مطالب مرتبط با کلیدواژه

متون ادبی


۱.

سطوح و وجوه نگاه به متون ادبی با تاکید بر تفسیر متون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد ۱۳۸۴ شماره۱

کلیدواژه‌ها: متون ادبی آموزش مهارتها سر فصل دروس تمرینهای نگارشی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۶۹
در این مقاله ابتدا به جایگاه متون ادبی و اهمیت آشنا ساختن آحاد ملت با این رکن مهم میراث فرهنگی هر کشور ، و سپس به وجوه نگاه به این متون در سطوح مختلف نظام آموزشی کشور اشاره شده است . ضرورت رعایت تسلسل آموزش مهارتهای گوناگون آشنای و شناخت متون ادبی طی سرفصلهای خاص و جداگانه ، مقایسه اجمالی سرفصلهای موجود در این زمینه در برنامه های آموزشی سه گرایش ادبی فارسی ، فرانسه و انگلیسی در دانشگاههای کشور ، تاکید بر ضرورت توجه بیشتر به تقویت مهارت نگارشی دانشجویان در گرایش ادبی به عنوان مهمترین مهارت ادبی ، اشاره به عناوین و تمرینهای تقویت مهارت نگارشی در نظام آموزشی فرانسه وتحولات انجام گرفته ، تعریف و مقایسه اجمالی مهمترین شیوه های تقویت مهارت ادبی دانشجویان در سرفصلهای درسی رشته ادبیات فرانسه در دانشگاههای ایران و فرانسه از جمله مباحث بعدی این سخن خواهد بود
۲.

آسیب شناسی شرح نویسی بر متون ادب فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای ادبی سال چهل و سوم زمستان ۱۳۸۹ شماره ۱۷۱

کلیدواژه‌ها: آسیب شناسی روش تحقیق متون ادبی شرح نویسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۸۸ تعداد دانلود : ۸۳۸
امروزه شرح ها نزد خوانندگان و علاقه مندان به متون ادبی از نقش و جایگاه ویژه ای برخوردارند. اهمّیّت روزافزون شرح ها در فرایند فهم مخاطبان از آثار ادبی و رونق بازار شرح نویسی، به ویژه در دهه های اخیر، باعث شده است تا شارحان مختلفی با سطح دانش و توانایی متفاوت، به کار شرح نویسی بر متون بپردازند که نتیجة آن آشفتگی بازار شرح نویسی در این دوره است. این نوشتار با هدف سامان دهی به بخشی از مباحث شرح نویسی، درصدد است تا با بررسی شروح منتشر شده در دهه های گذشته، مهم ترین نقاط ضعف آنها را بررسی و تحلیل نماید. به همین منظور، بیش از 250 مورد از شرح هایی که در فاصلة سال های 1300 تا 1387 به رشتة تحریر درآمده اند، مورد مطالعه و بررسی قرارگرفته اند و تلاش شده است تا مهم ترین آسیب ها و مشکلات موجود در آنها، طبقه بندی، توصیف و تحلیل شوند و در پایان، ویژگیهای شرح مطلوب و شارح خوب، بیان گردد. این مقاله، مهم¬ترین نقاط ضعف شروح را با ذکر شواهد از شروح گوناگون، در هفت محور کلّی مورد بررسی قرار میدهد: 1- کاستیهای محتوایی؛ 2- رویکرد نامناسب در شرح؛ 3- ناهماهنگی ساختار ظاهری شرح با نوع اثر و اهداف شارح؛ 4- کم توجّهی به دانسته های مخاطبان؛ 5. دقیق نبودن یا نادرستی توضیحات 6- بیان پیچیده و زبان نارسا؛ 7- نارسایی مقدّمه ها.
۳.

