مطالب مرتبط با کلیدواژه

جهان اسلام


۱۰۱.

واکاوی و تبیین بحران های ژئوپلیتیک جهان اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات بنیادین و کاربردی جهان اسلام سال دوم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۶) 73 - 96

کلیدواژه‌ها: بحران بحران ژئوپلیتیک جهان اسلام مناسبات بین بازیگران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۵ تعداد دانلود : ۶۲۹
جهان اسلام گستره ای وسیع از کشورها با جمعیت متعدد و متنوع است. دارا بودن جمعیت انسانی و نیز منابع جغرافیایی قدرت سبب بروز بحران های متعددی بین بازیگران مختلف در این گستره شده است. در این میان بحران های ژئوپلیتیکی به دلیل پایداری و تداومی که دارند به سادگی قابل حل نیستند از این رو از نوع بحران های درازمدت محسوب می شوند و اغلب باعث بروز درگیری ها و تنش های فراوان بین سازه های انسانی و فضایی می شوند. این مقاله با هدف بررسی بحران-های ژئوپلیتیکی جهان اسلام با روش تحقیق توصیفی – تحلیلی نوشته شده است و اطلاعات مورد نیاز با استفاده از روش کتابخانه ای و با مراجعه به منابع معتبر، کتب مقالات گردآوری گردید. یافته های تحقیق نشان می دهد که بحران ژئوپلیتیک در منطقه جهان اسلام از نوع وضعیتی می باشد که در آن منابع جغرافیایی قدرت به عنوان منبع اصلی منازعه، کشمکش، اختلاف و غیره بین بازیگران در مناسبات فروملی، ملی، منطقه ای و جهانی می باشد. به بیان دیگر بحران ژئوپلیتیک در این منطقه زمانی ایجاد می شود که بازیگران در مناسبات فروملی، ملی، منطقه ای و جهانی خود روی یک یا چند منبع جغرافیایی قدرت با یکدیگر اختلاف داشته باشند و به رقابت با یکدیگر بپردازند. در نهایت نتایج تحقیق نشان می دهد که به صورت کلی بحران های ژئوپلیتیک جهان اسلام ناشی از مناسبات سیاسی بین بازیگران بوده و منابع جغرافیای قدرت را نیز تحت تاثیر قرار می دهد.
۱۰۲.

نسبت «آگاهی»، «هویت» و «قدرت» در مسئله های تمدنی جهان اسلام؛ (بررسیِ ریشه های فقدان «خودمشاهده گری» در میان نخبگان مسلمان)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: علوم سیاسی (باقرالعلوم) سال بیست و چهارم بهار ۱۴۰۰ شماره ۹۳ 73 - 90

کلیدواژه‌ها: خودمشاهده گری نیاز تمدنی جهان اسلام غرب زدگی استعمار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۲ تعداد دانلود : ۲۵۱
این مقاله در پی بیان و تحلیل ریشه های نبود خودمشاهده گری در میان نخبگان جهان اسلام است، اینکه چرا نخبگان مسلمان در حوزه و دانشگاه در مورد نظام نیازها و الگوی مسئله های خود، فکری بومی و پژوهشی مستقل انجام نمی دهند. بدین سان پرسش اصلی در این باره، چرایی و چگونگی غفلت تمدنی ما از خلأها و نیازهای تمدنی خود است. در این پژوهش با رصد کردن برخی از نمونه نیازهای کلان جهان اسلام (مانند موضوع آب، موضوع سلامت، موضوع نظم) و آن گاه طرح دیدگاه های نخبگانی که در معرض پاسخ به چنین سئوالات هستند، خلأهای علمی در میان مسلمانان ریشه یابی و تحلیل می شود. در این مطالعه، غرب زدگی در نگاه به نیازهای نوین تمدنی، نبود جامعه شناسیِ «جهان اسلام»، «شناخت انتزاعیِ نظام مسائل»، سرعت چالش های جهان اسلام و واکنش های دیرهنگام نخبگان، به مثابه عوامل خودفراموشی جهان اسلام و بی توجهی نخبگان به نظام نیازهای خود مطرح گردیده اند. این مجموعه عوامل، موجب ضعف و عقب ماندگی از یک سو و التقاط و بی هویتی از سوی دیگر شده است.
۱۰۳.

ظرفیت های جریان نوصدرایی در احیای دانش اسلامی در جهان اسلام با تاکید بر موسسه بین المللی اندیشه اسلامی (IIIT)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات بیداری اسلامی سال دهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 49 - 74

