اقتصاد رسانه

در اقتصاد آنچه تعیین کننده ارزش هر کالایی است، میزان کمیابی آن است. افزایش تصاعدی شمار رسانه ها و بمباران اطلاعاتی مخاطبان از سوی آنها باعث شده است که عنصر کمیاب در حوزه اقتصاد رسانه، به جای اطلاعات، توجه مخاطبان به رسانه ها و اطلاعات ارسالی از سوی آنها باشد. کمیابی توجه، سبب پدید آمدن نظریه جدیدی درباره ماهیت اقتصاد به نام «اقتصاد توجه» شده است. بر این اساس، هدف مقاله حاضر، معرفی نظریه «اقتصاد توجه» و بررسی نقش آن در اقتصاد رسانه هاست. بنابراین نخستین بخش مقاله به تعریف ماهیت اقتصاد و نقش کمیابی در آن اختصاص یافته، سپس شیوه های سنجش و مدیریت توجه مخاطبان تشریح و در بحث توجه رسانه به مخاطبان، دو نوع توجه «واقعی» و «کاذب» تعریف و در پایان نیز احتمال پذیرش نوعی تغییر حالت در توجه کردن مخاطبان به محرک های رسانه ای، از توجه عمیق به توجه کلی مطرح شده است که می تواند زمینه ساز تحقیقات آتی باشد.

هدف پژوهش حاضر، یافتن شیوه های نوین تأمین مالی صداوسیما، به منظور کمک در مرتفع ساختن تنگناهای مالی این سازمان بوده است. برای استفاده از نظر خبرگان، از روش مصاحبه عمیق با 55 نفر از متخصصان و مدیران رسانه ای به روش نمونه گیری هدفمند و گلوله برفی استفاده شد. نتیجه، شناسایی63 شیوه تأمین مالی سازمان صداوسیما بود که در 13 دسته «فروش محصولات و خدمات سازمان»، «تأمین مشارکتی هزینه تولید برنامه ها»، «فعالیت های غیر رسانه ای»، «اینترنت و رسانه های نوین»، «پخش تبلیغات بازرگانی»، «آموزش و انتقال تجربیات»، «اخذ هزینه دریافت از مخاطبان»، «تأسیس شبکه»، «شرکت های تابعه سازمان»، «مالکیت معنوی»، «کمک های مردمی»، «بودجه دریافتی از جانب دولت» و «سایر» طبقه بندی شدند. پس از آن نیز، 13 دسته یاد شده، در 4 گونه «شیوه های بودجه ای»، «شیوه های درآمدزایی»، «شیوه های همگون» و «شیوه های ناهمگون» نوع شناسی و تقسیم بندی شدند.اقتصاد رسانه، درآمدزایی، رسانه های عمومی، سازمان صداوسیما

صنعت سینمای ایران می تواند از فرصت رسانه های پرمخاطب اجتماعی برای بازاریابیِ محصولات تولیدی خود بهره ببرد. در این مقاله، برای شناسایی عوامل تأثیرگذار بر بازاریابی فیلم هایی سینمایی ایرانی از طریق رسانه های اجتماعی از روش دلفی در سه راند استفاده شد. 18 نفر از خبرگان حوزه های ارتباطات، اقتصاد رسانه و بازاریابی در پنل دلفی عضو بودند. درنهایت عوامل فنی شامل «امنیت رسانه های اجتماعی» و «کیفیت گرافیکی رسانه های اجتماعی»، عوامل محتوایی شامل «کیفیت فیلم»، «جذابیت تیزر یا آنونس بارگذاری شده»، «پست کردن دیالوگ های جذاب»، «نظرات کسانی که فیلم را دیده اند»، «نظرات منتقدین و اهالی سینما» و «حضور ستارگان سینما»، عوامل فرایندی شامل «انتخاب صحیح رسانه اجتماعی»، «شهرت رسانه اجتماعی»، «بازاریابی دهان به دهان»، «تشکیل گروه های علاقه مند به فیلم»، «تعامل و ارتباط با کاربران»، «ایجاد صفحه اجتماعی در زمان ساخت فیلم»، «شناخت مخاطب»، «پخش پشت صحنه و حواشی فیلم» و «تبلیغ توسط طرفدارها» و عوامل مرتبط با مدیریت پیام شامل «انتشار اطلاعات مناسب و صحیح» مورد اجماع نظر کارشناسان واقع شد.