اخلاق و آداب سخن دانی در اندرزنامه های فارسی میانه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبانشناخت سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۱ شماره ۲ (پیاپی ۶)

کلیدواژه‌ها: سخن فارسی میانه سخنوری متون ادبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۷۶ تعداد دانلود : ۹۲۰
سخن و آداب آن از موضوعاتی است که در متون ادبی و اندرزنامه های فارسی میانه همواره به آن توجه شده است. برای بیان آداب سخن دانی و اهمیت آن در متون این دوره می توان آن ها را به چند موضوع کلی تقسیم بندی کرد. در این گزارش، ابتدا در مقدمه ای کوتاه به اهمیت سخن در ادبیات ایران باستان پرداخته شد؛ سپس آداب سخن دانی در متون ادبی و اندرزنامه های فارسی میانه در قالب موضوعات «راست گویی و دوری از دروغ»، «با اندیشه سخن گفتن»، «میانه روی در گفتار»، «سنجش زمان و سخن»، «نرمی و ادب در گفتار» و غیره بررسی شد. در این نوشتار، همچنین سعی شده است برخی از این اصطلاحات در متون نظم و نثر فارسی و نیز برخی از گویش ها بررسی شود.
۴.

بررسی تطبیقی دو چاپ متفاوت از شاهنامه فردوسی بر مبنای علم معانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کهن نامه ادب پارسی سال چهارم زمستان ۱۳۹۲ شماره ۴ (پیاپی ۱۰)

کلیدواژه‌ها: علم معانی متون ادبی شاهنامه فردوسی میرجلال الدین کزازی جلال خالقی مطلق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۲۰ تعداد دانلود : ۸۱۶
مقاله حاضر می کوشد برای بررسی چاپ های متفاوت از متون ادبی، با نگاهی مبتنی بر بلاغت، فرضیه ای پیشنهاد کند. پ رسش این است که علم معانی ضبط های مختار کدام چاپ را بیشتر تأیید می کند؟ فرضیه پیشنهادی این است که در مقایسه چاپ های متفاوت متون ادبی، می توان موازین علم معانی را به کار گرفت؛ هر چند می دانیم هر ضبطی را هم که ن سخه شناسی تأیید کند، لزوماً بلیغ تر نیست زیرا بسیاری از ابیات مشهور بر اساس براهین نسخه شناسی الحاقی هستند. برای آزمایش این فرضیه یک داستان از «شاهنامه به کوشش جلال خالقی مطلق» با همان داستان از« نامه باستان گزارش و ویرایش میرجلال الدین کزازی» مقایسه می شود. در این مقایسه تفاوت های نحوی این دو چاپ که سرنوشت بلاغی متن را تعیین می کند مورد نظر است. اگر این فرضیه پذیرفتنی باشد نتیجه ذیل از آن به دست می آید: بررسی تطبیقی چاپ های متفاوت ه رکدام از متون ادبی به خ صوص ش اهنامه با تکیه بر شگردهای بلاغی می تواند در نسخه پژوهی به کار رود و موضوع پژوهش های نتیجه بخشی باشد.
۵.

Enseigner des textes littéraires à partir de l’enjeu modal (آموزش متون ادبی ازطریق افعال موثر)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ادب غنایی سال سیزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲۵

کلیدواژه‌ها: هویت معنی متون ادبی افعال موثر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۹۰ تعداد دانلود : ۵۴۳
آموزش متون ادبى از طریق افعال موثر فعل یا گزاره اى دیگر را تحت تأثیر قرار مى دهند و وضیت آن را دستخوش تغییر مى سازند. در اغلب موارد افعال موثر به صورت ضمنى و به عنوان فرضیه یافت مى شوند. بدین ترتیب، مى توان حضورى فرازبانى براى آن ها در نظر گرفت که نه تنها بر کنش و عملکرد کنشگرها در گفتمان اثر مى گذارد، بلکه توانش آنها را نیز تحت تاثیر قرار مى دهد. به دیگر سخن، از طریق برخورد با فعلى کنشى و یا فعلى حالتى، مى توان به افعال موثر نهفته در گفتمان پى برد. در این مقاله مى کوشیم تا نشان دهیم چگونه دانشجویان با استفاده از افعال موثر مى توانند موفق به کشف معناى متون ادبى، ساختن هویت مدالى کنش گران و دریافت جنبه ى عاطفى و تنشى گفته پردازى شوند. به این ترتیب، در این تحقیق بر آنیم تا نشان دهیم چگونه بازى افعال موثر به وسیله ى راه هاى مختلف دستیابى به معنا تبدیل به روشى مناسب براى ایجاد پویایى در کلاس هاى درک متون ادبى، که از آموزش و یادگیرى زبان جدایى ناپذیرند، می شود. همچنین به چگونگى دستیابى به معنا از طریق افعال موثر مى پردازیم.
۶.