کلیدواژه‌ها: نوصدرایی موسسه بین المللی اندیشه اسلامی (IIIT) جمهوری اسلامی دانش اسلامی جهان اسلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۷ تعداد دانلود : ۱۸۱
جریان نوصدرایی در اثر تعامل با چالش های دنیای مدرن به نوآوری های جدیدی رسیده است که این روند با ظهور انقلاب اسلامی در ایران مضاعف شده است، لکن نتوانسته تعامل موفق و اثرگذاری مقبولی بر جریان های مؤثر فکری در دنیای اسلام ازجمله موسسه بین المللی مطالعات اسلامی (IIIT) که دغدغه اسلامی سازی دانش و ایجاد تمدن نوین اسلامی رادارند، داشته باشد. ( مسئله ) این مقاله با استفاده از روش سوات (SWOT) که بر چهار محور نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها استوار است، به ارائه راهبردهای چهارگانه در جهت احیای دانش اسلامی در جهان اسلام با استمداد از ظرفیت های جریان نوصدرایی می پردازد. ( روش ) جریان نوصدرایی به لحاظ محتوایی، روش شناسی و الهام بخشی در ایجاد جامع نگری دانشی، ظرفیت های منحصربه فردی برای موسسه داشته و می تواند آن ها را از نگاه اشعری گرایانه و کارکردگرایانِ به لایه های عمیق تر فکری و اندیشه ای رهنمون سازد. از آن سو نیز، جریان موسسه به دلیل پایگاه غربی اش و مقبولیت فراگیرش در جهان اسلام می تواند در بسط و برقراری ارتباط جریان نوصدرایی با نخبگان مسلمان اثرگذار باشد. ( نتایج )
۱۰۴.

دریافت نقش آفرینی انقلاب اسلامی در بازتولید عناصر تمدنی ایران معاصر(مبتنی بر تحلیل مضمونی بیانیه گام دوم انقلاب)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های سیاست اسلامی سال نهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱۹ 12 - 41

کلیدواژه‌ها: تمدن اسلامی بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی ایران جهان اسلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۵ تعداد دانلود : ۲۷۷
تحولات تاریخی ایران معاصر، مصادف با عصر نوین بیداری اسلامی است که شباهت هایی با حوادث دوران شکوفایی اسلام دارد. آنچه در پژوهش حاضر بررسی شده، دریافت عناصر تمدنی جمهوری اسلامی ایران و برشماری تأثیر انقلاب در بازتولید آنهاست. این عناصر مبتنی بر مفاد بیانیه گام دوم مقام معظم رهبری و با تأکید بر حرکت چهل ساله اخیر به نگارش درآمده است. همچنین، پژوهشگران مقاله در راستای شناسایی خصوصیاتی شامل تر کوشیده اند تا ویژگی های لازم در ساخت تمدنی ایران را در پانزده خصوصیت تحصیل شده تبیین کنند. درنهایت، این ویژگی ها در پنج بخش «هویت تاریخی، مقاومت انقلابی، آرمان مهدوی، شکوفایی درونی و فرهنگ معنوی» تلخیص شده اند. رویکرد توصیفی-تحلیلی و روش تحلیل مضمونی استرلینگ، نظام بخش جدول ها و ابزارهای علمی آن است. همچنین، منابع پژوهش مبتنی بر تحقیقات کتابخانه ای آثار مرتبط است. نتیجه آنکه ظهور انقلاب اسلامی ایران با تأثیرگذاری بر تولید یا تقویت مؤلفه هایی چون «تاریخ و سرزمین و زبان، سیاست و حکومت و امنیت، اندیشه و اسطوره و آرمان، علم و عمران، آیین، فرهنگ، رسانه و خانواده»، توانسته نقشی مثبت را دراین باره ایفا کند تا ظرفیت های تمدنی جهان اسلام به طوری محسوس جان یابند.
۱۰۵.

نقش کارکردشناسانه انتظار در همسازی منافع سیاسی مورد نزاع در جهان اسلام

نویسنده:
منبع: جامعه مهدوی سال دوم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۳) 59 - 87

کلیدواژه‌ها: مهدویت انتظار منافع سیاسی همگرایی انسجام جهان اسلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۴ تعداد دانلود : ۱۶۰
این پژوهه با روش توصیفی و تحلیلی در صدد بازنمود اثربخشی انتظار منجی در حل منافع سیاسی مورد نزاع در جهان اسلام است. هدف این نوشتار تلاش برای بهره گیری و کاربست آموزه انتظار در دیپلماسی سیاسی در جهان اسلام است. بررسی های این مقاله مقدمه ای است برای پاسخ دادن به این پرسش که ظرفیت ها و قابلیت های انتظار در مدیریت تعارضات سیاسی در جهان اسلام چیست. آنچه شایان توجه است، این است که این نوشتار «هم گرایی مذهبی در باورداشت آموزه مهدویت»، «تبدیل نرم افزار انتظار به سخت افزار»، «صیانت از هویت تمدنی اسلام» و «مدیریت گسست های سیاسی در جهان اسلام» را از مهم ترین ضرورت های اتخاذ کاربست گفتمان انتظار در دیپلماسی سیاسی در جهان اسلام می داند. نتایج حاصل از تحلیل و ترکیب داده های جمع آوری شده نشان می دهد برون داد کاربست این آموزه عبارت اند از: «نهادینه سازی سیاست برون گرای رشدمحور و بسط محور ایدئولوژیک»، «خلق مسئولیت های فراملی در جهان اسلام» و «بسط کیفی همگرایی سیاسی» که در همسازی منافع سیاسی مورد نزاع در جهان اسلام کارگشا است.
۱۰۶.

