مطالب مرتبط با کلیدواژه
۱۲۱.
۱۲۲.
۱۲۳.
۱۲۴.
۱۲۵.
۱۲۶.
۱۲۷.
۱۲۸.
۱۲۹.
۱۳۰.
۱۳۱.
۱۳۲.
۱۳۳.
۱۳۴.
۱۳۵.
۱۳۶.
۱۳۷.
۱۳۸.
۱۳۹.
۱۴۰.
حفاظت
منبع:
مطالعات باستان شناسی پارسه سال ۷ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۲۵
۳۸۸-۳۶۱
حوزههای تخصصی:
مدیریت میراث معماری امروزه با توجه به گستردگی آثار، محدودیت منابع مالی، تهدیدهای ناشی از توسعه و تغییر در مفاهیم و ارزش های اجتماعی، همواره با چالش های فراوانی روبه روست؛ بر این اساس وجود اصولی جامع برای مدیریت یکپارچه و اولویت بندی حفاظت ضروری است. اغلب کشورهای توسعه یافته یا درحال توسعه منطقه در زمینه طبقه بندی آثار میراث فرهنگی غیرمنقول به عنوان ابزاری برای مدیریت و حفاظت به چارچوبی منطقی دست یافته اند، ولی در ایران تاکنون سیاست و رویکردی مستقل در این زمینه ارائه نشده است. این پژوهش سعی دارد ازطریق بازخوانی قوانین اساسی، دستورالعمل های ملی و تجربیات کشورهای حوزه مشترک فرهنگی ایران در شرق و آسیای مرکزی، مفاهیم نظری در زمینه نظام طبقه بندی را توسعه دهد. پرسش اساسی، انواع رویکردها، مراتب طبقه بندی و چگونگی ارزیابی آثار در فرآیند تصمیم گیری کشورهای منطقه است. با توجه به ماهیت موضوع، رویکرد پژوهش کیفی است و با روش مطالعه اسنادی و سندپژوهی، ابتدا سیاست ها و اقدامات، بررسی و نظم دهی شده اند و سپس تحلیل محتوا به صورت توصیفی- تفسیری و تطبیقی انجام گرفته است. براساس یافته های پژوهش، دستیابی به سازوکاری مناسب در زمینه اولویت بندی سطح حفاظت برای اجرای سیاست های یکپارچه به منظور آگاهی بخشی جوامع محلی و مشارکت اقتصادی، احترام به حقوق مالکین خصوصی و تسهیل در تصمیم گیری های آینده از اساسی ترین اهداف طبقه بندی بوده است. طبقه بندی میراث معماری در نمونه های موردی با رویکردی مدیریتی-حفاظتی در یک سامانه مشخص صورت می گیرد. در این فرآیند پس از شناسایی جامع و لیست برداری آثار، براساس معیارهای اهمیت فرهنگی، تاریخی، معماری، ارزش های برجسته و منحصربه فرد بودن، اصالت و یکپارچگی، ویژگی های زیبایی شناختی و درمعرض خطر بودن، توسط شورای مشورتی با حضور مسئولین، متولیان، متخصصان، مالکین و جوامع ذی نفع، ارزیابی و سطح آن ها تعیین می شود. در این کشورها، طبقه بندی، به عنوان ابزاری برای تبیین شیوه مدیریت و سطح حفاظتی آثار درنظر گرفته شده است.
معیارهای حفاظت و مرمت دیوارنگاره های بوم پارچه در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مرمت و معماری ایران سال ۱۲ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۰
۵۶-۴۵
حوزههای تخصصی:
تمامی مراحل حفاظت از آثار تاریخی باید طبق معیارهایی انجام پذیرد که این معیارها در واقع جداکننده صحیح از ناصحیح هستند. برخی از معیارها صورت کلی دارند و برای همه گونه های آثار تاریخی لحاظ می شوند و برخی از آن ها اینطور نیستند و گاهی لازم است این معیارها متناسب با ویژگی ها و شرایط اثر تعبیر و تفسیر شوند. در این راستا، پرسش پژوهش به این صورت مطرح می شود: جهت حفاظت از دیوارنگاره های بوم پارچه در ایران چه معیارهای بنیادین(با چه تعبیر و تفسیری) می توان مطرح نمود؟ لذا در این پژوهش سعی شده است با مرور منشورها، دستورالعمل ها و نظریّه های بین المللی و همچنین بررسی تجربه های حفاظت و مرمّت دیوارنگاره های بوم پارچه در خارج از ایران، معیارهای بنیادین حفاظت از دیوارنگاره های بوم پارچه تبیین گردد تا بتوان با تکیه بر آن، مداخله های صحیحی بر روی دیوارنگاره های بوم پارچه انجام داد. همچنین با توجه به معیارهای پیشنهاد شده با تفسیری متناسب با ویژگی های دیوارنگاره های بوم پارچه، می توان تحلیل صحیحی بر اقدامات حفاظتی و مرمتی سال ها و دوره های گذشته بر روی این گونه آثار داشت. هدف از پژوهش پیش رو، تبیین معیارهای بنیادین حفاظتی دیوارنگاره های بوم پارچه است. در این راستا، تحقیقی کاربردی-توسعه ای با روش یافته اندوزی: الف: مطالعه متون تخصصی. ب: انجام مطالعات و بررسی های میدانی. ج: بررسی و تحلیل نتایج حاصل از مطالعه متون تخصصی و مطالعات میدانی؛ انجام پذیرفته است. با تکیه بر مطالعات انجام شده و همچنین تحلیل آن ها، معیارهای حفاظتی دیوارنگاره های بوم پارچه(شناخت اثر قبل از هرگونه مداخله، حفظ اصالت اثر، حفظ یکپارچگی اثر، توجه به ویژگی دوگانه دیوارنگاره های بوم پارچه، نمایش صحیح اثر) ارائه شده است که برای هر کدام از آن ها، مثال هایی از آثار ایران و پیشنهادهای مرتبط جهت مداخله های مرمتی و نمایش صحیح آثار نیز ارائه شده است. آثار تاریخی در دنیا هم از نظر ماده و فن ساخت و هم از نظر ارزش های مختلف در بستر فرهنگی خلق اثر، تنوع زیادی دارد. به این دلیل در مجامع بین المللی در خصوص معیارهای حفاظتی فقط به کلیات پرداخته می شود. بنابراین در خصوص دیوارنگاره های بوم پارچه به صورت مشخص به ارائه و تفسیر معیارهای بنیادین پرداخته شد.
