مطالب مرتبط با کلیدواژه

جهان اسلام


۱۲۱.

نرم افزار جغرافیای جهان اسلام 2 و نقش آن در مطالعات و پژوهش های تاریخی

نویسنده:
منبع: ره آورد نور سال بیست و یکم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۷۹ (پیاپی ۹۶) 44-53

کلیدواژه‌ها: جغرافیا تاریخ جهان اسلام نرم افزار جغرافیای جهان اسلام تاریخ پژوهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۷ تعداد دانلود : ۹۸
شناخت وضعیت جغرافیایی جهان، به ویژه جهان اسلام و آگاهی از اوضاع و احوال سرزمین ها، نقشه های آنها، راه ها و اماکن کشورهای اسلامی، نقش بسزایی در فهم بهتر و دقیق تر تاریخ و چگونگی برداشت پژوهشگران از متون علمی، تاریخی و اسلامی دارد.ازاین رو، دیجیتالی کردن منابع و متون معتبر در زمینه جغرافیای جهان اسلام، گامی بلند و مؤثّر در سامان دهی تحقیقات علمی و تسهیل دستیابی به مطالب مورد نظر این حوزه به شمار می رود و مسیر پژوهشگران این حوزه را به گونه ای شایسته هموار می سازد.نرم افزار «جغرافیای جهان اسلام 2»، دومین نسخه از این برنامه است که به همّت پژوهشگران مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، به مرحله تولید و عرضه به جامعه علمی کشور رسیده است.در این برنامه، سعی بر آن بوده است تا مجموعه ای از منابع کهن و جدید مربوط به رشته های تاریخ و جغرافیا، شامل موضوعاتی از قبیل: مسالک، ممالک، مزارات دانشمندان، سفرنامه ها، معاجم جغرافیایی و نقشه ها گردآوری شود که در نهایت، با تلاش های فراوان مسئولان و همکاران پژوهشی و فنی، در قالب کتابخانه ای دیجیتالی تولید و عرضه شده است.
۱۲۲.

بازنمایی رسانه ای آمریکا از جنبش های نوین اجتماعی در جهان اسلام (2009 -2020)

نویسنده:
منبع: راهبرد سیاسی سال پنجم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱۷ 131-152

کلیدواژه‌ها: رسانه بازنمایی رسانه ای جنبش های نوین اجتماعی جهان اسلام آمریکا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۰ تعداد دانلود : ۱۳۰
امروزه رسانه و فناوری های نوین ارتباطی، به عنوان ابزاری کارآمد جهت تحقق سیاست و استراتژی های کنشگران عرصه روابط بین الملل محسوب می شوند. از جمله کنشگران این عرصه، دولت آمریکا است که همواره با اتکا بر ابزار رسانه و تکنیک های متعدد و متنوع رسانه ای در پی کنترل و مدیریت تحولات عرصه بین الملل جهت تأمین منافع خود می باشد. موضوعی که در تحولات چند سال اخیر جوامع اسلامی و نیز جمهوری اسلامی ایران و همچنین پیدایش جنبش های نوین اجتماعی در این کشورها می توان شاهد بود. بنابراین، اینکه کیفیت مواجهه رسانه ای آمریکا در قبال تحولات این جوامع به چه شکل بوده است، پرسش اصلی پژوهش حاضر را شکل می دهد. پرسشی که با استفاده از منابع معتبر و با تکیه بر روشی تحلیلی و بررسی محتوای اخبار منتشره از سوی رسانه های مطرح آمریکایی درصدد پاسخ به آن هستیم. یافته های پژوهش حاکی از آن است که آمریکا در مواجهه با جنبش های نوین اجتماعی با استفاده از ابزار بازنمایی رسانه ای خود و در چارچوب گفتمان غرب محور، در ﭘﯽ دﻓﻊ تهدید و اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮﺻﺖﻫﺎی اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ناشی از جنبش های نوین اجتماعی در جهان اسلام بوده است.
۱۲۳.

تحلیل ژئوپلیتیکی مولفه های همگرایی و واگرایی در جهان اسلام

نویسنده:
منبع: راهبرد سیاسی سال پنجم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱۷ 333-355

کلیدواژه‌ها: ژئوپلیتیک جهان اسلام ساخت قدرت واگرایی همگرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۳ تعداد دانلود : ۱۹۶
مناطق جغرافیایی بر اساس انگاره های ذهنی مشترک و با توجه به ساختارها و کارکردهای مشترک به سمت همگرایی و همکاری سوق پیدا کرده اند و توانسته اند منطقه خود را به سمت توسعه و امنیت پایدار سوق دهند. یکی از مناطق حساس و استراتژیک در معادلات ساختار هرم قدرت جهان اسلام است. به رغم وجود تشابهات ذهنی و عینی در جهان اسلام برای ایجاد یک سازمان منطقه ای منسجم مبتنی بر ساخت قدرت اما این منطقه یکی از مناطق پرتنش جهان محسوب می شود. هدف این این تحقیق بررسی این مسئله است که تحت تاثیر شرایط داخلی و بین المللی در دهه آینده جهان اسلام چگونه قابل تصور است. در این تحقیق از رویکرد آینده پژوهی و روش سناریو نویسی پیتر شوارتز استفاده شده است. یافته های  تحقیق نشان داده است که با شناخت پیشران های متعدد در ابعاد عینی و ذهنی در مقیاس منطقه ای و جهانی دو عدم قطعیت در خصوص آینده ساخت قدرت در جهان اسلام در دهه آینده شناسایی شد که عبارت اند از افزایش یا کاهش دخالت قدرت های فرامنطقه ای در جهان اسلام و همچنین افزایش یا کاهش چالش های قومی مذهبی در جهان اسلام. سه سناریو بر اساس این عدم قطعیت ها طراحی شده است که عبارت اند از همگرایی ساخت قدرت در دهه آینده در جهان اسلام، واگرایی بیشتر و همچنین حفظ وضع موجود. نتایج تحقیق نشان می دهد که با کاهش دخالت قدرت های فرامنطقه ای و کاهش چالش های قومی مذهبی در جهان اسلام به سمت همگرایی خواهد رفت. در صورت افزایش دخالت قدرت های فرامنطقه ای و افزایش چالش های قومی مذهبی جهان اسلام به سمت واگرایی بیشتر خواهد رفت. همچنین در صورت کاهش دخالت قدرت های فرامنطقه ای و افزایش چالش های قومی مذهبی شاهد امتداد وضع موجود خواهیم بود.
۱۲۴.

