مطالعات میان رشته ای ارتباطات و رسانه

امروزه با توجه به شرایط متغیر محیطی، پیچیدگی های فناوری، کمبود منابع، تنوع خدمات، سرعت بالای تبادل اطلاعات و ارتباطات، شاخص های جذابیت برای مخاطب به منظور تحقق اهداف کلان و...، حفظ جایگاه، ادامه حیات و توسعه در یک سازمان رسانه ای، ضرورتی اجتناب ناپذیر است. از این رو، شناسایی چالش ها و به کارگیری سیاست های راهبردی مؤثر بر تبلیغات بازرگانی رسانه یک کشور می تواند نقش مهمی در ارتقای جایگاه رسانه ای آن ایفا کند. پژوهش حاضر با هدف بررسی چالش ها و سیاست های راهبردی تبلیغات بازرگانی در رسانه ملی انجام شده است. این پژوهش از منظر هدف، کاربردی و از لحاظ روش، توصیفی است. برای شناسایی سیاست های راهبردی تأثیرگذار بر تبلیغات رسانه ملی، از مطالعات کتابخانه ای و اسنادی بهره گرفته شده است. یافته ها حاکی از آن است که سیاست هایی همچون: تشویق نوآوری باز، حداکثرسازی توان داخلی، حمایت از یادگیری فناورانه، نظام مالکیت فکری، حمایت از شرکت های فناور نوپا و... در حوزه تبلیغات بازرگانی رسانه ملی می توانند مؤثر واقع شوند. با توجه به نتایج به دست آمده می شود گفت چالش های زیادی بر سر راه سیاست گذاری حوزه تبلیغات بازرگانی رسانه ملی وجود دارد، چالش هایی همچون شکست نهادی، قوانین و سیاست ها و عدم تمرکز بر مفهوم سواد رسانه ای.

گرافیک متحرک هنر توالی عناصر گرافیکی با بهره گیری از قوانین انیمیشن و امکانات سینمایی است. هزینه مناسب و سرعت  بالای گرافیک متحرک برای تولید، این قالب  را به یکی از مناسب ترین قالب های پیام بازرگانی در تلویزیون تبدیل کرده است. مخاطب نیز به علت جذابیت عناصر گرافیکی در مرحله دریافت اثر، به سرعت جذب این دسته از تبلیغات می شود و قدرت تاثیر گذاری یک پیام با تکنیک های بصری گرافیک متحرک به مراتب بالاتر از یک پیام ساده است. با توجه به روند صعودی گرافیک متحرک در پیام های بازرگانی، این پژوهش قصد دارد به مهم ترین ویژگی های پیام های بازرگانی گرافیک متحرک پخش شده از شبکه های سیما بپردازد. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی در گروهی منتخب از موشن گرافیک های پخش شده از شبکه های سیما در سال نود و هشت، به تحلیل و بررسی شصت و شش پیام بازرگانی جدید با تکنیک گرافیک متحرک پرداخته است. در بین این پیام ها بیشترین آثار گرافیک متحرک در حوزه های مؤسسات خدماتی و محصولات خوراکی می باشد. تکنیک دوبعدی، بیشترین آمار در بین تولیدات گرافیک متحرک پیام های بازرگانی را داشت. تولیدکنندگان پیام های بازرگانی برخلاف روند کیفی به سراغ آثار دوبعدی کمی رفتند تا هزینه های مالی تولید خود را کاهش دهند؛ به طوری که تکنیک های تجربی پرکار در آثار بررسی شده هیچ جایگاهی نداشتند. میزان تولید لوگوموشن نیز که یکی از پرکارترین قالب های آرم آگهی ها در سایر کشورهاست، در ایران به شدت کم بود. صداوسیما متولی اصلی این امر می تواند با آموزش و جهت دهی هنرمندان، صنعت گرافیک متحرک کشور را در حوزه پیام های بازرگانی اعتلا بخشد.