تبیین و بررسی محتوایی افشاگری های اقبال در “منظومه مجلس ابلیس”(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال ۲۱ دی ۱۴۰۰ شماره ۱۰ (پیاپی ۹۸) 107-128
تعداد بازدید : ۲۷۷ تعداد دانلود : ۱۲۳
یکی از منظومه های مجموعه ارمغان حجاز، "مجلس ابلیس" نام دارد. منظومه مشهوری از علامه اقبال که عموماً در دروس مقطع کارشناسی ارشد زبان و ادبیات اردو تدریس می شود. در این شعر اقبال به خوبی پرده از دسیسه های پشت پرده نظام ابلیسی علیه مسلمانان برداشته است. تبیین و بررسی محتوایی این منظومه نه تنها مقاصد شوم دشمنان اسلام را بر ملا می کند، بلکه نقاط ضعف مسلمان ها را که در طول سده های مختلف دستاویز مخالفان قرار گرفته و ضربات مهلکی بر پیکره جهان اسلام وارد شده است را نیز به خوبی بیان می کند. در کنار آن تفکرات و فلسفه اقبال نیز به خوبی بیان می شود. هنر علامه اقبال در این است که به خوبی توانسته است موضوعی با این جدیّت را با زبان شاعرانه، به زیبایی بیان کند که خواننده و شنونده مدت ها تحت تأثیر محتوا و فرم آن باقی بماند. یقیناً اقامت اقبال در انگلیس و مطالعه فلسفه و تفکرات حاکم در محافل فکری- فلسفی و سیاسی آن کشور، در اندیشیدن بیشتر او برای پی بردن به مشکلات و معضلات جهان اسلام و عوامل مؤثر در به وجود آمدن آنها مهم ترین نقش را ایفا کرد و در نتیجه او در دوران پختگی فکری خویش، چنین منظومه ای را در کمال زیبایی سرود.
۱۰۷.

آینده پژوهی روند همگرائی و وحدت دنیای اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات سیاسی و بین المللی دوره هفتم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲۳ 1 - 34

کلیدواژه‌ها: همگرایی وحدت اسلامی جهان اسلام آینده پژوهی امت اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۹ تعداد دانلود : ۱۱۳
این پژوهش کوشیده است به ترسیم چالش های درونی و بیرونی وحدت جهان اسلام بپردازد. از این رهگذر، روندهای موجود در جهان اسلام تبیین شده است تا مشخص کنند که آیا وضعیت موجود، حاکی از همگرایی دنیای اسلام است یا واگرایی؟ هدفی که این پژوهش دنبال می کند، این است که بر اساس واقعیت های موجود در نظام بین الملل و روندهای دنیای اسلام، آیا در آینده امکان تحقق وحدت جهان اسلام وجود دارد؟ این پژوهش با استفاده از روش آینده پژوهی، به نتایجی نیز دست یافته است. واکاوی وضعیت موجود در جهان اسلام، حکایتگر آن است که به علت تضاد منافع دولت های اسلامی، حداقل در کوتاه مدت، شاهد وحدت مسلمانان نخواهیم بود و برای برون رفت از این وضعیت باید طرح وحدت دنیای اسلام، ابتدا مورد اجماع نخبگان فکری و حکومتی جهان اسلام قرار گیرد و سپس اقدامات عملی و برنامه های مشترک را جایگزین ترویج خصومت و مهار افراطیگری نمایند.
۱۰۸.

افول و زوال مدل ترکیه در خاورمیانه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات سیاسی و بین المللی دوره هشتم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۲۸ 173 - 198

کلیدواژه‌ها: مدل ترکیه خاورمیانه توسعه اقتصادی دموکراسی جهان اسلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۷ تعداد دانلود : ۱۵۸
نظر به موقعیت ترکیه در منطقه خاورمیانه و تأثیرگذاری این کشور در تحولات منطقه، این کشور از زمان روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه می کوشد جایگاهی مهم تر از قبل برای خود ترسیم نماید. ترکیه با درنظر داشتن اینکه وارث آخرین امپراتوری اسلامی است، کوشیده است دوران صیانت خود در جهان اسلام را احیا نماید. در این راستا، در سال های اخیر الگوی ترکیه را با دو پس سیاسی و اقتصادی به جهان اسلام و به ویژه در خاورمیانه معرفی کرده است. دموکراسی، توسعه اقتصادی، ثبات سیاسی و ایجاد یک نقش مرجعیت سیاسی در اختلافات منطقه ای از جمله شاخص های الگوی ترکیه است که علی رغم کسب توفیق در مراحل ابتدایی، در ادامه با ناکامی های پی درپی مواجه شده است. مسائل داخلی که ترکیه با آن دست به گریبان است، در کنار مسائل منطقه ای و بین المللی در حوزه های سیاسی و اقتصادی باعث شده است مدل مورد نظر ترکیه مانند گذشته جذابیت نداشته باشد و در عمل با شکست مواجه گردد.
۱۰۹.