انقلاب اسلامی ایران و ارائه مدل مفهومی قدرت نرم اسلامی- ایرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قدرت نرم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳۰ 7-32

کلیدواژه‌ها: انقلاب اسلامی قدرت نرم ارزش های دینی هویت اسلامی جهان اسلام احیاگری اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۶ تعداد دانلود : ۱۴۰
انقلاب اسلامی ایران دگرگونی عظیمی در زمینه های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی ایران و تأثیرات شگرفی در سطح بین المللی و بویژه جهان اسلام داشته و باعث تجدید حیات اسلام یا به عبارت بهتر احیای فرهنگ و تمدن اصیل اسلامی شده است. انقلاب اسلامی انقلابی ارزشی با هدف بازگشت، احیا و بازسازی سنت های بنیادی دین اسلام می باشد. این انقلاب در عین داشتن اهداف سیاسی و اجتماعی، نگاه خاصی به تمدن و جهان بینی اسلامی دارد. بیداری اسلامی زنده شدن دوباره در پرتو اسلام اصیل و تجدید حیات اسلام است که در پناه آن استقلال، عدالت و آموزه ها و ارزش های متعالی الهی، بار دیگر زنده می شوند و یا حیات می یابند. احیای هویت دینی و طرح اندیشه حکومت اسلامی، حمایت از محرومان جامعه، ظلم ستیزی و مقابله با مستکبرین، استقلال خواهی،ترویج فرهنگ مردم سالاری دینی، ورود از حوزه های نظری به حیطه های سیاسی و حکومتی، بیداری اسلامی در عرصه های حیات اجتماعی و سیاسی، گفتمان سازی سیاسی و فرهنگی و طرح این ایده که اسلام تنها راه حل است و مطالعه تحولات سالهای 2011-2012 در کشورهایی مانند تونس، مصر، لیبی، یمن و بحرین و تطبیق خواسته های مردمی آنها با آموزه های انقلاب اسلامی حاکی از احیای مجدد هویت اسلامی در جهان اسلام متأثر از قدرت نرم انقلاب اسلامی ایران است. وقوع این تحولات و نفوذ اندیشه های انقلاب اسلامی در ملل مسلمان نه از طریق قدرت سخت افزاری بلکه از طریق قدرت نرم انقلاب اسلامی در الگو شدن برای کشورهای اسلامی امکانپذیر شده است.
۱۲۵.

تاثیر اندیشه ی مهدویت به عنوان مؤلفه قدرت نرم در وحدت جهان اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قدرت نرم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳۰ 33-53

کلیدواژه‌ها: وحدت جهان اسلام مهدویت دین تفرقه قدرت نرم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۵ تعداد دانلود : ۱۴۲
وحدت اسلامی از نوع مطلوب و ثمر بخش آن، یعنی اهتمام برای رسیدن به نوعی یگانگی در منافع و اهداف و تقریب در باور های دینی، از سوی کسانی که مشترکات بسیاری در باورهای اسلامی دارند، یکی از مهمترین آن ها اندیشه مهدویت است؛ درحقیقت اندیشه مهدوی بعنوان یک قدرت نرم؛فرایندی را رقم میزند که در آن بشریت از طریق رفتار مطابق با گرایش هر فرقه اسلامی و در قالب ابزاری غیر خشونت آمیز روی افکار مردم (نخبگان و عامه مردم) تاثیر گذاشته و موجب آثار، حرکات و رفتار مشترک که همان وحدت جهان اسلام باشد، در راستای تغییر ذهنیت و رفتار جامعه هدف، قدم بر میدارد. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی-تحلیلی و شیوه گردآوری از طریق مطالعه اسناد و مدارک کتابخانه ای است که به بررسی مبانی شناخت و تقویت مولفه های وحدت بخش مذاهب اسلامی در پرتو اندیشه مهدویت، در متون گرانسنگ دینی، می پردازد. یافته ها حاکی از آن است که این اندیشه نوعی از اندیشه ها و نگرش های معطوف به آینده و در حقیقت، رویکردی آینده نگرانه است. ارکان وحدت بخش اندیشه مهدویت شامل امامت و ولایت است و جهانی بودن، عدالت، امنیت و رشد و توسعه ویژگی های جامعه مهدوی است که در تحقق وحدت جهان اسلام بمثابه یک قدرت نرم اثر می کند، این اندیشه نقطه مشترک فرق اسلامی و عامل انسجام ادیان است چرا که اندیشه انتظار و چشم به راهی و طلب آمدن منجی آسمانی و الهی، محور مشترک و وحدت بخش همه ادیان است
۱۲۶.

