محمد برجعلی زاده

فناوری های نوین ارتباطی از طریق ایجاد همگرایی بین شبکه های ماهواره ای و اینترنتی بستر ظهور بازیگران جدید اعم از دولت ها، سازمان ها، شرکت ها، گروه ها و شخصیت های جدید را برای ورود به عرصه سیاست خارجی و رقابت آشکار با قدرت های سنتی در حوزه روابط بین الملل گشوده است. بررسی تأثیر فناوری های نوین در ظهور بازیگران جدید در حوزه بین الملل مسئله پژوهش حاضر است و برای این منظور از رهیافت لیبرالیسم و نظریه های قدرت و فناوری استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی اساتید دانشگاه و دانشجویان دوره های تحصیلات تکمیلی رشته های علوم سیاسی و علوم ارتباطات، صاحب نظران و کارشناسان رسانه سراسر کشور در سال 1399 و حجم نمونه نیز 384 نفر است. یافته های پژوهش نشان داد که فناوری های نوین ارتباطی شامل پنج عامل شبکه های اجتماعی تحت وب و موبایلی، روزنامه نگاری سایبری، فضای مجازی، شبکه های ماهواره ای و اینترنت، در ظهور کنشگران حوزه جهانی تأثیرگذارند؛ اما این تأثیرگذاری ها یکسان نبوده و بیشترین تأثیر به دوعامل اینترنت و فضای مجازی اختصاص دارد.

بر اساس مطالعات جهانی، رسانه های نوین مرزهای اقلیمی و جغرافیایی را از شمول دایره قدرت دولت ها و حکومت ها خارج می سازد. از طریق تأثیرگذاری بر احساس امنیت و آزادی شخصی، مردم را قدرتمند می نماید و شکل دادن به عناصر رفتاری انسان را تسهیل می کند. این رسانه ها بستر لازم برای ظهور بازیگران جدید و رقابت آشکار با قدرت های سنتی را فراهم نموده و به عنوان ابزاری قدرتمند برای جابجایی قدرت در جوامع سیاسی نقش آفرینی می کنند. هدف از تحقیق حاضر بررسی نقش رسانه های نوین در جابجایی قدرت در جوامع سیاسی است که با روش پیمایش و با استفاده از ابزار پرسشنامه صورت گرفته است. جامعه آماری تحقیق متشکل از اساتید دانشگاه و کارشناسان رسانه ها است. حجم نمونه 402 نفر است که با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای سیستماتیک، برگزیده شدند. یافته ها نشان داد، همه جنبه های رسانه های نوین (تلویزیون های فراسرزمینی، اینترنت، فضای مجازی، شبکه های اجتماعی و روزنامه نگاری الکترونیک) در جابجایی قدرت نقش دارند اگرچه میزان نقش آفرینی یکسان نیست. از میان رسانه های موردبررسی، دو عامل شبکه های ماهواره ای و اینترنت در گسترش مردم سالاری سهم بیشتری دارند. همچنین شبکه های ماهواره ای فارسی زبان از طریق افزایش مطالبات مردم و شبکه های اجتماعی مجازی با افزایش اطلاعات و آگاهی، میزان مشارکت مردم در روند مردم سالاری در جمهوری اسلامی ایران بیشترین نقش را ایفاء می کنند.

تحولات برآمده از پیشرفت بی سابقه فناوری های نوین ارتباطی با تأثیر بر مناسبات بین المللی و تغییر در معادلات جهانی، زمینه ظهور و گسترش دیپلماسی نوین را فراهم ساخته است. پژوهش حاضر، درصدد شناخت نقش فناوری های نوین ارتباطی در گسترش دیپلماسی در عرصه بین الملل است. روش پژوهش، از نظر دستیابی به هدف، از نوع کاربردی، ازنظر شیوه گردآوری اطلاعات، از نوع پیمایشی و ابزار آن پرسشنامه است. جامعه آماری پژوهش، متشکل از استادان دانشگاه، کارشناسان و پژوهشگران رسانه سراسر کشور در سال 1397 و حجم نمونه دربرگیرنده 402 نفر است. برای انتخاب واحد تحلیل از روش طبقه بندی خوشه ای سهمی ه ای و برای انتخاب نمونه های پژوهش، از نمونه گیری غیر احتمالی قضاوتی در دسترس استفاده شده است. یافته ها نشان می دهد که فناوری های نوین ارتباطی از طریق فضای مجازی و شبکه های اجتماعی، اینترنت، ماهواره و روزنامه نگاری سایبری بر گسترش دیپلماسی در عرصه بین الملل تأثیر می گذارند. بیشترین میزان تأثیر نیز به متغیر فضای مجازی و شبکه های اجتماعی اختصاص دارد. همچنین از میان مؤلفه های مورد مطالعه، اینترنت و فضای مجازی در جابه جایی عناصر قدرت از فضای حقیقی به فضای مجازی، نقش برجسته ای ایفا می کنند و شبکه های اجتماعی مجازی و شبکه های تلویزیونی ماهواره ای در پیشبرد دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی ایران سهم بسزایی دارند.