راهبردهای نظامی و امنیتی رژیم صهیونیستی در رویارویی با مقاومت اسلامی (مورد مطالعه: بحران سوریه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات بیداری اسلامی سال دهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۲۱) 75 - 99

کلیدواژه‌ها: رژیم صهیونیستی جهان اسلام سوریه راهبرد امنیتی راهبرد نظامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۴ تعداد دانلود : ۱۶۰
تحولات سوریه، همواره برای رژیم صهیونیستی از اهمیت برخوردار بوده است. بر همین اساس، از زمان شروع بحران سوریه در سال ۲۰۱۱ تاکنون، رژیم صهیونیستی راهبردهای نظامی و امنیتی گوناگونی را قبالِ این کشور اتخاذ نموده است. ازاین رو، مقالهٔ حاضر درصدد است به این پرسش اساسی پاسخ دهد که «راهبردهای نظامی و امنیتی رژیم صهیونیستی در قبالِ بحران سوریه کدم اند؟» ( مسئله )؛ برای پاسخ به این سؤال، ضمن گردآوری داده ها به شیوهٔ کتابخانه ای، از روش کیفی (توصیفی-تحلیلی) استفاده شده است ( روش )؛ نتیجه آنکه رژیم صهیونیستی پس از عدم اتخاذ راهبردی واحد در آغاز بحران سوریه، از سال ۲۰۱۳ سعی نمود تا علاوه بر ترور فرماندهان مقاومت و بمباران هوایی مواضع ایشان، از گروه های همسو با خود حمایت نموده و از طریق اقناع آمریکا برای حضور جدی تر در سوریه و مذاکره با روسیه، مانع از حضور طولانی مدت ایران در سوریه شود. این در حالی است که از سال ۲۰۱۵، راهبرد گیدئون در دستور مقامات این رژیم قرار می گیرد که بر آمادگی نیروهای ارتش برای حضور در جنگ های نامتقارن، افزایش اشرافیت اطلاعاتی و... استوار است. درنهایت، راهبرد مومِنتوم را دنبال نمود که ج.ا.ایران را به عنوان مهم ترین تهدید پیش روی صهیونیست ها در سوریه شناسایی می نماید. در این راهبرد، ضمن تأکید بر بهبود توان واحدِ اطلاعات نظامی و تجهیز نیروهای نظامی با تسلیحات بهتر، بر تغییر در ساختار ارتش و تشکیل «فرماندهیِ امورِ ایران» تأکید می شود ( یافته ها ).
۱۱۰.

بررسی تأثیر کرونا بر محیط بحران در نظام های سیاسی جهان اسلام با تأکید بر منطقه خاورمیانه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات بیداری اسلامی سال دهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۲۱) 129 - 155

کلیدواژه‌ها: جهان اسلام خاورمیانه حکمرانی بحران کرونا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۹ تعداد دانلود : ۱۷۶
دولت های خاورمیانه به ویژه نظام های پادشاهی همواره با بحران های گوناگون نظیر مشروعیت روبرو بوده اند. بی ثباتی داخلی و ناآرامی های منطقه ای از مظاهر این بحران ها بوده است و بحران کرونا به تعمیق این بحران ها در سطوح گوناگون می انجامد.( مسئله )؛ مقاله حاضر با رویکرد توصیفی-تحلیلی و با گردآوری داده ها از منابع کتابخانه ای و اینترنتی ( روش )، درصدد پاسخگویی به این پرسش است که بحران کرونا چگونه مناسبات قدرت و کیفیت حکمرانی را در نظام های سیاسی خاورمیانه متحول نموده و پیامدهای احتمالی آن کدام است. به نظر می رسد بحران های پیشینی دولت های خاورمیانه تحت تأثیر بحران جهانی کرونا در سطوح اقتصادی، سیاسی و اجتماعی تشدید شده اند و در یک معنا بحران کرونا به تشدید محیط بحران کشورهای خاورمیانه انجامیده است.( فرضیه )؛ به منظور اثبات صحت فرضیه مذکور، مقاله جاری پس از پرداختن به بحران های هویت، مشروعیت، مشارکت، نفوذ و همگرایی در جهان اسلام، شرایط پیش و پس از کرونا را در این جوامع تشریح و تأثیر بحران کرونا را بر ساختارهای داخلی، مناسبات قدرت و تعاملات خارجی این کشورها بررسی می کند. یافته های تحقیق حکایت از آن دارد که بحران کرونا در کنار سایر متغیرها احتمالا به تقویت اقتدارگرایی در نظام های پادشاهی، گسترش گرایشات ناسیونالیستی، تعمیق شکاف دولت-ملت و افزایش شکاف دولت های غنی و فقیر در خاورمیانه می انجامد ( یافته ها ).
۱۱۱.

نقش ژئوپلیتیک جریانات فکری خاص خاورمیانه در امنیت منطقه ای(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای سال دهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۲-۲ (پیاپی ۳۸) 1051 - 1069