بازنمایی انگاره های سکولاریسم در جهان اسلام در اندیشه محمد ارکون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۱ 457 - 485

کلیدواژه‌ها: محمدارکون جهان اسلام تاریخ اسلام سکولاریسم مدرنیسم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۰ تعداد دانلود : ۱۸۱
محمد ارکون (1928-2010 م)، پروژه های خویش را یعنی «نقد عقل اسلامی»، «اسلام شناسی کاربردی» و «عقل سنجش نگرآینده نگر» را از دهه هفتادمیلادی باهدف پایش و انجام مطالعات اسلامی و بررسی وضعیت بحران های جهان اسلام-عرب مطرح کرد. یکی از موضوعات که جایگاه ویژه ای در اندیشه ارکون دارد، سکولاریسم است. این مقاله بارویکردی توصیفی-تحلیلی به بررسی انگاره های سکولاریسم در جهان اسلام در اندیشه ارکون می پردازد. این مقاله قصد درارد به این سوالات پاسخ دهد که": تعریف، مبانی سکولاریسم ازمنظرارکون چیست؟ آیا از نظر ارکون سکولاریسم امکان کاربرد و تسری و در جهان اسلام-عرب دارد؟ آیا سکولاریسم موردتوجه ارکون، جایگزین گفتمان دینی است؟ یافته ها نشان می دهد:: سکولاریسم در خوانش وی، طرح واره ای است که پیش تر در جوامع غربی جهت مقابله با اندیشه های تئوکراسی (حاکمیت دینی) به ثمر نشسته است. وی دوگانه اسلام و سکولار را از چالشی ترین موضوعات در اندیشه معاصر اسلام تلقی می کند و پیاده سازی سکولاریسم در جوامع اسلامی را به مثابه رسیدن به پیشرفت های اساسی می پندارد. ازجمله نوآوریهای ارکون در این زمینه، تقسیم بندی سیر سکولاریسم در تاریخ اسلام به چهاردوره است. ازمنظر وی، سکولاریسم در عصرنبوی جایگاهی نداشته و از عصرخلافت اموی، جوانه و سپس در عصرسلطنت توسعه یافته است. همچنین ارکون دوگانه سکولاریسم باز و قهری را مطرح می کند و به بیان سه تجربه فرانسه، لبنان و ترکیه می پردازد. ازمنظروی، سکولاریسم قهری گفتمان دینی را به حاشیه برد و با اصول کثرت گرایی در درون گفتمان های اجتماعی مغایرت دارد و تجربه ای شکست خورده و ناموفق است. اما سکولاریسم باز یا آزاد به دلیل تثبیت مؤلفه های مدرنیسم به ویژه برابری جنسیتی، دموکراسی و... راهی رو به پیشرفت است. ارکون، سکولاریسم را یک ایدئولوژی یاآموزه ای جایگزین دین تلقی نمی کند؛ بلکه آن را یک روش حکمرانی در عرصه اجتماعی-سیاسی می پندارد.
۱۲۷.

بررسی آثار وحدت و تفرقه امت اسلامی در اندیشه امام خمینی(ره)

نویسنده:
منبع: تحقیقات اسنادی انقلاب اسلامی سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 52-79

کلیدواژه‌ها: وحدت اسلامی امام خمینی (ره) جهان اسلام امت اسلامی تفرقه عزت امنیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۰ تعداد دانلود : ۱۳۹
یکی از مفاهیم راهبردی در اندیشه امام خمینی (ره) که علاوه بر ابعاد ملی، جنبه های بین المللی برای جهان اسلام دارد، وحدت در جهان اسلام است. به اعتقاد امام (ره) ، مسلمانان برای رشد و تعالی نیازمند وحدت، همبستگی و همدلی هستند و دور شدن از وحدت اسلامی یکی از عوامل استحاله نظام اسلامی و فرایند تمدن سازی محسوب می شود. با توجه به این اهمیت، مقاله حاضر تلاش دارد با بهره گیری از روش توصیفی- تحلیلی و منابع کتابخانه ای به این سؤال پاسخ دهد که وحدت اسلامی از دیدگاه امام خمینی (ره) چه آثاری دارد و در نقطه مقابل، دوری از اتحاد اسلامی (تفرقه) چه تبعات منفی برای جهان اسلام و کشورهای اسلامی خواهد داشت؟ یافته های مقاله نشان می دهد که وحدت اسلامی عامل ارتقا امنیت، پیشرفت، عزت و کرامت امت اسلامی در برابر دشمنان اسلام است و اگر به جای وحدت، فرایند تفرقه در جهان اسلام گسترش یابد، امت واحده اسلامی تحقق نمی یابد و به از بین رفتن اسلام ناب محمدی (ص) ، سلطه قدرت های بزرگ بر جهان اسلام و دوری جوامع اسلامی از استقلال پایدار و همه جانبه منجر می شود.
۱۲۸.