مطالعه نظام آموزش مهندسی مرمت و احیای بناها و بافتهای تاریخی در ایران
منبع:
آموزش مهندسی ایران سال ۱۵ پاییز ۱۳۹۲ شماره ۵۹
95 - 114
امروزه، با هدف تحقق حفاظت، احیا و تداوم زندگی بناها و مجموعه های فرهنگی تاریخی و نیز تربیت نیروی متخصص مورد نیاز، دوره هایی در سطوح کارشناسی و کارشناسی ارشد در آموزش عالی ایران طراحی شده است که مهم ترین آنها دوره کارشناسی ارشد مرمت بناها و بافتهای تاریخی است. با توجه به سابقه اندک دانشگاههای ایران در برگزاری این دوره، در این مقاله به این پرسشها پاسخ داده شده است که آیا تفاوتها و شباهتهایی در واحدهای درسی دوره یادشده بین برنامه آموزش عالی ایران و سایر دانشگاههای معتبر جهان وجود دارد؟ آیا پیشرفتهای اخیر جهانی دانش مرمت، تغییراتی را در آموزش عالی این دوره ایجاد کرده است؟ روش به کارگرفته شده مبتنی بر مطالعه تطبیقی بین اهداف، مواد درسی و واحدهای آموزشی این دوره در دانشگاههای ایران و چند نمونه از دوره های مشابه و با سابقه در اروپا و آمریکاست که در این خصوص از منابع مکتوب و کتابخانه ای استفاده شده است. نتایج این مطالعه تطبیقی بیانگر تفاوتهای معنادار در اهداف تعریف شده دوره ها، تفکیک عرصه های مرمت بناهای تاریخی و مرمت بافتهای تاریخی، توجه به شناخت آثار تاریخی و نقش علوم تجربی مرتبط در حفاظت و نیز توجه به ماهیت میان دانشی مرمت است.
آسیب شناسی و ارائه الگوی آموزش درس طرح مرمت و احیای بنا های تاریخی فرهنگی در دوره کارشناسی
منبع:
آموزش مهندسی ایران سال ۱۱ زمستان ۱۳۸۸ شماره ۴۴
131 - 151
حفاظت و احیای اماکن فرهنگی تاریخی مهارتی میان رشته ای است که نیازمند دانسته های متنوعی از دیگر تخصصهای مهندسی و هنر و علوم اجتماعی است. به همین دلیل، آموزش این رشته دارای ابعاد گوناگون و پیچیدگیهای خاصی است. میراث غنی تاریخی و فرهنگی سرزمین ایران، چه از نظر تعداد و چه از نظر تنوع و کیفیت، اهمیت تدوین و رعایت استانداردهای حرفه ای و نظام ترویجی و آموزشی متناسب با آن را دوچندان می کند. از آنجایی که بخش عمده ای از این نظام در قالب برنامه های آموزش عالی در دانشگاهها تنظیم شده است، و با توجه به کاستیهای موجود در زمینه تربیت نیروی متخصص و حرفه ای که تبعات جبران ناپذیری را به همراه دارد، در این مقاله تلاش شده است تا با آسیب شناسی بخشی از دروس ارائه شده در برنامه دوره کارشناسی مرمت و احیای بناهای تاریخی، الگوی اصلاح شده آن نیز ارائه شود
آسیب شناسی ضابطه اختصاصی سطح اشغال و جانمایی ساختمانی برای بافت تاریخی شهر رشت(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
طی دهه های اخیر ساخت وسازهای جدید در محدوده بافت تاریخی شهر رشت عموماً بدون توجه به الگوهای تاریخی جانمایی ساختمانها در پلاکهای شهری مرتبط صورتگرفته که این امر آسیبدیدگی شدید این بافت را در پی داشته است. درحالحاضر برای نخستین بار «ضابطه اختصاصی بافت تاریخی شهر رشت» در حال تهیه است که در صورت تصویب در طرح تفصیلی این شهر گنجانده خواهد شد. در این ضابطه علاوه بر موضوعات دیگر، بهطور مشخص به موضوع «سطح اشغال» و «نحوه استقرار ساختمان» پرداخته شده است. پژوهش حاضر تلاشی در راستای نقد و اصلاح ضابطه مورد اشاره بر مبنای مطالعات گونه-ریختشناسی است و تداوم الگوهای بومی این بافت را در ساختوسازهای جدید دنبال میکند. در پژوهش حاضر با رجوع به عکسهای هوایی مربوط به سال 1335، 1355 و 1401 شهر رشت و نقشهها و اسناد مرتبط، تلاش گردید تا الگوهای تاریخی مورد استفاده در تعیین شکل ردّ پای ساختمانهای مسکونی آن بررسی گردد. در این بررسی وضعیت خانههای قاجاری سال 1335 با خانههای جدید تا سال 1401 مقایسه شد و در مجموع 305 خانه مورد بررسی قرار گرفتند. متغیرهای مورد بررسی شامل الگوهای متداول نحوه استقرار ساختمانی، اندازههای متداول طول و عرض و نسبت عرض به طول تودههای ساختمانی، عمق حیاطها و نیز درصد سطح اشغالهای متداول در بافت تاریخی این شهر بوده است. پژوهش حاضر حاکی از آن است که ضابطه جدید به جای تداوم الگوهای تاریخی بافت، می-کوشد تا الگوهای جدید آن را تثبیت نماید. در ادامه بر مبنای یافتههای پژوهش، برخی توصیهها و نکات اصولی جهت لحاظشدن در ضابطه جدید، تعیین ردّ پای ساختمانی برای اعمال در محدودههای تاریخی ارزشمند شهر رشت بیان میگردد که انتظار میرود به هماهنگی ساختوسازهای جدید و قدیم در محدودههای تاریخی ارزشمند این شهر از لحاظ شکل و هندسه ردپای ساختمانی، کمک نماید.