رقابت دائم رسانه ها در حوزه های فنی، تولید، پخش و محدودیت منابع، باعث شده مباحث مربوط به مدیریت مباحث مالی و سرمایه ای، در سازمان رسانه ای از اهمیت بیشتری برخوردار باشد. اتاق های خبر، به عنوان قلب تپنده رسانه ها به شدت تحت تأثیر عوامل مختلف برون و درون شبکه ای هستند. در این مقاله موضوع مالی و سرمایه ای به عنوان یکی از عوامل تأثیرگذار درون سازمانی؛ بر کمیت و کیفیت اخبار تلویزیون در اتاق خبر بررسی می شود. هدف مقاله، شناخت جایگاه منابع مالی و سرمایه ای در ساختار کلی سازمان خبر و ارائة پاسخی روشن به میزان نقش و رابطة این متغیر با کمیت و کیفیت اخبار تلویزیون است. پژوهش با استفاده از روش پیمایش و توزیع پرسشنامة پژوهشگرساخته انجام شد. جامعة آماری آن 530 نفر و نمونة آماری آن را 112 نفر از کارکنان خبرگزاری صداوسیما تشکیل می دهند. بر اساس یافته ها، متغیر منابع مالی و سرمایه ای با ابعاد بودجه، تجهیزات، خدمات، عوامل فیزیکی و محیطی در اخبار تلویزیون نقش ایفا می کنند. نتایج این پژوهش، با تبیین نقش برجستة ابعاد تجهیزات (3/3) و بودجه (04/3) بر کمیت و کیفیت اخبار تلویزیون، ضرورت توجه مدیران رسانه، به تأمین منابع مالی سازمان و تجهیز اتاق های خبر  به امکانات و فناوری های نوین را بیش از پیش آشکار می سازد

در پژوهش حاضر سعی شده است با بررسی دقیق پژوهش های انجام شده در خصوص تابع تقاضا، روشی برای استخراج توابع تقاضای ارتباطات میان فردی در شبکه های اجتماعی ارائه شود تا با مدل سازی ریاضی دقیق، امکان مطالعه رفتار کاربران در فضای مجازی و مدیریت آسیب های احتمالی فراهم آید. بر این اساس، واحد تحلیل در این مطالعه، کاربران شبکه های اجتماعی در نظر گرفته شده است. پس از مدل سازی روش استخراج تابع تقاضا در محیط فعالیت رسانه های اجتماعی، به منظور بررسی امکان اجرای روش پیشنهادی در فضای واقعی، اطلاعات مربوط به 621 نفر از کاربران شبکه های اجتماعی جمع آوری شد و بعد از بررسی اولیه 120 نفر انتخاب شدند. همچنین اطلاعات لازم برای اجرای مدل پیشنهادی بر اساس پرسشنامه محقق ساخته (با ضریب CVR و اسپیرمن قابل قبول) جمع آوری شد. روش استخراج توابع تقاضا، رگرسیون غیرخطی لگاریتمی و الگوریتم جستجوی غیرخطی تک بعدی بوده است. یافته ها نشان داد که با ترکیب این دو روش آماری و ریاضی، می توان توابع تقاضا را برای شبکه های اجتماعی و ارتباطات رودررو استخراج کرد.