نمایندگی/ سخن گوییِ جهان اسلام: چیستی ادّعا و کیستی مدّعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های روابط بین الملل دوره اول زمستان ۱۳۹۰ شماره ۲ 101 - 130
تعداد بازدید : ۱۲۸ تعداد دانلود : ۷۱
زایش هویّت، هنگامی امکان پذیر می شود که در پیوندهای دوسویه، بر «خود/ دیگران»، تأکید شود. پرسش«چه کسی می تواند سخن گوی جهان اسلام باشد؟»، کمینه، از دو منظر قابل بررسی است: سخن گوی جهان اسلام از منظر خودِ جهان اسلام کیست و چه شاخص هایی باید داشته باشد؛ و، دیگران یا همان مخاطبان ِجهان اسلام، در عالم واقع، چه کسی را سخن گوی جهان اسلام می دانند و حاضرند سخن اش بشنوند و پاسخ اش گویند. در این مقام، دو گونه می توان سخن گفت: هنجاری و توصیفی. ازیک سو، می توان انتزاعی و آرمانی سخن گفت و تعیین تکلیف نمود و بدون درنظرگرفتن واقعیّت های عینی جهان، از ویژگی های سخن گوی جهان اسلام سخن راند و بر دیگران وظیفه دانست که از او تبعیت کنند و امّ القرای جهان اسلام اش بخوانند. راه دیگر، البتّه از عالم واقع می آغازد و درصدد برمی آید درک کند که «دیگران» یا مخاطبان ِجهان اسلام، چه کسی را به عنوان سخن گوی جهان اسلام، معتبر می شمارند. بنابراین، می بایست، یک بار به خودِ کشور اسلامی مدّعی سخن گویی دقّت کرد، و یک بار، به دیگریِ جهان اسلام. نگارندگان در این مقاله، ضمن مطرح ساختن پرسش هایی ذهنی و فلسفی، با بهره گیری از نظریه عمومی ارتباطات و با تکیه بر متد روش شناسانه امیک/ اتیک، تلاش می کنند نشان دهند که پاسخ به پرسش چه کسی نماینده و سخن گوی جهان اسلام است، بسیار دشوار است و نیازمند پژوهشی چندزاویه ای است که در آن، می بایست هم از روش های پژوهش توصیفی بهره گرفت و هم از شیوه های میدانیِ پژوهش و متدهای هم پیوند با پژوهش کیفی. کاری است بسی سخت در پاسخ به پرسشی که در آغاز، بسیار سهل و ساده به نظر می آید.
۱۲۹.

نقش گردشگری دینی در دیپلماسی فرهنگی و وحدت جهان اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های روابط بین الملل دوره سوم زمستان ۱۳۹۲ شماره ۴ (پیاپی ۱۰) 61 - 82
تعداد بازدید : ۱۷۱ تعداد دانلود : ۱۲۳
صنعت گردشگری عامل مؤثر در توسعه فرهنگی در سطح ملی، منطقه ای و بین المللی به شمار می رود و در ایجاد صلح و ثبات منطقه ای و بین المللی و افزایش تعاملات علمی، رشد تولیدات اقتصادی، اجتماعی، وحدت جوامع، تحول و تکامل ارزش ها و آداب و سنن مؤثر است. گردشگری به عنوان وسیله ارتباطی و ابزار دیپلماسی فرهنگی، نقش مؤثری در تعامل بین فرهنگ ها ایفا می کند. ازآنجایی که گردشگری می تواند فضایی پدید آورد که صلح میان ملت ها و حفظ و تکریم هویت های فرهنگی هرچه بیشتر صورت پذیرد، این مقاله با هدف تعیین نقش گردشگری دینی در دیپلماسی فرهنگی و وحدت جهان اسلام نگارش شده است تا از این طریق مقدمه ای برای توسعه گردشگری در میان کشورهای اسلامی و به طبع آن ایجاد و تقویت صلح و دوستی و همگرایی فرهنگی از یک طرف و ارتقای همکاری دولت ها در ایجاد و توسعه امنیت و تبادلات فرهنگی به عنوان پیش درآمد همکاری های اقتصادی و سیاسی باشد. در این مقاله نویسنده در پی پاسخ به این سؤال است که نقش گردشگری دینی در دیپلماسی فرهنگی و وحدت جهان اسلام چیست؟ محقق در این مقاله فرض را بر این خواهد گذاشت که گردشگری دینی می تواند نقش مؤثری در دیپلماسی فرهنگی کشورها، همگرایی و وحدت جهان اسلام ایفا کند. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی و با ابزار کتابخانه ای و بانک های اطلاعاتی اینترنتی انجام گرفته شده است.
۱۳۰.

شکل گیری سیاست خارجی در عربستان سعودی: عوامل درونی تاثیرگذار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های روابط بین الملل دوره نهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۳۲) 69 - 106
تعداد بازدید : ۱۶۶ تعداد دانلود : ۱۲۸
با توجه به فضای رقابت آمیز بازار نفت ، تحولات پی در پی  در خاور میانه و منطقه جنوب غرب آسیا، سیاست خارجی عربستان سعودی بنا به دلایل عدیده به ویژه  پس از به قدرت رسیدن  ملک سلمان  و افزایش قدرت بن سلمان ولیعهد پادشاهی، اهمیتی فوق العاده و تاثیر گذار در معادلات منطقه ای پیدا کرده است. تحلیل ریشه ای شکل گیری سیاست خارجی عربستان سعودی کمک مهمی به مطالعات منطقه ای خاور میانه و آسیای جنوب غربی ، و مطالعات سیاسی  جهان اسلام  می کند. سوال محوری این مقاله پیرامون ریشه یابی نحوه شکل گیری سیاست خارجی عربستان سعودی با تاکید بر عوامل داخلی تاثیر گذار می باشد. روش مطالعه، تحلیل محتوای اسناد و داده ها و تکیه بر اسناد و گزارش های مراکز رسمی و نظرات صاحب نظران در موضوع می باشد.   در نتیجه گیری مشخص شده است که عربستان سعودی  در چنبره عوامل متضاد داخلی، بجای ترجیح منافع ملی در دراز مدت ، مستمرا رویکرد افزایش وابستگی به غرب را در سیاست خارجی دنبال می کند.مسئله امنیت و حفظ حاکمیت  خانواده سلطنتی هدف اصلی سیاستگذاران ریاض است و تحقق آنرا صرفا با غوطه ور شدن افزون در تکیه به غرب  می دانند. غرب  و به طور خاص ایالات متحده آمریکا نیز با توجه به منافع اقتصادی و استراتژیک خود در منطقه حامی این رویکرد ریاض است. از آنجا که نقطه توجه ما، بررسی عوامل داخلی است، الگوی جعبه تصمیم سازی محور نظری تحقیق قرار گرفته است. تکیه بر گزارش های  میدانی و محافل بی طرف محور این تحقیق بوده است.
۱۳۱.