توسعه ی چارچوب برنامه ریزی حفاظت از محوطه ی میراث جهانی منظر فرهنگی میمند(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
از ابتدای قرن بیستم میلادی حفاظت از منظر و به طور ویژه منظرهای فرهنگی در دو بعد عملی و نظری با چالش های مدیریتی فراوانی روبرو بوده است. گستره و پیچیدگی قلمروی منظرهای فرهنگی را می توان از اصلی ترین دلایل این پیچیدگی برشمرد. با این حال بخشی از این چالش ها در طی دهه های اخیر با طرح «رویکرد منظرین» در حفاظت پاسخ داده شدهاند. البته در بسیاری موارد بهویژه در کشورهای جهان جنوب از جمله ایران که به نوعی وارد کننده ی مفاهیم مرتبط با منظر و منظر فرهنگی هستند، رویکرد های مدیریتی منظر به خوبی تبیین و پیاده سازی نشده اند؛ یعنی دسته بندی منظر فرهنگی به محدوده های جغرافیایی ای در این بخش از جهان اطلاق شده است؛ اما چگونگی مدیریت آن ها به صورت جدی موضوع بحث و گفت وگو نبوده است. از این رو مقاله ی حاضر، به عنوان یک مقاله ی موردپژوهی، به دنبال پرسش از چگونگی چارچوب بهینه ی حفاظت از منظرهای فرهنگی به طور کلی و همچنین کاربست آن در زمینه ی محوطه ی میراث جهانی میمند به طور ویژه است. در این راستا با بهره گیری از روش کیفی و از طریق راهبردهای استدلال منطقی و تفسیری- تاریخی و همچنین مطالعات کتابخانه ی و میدانی، ابتدا چارچوب های اصلی برنامه ریزی حفاظت از منظرهای فرهنگی ارائه شده توسط یونسکو، بنیاد پارک ملی آمریکا، سازمان حفاظت از محیط زیست و کنوانسیون منظر اتحادیه اروپا و همچنین فرایند کنونی حفاظت از محوطه ی میراث جهانی منظر فرهنگی میمند واکاوی و در نهایت از مجموع آن ها و البته با توجه به شرایط زمینه چارچوب بهینه ی حفاظت از مناظر فرهنگی به منظور پیاده سازی در میمند پیشنهاد گردیده است.
بهره گیری از سرمایه اجتماعی در راستای حفاظت معنامحور مکان های تاریخی- فرهنگی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
ارزش مکان های تاریخی فرهنگی منحصر در ویژگی ها و ارزش های کالبدی نیست، بلکه روابط و ارزش های اجتماعی را نیز شامل می شود که نقش مهمی در شکل گیری معانی و ماندگاری آن ها دارد و نیازمند حفاظت و توجه به رویکردهای میان رشته ای در این مسیر است. در این میان یکی از موانع اصلی حفاظت معنامحور، ارتباط اندک و حتی تعارض منافع میان ذی نفعان مختلف است که حکایت از سرمایه اجتماعی پایین در امر حفاظت دارد. هدف از این مقاله تبیین چگونگی هدایت سرمایه های اجتماعی به عنوان مفهوم و پدیده ای میان رشته ای در راستای حفاظت معنامحور مکان های تاریخی فرهنگی است که به روش توصیفی و تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه ای و اسنادی انجام شده است. یافته ها حاکی از آن است که توانمندسازی ساختارهای اجتماعی و تقویت سرمایه اجتماعی در راستای حفاظت، با استفاده از ظرفیت های ارتباطی نهفته در مکان های تاریخی فرهنگی به ویژه در مقیاس محله های شهری و با رویکردهای میان رشته ای قابل تحقق است. بر اساس چارچوب ارائه شده، تقویت بعد شناختی سرمایه اجتماعی و شبکه معانی مشترک محیطی شامل چهار دسته معانی عاطفی، فرهنگی، اجتماعی و عملکردی، موجب ظهور و ارتقای ارزش های اجتماعی شامل حس تعلق و حس تعهد، حس تعاون و حس اثرگذاری می شود که در نهایت می تواند موجب فعال شدن سرمایه اجتماعی در امر حفاظت و تقویت بستر ارتباطی مکان مند در یک روند چرخه ای شود. در این راستا اقداماتی شامل آگاهی بخشی فرهنگی، حفظ مطلوبیت حسی و خاطره انگیزی محیط، تداوم سنت ها، توسعه و ارتقای کیفیت مکان های تعاملات اجتماعی و حمایت از کسب وکارهای محلی مورد نیاز است.