فناوری های ارتباطی نوین به عنوان مهمترین دست آورد انسان قرن بیستم از طریق اتصال زیربناها و روبناها در حیات مادی و معنوی بشر، ظرف سه دهه ابعاد گوناگون زندگی انسان معاصر را دستخوش تغییر و تحول کرده است. اینترنت و فضای مجازی علاوه بر تاثیرات بنیادین بر حوزه های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جوامع مختلف ابعاد تهدیدآمیزی را نیز آشکار ساخته و زمینه انتقال منابع ناامنی از فضای واقعی به مجازی را فراهم کرده است. امروزه محیط های تهدیدآمیز علیه منافع ملت ها و دولت ها صرفا به سرزمین محدود نمی شود و جهان مجازی نیز محیطی تهدیدزا به شمار می آید. سایبر تروریسم یکی از مهمترین تهدیدات نوظهور است که با استفاده از قابلیت های اینترنت به فعالیت های خود بعد بین-المللی داده است. با توجه به اهمیت مطالعات بنیادین در شیوه مواجهه با پدیده های نوظهور، این پژوهش با هدف شناخت نقش رسانه های نوین در ظهور و گسترش تروریسم در عرصه بین الملل، با استفاده از روش پیمایش و ابزار پرسشنامه محقق ساخته در سطح صاحب نظران و کارشناسان سراسر کشور اجراء شد. یافته ها نشان داد؛ از میان پنج عامل مورد بررسی شامل: ماهواره، اینترنت، فضای مجازی، شبکه های اجتماعی و روزنامه نگاری سایبر، عامل فضای مجازی در ظهور و گسترش و گروه های تروریستی به عنوان بازیگران جدید در عرصه بین الملل بیشترین نقش را ایفاء کرده است.

رقابت دائم رسانه ها در حوزه های فنی، تولید، پخش و محدودیت منابع، باعث شده مباحث مربوط به مدیریت مباحث مالی و سرمایه ای، در سازمان رسانه ای از اهمیت بیشتری برخوردار باشد. اتاق های خبر، به عنوان قلب تپنده رسانه ها به شدت تحت تأثیر عوامل مختلف برون و درون شبکه ای هستند. در این مقاله موضوع مالی و سرمایه ای به عنوان یکی از عوامل تأثیرگذار درون سازمانی؛ بر کمیت و کیفیت اخبار تلویزیون در اتاق خبر بررسی می شود. هدف مقاله، شناخت جایگاه منابع مالی و سرمایه ای در ساختار کلی سازمان خبر و ارائة پاسخی روشن به میزان نقش و رابطة این متغیر با کمیت و کیفیت اخبار تلویزیون است. پژوهش با استفاده از روش پیمایش و توزیع پرسشنامة پژوهشگرساخته انجام شد. جامعة آماری آن 530 نفر و نمونة آماری آن را 112 نفر از کارکنان خبرگزاری صداوسیما تشکیل می دهند. بر اساس یافته ها، متغیر منابع مالی و سرمایه ای با ابعاد بودجه، تجهیزات، خدمات، عوامل فیزیکی و محیطی در اخبار تلویزیون نقش ایفا می کنند. نتایج این پژوهش، با تبیین نقش برجستة ابعاد تجهیزات (3/3) و بودجه (04/3) بر کمیت و کیفیت اخبار تلویزیون، ضرورت توجه مدیران رسانه، به تأمین منابع مالی سازمان و تجهیز اتاق های خبر  به امکانات و فناوری های نوین را بیش از پیش آشکار می سازد

تولید و محتوای اخبار در اتاق های خبر؛ قلب تپنده رسانه ها، به شدت تحت تأثیر عوامل درون و برون سازمانی است. در این مقاله، عوامل درون سازمانی، با هدف تعیین میزان نقش متغیرهای ساختار، فرهنگ، سرمایه و نیروی انسانی، بر کمیت و کیفیت اخبار تلویزیون در اتاق خبر بررسی شده اند. پژوهش مبتنی بر روش پیمایش و پرسشنامه محقق ساخته است. جامعه آماری 530 نفر و نمونه آن 112 نفر از کارکنان خبرگزاری صداوسیما را در برمی گیرد. بر اساس یافته ها؛ همه عوامل درون سازمانی، به نحوی در میزان کمیت و کیفیت اخبار نقش دارند؛ اما با توجه به نظر پاسخگویان، متغیر ساختار سازمانی به عنوان مؤثرترین عامل در اتاق خبر، بیشترین نقش را در کمیت و کیفیت اخبار ایفا می کند. نتایج این پژوهش، با تبیین نقش برجسته ابعاد یکپارچگی (67/3)، فنّاوری (55/3)، تعهد (36/3)، تجهیزات (30/3) و حرفه ای بودن (25/3) بر کمیت و کیفت اخبار، ضرورت توجه مدیران رسانه را در توانمندسازی نیروی انسانی و تجهیز اتاق های خبر، به امکانات و فناوری های نوین ارتباطات و اطلاعات، بیش ازپیش آشکار می سازد.