کلیدواژه‌ها: امنیت احزاب سیاسی خاورمیانه ژئوپلیتیک جهان اسلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۵ تعداد دانلود : ۱۳۶
سابقه ی گروهای سیاسی و احزاب سیاسی در جهان اسلام، به خصوص در منطقه ی خاورمیانه، ریشه در اندیشه های اسلامی و تعلقات این اندیشه ها در چند صدسال اخیر دارد به طوری که پس از دوره ی عثمانی شاهد تبدیل این اندیشه ها و دگرگونی شان در قال ب اح زاب و گروه ه ای سیاسی هستیم. مهم ترین بخش تحولات خاورمیانه در جهان اسلام رخ می دهد، جهان اسلام در عمل مناطقی از ش مال افریق ا ت ا خاورمیان ه و آسیای مرکزی را شامل می شود که کشورهای اسلامی هستند، کشورهای اسلامی موجود در منطقه در قبل از قرارداد سایکس-پیکو و پایان جن گ جه انی اول در 1918 ت ا قرارداد لوزان در 1921، عملاً بخشی جدانایی پذیر از امپراتوری عثمانی بودند. ولیکن ب ا ورود اندیش ه های ناسیونالیس تی و مف اهیم جدی د ازجمله دولت-ملت، کشور، حزب و... به جهان اسلام روندی جدید در تکامل فکری مسلمانان شکل گرفت. روشنفکران اسلامی و گروه های فکری ناسیونالیستی موجود در خاورمیانه بااینکه شکل گیری شان از ه ر دو نظ ر عقی دتی و سازمان دهی وابسته به غرب بود ولیکن باعث شد برای اولین بار جهان غرب متوجه شود که جهان اسلام چیزی فرات ر از امپراتوری عثم انی است. در ادامه شکل گیری اخوان المسلمین در مصر و گروه های اسلامی در ترکیه، عربستان و ایران نشان داد که جهان اسلام در حال دگرگونی است. ازاین روی در این مقاله سعی شده با تبیین از تکامل ساختاری و کارکردی جریانات فکری و سیاسی آسیب شناسی در قالب یک مدل مفهومی صورت پذیرفته و در ادامه تصویری از عملکرد ژئوپلیتیک این احزاب و جریانات فکری در آینده امنی ت منطق ه ای ارائ ه شود.
۱۱۲.

تحلیل جغرافیایی- حقوقی تروریسم در غرب و جهان اسلام بر اساس آموزه های اسلامی و قواعد حقوق بین الملل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: تروریسم تحلیل جغرافیایی- حقوقی جهان اسلام حقوق بین الملل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۰ تعداد دانلود : ۹۰
تروریسم تفسیری تنگ نظرانه و محدود از قواعد و اصول در قلمرویی جغرافیایی به نفع گروهی خاص و بر علیه دیگران است. تروریسم در خلاء اتفاق نمی افتد بلکه فضامند بوده و در معنای کلاسیک در یک واحد جغرافیایی محلی ملی و یا منطقه ای دست به وحشت آفرینی می زند. پدیده تروریسم و گستره و جغرافیای آن هم در جهان اسلام و هم در غرب تاریخچه و پیشینه طولانی ای دارد. از طرف دیگر منابع حقوق اسلامی و قواعد حقوق بین الملل نیز هر کدام با ادبیات متفاوت به پدیده تروریسم نگریسته اند. سؤال اصلی مقاله حاضر این است که قلمرو جغرافیایی تروریسم در جهان اسلام و غرب در چه مناطق و کشورهایی بوده و این که آموزه های اسلامی و قواعد حقوق بین الملل این پدیده را چگونه تفسیر کرده اند؟ روش تحقیق مقاله توصیفی تحلیلی است که در آن سعی خواهد شد با استفاده از مقالات علمی و پژوهشی و نیز منابع کتابخانه ای به تحلیل و تبیین موضوع پژوهش پرداخته شود. نتایج مقاله نشان می دهد که پدیده تروریسم بر خلاف ادعای رسانه های غربی هم در غرب و هم در جهان اسلام به کم و بیش فراوانی داشته و آموزه های اسلام و حقوق بین الملل نیز هر چند با ادبیات متفاوت این پدیده را محکوم و مجازات هایی را برای عاملان در نظر گرفته اند؛ بنابراین تروریسم محصول فرهنگ و جغرافیایی خاص نیست و این که فتنه ها و سوء استفاده عوامل خارجی بیشتر از انگیزه های داخلی در خیزش آن نقش داشته است.
۱۱۳.

مطالعه تبیینی تئوری انقلاب هانتینگتون در انقلاب تونس (تحلیلی نو بر ریشه تاریخی تحولات 2011)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اسلام و علوم اجتماعی سال سیزدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۶ 217 - 242