ارزیابی سیاست های فرهنگی پس از انقلاب اسلامی در حوزه حفاظت از میراث فرهنگی (با تاکید بر میراث مستند و مکتوب)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات فرهنگی و ارتباطات سال ۱۹ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۷۳
67 - 93
حوزههای تخصصی:
هدف این مقاله ارزیابی سیاست های مصوب و اجرا شده در حوزه میراث فرهنگی به ویژه میراث مستند و مکتوب پس از انقلاب اسلامی است. برای ارزیابی سیاست های کلان حوزه میراث فرهنگی از مدل هاولت و رامش استفاده شده و اطلاعات لازم با استفاده از روش اسنادی و مصاحبه با خبرگان جمع آوری شده است. جامعه آماری، قوانین و سیاست های بالادستی جمهوری اسلامی ایران شامل: ۱- برنامه های توسعه پنج ساله اول تا ششم، ۲- قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ۳- سند چشم انداز ایران در افق 1404، ۴- سند اصول سیاست فرهنگی کشور بود. ملاک ارزیابی سیاست ها در این پژوهش، کارایی و اثربخشی بود و پژوهش به دنبال پاسخ این سوال بود که سیاست های جاری جمهوری اسلامی توانسته اند اثر مطلوبی بر حفظ میراث فرهنگی به ویژه میراث مستند و مکتوب کشور داشته باشند؟ یافته های پژوهش حاکی از آن بود که وضعیت فعلی حفاظت از میراث فرهنگی به ویژه «میراث مستند و مکتوب» در سیاست گذاری فرهنگی کشور، وضعیت مطلوبی نیست به طوری که می توان گفت میراث فرهنگی در سیاست های کلان کشور، مترادف با «بناهای قدیمی» و «اشیاء عتیقه»(غیرمکتوب) در نظر گرفته شده است و اکثر مصوبات قانونی برای حفاظت از این نوع میراث به تصویب رسیده اند.واژگان کلیدی: ارزیابی، حفاظت، سیاست گذاری فرهنگی، میراث فرهنگی، میراث مستند و مکتوب.
توصیه های طراحی نما برای ابنیه نوساز واقع در حریم خانه های قاجاری ارزشمند شهری استان گیلان(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
باغ نظر سال بیستم اسفند ۱۴۰۲ شماره ۱۲۹
33 - 44
حوزههای تخصصی:
بیان مسئله: با وجود تأکیدات قانونی مکرر، طی چند دهه اخیر، ساخت و سازهای جدید در بافت های تاریخی شهرهای استان گیلان عموماً بدون رعایت هماهنگی لازم با معماری تاریخی این شهرها انجام شده که درنتیجه آن وحدت و یکپارچگی کالبدی این بافت ها به شدت مخدوش شده است. این پژوهش به این مسأله می پردازد که برای آنکه ساخت وسازهای جدید در حریم خانه های قاجاری ارزشمند شهرهای استان گیلان در هماهنگی با این آثار طراحی شوند، رعایت چه خصوصیاتی در طراحی نمای آنها توصیه می شود.هدف پژوهش: این پژوهش می کوشد تا به عنوان گامی در راستای تدوین ضابطه طراحی نما، برخی توصیه ها و احکام طراحی را که به نظر می رسد به حصول سازگاری بصری بین نمای ابنیه نوساز با ابنیه تاریخی مجاور کمک می کنند، تدوین کند. روش پژوهش: این پژوهش از ترکیبی از راهبرد تفسیری-تاریخی و استدلال منطقی استفاده می کند. داده های پژوهش از منابع آرشیوی و بازدید میدانی، شامل مجموعه ای از 74 خانه قاجاری ارزشمند واقع در شهرهای رشت، لاهیجان، لنگرود، انزلی، املش و رودسر گردآوری شده است.نتیجه گیری: با نگاه به ضوابط بالادستی حفاظت از بافت های تاریخی کشور و با مبنا قراردادن طبقه بندی سمس و درنظرگرفتن واقعیات محدوده پژوهش، رویکردهای طراحی قابل قبول در مورد ابنیه میان افزا برای محدوده پژوهش شامل «تکرار عین به عین» و «ابداع در چارچوب سبک مورد نظر» انتخاب شد. رویکرد «ارجاع دادن انتزاعی» نیز به صورت محدود مجاز در نظر گرفته شد. با بررسی خصوصیات هویت بخش در آثار معماری مورد مطالعه، سرفصل های مورد توجه در راهنمای طراحی نما شامل هشت عنوان تعیین شد: ابعاد کلی نما؛ ترکیب بندی کلی نما؛ بازشوها؛ بام؛ فضاهای نیمه باز؛ دروازه ها؛ مصالح، رنگ بندی و تزیینات؛ و دیوار محوطه. در پایان، احکام طراحی نما شامل 20 حکم و توصیه تدوین و ارائه شد.
محافظت از منظر طبیعی روستا، محافظت از شاخص مکان ساز در فرایند توسعه(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
گردشگری فرهنگ دوره ۵ بهار ۱۴۰۳ شماره ۱۶
52 - 55
منظر طبیعی ادراک انسان از طبیعت است و منظر روستایی به عنوان یکی از اقسام منظر، طبیعی ترین و پرمعناترین شیوه سکونت انسان در طول تاریخ و نمونه کامل ارزش گذاری انسان بر منظر طبیعی است و تأثیرپذیری این دو منظر از هم انکارناپذیر است. در این پژوهش نقش حفاظت از منظر طبیعی روستا به عنوان شاخصه مکان ساز، در فرایند توسعه روستایی مورد پرسش واقع شده است. روش تحقیق، مطالعه کتابخانه ای در بخش مبانی نظری، بررسی تأثیرگذاری فرایند توسعه بر منظر طبیعی روستاها، از طریق مشاهدات میدانی در سه روستای شهرستان کوهدشت شامل پای آستان، سرخ دم لکی و ابوالوفا و شهر درب گنبد بررسی شده و نوع پژوهش انتقادی است. نتایج بررسی ها نشان داد، به دلیل عدم توجه به مکان و شاخص های مکان ساز در طرح های توسعه، منظر طبیعی و درنهایت نقش مکان سازی آن با دگرگونی مواجه شده و موجب غفلت از نقش فرهنگی عناصر طبیعی در زمینه های مختلفی چون مسکن و ارتباطات، مداخلات بدون برنامه و بی توجه به بستر طبیعی، برهم زنی سه گانه منظر و ... شده است. در این یادداشت سعی شده تا آسیب شناسی وضعیت حاصل از عدم حفاظت از منظر طبیعی به عنوان مؤلفه مکان ساز در روند توسعه روستاهای مذکور مورد بررسی قرار گیرد.