هدف اصلی این پژوهش، بازنمایی مفهوم زن در تبلیغات و تأثیر متغیر جنسیت در دریافت کلیشه ها و استعاره های مرتبط با مفهوم «زن» است. این پژوهش در چارچوب زبان شناسی اجتماعی و معنا- نشانه شناسی انجام شده و بر تحلیل کمی و کیفی داده ها مبتنی است. در روش پیمایشی، 275 پرسشنامه توسط زنان و مردان پاسخ داده شد و بررسی آزمون های آماری (تی تک متغیر مستقل و تی دو متغیر مستقل) نشان داد که در دریافت کلیشه های اجتماعیِ مرتبط با مفهومِ زن، در نگاه زنان و مردان تفاوتی دیده نمی شود. همچنین طرح واره های مرکز- حاشیه و جلو- عقب بیشتر از دیگر طرح واره ها توسط زنان و مردان دریافت شده است. در تحلیل کیفی داده ها، 500 تبلیغ تلویزیون، آگهی نما (بیلبورد) و مجله از دیدگاه معنا- نشانه شناسی تحلیل شد. در این مقاله، تنها به ذکر نمونه هایی از این تبلیغات بسنده کرده ایم. نتایج تحلیل کیفی، بیانگر بازنمایی مفاهیم کلیشه ای زنان بوده و میزان بازنمایی ضدکلیشه ها در تبلیغات، در مقایسه با کلیشه ها بسیار پایین تر است. تصویری که از زنان در تبلیغات نشان داده می شود، اغلب در نقش های مادر، همسر، آشپز، خانه دار، معلم، مصرف کننده، فروشنده است و ازخودگذشته، پرتلاش (اغلب در محیطِ خانه)، وابسته به مرد، بدون استقلال مالی، پشتیبان و حمایتگر فرزندان و منفعل در انجام برخی امور است؛ در این میان، نقش مادری بیش از دیگر نقش ها به چشم می خورد. همچنین طرح واره های مرکز– حاشیه و جلو- عقب بیشتر از دیگر طرح واره ها در تصاویر، متجلی هستند و مفهوم زن، اغلب با این طرح واره ها همراه است.

با توجه به اثر تبلیغات بازرگانی بر میزان فروش محصولات شرکت های تجاری، تنظیم هدفمند و حرفه ای این تبلیغات به دغدغه کارشناسان تبلیغاتی شرکت ها تبدیل شده است. شعارها، استعاره ها و قالب های ادبی- هنری مورداستفاده در تبلیغات، شکلی کاملاً حرفه ای به خود گرفته و میزان تاثیر گذاری آنها بر مخاطبان در محاورات و گفت و گوهای روزمره، مورد بحث کارشناسان قرار گرفته است. یکی از بسترهای مهم برای سنجشِ بخشی از این تأثیرات، پیام های ردوبدل شده در میان کاربران شبکه های اجتماعی است. این پژوهش درصدد است استفاده کاربران شبکه های اجتماعی از محتوای کلامی به کاررفته در تبلیغات بازرگانی- در حوزه های غیربازرگانی را- تبیین کرده و برخی از ابعاد آن را روشن کند. در این پژوهش، محتوای هشت پیام بازرگانی تلویزیونی در شبکه اجتماعی توییتر به روش شبکه نگاری و روش های تحلیل کلان داده، بررسی شده است. از جمله یافته های این پژوهش، کشف حوزه های غیربازرگانی پرکاربرد محتوای موردمطالعه، قسمت های موردتوجه کاربران در تبلیغات بازرگانی و رویکرد هیجانی کاربران نسبت به آنها بوده است. نتایج نشان می دهد علاوه بر استفاده از محتوای تبلیغات بازرگانی در محاورات ارتباطی شبکه های اجتماعی، الگوهای کلامی و غیرکلامی مؤثری در متن پیام های مخاطبان ایجاد شده است.