کلیدواژه‌ها: انقلاب نظریه هانتینگتون جهان اسلام شکاف اجتماعی تونس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۲ تعداد دانلود : ۱۸۲
مطالعه و تحلیل نظریه انقلاب هانتینگتون با انقلاب تونس از اهداف مهم این پژوهش است. یکی از نظریه هایی که در وقوع انقلاب ها ارائه شده، نظریه توسعه ناموزون و تئوری شکاف هانتینگتون است. تحولات سیاسی و انقلاب تونس براساس نظریه مذکور مورد مطالعه قرار گرفته است. پژوهش حاضر از نوع هدف، تحقیق بنیادی است که به روش کیفی و با استفاده از تکنیک توصیف و تحلیل و با ابزار فیش برداری از منابع کتابخانه ای، اسناد، مدارک و سایت های معتبر علمی انجام گرفته است. نگارنده در این مقاله درصدد پاسخ دهی به این پرسش هست که؛ نظریه هانتینگتون، به چه میزان توانایی تبیین انقلاب تونس را داراست و تا چه اندازه می توان انقلاب تونس را در چارچوب نظریه مذکور تبیین کرد. یافته های توصیفی و تحلیلی پژوهش نشان می دهد، شاخص توسعه اجتماعی و اقتصادی در تونس مطابقت داشته و عدم توسعه سیاسی و بحران در مشارکت سیاسی به عنوان عامل اصلی انقلاب در تونس بوده است. در نتیجه شاخص و نشانه های موجود در نظریه انقلاب هانتینگتون براساس اطلاعات و داده های موجود با انقلاب تونس مطابقت دارد. در نتیجه نظریه انقلاب هانتینگتون دارای سه شاخص توسعه یافتگی اقتصادی و اجتماعی و عدم توسعه سیاسی است. نیاز به مشارکت سیاسی علت اساسی انقلاب تونس بوده و در زمینه توسعه اجتماعی و اقتصادی وضعیت حاکم بر کشور تونس مانع از توزیع و اجرای عادلانه بوده در نتیجه منجر به نابرابری اجتماعی شد. به سخنی دیگر مشکل اقتصادی تونس ریشه در عدم توسعه اقتصادی نداشته؛ بلکه نتیجه شکاف اجتماعی، فساد، رانت و سلطه اقتصادی زین العابدین بن علی و خاندانش بر تونس بود.
۱۱۴.

تبیین رابطه سالخوردگی جمعیت وشاخص های توسعه اجتماعی در کشورهای جهان اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴۸ 1 - 34

کلیدواژه‌ها: سالخوردگی باروری امید به زندگی توسعه اجتماعی جهان اسلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۰ تعداد دانلود : ۱۹۴
پدیده سالخوردگی جمعیت که عموماً بوسیله افزایش در سنین بازنشستگی انداز گیری می شود در تمام جنبه های زندگی جوامع بشری از جمله در ساختارهای سنی، ارزش ها، معیارها و ایجاد سازمان های اجتماعی، تحولات قابل ملاحظه ای به وجود خواهد آورد. هدف از این پژوهش بررسی رابطه بین سالخوردگی جمعیت و توسعه اجتماعی در کشورهای جهان اسلام است. شاخص های تحقیق 49 شاخص توسعه اجتماعی است. نوع تحقیق کاربردی و روش بررسی آن "توصیفی- تحلیلی" است. داده ها و اطلاعات مورد مطالعه از طریق روش اسنادی و کتابخانه ای گردآوری شده است. جهت تجزیه وتحلیل داده ها و ارتباط بین سالخوردگی وشاخص های توسعه اجتماعی از ضرایب موران بهره گرفته شده است. بررسی شاخص های توسعه اجتماعی نشان می دهد کشور قطر دارای بهترین وضعیت از لحاظ این شاخص ها در میان کشور های اسلامی است. در جایگاه بعدی کشور امارات متحده عربی و در نهایت در جایگاه سوم کشور ایران قرار گرفته است. طبقه بندی کشورها بر اساس ضریب همبستگی فضایی بیانگر قرارگرفتن کشورهای امارات و عربستان در طبقه اول (سالخوردگی بالا و توسعه اجتماعی بالا ) و کشورهای آفریقایی گینه- سومالی – چاد در طبقه چهارم (سالخوردگی پایین و توسعه اجتماعی پایین) است. در اکثر کشورهای طبقه چهارم ساختار شکننده بنیان های اقتصادی اجازه توسعه اقتصادی و اجتماعی را به آنها نداده است.
۱۱۵.

نقد و بررسی کتاب تاریخ فرهنگی جهان اسلام (درآمدی برتاریخ فرهنگ و تمدن در دوره اسلامی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال ۲۱ اسفند ۱۴۰۰ شماره ۱۲ (پیاپی ۱۰۰) 259-278
تعداد بازدید : ۳۶۴ تعداد دانلود : ۱۷۲
تدوین و نگارش تاریخ فرهنگی جهان اسلام از سویی نیازمند اشراف بر نظریات و تعاریف فرهنگی، متون ومنابع و نقد و بررسی پیشینه مطالعاتی تاریخ فرهنگی جهان اسلام در حوزه های متعدد فرهنگی و تمدنی آن و از سوی دیگر، نیازمند یک تعریف مشخص و ارائه یک الگوی روشن در فهم مقوله فرهنگ است. تاریخ فرهنگی جهان اسلام به واسطه گستردگی و تنوعی که دارد هنوز بطور جدی مورد توجه قرار نگرفته است. همه نگارش های که بدین مدعا برخاسته اند بخاطر فقدان چنین تعاریف و چارچوب های مشخصی تنها به برخی از زوایای این موضوع پرداخته و از فهم کلیت تاریخ فرهنگی بازمانده اند. این نوشتار با روش توصیفی و تحلیلی به بررسی شکلی و محتوایی کتاب تاریخ فرهنگی جهان اسلام تالیف برومند اعظمی پور پرداخته است. به نظر می رسد، آن چه که در محتوی کتاب مورد توجه نگارنده واقع شده تاریخ فرهنگی و فرهنگ نیست، بلکه تنها بخشی از تاریخ آموزش، ساختار های آموزشی و تاریخ علم در جهان اسلام در دوره مورد نظر بوده است.در نتیجه، نگارنده اثر به دلیل عدم ارائه ی تعریف روشنی از مفهوم تاریخ فرهنگی به رویکرد رایج در نگارش این گونه آثار و اتخاذ نگاه و برداشت متداول از تاریخ علوم و تمدن اسلامی اتکاء دارد. بنابراین تاریخ فرهنگی جهان اسلام به تاریخ علوم و آموزش تقلیل پیدا کرده است.
۱۱۶.