این پژوهش به دنبال آن بوده است تا به عنوان یکی از رویکردهای مقابله با حل مشکلات مالی، راهکارهای کاهش هزینه ها در سازمان صداوسیما را شناسایی نماید. رویکرد پژوهش حاضر شناسایی حداکثری این راهکارها در زمینه های مختلف بود تا در قدم های بعدی مبنای اقدامات پژوهشی و اجرایی قرار گیرد. برای این منظور با 14 نفر از خبرگان و صاحب نظران حوزه رسانه که به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده بودند، مصاحبه عمیق صورت گرفته و سپس بر اساس روش تحلیل محتوای کیفی ابتدا مضامین مرتبط با سؤالات پژوهش از داده های حاصل از مصاحبه استخراج گردید و سپس در فرآیند کدگذاری باز به هر یک از این مضامین یک کد اختصاص داده شد و سپس در کدگذاری محوری این کدها دسته بندی شد. نهایتاً 70 راهکار کاهش هزینه در 8 مقوله از دل مصاحبه ها استخراج گردید. برون سپاری تولید و تبدیل عوامل تولید درون سازمان به پیمانکار خصوصی، و تدوین نظام برون سپاری تولیدات سازمان به همراه رتبه بندی و ارزیابی تهیه کنندگان، اعمال نظام جذب، رشد و ارتقاء نیروی انسانی در جهت افزایش بهره وری نیروی انسانی سازمان، اعمال نظام مدیریت فناوری، واگذاری شرکت های زیرمجموعه سازمان، اختصاص بودجه به واحدهای هزینه ای و کنترل پروژه های کلان سازمان و برنامه های مناسبتی جهت کنترل هزینه ها، استانداردسازی فرآیندهای سازمانی و ... بخشی از اصلی ترین راهکارهای شناسایی شده جهت کاهش هزینه ها در سازمان صداوسیما در این پژوهش است.

صنایع خلاق با داشتن مدل اقتصاد رسانه ای در فضای شبکه اجتماعی، دارای کارکردهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بوده و پتانسیل های تولید ثروت را در ابعاد مختلف دارند. هدف این پژوهش، طراحی مدل اقتصاد رسانه ای صنایع خلاق در شبکه های اجتماعی با استفاده از رویکرد فراترکیب است. روش پژوهش به صورت کیفی و با رویکرد فراترکیب انجام گرفته است. در این راستا، 221 پژوهش مرتبط با موضوع به عنوان نمونه اولیه ارزیابی شدند که در پایگاه های علمی معتبر از سال 2010 تا 2020 قابل دسترسی بودند. پس از غربال گری مطالعات مرتبط، 18 مطالعه به روش نمونه گیری هدفمند بررسی و انتخاب شدند تا نتایج و یافته ها با استفاده از نرم افزار کیفی اطلس تی آی با هم ترکیب و تحلیل شوند. نتایج بررسی باهدف سنتزپژوهی، با استفاده از روش کیفی گرانددتئوری (نظریه داده بنیاد) نشان داد 167 کُد اولیه، 30 مفهوم محوری و 9 مقوله اصلی شامل مقوله محوری «اقتصاد رسانه ای صنایع خلاق» بود که «اقتصاد محوری»، «دانش محوری»و «هویت محوری» به عنوان عوامل علّی تأثیرگذار بر مقوله محوری،«اطلاع رسانی و آموزش محوری» به عنوان عوامل زمینه ای (بسترها)، «خلاقیت و نوآوری» و «سیاست گذاری در شبکه های اجتماعی» به عنوان راهبردها و «ایده محوری» به عنوان عامل مداخله گر منجر به پیامدهای «حکمرانی فرهنگی» و «اکوسیستم رسانه ای» شناسایی شدند. پیشنهادها و توصیه های سیاستی پژوهش به برنامه ریزی نظام مند در شیوه کسب درآمد با رویکرد اقتصاد محوری، تدوین برنامه های دانش محور با هدف دانش اندوزی، تسهیم آن، هویت محوری با دادن هویت به کاربران در حوزه صنایع خلاق، دادن اطلاعات و آموزش های لازم به کاربران و عناصر سازمانی، با راهبرد نوآوری و خلاقیت و سیاست گذاری در عرصه شبکه های اجتماعی مرتبط است.