نقش ترویج دانش بومی حفاظت از محیط زیست در کشاورزی پایدار
منبع:
جغرافیا و روابط انسانی دوره ۷ بهار ۱۴۰۳ شماره ۲۴
240 - 251
حوزههای تخصصی:
عدم موفقیت کشورها در نیل به توسعه پایدار لزوم توجه به مشارکت مردم محلی و اهمیت و ارزش دانش بومی و محلی آنان را دو چندان ساخته است. بنابراین در سال های اخیر دانشمندان و برنامه ریزان محیط زیستی بدین نتیجه رسیده اند که یکی از راه های مهم و مؤثر برای کاهش چالش های محیط زیستی و مقابله با آنها، بومی سازی فناوری های مدرن و همچنین احیا و استفاده از روش ها و دانش های بومی هر منطقه جغرافیایی است. در این مقاله با استناد به منابع کتابخانه ای و اینترنتی و بر مبنای ادبیات نظری موضوع، ضمن تشریح ویژگی های دانش بومی (استوار بودن بر پایه تجربه، جنبه کاربردی داشتن، سازگاری با محیط و فرهنگ بومی) اهمیت و جایگاه دانش بومی در فرایند توسعه و بخش کشاورزی (از طریق هم افزایی اثربخشی، بهره وری، سازگاری و توسعه) تشریح شده است و با اشاره به چالش های بکارگیری دانش بومی، استراتژی های مقابله با این چالش ها را نیز بحث شده است. عدم موفقیت کشورها در نیل به توسعه پایدار لزوم توجه به مشارکت مردم محلی و اهمیت و ارزش دانش بومی و محلی آنان را دو چندان ساخته است. بنابراین در سال های اخیر دانشمندان و برنامه ریزان محیط زیستی بدین نتیجه رسیده اند که یکی از راه های مهم و مؤثر برای کاهش چالش های محیط زیستی و مقابله با آنها، بومی سازی فناوری های مدرن و همچنین احیا و استفاده از روش ها و دانش های بومی هر منطقه جغرافیایی است. در این مقاله با استناد به منابع کتابخانه ای و اینترنتی و بر مبنای ادبیات نظری موضوع، ضمن تشریح ویژگی های دانش بومی (استوار بودن بر پایه تجربه، جنبه کاربردی داشتن، سازگاری با محیط و فرهنگ بومی) اهمیت و جایگاه دانش بومی در فرایند توسعه و بخش کشاورزی (از طریق هم افزایی اثربخشی، بهره وری، سازگاری و توسعه) تشریح شده است و با اشاره به چالش های بکارگیری دانش بومی، استراتژی های مقابله با این چالش ها را نیز بحث شده است.
مطالعه ساختاری و حفاظت و مرمت یک در دولنگه چوبی متعلق به ایوان شاهنشین خانه سوکیاس اصفهان
حوزههای تخصصی:
درهای چوبی در معماری ایرانی اهمیت ویژه ای دارند. حفاظت و مرمت این گروه از آثار مستلزم شناخت ساختار آن ها است. این پژوهش با ارائه گزارش مرمت و حفاظت در چوبی دو لنگه متعلق به ایوان شاه نشین خانه سوکیاس اصفهان روند انجام مطالعات ساختارشناسی و آسیب شناسی این در چوبی را نیز نشان می دهد در فرآیند صورت گرفته ابتدا آسیب شناسی اولیه اثر از طریق سنجش اسیدیته، رنگ سنجی سنجش درصد رطوبت تعادلی گونه شناسی و طیف سنجی مادون قرمز تبدیل فوریه صورت گرفت سپس با در نظر گرفتن اصول و مبانی مرمت و زیبایی شناسی این نوع از آثار اقدامات لازم از جمله اسیدزدایی پاک سازی بازسازی موزون سازی و غیره طراحی و اجرا شد. نتایج به دست آمده از مطالعات ساختار شناسی نشان داد که برای ساخت این اثر از چوب چنار استفاده شده و رطوبت تعادلی آن استاندارد است. در مطالعات آسیب شناسی ذیل آسیب های فیزیکی می توان به واکشیدگی تغییرات رنگی و ساییدگی ناشی از تأثیرات گردو غبار در سطح اثر اشاره کرد. بافت اسیدی شواهد هوازدگی نیز از جمله آسیب های شیمیایی شناسایی شده بودند آسیب های ناشی از حمله حشرات نیز به شکل حفرات متعدد در سطح اثر قابل مشاهده بودند. شواهدی از سوختگی نیز در قسمت پایینی لنگه چپ در وجود دارد که ذیل آسیب های شیمیایی مورد توجه است برای مرمت و حفاظت این در از روش پاک سازی پر کردن مفقودیها و ترک ها آفت زدایی و اسید زدایی استفاده شد.