واکاوی مفهومی عنصر «مقاومت در برابر نظام سلطه» در گفتمان جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در فرایند انقلاب اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات انقلاب اسلامی سال هجدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۶۶ ۲۳۰-۲۰۹

کلیدواژه‌ها: انقلاب اسلامی گفتمان انقلاب نظام سلطه جامعه مدرسین جهان اسلام آمریکا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۴ تعداد دانلود : ۹۷
بررسی جایگاه عنصر مقاومت در برابر نظام سلطه و واکاوی مفهومی آن در گفتمان جامعه مدرسین، در طی چهار دهه گذشته از پیروزی انقلاب، مسئله اصلی این پژوهش بود که با کاربست روش تحلیل گفتمان لاکلا وموف انجام گردید. یافته ها نشان داد عنصر مقابله با نظام سلطه، از دهه اول، به عنوان یکی از دال های مورد تأکید، در گفتمان جامعه مدرسین تثبیت شده و این تشکل طی سال های دهه دوم تا چهارم، علاوه بر اهتمام به جلوگیری از اشاعه برخی لغزش های معنایی در فضاهای تصمیم گیری سیاسی و رسانه ای، این عنصر را بدون کاهش دامنه و با برجستگی بیشتر، در ساختار گفتمان خود حفظ نموده است. همچنین بخش فرامحیطی گفتمان جامعه مدرسین، معطوف به گسترش و تقویت گفتمان مقاومت در جهان اسلام و مقابله با اقدامات مخرب نظام سلطه در این کشورها بوده است. این یافته ها مؤید اهتمام فزاینده جامعه مدرسین به حفظ اصالت گفتمان انقلاب اسلامی و ظرفیت های انقلابی آن می باشد.
۱۱۷.

تأثیر واگرایی اقتصادی کشورهای اسلامی بر همگرایی جهان اسلام

نویسنده:
منبع: پژوهش ملل اردیبهشت ۱۴۰۱ شماره ۷۵ 35-56
تعداد بازدید : ۳۶۱ تعداد دانلود : ۱۴۷
یکی از مناطق مستعد برپایی همگرایی، جهان اسلام است که از جنوب شرق آسیا تا غرب آفریقا امتداد یافته است و بیش از پنجاه کشور را در برمی گیرد که در صورت تحقق، نقشی اساسی در قدرت یابی مسلمانان می تواند داشته باشد. یکی از عوامل ایجاد همگرایی بین کشورهای اسلامی اقتصاد است که هم ناشی از پتانسیل غنی و متنوع اقتصادی جهان اسلام است و هم یک ضرورت برای توسعه داخلی این کشورها می باشد. اما علیرغم پتانسیل و ضرورت مذکور، شاهد واگرایی اقتصادی کشورهای اسلامی و در نتیجه ناکام ماندن همگرایی جهان اسلام هستیم که ضرورت شناسایی علل و عوامل اصلی واگرایی اقتصادی کشورهای اسلامی را ایجاب می کند. بنابراین، هدف اصلی این مقاله، با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و براساس چارچوب نظری همگرایی، پاسخگویی به این سوال است که اقتصاد بعنوان یک عامل بنیادین در روابط کشورها، چه تأثیری بر همگرایی جهان اسلام دارد؟ یافته های مقاله نشان می دهد که واگرایی اقتصادی کشورهای اسلامی، یکی از عوامل پایه ای در جلوگیری از شکل گیری همگرایی در جهان اسلام است.
۱۱۸.

استراتژی جمهوری اسلامی ایران در قبال کشورهای محور تحت نفوذ در جهان اسلام از منظر رئالیسم تدافعی(واکاوی بحران عراق و سوریه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات بیداری اسلامی سال یازدهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 99 - 77

کلیدواژه‌ها: جهان اسلام محور تحت نفوذ رئالیسم تدافعی منافع ملی سیاست خارجی ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۵ تعداد دانلود : ۱۹۷
سیاست خارجی ایران در محور تحت نفوذ بعد از بحران در دو کشور عراق و سوریه، بیشتر دارای ماهیتی تدافعی- امنیتی و عمل گرایانه بوده است. اما واکنش های به وجود امده در دو کشور فوق ذکر از طرف دیگر قدرتهای ذی نفوذ این سیاست را به چالش طلبیده است.لذا اتخاذ استراتژی طرح شده برای حل این تناقض ،مسئله طرح شده در این پژوهش می باشد( مسئله ). نگارنده برای اثبات فرضیه ی خود از روش کیفی- تفسیری با رویکرد توصیفی – تحلیلی بهره جسته است ( روش ). بنظر می رسد ایران برای پیشگیری از تغییرات ناخواسته در سیستم موازنه منطقه ای که ممکن است جایگاه فعلی ایران را به مخاطره اندازد و با تاکید بر حفظ منافع ملی، سعی نموده بسیار فعال تر از گذشته در منطقه ی بحران حاضر شده و با بهره گیری از سیاست خارجی تدافعی - امنیتی و در عین حال فعال ، تلاش نموده تا جایگاه منطقه ای خود را حفظ و تثبیت و در مقاطعی تقویت نماید ( فرضیه ) . رویکرد سیاست خارجی ایران نسبت به هر دو بحران فوق ذکر با تاکید بر بیداری اسلامی در این دو کشور ، کاملاًواقع بینانه، عمل گرایانه ، امنیتی و مبتنی بر منافع ملی بوده است (یافته ها ) .
۱۱۹.

