عقلی و ریاضی و فلسفی گرفته تا آگاهی بر دانش های نقلی و تاریخی را شامل می شده است. مرحوم علامه محقق مولی محمدمهدی نراقی از جرگه این عالمان به شمار می رود. به دلیل وسعت آگاهی علمی او، اثری در خور توجه در این زمینه از ایشان باقی مانده که به مشکلات العلوم نامبردار است. از دیدگاه این عالم، گونه شناسی مشکلات علمی در شاخه های گوناگون نشان می دهد دانش های تفسیر، حدیث، ریاضیات و ادبیات گستره وسیعی از دشواری هایی است که باید بدان اهتمام ورزید. این مقاله، کاوشی است در بررسی طرح و تنوع مشکلات مذکور از دیدگاه علامه نراقی. بررسی ها نشان می دهد نراقی در برخی موارد پاسخ های ابتکاری به این مشکلات داده و در بسیاری از مواضع نیز پاسخ های او در لابلای آثار پراکنده اندیشمندان دیگر نهفته است.
۱۹۹.

تحلیل شیوه های جذب محبت الهی در آموزه های قرآن و حدیث

نویسنده:
منبع: پژوهش های معاصر در علوم و تحقیقات سال سوم فروردین ۱۴۰۰ شماره ۲۱ 67 - 60
تعداد بازدید : ۴۷۵ تعداد دانلود : ۳۰۲
سراسر هستی معشوق ذات خدای متعال است و تمامی مخلوقات، عاشقانه به سوی او در شتابند. زیباترین مظهر محبت، محبت الهی است که در بطن آیات و روایات می توان آن را به وضوح مشاهده نمود. آیات قرآن کریم و روایات فراوانی در این بحث موجود است که راه را برای آدمی نشان داده اند. پژوهش حاضر با روشی توصیفی- تحلیلی به بررسی شیوه های جذب محبت الهی در آموزه های قرآن وحدیث می پردازد. در آیات و روایات راهکارهای متعددی از جمله «اجتهاد در طاعت، اشتیاق در امور معنوی، تبعیت از نبوت، وارسته شدن از دنیا، مبارزه با نفس، انجام واجبات و مستحبات، نفع رسانی به مردم و غیره» برای جذب محبت الهی آمده است که آدمی در هر مرتبه ای محبت خداوند را بالاتر می برد. نتیجه آنکه در پی اجرای دقیق این شیوه ها آثاری چون «الهام بندگی، اعطای یقین، آرامش، دین فهمی، روحیه قناعت، عفت، صداقت و راستگویی، امانت داری، خوش خلقی، قلب سلیم وغیره» به انسان می رسد.
۲۰۰.

بازتاب مضامین قرآن و حدیث در شهنامه شرر اثری تازه یافته از سده دوازدهم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادبی - قرآنی سال هشتم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۳۱) 51 - 76

کلیدواژه‌ها: قرآن حدیث اثرپذیری شهنامه شرر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۹ تعداد دانلود : ۱۸۵
تأثیر قرآن و حدیث بر زبان و ادب فارسی از ابتدای ورود اسلام به ایران آغاز شده و شعرا از گنجینه پرفیض قرآن و حدیث بهره ها برده اند. یکی از منظومه هایی که تحت تأثیر قرآن و حدیث قرار گرفته است، مثنوی شهنامه از شاعری گمنام متخلّص به شرر است. درباره سراینده همین قدر می دانیم که او بخارایی بوده و به هند مهاجرت کرده است. شهنامه وی درباره جنگ های محمّدشاه است. این اثر که در قرن دوازدهم کتابت شده، در کتابخانه آیت الله گلپایگانی قم به شماره 2612 نگهداری می شود. یکی از ویژگی های بارز سبکی اثر، اشاره فراوان سراینده به آیات قرآنی است. سراینده با هنر خود از این آیات به روش های مختلف بهره برده است؛ از جمله اثرپذیری واژگانی یعنی تضمین کلمات و عبارات قرآنی در شعر در قالب وام گیری و ترجمه و نیز برایندسازی. تحلیل آماری این آیات نشان می دهد که شاعر در مثنوی دینی-حماسی خویش بیش از هر چیز به آیاتی توجّه داشته است که در آنها به روایتی از داستانهای زندگی پیامبران اشاره شده است. هدف اصلی در این پژوهش تأثیر قرآن و حدیث بر «شهنامه شرر» است. پس از اشاره ای به احوال شاعر، به شیوه های استفاده وی از قرآن و حدیث پرداخته شده است. این پژوهش نشان دهنده تأثیر منظومه مذکور از قرآن و حدیث است. شیوه غالب اثرپذیری او اثرپذیری واژگانی است.