طرح حفاظت و مرمت کتیبه اورارتویی سقین ،دل ورزقان آذربایجان شرقی ایران
حوزههای تخصصی:
هدف از انجام این پژوهش بررسی نحوه حفاظت مرمت و استحکام بخشی اثر و پیشنهادهای قابل اجرا برای بهبود شرایط نگهداری و پایدارسازی کتیبه و به تبع آن محوطه تاریخی سقین دل است. کتیبه سقین دل یکی از آثار مهم سنگنوشته های دوران اورارتویی در شمال غرب ایران است که قدمت آن به ۲۷۵۰ سال قبل باز میگردد این کتیبه در سال ۱۳۳۰ ه.ش در جوار روستای سقین دل و در ذیل یک مجموعه محوطه باستانی کشف شده است. کتیبه های سنگی دسته ای از آثار هستند که عموما در محیط باز قرار دارند و مستعد تخریب و فرسودگی هستند. پیش از این در رابطه با این کتیبه مطالعات ساختار شناسی آسیب شناسی و شناخت وضعیت موجود انجام نشده بود. نتایج حاکی از اولویت بخشی به مبحث پایدارسازی و تثبیت اضطراری برای جلوگیری از سقوط کتیبه انجام اقدامات عملی برای تداوم حفاظت از آن و در نهایت انجام حفاظت پیشگیرانه است. با توجه به این که کتیبه در فاصله حدود ۲ کیلومتری روستای سقین دل است مواردی از قبیل (۱) ایجاد مشارکت مردمی در امر حفاظت (۲) بهبود شرایط گردشگری منطقه و کاهش حفاریهای غیر مجاز به سبب افزایش تعداد بازدید کنندگان (۳) ساخت جاده از روستا تا نزدیکی محوطه (۴ محوطه سازی و تعیین مسیر حرکت تا رسیدن به پای کتیبه (۵ اجرای راه پله سنگی طبیعی (۶) طراحی و ساخت تابلوهای راهنما و اطلاعات اثر (۷) احیاء پوشش گیاهی دره هم جوار کتیبه مهمترین پیشنهادهای اجرایی هستند.
گزارش عملیات حفاظت و مرمت نعلین کعبه موزه فرش ایران
حوزههای تخصصی:
نعلین کعبه موزه فرش ایران یک جفت کفش فلز آلیاژ مس اثر استاد پرویز تناولی در فضای روباز است. این اثر به عنوان جزیی از یادمان کعبه در سبک ساده گرایی مینیمالیسم در محوطه موزه فرش ایران ساخته شده است. اندازه نعلین در مقیاس واقعی خلق شده است. روی سطح نعلین به وسیله شیارهای ریز و ظریفی به منظور القای حس زیبایی شناسانه و جلوی بصری بافت دار شده است. همچنین یک پاتین هنری تیره رنگ بر روی سطح اثر توسط هنرمند ایجاد شده است داخل نعلین محل تجمع گرد و غبار خس و خاشاک فضای سبز محیط پیرامون بوده است. علاوه بر این طی سالیان متمادی و ارتباط با زمین تحت تاثیر شرایط جوی مانند بارندگی های سالیانه اختلاف دمای در فصل مختلف سال و آلاینده های محیط شهری همچون بارانهای اسیدی قرار گرفته است. سطح نعلین با محصولات خوردگی سبز رنگ و رسوبات کربناتی شکل مخدوش شده است. همچنین در رسوبات سبز رنگ یون کلر به عنوان عامل بیماری برنز به حضور نانتوکیت و هیدروکسی کلریدهای مس همچون آتا کامیت پارا تا کامیت کلینو آتاکامیت و بوتالاکیت با خوردگی فعال آلیاژهای مس مرتبط می باشد. هدف از این عملیات حفظ پایداری و جلوگیری از قرارگیری بیشتر در برابر عوامل آسیب رسان محیط شهری تعریف شده است. به منظور ارزیابی و مستندنگاری وضعیت موجود اثر عکس برداری دیجیتال در مقیاس ماکروسکوپی و میکروسکوپی صورت گرفته است. به منظور پاکسازی و حذف رسوبات سطحی از روش های مکانیکی توسط اسکالپ و دستگاه التراسونیک بهره گرفته شده و از روش ضمادگذاری برای حذف رسوبات حجیم از محلول نمک راشل و اسید کلریدریک ۲ به صورت موضعی کنترل شده و محدود استفاده شد. به منظور ایجاد بازدارندگی سطح از محلول ۳ BTA و به عنوان پوشش دهنده سطحی اثر از محلول اپوکسی پلی آمید استفاده شده است.
مفهوم شناسی هویت در حفاظت از آثار تاریخی فرهنگی برمبنای تحلیل محتوای اسناد بین المللی مرتبط(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
اثر دوره ۴۴ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۱۰۱)
312 - 330
حوزههای تخصصی:
هویت ازجمله مفاهیمی است که دارای گستره معنایی وسیعی در علوم انسانی است و در بیشتر شاخه های مختلف علوم انسانی ازجمله روان شناسی، جامعه شناسی و فلسفه مورد مطالعه پژوهشگران است. اهمیت این موضوع از آن جهت است که نمی توان فرد یا شیئی را یافت که فاقد هویت باشد. بر این اساس مقاله حاضر نتایج حاصل مطالعات انجام شده با چهارچوب نظری هویت اجتماعی، شاخه علوم اجتماعی در اسناد بین المللی مرتبط با حفاظت و مرمت آثار تاریخی فرهنگی است. در این پژوهش روش پژوهشی تحلیل محتوا انتخاب شد تا بتوان تعداد زیادی از اسناد مرتبط را تحلیل کرد. اسناد مورد بررسی 28 سند بین المللی مربوط به سال های 1969 تا 2023 است. به منظور مفهوم شناسی هویت و رابطه آن با حفاظت و مرمت آثار تاریخی فرهنگی، متن اسناد به صورت دقیق مطالعه و سپس کدگذاری و مقوله بندی شدند. این امر کمک میکند موضوعات مربوط به مفهوم هویت دقیق تر و سریع تر استخراج و تحلیل شوند. نتایج تحلیل محتوای انجام شده در این اسناد، در دو شاخه اصلی تعریف هویت و رابطه هویت و حفاظت طبقه بندی شدند؛ همچنین نتیجه مطالعات در این پژوهش بیان می کند که بین حفاظت - مرمت ویژگی های هویتی اثر رابطه دوسویه برقرار است؛ زیرا هریک بر دیگری تأثیر می گذارند، بنابراین با شناخت ویژگی های هویتی اثر و تعریف آن می توان از آن به عنوان ابزاری برای تعیین خط مشی حفاظت و مرمت آثار تاریخی فرهنگی استفاده کرد.