تحلیل عرفی شدن در جهان اسلام از دیدگاه آیت الله خامنه ای(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های سیاست اسلامی سال نهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۰ 12 - 42

کلیدواژه‌ها: جهان اسلام عرفی شدن انقلاب اسلامی اسلام سیاسی آیت الله خامنه ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۶ تعداد دانلود : ۹۷
امکان یا امتناع عرفی شدن جهان اسلام از جمله دغدغه های اصلی متفکران مسلمان در قرن معاصر می باشد و برخی از متفکرانی تلاش نموده اند بر اساس آبشخورهای فکری به تبیین این مسئله بپردازند. در راستای اهمیت این امر، این نوشتار با اتخاذ رویکرد توماس اسپرینگز و بر اساس روش تحلیل محتوای کیفی درصدد پاسخ به این سوال اصلی است: «علل بحران عرفی شدن جهان اسلام ناظر بر دیدگاه آیت الله خامنه ای چیست و برون رفت از عرفی شدن جهان اسلام و رسیدن به وضعیت مطلوب چگونه خواهد بود؟». یافته های پژوهش بر نکاتی چند تاکید دارد: یک. در دیدگاه آیت الله خامنه ای عرفی شدن جهان اسلام پدیده ای عرضی و نه ذاتی بوده و این امر، بیشتر تحت تاثیر عوامل ارادی تا غیر ارادی می باشد. از اینرو امکان تغییر وضعیت موجود به وضعیت مطلوب وجود دارد. دو. در این نگاه فراتر از مقام ثبوت، در مقام اثبات کارآمدی نظام سیاسی اسلام مهمترین عامل در جلوگیری و کسترش نفوذ سکولاریسم در جهان اسلام می باشد. در این راستا، وقوع انقلاب اسلامی، تشکیل نظام جمهوری اسلامی و در پیش گرفتن اهداف تمدنی تمدن نوین اسلامی مسیری خلاف روند عرفی شدن جهان اسلام است که تاثیر و تاثرات آن در محیط داخلی و همچنین جریان های اسلام گرا نظیر حزب الله لبنان، الحوثی یمن، و حشد الشعبی عراق می توان دید.
۱۲۰.

بررسی وضعیت انتشار علم در حوزه سلامت در حج و زیارت(مقاله پژوهشی وزارت بهداشت)

نویسنده:
منبع: Journal of Rescue and Relief (امداد و نجات) دوره سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۰(۲۰۱۲ م) شماره ۳ و ۴ (پیاپی ۱۱ و ۱۲)
تعداد بازدید : ۱۱۱ تعداد دانلود : ۸۸
مقدمه: چاپ مقالات در مجلات علمی - پژوهشی که حاصل کارهای تحقیقاتی و داوری آنها قبل از چاپ می باشد، یکی از مهم ترین تولیدات علمی است. انتشار شاخص های علم سنجی که توصیف کننده پژوهش در اجتماعات مختلف علمی است می تواند عنصر مفید و کارآمدی برای مدیریت تحقیق و سیاست گذاری و چگونگی تخصیص بودجه و امکانات در علوم باشد. هدف از این مطالعه بررسی وضعیت انتشار علم در حوزه سلامت در حج و زیارت است. روش ها: این پژوهش در حوزه مطالعات علم سنجی به روش پیمایشی انجام شد. جامعه مورد پژوهش را تمامی مقالات مربوط به حوزه سلامت در حج و زیارت در پایگاهpubmed تشکیل می دهد. تمامی مقالات بر اساس تعداد تولیدات علمی نویسندگان، سازمان ها، کشورها، نشریّات و بر اساس سهم کشورها در تولید علم استخراج گردید. یافته ها : 391 مقاله در این حوزه منتشر شده است که 28 مقاله مروری و فقط 3 کارآزمایی بالینی وجود داشت و بقیه مقالات اصیل پژوهشی بود. سهم ایران فقط 8 مقاله اصیل بود. نتیجه گیری: نتایج این تحقیق نشان دهنده فعالیت کم پژوهشگران داخلی و حتی خارجی در حوزه سلامت در حج و زیارت است. با توجه به اینکه مشکلات و چالش های سلامت در حج و زیارت مختص جهان اسلام و بیشتر در منطقه خاورمیانه است، فرصت مناسبی برای تولید علم و پیشرو شدن کشورمان در تولید علم و فنّاوری در این حوزه خاص است.