هدف: رویکرد نوین اقتصاد رفتاری با بهره گیری از علوم روان شناسی و جامعه شناسی توانسته است با ارائه تصویری واقعی از رفتار انسان ها، تحلیل های واقعی از نحوه عملکرد مخاطب مصرف کننده ارائه دهد و به همین دلیل، در کانون توجه صاحب نظران شاخه های مختلف علوم انسانی قرار گرفته است. پژوهش حاضر با نگاهی جامع به مفروضات و مفاهیم بنیادی مفهوم اقتصاد رفتاری در تحلیل رفتار انسان ها، در مقایسه با مکاتب اقتصادی پیش از خود، تلاش دارد به عنوان پژوهشی پیش گام در صنعت رسانه، افق های جدیدی را فراروی متخصصان رسانه بگشاید. روش: این پژوهش نوعی مطالعه مروری نظام مند است که در آن، جمع آوری اطلاعات از طریق جست وجو در پایگاه علوم وب آو ساینس انجام پذیرفته است. جست وجو در این پژوهش بدون محدودیت زمانی و با استفاده از املاهای متنوع مفهوم «اقتصاد رفتاری» در موضوع منابع (شامل عنوان، چکیده و کلیدواژه ها) صورت گرفته است؛ از میان مراجع، مقالات و کتب مرتبط، آن هایی انتخاب شدند که مؤلفان صاحب نام و مجربی داشتند و بارها مورد استناد قرار گرفته بودند. یافته ها: از میان تعداد منابع احصا شده در مرحله جست وجو، ده منبع با بیشترین ارجاع و مؤلفان صاحب نام در حوزه اقتصاد رفتاری انتخاب شدند که شامل پنج کتاب مرجع علم اقتصاد رفتاری و 5 مقاله علمی پژوهشی با ارجاع بالا در پایگاه علوم بود. برای ارائه تصویری روشن از علم اقتصاد رفتاری، مفروضات بنیادین این حوزه با مکاتب پیش از خود (مکتب نئوکلاسیک و مکتب نهادی) مقایسه و بر اساس یافته های پژوهش، نقطه نظر این مکاتب به صنعت و اقتصاد رسانه به تصویر کشیده شد. نتیجه گیری: پژوهش حاضر با ارائه تصویری روشن از بنیان های نظری علم اقتصاد رفتاری و فهرست کردن تفاوت ها و تشابه های این رویکرد نوین در مقایسه با رویکردهای پیش از خود و همچنین، نوع نگاه آن ها به صنعت رسانه، به عنوان پژوهشی پیش گام، مسیر جدیدی را به روی پژوهشگران در جهت تحلیل رفتار کنشگران بازار رسانه گشوده است.

تأمین مالی تولیدات رسانه ای، یکی از مسائل مهم در سازمان صداوسیما و از طرف دیگر، محدودیّت در روش های فعلی تأمین مالی همیشه یک مشکل جدی برای این سازمان بوده است.  یکی از روش های جدید تأمین مالی در دنیا تأمین مالی جمعی ا ست.  تأمین مالی جمعی این ایده را مطرح می کند که برای ساخت یک محصول الزاماً نیاز نیست به دنبال سرمایه گذاران بزرگ بود؛ می توان سرمایه های کوچک اما متعدد را برای تحقّق آن جذب کرد.  در این پژوهش؛ به دنبال آن بودیم که آیا می توان از این روش نوین و مشهور جهانی در تأمین مالی تولیدات نمایشی سازمان صداوسیما نیز بهره برد یا خیر؟  برای این منظور؛ روش دلفی انتخاب و در مرحله ی اول با 20 کارشناس مصاحبه انجام شد؛ بعد از تحلیل و تقلیل داده های این مرحله، 52 گویه منحصربه فرد به دست آوردیم.  در راند دوم و سوم که به صورت پرسشنامه ی ایمیلی انجام شد؛ به ترتیب 18 و 15 نفر از اعضای پنل دلفی حضور داشتند و در انتها به 34 گویه در قالب 12 دسته رسیدیم؛ ازاین بین 5 دسته جزو ظرفیت ها و 7 دسته، جزو موانع تحقّق این مدل بود. آنتن گسترده ی صداوسیما، آشنایی مردم با مدل های اقتصادی مشابه، شبکه ی توزیع وسیع، ازجمله مهم ترین ظرفیت های اشاره شده؛ عدم شفاف سازی، ترس مدیران از اثرگذاری مردم در فرهنگ و نیاز مالی بالا در تولیدات نمایشی، ازجمله مهم ترین موانع اشاره شده برای تحقّق مدل تأمین مالی جمعی برای تولیدات نمایشی سازمان صداوسیما بود.  درنهایت: باتوجه به گویه های به دست آمده، می توان گفت که صداوسیما می تواند از تأمین مالی جمعی بهره ببرد؛ اما مقدمه ی این بهره برداری تغییراتی در رویکردها، سازوکارها و ساختارها را می طلبد که در بخش نتیجه گیری به عنوان پیشنهاد های کاربردی ارائه گردیده است.