استفاده از ملاط های بهینه شده با مواد دورریز در تثبیت بدنه و کف قبور موزه عصر آهن تبریز(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مرمت و معماری ایران سال ۱۳ بهار ۱۴۰۲ شماره ۳۳
21 - 42
حوزههای تخصصی:
ملاط های پایه آهکی به دلیل ویژگی های قابل قبولی که نسبت به رطوبت دارند؛ از دوران گذشته در امر حفاظت و مرمت بسیار مقبول بوده اند. در این میان، مشکل رطوبت صعودی در بیشتر گورستان های باستان شناسی که با حفظ بقایای حاصل از کاوش (همانند بقایای استخوانی و اشیای مدفون شده) در محل، تبدیل به سایت موزه شده اند، وجود دارد. لذا به نظر می رسد یکی از بهترین روش ها برای کاهش صدمات رطوبت، باتوجه به نیاز ضروری به تثبیت بدنه های درحال ریزش و ایزوله نمودن کف گورها، استفاده از ملاط های سازگار باشد. این پژوهش که روی گورها و بقایای اسکلتی در سایت موزه عصر آهن تبریز تمرکز دارد، با هدف تثبیت بدنه گورها و همچنین قطع ارتباط اسکلت های تاریخی با زمین و رطوبت صعودی، اقدام به بهینه سازی ملاط های پایه آهکی با استفاده از پوزولان های طبیعی حاصل از مواد دورریز (پوسته برنج و فضولات حیوانی و چوب به صورت خاکستر) کرده است. نتایج حاصل از آزمون های فیزیکی (چگالی سنجی، تخلخل سنجی، میزان جذب آب، موئینگی) و آزمون های استقامتی (آزمون های پیرسازی تسریعی شامل: چرخه های تر و خشک شدن، انجماد و یخ گشایی و چرخه نمک و دوام داری) روی فرمولاسیون های مختلف ملاط، نشان داد ترکیباتی که با پوزولان خاکستر فضولات حیوانی ساخته شده اند، در مقابل آزمون های استقامتی و سنجه های فیزیکی مقاومت بهتری دارند؛ باتوجه به نتایج بیان شده، از ملاط منتخب در حفاظت و مرمت بدنه و کف گورهای سایت موزه عصر آهن تبریز با تثبیت بدنه ها و ایجاد حایل حفاظتی استفاده می شود. نتایج این اقدام پس از 3 سال، رضایت بخش تفسیر شده است. اما با توجه به عدم قطع رطوبت صعودی مشکلاتی برای قبور به وجود آمده است و اقدام عاجل و فوری قطع رطوبت صعودی بر اساس مطالعات هیدرولوژی است.
آنالیز با ریزباریکه یونی: ابزاری توانمند در باستان سنجی، مرمت و حفاظت اشیای تاریخی و فرهنگی
منبع:
دانش حفاظت و مرمت سال ۱ بهار ۱۳۹۶ شماره ۱
35 - 52
حوزههای تخصصی:
در بررسی تکنولوژی ساخت و محل تولید اشیای تاریخی و همچنین پیشنهاد و تدوین راهکار های حفاظتی و مرمت این آثار، داشتن اطلاعات کافی از نمونه مورد بررسی ضروری است. اطلاعات مورد نیاز بسته به نوع نمونه و اشیای تاریخی متفاوت است. تعیین و اندازه گیری دقیق ترکیب عنصری و مواد سازنده این اشیاء یکی از اطلاعات ضروری است که امروزه با استفاده از علوم و فنون آزمایشگاهی مدرن قابل دست یابی است. در این مقاله، برخی از نتایج به دست آمده از بررسی نمونه های مختلف تاریخی و فرهنگی که در چند سال اخیر با استفاده از باریکه یونی میکرونی در آزمایشگاه وان دوگراف پژوهشگاه علوم و فنون هسته ای مورد مطالعه و پژوهش قرار گرفته اند، ارائه شده است. بررسی سفال های مینایی نقاشی شده جهت تعیین رنگدانه های مختلف به کاررفته در آن، تعیین ضخامت و خلوص لایه های طلاکاری شده در سفال های مینایی زراندود، بررسی و تعیین عامل درخشندگی در نقاشی های دیواری یک مکان تاریخی، بررسی علل خوردگی و تخریب یک نسخه از دست نوشته های قدیمی، تعیین خلوص و عیار سکه های برنزی الیمایی، و همچنین بررسی و تعیین نوع شیشه های تاریخی ایرانی از جمله مواردی است که در این مقاله به آن ها اشاره خواهد شد. نتایج حاصل از این آنالیز ها و تعیین مواد تشکیل دهنده آن ها در مطالعه تکنیک ساخت و فن شناسی، بررسی اصالت نمونه ها، و نهایتاً حفاظت این آثار تاریخی کمک قابل توجهی خواهد کرد.