دیپلماسی عمومی در سیاست خارجی عربستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست جهانی دوره سوم پاییز ۱۳۹۳ شماره ۳ (پیاپی ۹) 234 - 205
تعداد بازدید : ۱۳۵ تعداد دانلود : ۱۰۲
دیپلماسی عمومی از جدیدترین روش های سنت کهن روابط دیپلماتیک است که سعی دارد افکار نخبگان و عموم مردم جامعه هدف را در جهت منافع ملی کشور به کار گیرنده آن تحت تأثیر قرار دهد. در منطقه آسیای جنوب غربی، عربستان سعودی از مهم ترین کشورهایی است که برای سیاست گذاری و تأثیر گذاری بر اذهان عمومی از دیپلماسی عمومی استفاده می کند. هدف پژوهش حاضر بررسی چگونگی استفاده عربستان از ابزار دیپلماسی عمومی برای دست یافتن به اهداف سیاست خارجی خود است. از این پژوهش در چارچوب نظریه سازه انگاری و با استفاده از روش توصیفی تحلیلی این نتیجه حاصل می شود که عربستان سعودی برای رسیدن به اهدافش در سیاست خارجی با استفاده از ابزارهای دیپلماسی عمومی خود مانند حج، وجود حرمین شریفین، مدارس مذهبی و دانشگاه ها، رسانه های تصویری، که العربیه مهم ترین آن هاست، و همچنین سازمان های اجتماعی و حکومتی مانند سازمان رابط العالم الاسلامی و سازمان بین المللی امداد اسلامی سعی داشته تا خود را به جایگاه رهبری جهان عرب و جهان اسلام برساند و در چندین حوزه جغرافیایی در این زمینه موفق شده است.
۱۳۲.

بازنمایی انتظارات و خواسته های سیاسی - اجتماعی مشارکت کنندگان کشورهای مختلف در راهپیمایی اربعین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات بیداری اسلامی سال یازدهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۲۵) 153 - 176
تعداد بازدید : ۱۲۲ تعداد دانلود : ۱۲۷
پیاده روی اربعین حسینی یک اسطوره بزرگ تاریخی است. خواسته ها و انتظارات شرکت کنندگان کشورهای مختلف جهان اسلام در پیاده روی معنوی اربعین قابل توجه است. در پژوهش حاضر برای پاسخ به سؤال «شما راهپیمایان در این راهپیمایی عظیم علاوه بر ابعاد معنوی چه انتظاراتی دیگری دارید؟» ( مسئله )؛ از روش پیمایش استفاده شده است. ( روش )؛ در روز اربعین چهار نقطه «مرکز کربلا، ورودی های نجف، بغداد و حله» به عنوان محل تجمع و ورودی راهپیمایان، جهت تکمیل ۴۰۰ پرسشنامه انتخاب شدند. شرکت کنندگان کشورهای مختلف در کشور عراق به ۹ انتظار اساسی در بعد انسانی راهپیمایی عظیم، اشاره کرده اند. این موارد انتظار عبارتند از «رفع اختلافات شیعه و سنی در برابر سایر ادیان ۹۲/۹%»، «نابودی اسرائیل و آزادی قدس%۸۹/۶»، «اتحاد شیعه- سنی و مسلمانان جهان %۸۹/۴»، «خروج نیروهای آمریکایی از عراق %۸۷»، «افزایش بعد معنوی راهپیمایی اربعین%۸۰/۱»، «قطع دخالت آمریکا در امور داخلی عراق %۷۸/۲»، «تبعیت پیروان از دستورات مراجع دینی %۶۹/۸» «افزایش رابطه دوستی بین دولت عراق و ایران%۶۸/۸»، «اتحاد کشورهای عربی در برابر سایر کشورها %۶۷/۲»  و «برخورداری کشورهای اسلامی از حق وتو در سازمان ملل متحد %۵۱/۸» لازم است مسئولین امر دو دولت ایران و عراق در مورد خواستههای مشارکت کنندگان تأمل نموده و زمینه لازم را در جهت بازتولید یک فرهنگ مقاومت و اصالت و سرعت بخشیدن بیداری مسلمانان را فراهم نمایند.( یافته ها )؛
۱۳۳.