«ضرورت حمایت قانونی از کودکان در حوزه تبلیغات» امری است که قانو نگذاران کشورهای مختلف از دیرباز بدان توجه داشته اند. این مسئله در زمره دستورالعمل های اتحادیه اروپا نیز قرار گرفته است. در مقاله حاضر، با مطالعه این دستورالعمل ها، موضع نظام حقوقی ایران را در این خصوص ارزیابی می کنیم. متأسفانه تبلیغات ناظر به کودکان- با وجود اهمیت بالایی که دارد- در نظام حقوقی ایران، فاقد ضوابط و چارچوب مشخص و روشن است. مصوبات لازم الاجرای این حوزه، محدود به چند مورد (مندرج در ماده 9 آیین نامه امور اعلانات و ماده 12 آیین نامه تأسیس و نظارت بر نحوه کار و فعالیت کانون های آگهی تبلیغاتی) است و در مصوبات فعلی، پیش نویس ها و لوایح در حال بررسی، به مواردی مانند: زمان پخش آگهی تبلیغاتی، تعدد، تکرار و طول مدت پخش آگهی اشاره نشده است. در قوانین ما از یک سو، رده سنی ای که مشمول عنوان کودک و نوجوان قرار می گیرد، به شدت محل بحث است و از سوی دیگر، محدودیت ها و ممنوعیت های حاکم بر چنین تبلیغاتی عمدتاً در حد پیش نویس و دستورالعمل های داخلی است. لذا شاید صحیح تر آن باشد که بگوییم نظام حقوقی ما در ارتباط با اصول حاکم بر تبلیغات کودک، موضعی اتخاذ نکرده و لازم است علاوه بر ترسیم اصول مزبور، ممنوعیت ها و محدودیت های ناظر بر این حوزه نیز تبیین شود. در پژوهش حاضر، به شیوه تحلیلی- توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و اینترنتی، این موضوع بررسی شده است.

رسانه های خدمات عمومی حتی اگر دیگر همچون گذشته، تنها رسانه مسلط در قلمروی خود نباشند همچنان از اهمیت ویژه ای برخوردارند. به ویژه آن که آنها بسیاری از مصادیق منافع اجتماعی را بدون توجه به سودآوری اقتصادی و در سایه عدم توجه رسانه های تجاری، دنبال کرده و اِعمال سیاست گذاری های کلان یک کشور در سطح جامعه را تسهیل می کنند. با این وجود، وابستگی آنها به الگوهای درآمدی سنتی به بروز نارسایی هایی انجامید و بدین ترتیب با گذشت زمان، الگوی درآمدزایی رسانه های خدمات عمومی جهان نیز تغییراتی را در پیش گرفته و پیشرفته تر شد. این در حالی است که رقبای تجاری آنها همواره و از آغاز فعالیت خود، با توجه به محدودیت منابع مالی و رقابت زیاد، برخورداری از یک الگوی درآمدی کارآمد را همچون امری حیاتی در دستور کار قرار داده اند. صداوسیما به عنوان تنها رسانه خدمات عمومی ایران همچون دیگر رسانه های متناظر خود در جهان، گریزی از بهره گیری از الگوهای نوین درآمدزایی ندارد و بایستی همگام با تحولات پرشتاب فناوری و ظهور رسانه های رقیب، الگوی درآمدزایی ویژه خود را دنبال کند. بررسی الگوهای درآمدزایی به کار رفته در رسانه های عمده خدمات عمومی جهان می تواند با مرور تجارب و تمهیدات اتخاذ شده از سوی آنها در این زمینه، ایده هایی را جهت رفع خلاء های موجود، پیش روی این رسانه قرار دهد. این پژوهش به همین منظور و با رویکرد توصیفی-تحلیلی و با به کارگیری روش اسنادی و کتابخانه ای، الگوی درآمدزایی سه رسانه خدمات عمومی شناخته شده جهان یعنی  سی بی سی [1] کانادا، آ.اِر.د[2] آلمان و ان اچ کِی[3] ژاپن را استخراج کرده و به بررسی تطبیقی ویژگی های این سه رسانه در این زمینه می پردازد؛ این پژوهش ضمن نشان دادن ضرورت تطبیق الگوی درآمدزایی رسانه های خدمات عمومی با واقعیات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه نشان می دهد که رسانه های خدمات عمومی بررسی شده با وجود الگوهای درآمدزایی متفاوت، همگی در راستای حداقل سازی تبلیغات حرکت می کنند.