گونه شناسی کاشی های محوطه میراث جهانی تخت سلیمان
منبع:
دانش حفاظت و مرمت سال ۵ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۱۳)
29 - 46
حوزههای تخصصی:
حفاظت از آثار تاریخی دو وجه دارد، وجهی که بعد مادی اثر را مدنظر قرار می دهد و وجهی که ارزش های معنوی، هنری، تاریخی و زیبایی شناسی آن ها را لحاظ می کند. بنابراین، معرفی، مستندسازی و ثبت آثار مختلف تاریخی به عنوان بخشی از فرایند حفاظت و مرمت، علاوه بر اینکه با نقش ترویجی که در فراهم کردن درک و شناخت از ارزش های هنر و فرهنگ برعهده دارد و موجب حفاظت و کمک به احیاء آن ها نیز می شود. در این پژوهش تلاش شده است که با معرفی مجموعه کاشی های پایگاه میراث جهانی تخت سلیمان به عنوان یکی از مجموعه های ارزشمند هنر ایرانی که از قدمت و تنوع بالایی برخوردار است، این نیاز حفاظتی را پوشش داده شود. برای دنبال کردن این هدف از روش توصیفی و تحلیلی، و بررسی و گردآوری مستندات میدانی و مطالعات کتابخانه ای بهره گرفته شد. در نتیجه این مطالعه بیش از 5400 کاشی شامل انواع کاشی های نفیس زرین فام در اشکال و نقوش متنوع، کاشی لاجوردی، فیروزه ای، طلا چسبان با نقوش برجسته، کاشی های هندسی، نمونه های کاشی های تک رنگ و برخی آجر کاشی ها شناسایی شد.
گزارش یک تجربه: مرمت کاسه سفالی منقوش تپه سیلوه متعلق به عصر مفرغ قدیم (۲۵۰۰- ۳۰۰۰ ق.م) با استفاده از پاپیه ماشه
منبع:
دانش حفاظت و مرمت سال ۵ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۱۳)
63 - 70
حوزههای تخصصی:
بازسازی آثار تاریخی- فرهنگی آسیب دیده در تسهیل ارتباط با مخاطب و در مواردی حفاظت از آن ها حائز اهمیت است. روش های بازسازی آثار سفالین بسته به ویژگی های تخریبی، قطعات مفقودی و نیازهای بستر فرهنگی- اجتماعی متفاوت بوده و در دوره های مختلف با استفاده از مواد و روش های مختلفی انجام شده است. بالطبع با پیشرفت علوم در حوزه حفاظت و مرمت، این روش ها و مواد نیز به روز خواهند شد. این مقاله ضمن معرفی برخی روش های بازسازی آثار سفالی، به بررسی بازسازی انواع ظریف از این آثار با روش پاپیه ماشه می پردازد. بازسازی اشیاء ظریف با توجه به موضوع استحکام و تعادل ایستایی به سبب وزن بخش افزوده، امری چالش برانگیز است؛ زیرا وزن بسیاری از مواد پرکننده در بازسازی بخش های مفقود می تواند در تعادل و ایستایی اثر مشکل ایجاد کند. ازاین رو به منظور ارزیابی روش پاپیه ماشه در بازسازی مصنوعات ظریف و سبک سفالی، یک ظرف سفالی ظریف و سبک حاصل از کاوش های باستان شناسی تپه سیلوه واقع در استان آذربایجان غربی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. هدف اصلی این مقاله اجرا و ارائه روش جدیدی برای بازسازی آثار ظریف سفالی با استفاده از پاپیه ماشه است که با توجه به سبکی و استحکام، اصلاح راحت و حفظ تعادل و ایستایی آثار می تواند روشی قابل تأمل باشد.
گزارش حفظ و مرمت سفالی منقوش از تپه سیلوه پیرانشهر: یادبودی از اشیا غرق شده در سد سیلوه
منبع:
دانش حفاظت و مرمت سال ۵ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۱۳)
71 - 82
حوزههای تخصصی:
سفالگری هنری- فناوری است که از پیش از تاریخ تا کنون در طول چندین هزار سال تداوم یافته است. این نوع آثار به خصوص در ایران از تنوع سبکی و فن آورانه بالایی برخوردار هستند. در اغلب کاوش های باستان شناسی همواره شاهد کشف انواع مختلفی از این آثار مربوط به دوره های تاریخی مختلف هستیم، که مطالعه فنی و بازیابی فرم آن ها در بسیاری موارد می تواند اطلاعات خوبی را در اختیار پژوهشگران حوزه های مختلف قرار دهد . از جمله این کاوش ها، کاوش محوطه تپه سیلوه پیرانشهر است که سفال های متنوعی مربوط به دوره ها ی مس و سنگ، مفرغ قدیم، عصر آهن، و آثاری از دوره ی اشکانی و پس از آن دوره اسلامی از آن به دست آمده است. نمونه مورد مطالعه در این مقاله یک سفال نارنجی رنگ منقوش بارنگ های سیاه و قرمز و نقوش هندسی متعلق به عصر مفرغ از همین محوطه است. این اثر دارای رسوبات زیاد و آسیب هایی نظیر شکستگی و مفقودی است، که به شیوه نامناسب وصالی شده است. بنابراین نیازمند وصالی مجدد، پاک سازی و بازسازی بخش های مفقود، با در نظر گرفتن اصول مبانی نظری مرمت است. در همین راستا پس از انجام مطالعات و بررسی های ضروری آسیب شناسانه و فن شناسانه اثر با استفاده از روش های آزمایشگاهی، روش مناسب پاک سازی انتخاب و اقدامات لازم در راستای حفاظت و مرمت آن انجام شد.