«شکاف حاکمیتی» در جمهوری اسلامی ایران و بازتاب در سیاست های منطقه ای آن(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: سیاست پژوهی اسلامی ایرانی سال اول زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ 153 - 179
تعداد بازدید : ۲۰۰ تعداد دانلود : ۱۹۷
شکاف حاکمیتی، از مهم ترین آسیب های سیاسی است که می تواند در یک نظام سیاسی به وجود بیاید. این شکاف ها بر اثر عدم وجود یک توافق کلان بر سر منابع قدرت و چگونگی توزیع آن به وجود می آید و برآمده از ناتوانی نخبگان سیاسی در ارائه درکی درست از این مسائل است. از این رو هنگامی که نظامی با این آسیب مواجه است در عرصه های مختلف، چه داخلی و چه خارجی، دچار اشکالات عمده می شود. در جمهوری اسلامی، با وجود ابرگفتمان انقلاب اسلامی در سال هایی نسبتاً طولانی، میان نخبگان سیاسی اجماعی در زمینه های مختلف وجود نداشته یا بسیار کم رنگ بوده است و همین موجب ایجاد خرده گفتمان های گوناگونی شده است. این خرده گفتمان ها در تضاد با یک دیگر راه را بر سیاست گذاری درست بسته و موجبات تشتت در سیاست های داخلی و خارجی را ایجاد کرده است. مقاله حاضر با روش گفتمان، ضمن اشاره به این خرده گفتمان ها به دنبال درک نتایج این شکاف حاکمیتی در سیاست های ایران در منطقه و جهان اسلام است با این فرضیه که: «شکاف حاکمیتی در جمهوری اسلامی ایران، موجب کاهش نفوذ جمهوری اسلامی ایران در منطقه و این موضوع موجب تضعیف جایگاه کشورهای اسلامی همسو و تقویت رقبا می شود.»
۱۳۴.

چشم اندازها (اسطوره ها) و بایسته های تغییرات اجتماعی از منظر گفتمان های اسلام گرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نظریه های اجتماعی متفکران مسلمان دوره پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲ 329 - 353

کلیدواژه‌ها: تغییرات اجتماعی جهان اسلام بیداری اسلامی گفتمان اسلام گرایی جامعه اسلامی تمدن نوین اسلامی مدرنیته اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۶ تعداد دانلود : ۸۵
در گفتمان های اسلام گرا، تغییرات اجتماعی جهان اسلام جهت، معانی و بایسته های متفاوتی به خود گرفته است. این مقاله با استفاده از روش تحلیل گفتمان لاکلا و موفه نظام معنایی خرده گفتمانهای اسلام گرا را در قالب خرده گفتمانهای نوگرا، اصل گرا، و تمدن گرا (با تکیه بر اسناد موجود از سوژه های سیاسی مؤثر در شکل گیری آنها) بررسی نموده و اسطوره و بایسته هایی که هریک برای تغییرات اجتماعی در جهان اسلام ترسیم می کنند را ارائه نموده است. هرچند نشانه بیداری اسلامی به عنوان منبع و جهت این تغییرات در خرده گفتمانهای اسلام گرا مفصل بندی شده با این وجود با توجه به نظام معنایی متفاوت آنها، اسطوره(چشم انداز) و بایسته هایی که هریک برای به ثمر رسیدن آن مطرح می کنند متمایز می باشد. بر اساس دستاوردهای این مقاله اسطوره ای که گفتمان نوگرایی برای این تغییرات ترسیم می کند تحقق «مدرنیته اسلامی»، اسطوره گفتمان اصل گرایی«بازگشت به جامعه اسلامی» (به همان سبک موجود در سنت سلف صالح) و اسطوره تمدن گرایان نیز ایجاد «تمدن نوین اسلامی» می باشد. از آنجا که هیچ یک از این گفتمانها تا کنون نتوانسته اند به عنوان گفتمانی هژمونیک در جهان اسلام مسلط شوند لذا چشم انداز تغییرات اجتماعی در معرض رقابت های گفتمانی قرار دارد. 
۱۳۵.

پیشگامان جامعه شناسی کودکی در ایران: مطهری، شریعتی، فلسفی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نظریه های اجتماعی متفکران مسلمان دوره یازدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ 177 - 206

کلیدواژه‌ها: جامعه شناسی کودکی کودک متفکران مسلمان تعلیم و تربیت جهان اسلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۶ تعداد دانلود : ۱۲۴
پژوهش حاضر به دنبال شناسایی اولین اندیشه ها پیرامون تحلیل اجتماعی و فرهنگی کودک و کودکی در ایران و همچنین شناسایی اولین متفکرانی که به دنبال مطالعه ی جامعه-شناسانه ی کودک و کودکی بودنده اند، می باشد. چنین اقدامی پاسخی در برابر نادیده انگاری سهم جوامع شرقی در فضای علمی جامعه شناسی کودکی در جهان است. رویکرد پژوهش حاضر کیفی تاریخی و با روش تحلیل اسنادی است. نتایج نشان می دهند که با وجود اندیشه های فلسفیِ متفکرانی چون فارابی، بوعلی سینا، ابن مسکویه، خواجه نصیر، غزالی، ملاصدرا، ابن خلدون که پیرامون کودک و کودکی بحث کرده اند، بر اساس جریان ها و وقایع اجتماعی و فرهنگی بخصوص چالش های علما با برنامه های سکولارسازی حکومت پهلوی، کسانی چون مطهری، شریعتی و فلسفی، نگاه مبتنی بر زمینه های اجتماعی و فرهنگی نسبت به کودک و کودکی در ایران را آغاز کردند. آنها در فضای فکری خودشان یک جامعه ی ایده آل را متصور هستند که مهمترین شاخصه آن دین اسلام با محوریت آیین تشیع است. لزوم چنین جامعه ای از نظر آنها وجود کنشگرانی با شخصیت و روحیه ی مذهبی شیعی می باشد، به همین دلیل کودکان از نظر آنها کنشگران بالقوه ای برای جامعه ی ایده ال مورد نظر هستند که باید با آموزش های مذهبی، آماده شوند. به همین دلیل به نظر آنها مهمترین ساختار در جامعه ی فعلی، نظام تعلیم و تربیت است؛ مهمترین کنشگران در جامعه فعلی، کودکان هستند؛ مهمترین متخصصان در جامعه ی فعلی علما و متخصصان دینی و مهمترین نقش ها در جامعه ی فعلی، نقش والدین، مربیان و معلمان به عنوان نیروهای اصلی تعلیم و تربیت کودکان می باشند. بنابراین کودکان و کودکی موضوع مورد تمرکز اندیشه های هر سه متفکران قرار گرفت.
۱۳۶.

آینده پژوهی همگرایی کشورهای اسلامی به روش سناریوپردازی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های جغرافیای انسانی دوره ۵۵ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۱۲۳) 169 - 187

کلیدواژه‌ها: همگرایی واگرایی جهان اسلام کشورهای اسلامی سناریوپردازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۰ تعداد دانلود : ۱۴۹
جهان اسلام گستره جغرافیایی وسیعی است که شامل منطقه جنوب غرب آسیا، آسیای مرکزی، شمال افریقا و بخشهایی از جنوب و جنوب شرق آسیا می شود. بیشینه ساکنان این محدوده وسیع جغرافیایی، پیروان دین اسلام هستند و بر اساس آموزه قرآنی «امت واحده» یا «امت اسلامی» از سایر مناطق جهان متمایز می شوند. جهان اسلام که در سده های نخستین اسلامی در شکل دولت یکپارچه اسلامی به شکلی همگرا و هم افزا، قدرت و تمدن بزرگ و درخشانی را تجربه کرده بود؛ در سده های اخیر، دچار استعمار، ضعف، انفعال، وابستگی، چند دستگی و افتراق شد و با جریانهای ملی گرایی و قوم گرایی در قالب نظام دولت ملت کاملاً تجزیه و دچار واگرایی و گسیختگی سیاسی فضایی شده است. در دهه های اخیر، برخی اندیشمندان، مصلحان و فعالان سیاسی جهان اسلام بر مبنای نظریه امت واحده به فکر همگرایی و وحدت کشورهای اسلامی بوده اند. مسأله اصلی پژوهش این است که آینده های بدیل و سناریوهای مختلف برای همکاری و همگرایی کشورهای اسلامی چیست؟ پاسخ به این مسأله در چارچوب آینده پژوهی و با روش سناریوپردازی اکتشافی و استفاده از تجمیع آراء نخبگانی انجام شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که چهار سناریو برای کشورهای اسلامی قابل ارائه است که سناریو همگرایی کامل و تشکیل دولت یکپارچه اسلامی به عنوان آینده مطلوب، سناریو همگرایی کشورهای اسلامی در قالب کنفدراسیون اسلامی به عنوان آینده مرجح، سناریو همگرایی و تشکیل اتحادیه کشورهای اسلامی به عنوان آینده محتمل و سناریو ادامه وضع موجود و سازمان همکاری اسلامی به عنوان آینده ممکن خواهد بود.
۱۳۷.

تبیین بنیان های واگرایی کشورهای اسلامی و ناکامی اندیشه وحدت اسلامی در دوره معاصر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های جغرافیای سیاسی سال هفتم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۲۷ 38 - 56

کلیدواژه‌ها: جهان اسلام کشورهای اسلامی همگرایی واگرایی امت واحده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۶ تعداد دانلود : ۱۰۷
جهان اسلام که سابقه تاریخی تمدن درخشان در چارچوب دولت یکپارچه اسلامی دارد، در دوره معاصر با فروپاشی نظام خلافت و در مواجه با مدرنیته و نظام دولت ملت، دچار تجزیه و ملی گرایی شد. در سده اخیر، برخی مصلحان و فعالان سیاسی اسلامی متأثر از آموزه «امت واحده»، اتحاد جهان اسلام را برای بازساخت و نوزایی تمدن اسلامی و مقابله با قدرت های سلطه گر غربی مطرح کردند. علیرغم برخی اقدامات انجام شده تاکنون هیچ گونه دستاورد مهمی از اتحاد و همگرایی کشورهای مسلمان مشاهده نشده است. هدف این پژوهش، بررسی ریشه ها و زمینه های اصلی واگرایی کشورهای مسلمان و پاسخ به چرایی ناکامی اندیشه وحدت اسلامی است. پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی و استفاده از داده های کتابخانه ای انجام شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که ابهام مفهومی جهان اسلام، عدم هم تکمیلی اقتصادی کشورهای اسلامی، وابستگی به جهان خارج از اسلام، رقابت و تضادهای ایدئولوژیکی درون جهان اسلام و دخالت قدرت های فرامنطقه ای و جهانی، باعث غلبه قاطع نیروهای واگرا بر نیروهای همگرا شده است.   
۱۳۸.

بررسی پدیده اسلام هراسی و راهکارهای قرآنی مقابله با آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال نهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳۶ 379 - 406

کلیدواژه‌ها: اسلام اسلام هراسی غرب جهان اسلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۵ تعداد دانلود : ۱۳۰
هرچند اسلام هراسی از اصطلاحات تازه ای است که به طور خاص، در زمینه رابطه اسلام و تفکر غرب، تداوم یافته است و به پدیده پیش داوری یا تبعیض علیه اسلام و مسلمانان گفته می شود، ولی مسأله جدیدی نیست؛ چراکه ظهور اسلام با این پدیده توأمان بوده است. در صدر اسلام همواره مخالفان و معاندانی وجود داشتند که به علت به خطر افتادن منافعشان به ستیز با اسلام برمی خاستند و با جدیت و شدت به گونه ای عمل می کردند که ماهیت این دین مبین و مقاصدش را به گونه ای معرفی نمایند که رغبت ها را بزداید و عقول را از توجه به احکام آن منصرف نماید. تاریخ همواره شاهد چنین رفتارهایی در جهت نشان دادن اسلامی ناکارآمد و غیرمنطقی بوده است. سابقه این اصطلاح به دهه ۱۹۸۰ بازمی گردد، اما پس از حملات ۱۱سپتامبر ۲۰۰۱ گستره و عمق آن بیش تر شده است. با نگاهی دقیق تر به رابطه اسلام و تفکر غرب می توان پیشینه تاریخی این مفهوم را در ستیزه های مداوم این دو تمدن فرهنگی یافت، هرچند در تکامل این دو تمدن نقاطی از تعامل نیز وجود داشته اما قسمت غالب تعاملات بر اساس تعارض و بر پایه بی اعتمادی طرفین بوده است. در این پژوهش سعی بر این است که ابتدا تعریفی جامع از اسلام هراسی ارائه شود و پس از آن زمینه ها و عوامل رشد اسلام هراسی در دوران معاصر بررسی و در انتها راهکارهای قرآنی جهت مقابله با این پدیده و تخفیف آثار آن بیان شود.
۱۳۹.

علل درونی گسترش اندیشه تکفیر در جهان اسلام معاصر(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اسلام و مطالعات اجتماعی سال دهم بهار ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۴۰) 101 - 132

کلیدواژه‌ها: جهان اسلام تکفیر سلفی گری خلافت جهاد هجرت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۷ تعداد دانلود : ۲۰۰
اندیشه تکفیر به مسئله سلفی گری و بازگشت به اندیشه و رویه سلف ارجاع داده می شود که از صدر اسلام تاکنون اشخاصی مانند احمد بن حنبل، ابن تیمیه و ابن عبدالوهاب تبلیغ کرده اند و در دوره معاصر گسترش یافته است. هدف این پژوهش بررسی عوامل درونی جهان اسلام در گسترش اندیشه تکفیر است. عوامل درونی، آن دسته از شرایط داخلی جوامع اسلامی هستند که زمینه را برای شکل گیری و گسترش این مفهوم آماده کرده اند؛ بدین ترتیب این پرسش مطرح می شود که چه عواملی در درون جهان اسلام موجب ترویج و گسترش اندیشه تکفیر در دوره معاصر شده است؟ به نظر می رسد اندیشه تکفیر با ایده سازی و جذب مخاطبان به وسیله سازوکار های ارجاع به صحابه اولیه صدر اسلام و با سوء استفاده از برخی ارزش های اسلامی توانستند آنان را از دایره مفاهیم مقدس اسلامی دور ساخته و در ذهن حامیان خود حالتی مشروع و ایدئولوژیک بدهند؛ همچنین تجربه گروه های تکفیری مانند داعش نشان می دهد که اندیشه تکفیر برای مخاطبان مناطقی که با فقر، جهل، ناآگاهی و تفرقه و بی ثباتی مواجه اند جذابیت بیشتری دارد. پژوهش حاضر از روش توصیفی- تحلیلی و نظریه سازه انگاری برای تحلیل مجموعه عوامل درونی دخیل در گسترش اندیشه تکفیر بهره برده است.
۱۴۰.

مطالعه کیفی مولفه های موثر بر پیشرفت جوامع اسلامی مورد مطالعه کشور مالزی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی سال دهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۲۴) 205-230

کلیدواژه‌ها: پیشرفت مطالعات پیشرفت اسلامی جهان اسلام توسعه مالزی سنتز پژوهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶ تعداد دانلود : ۶۷
تحقیق حاضر با هدف مطالعه نظام مند و ارائه فرا ترکیبی از الگوهای نظری و پژوهش های انجام شده با موضوع مطالعه روند پیشرفت مالزی صورت گرفت. روش بررسی این پژوهش کیفی و از نوع سنتز پژوهی است که با روش تحلیل محتوا به کمک فرا ترکیب انجام شده و از نظر هدف کاربردی است. جامعه آماری پژوهش و اصلی ترین منابع گردآوری اطلاعات، پژوهش های متعددی است که در سنوات اخیر در حوزه پیشرفت جوامع اسلامی(مالزی) در داخل و خارج از ایران انجام شده است از مجموع 50 نمونه منابع علمی و مقاله ای که از پایگاه های معتبر داخلی و خارجی مورد مطالعه قرار گرفت متناسب با ارتباط موضوعی داده ها، تعداد 20 نمونه به صورت هدفمند انتخاب 13 مؤلفه پرتکرار فرعی و4 مقوله اصلی شناسایی و در نهایت ۵۶ مفهوم به عنوان مؤلفه های نهایی استخراج شدند. بدین ترتیب پس از مراحل کدگذاری و طبقه بندی دقیق داده ها، نتایج نشان داد: مولفه های موثر بر پیشرفت کشور مالزی عبارتند از: شاخص های اصلی 1- توسعه اقتصادی با زیر مقوله های ؛عدالت اقتصادی، کاهش هزینه ها، بانکداری اسلامی، تجارت آزاد، اقتصاد صنعتی 2- توسعه سیاسی با زیر مقوله های؛ عدالت سیاسی ، رشد دیپلماسی و تعامل با نخبگان 3- توسعه علمی -آموزشی با زیر مقوله های؛ ارتباطات بین المللی، تولید دانش، رقابت جهانی 4- توسعه اجتماعی با زیر مقوله های؛ یکپارچه سازی فرهنگی، عدالت اجتماعی، تقویت سرمایه اجتماعی.واژه های کلیدی: پیشرفت، مطالعات پیشرفت اسلامی، جهان اسلام، توسعه، مالزی، سنتز پژوهی