Роль домашнего чтения художественных текстов в повышении качества обучения русскому языку персоговорящих студентов (نقش مطالعه متون ادبی در خانه در بالا بردن سطح کیفیت آموزش زبان روسی به دانشجویان فارسی زبان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: "پژوهشنامه زبان و ادبیات روسی پاییز و زمستان ۱۳۹۲ شماره ۳ Исследовательский журнал русского языка и литературы, vol. ۳. ۲۰۱۴ (۱)"

کلیدواژه‌ها: کیفیت آموزش مطالعه آزاد متون ادبی آموزش زبان روسی محیط های آموزشی در ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۸۸ تعداد دانلود : ۵۹۱
امروزه موضوع ارتقای سطح آموزش در سیستم های آموزشی نوین، مسئله ای مهم است. کیفیت آموزش به عوامل گوناگونی از جمله فعالیت استاد، فعالیت زبان آموزان و مواد درسی وابسته است. در این کار پژوهشی نقش تأثیر مواد درسی برروی کیفیت زبان آموزان در محیط های آموزشی ایران بررسی می شود. بر همین اساس، در این مقاله نقش مطالعه متون ادبی در خانه در بالابردن سطح کیفیت آموزش، تجزیه و تحلیل می گردد. منظور از مطالعه در خانه، مطالعه ای است که زبان آموزان برای تکمیل و بهبود مطالعه مواد درسی مرتبط با موضوعات آموزشی و فهم بهتر محتوای آن ها در خارج از محیط آموزشی به آن می پردازند. مؤلفان معتقدند که مطالعه آزاد متون ادبی در خارج از وقت های آموزشی می تواند تأثیر به سزایی بر روی کیفیت آموزش زبان روسی داشته باشد. در این مقاله برآن هستیم تا مشخصاً با ذکر دلایل و شواهدی تأثیر مثبت مطالعه آزاد متون ادبی را بر روی کیفیت آموزش زبان روسی به دانشجویان فارسی زبان اثبات کنیم و درعین حال معیارهای لازم را برای انتخاب متون ادبی برای دست یابی به هدف فوق و نیز مقدار و نحوه مطالعه آن ها ارائه نماییم.
۷.

تاریخ نگاری و تاریخ پژوهشی در تعامل با متون مکتوب ادبی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۱۵

کلیدواژه‌ها: تاریخ نگاری تاریخ ادبیات مورخ پژوهش تاریخی متون ادبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۱۲ تعداد دانلود : ۱۰۹۶
بررسی آثار ادبی جهان گویای این مطلب است که بخشی از این آثار، افزون بر ثبت وقایع گذشته، توصیه ها و اعتراضات به حاکمان وقت را در قالب شعر، حکایت و طنز بیان کرده اند، بگونه ای که از آن ها می توان به عنوان معیار و محکی برای مکتوبات تاریخی که در همان زمان توسط مورخان حرفه ای برای ما باقی مانده است، بهره برد. بدین سان، شاید بتوان ادبیات را زبان دوم تاریخ نامید که با بلاغت و شیوایی هنری خویش، جذابیت خاصی به این سبک از تاریخ نگاری می دهد. از آن جا که ادبیات به واسطه خصلت ذاتی نهفته در خویش، آمیخته با احساس و تخیل است، گاهی تخیلات شاعر با واقعیت در هم می آمیزد و خطاهایی نیز به دنبال خود می آورد. با وجود این، نقش این عنصر هنری آن قدر پررنگ است که تخیلات نیز بیانگر آن چیزی است که باید در زمان شاعر باشد، ولی به علل گوناگون سیاسی، اجتماعی، فرهنگی ممکن است واقعیت رنگ باخته و بدین سان، شاعر یا داستان نویس آن را به صورت امری تخیلی آرزو می کند. ظهور و تکوین تاریخ نگاری فارسی پس از اسلام به میزان زیادی مدیون ادیبان یا دبیران بود که در این نوشتار از آن ها با عنوان دبیر -مورخ یا ادیب- مورخ یاد شده است. این پژوهش با بهره گیری از شیوه پژوهش تاریخی با رویکرد تحلیلی-توصیفی و با استناد به منابع ادبی و تاریخی در پی آن است تا نقش دبیران را در شکل گیری تاریخ نگاری فارسی و پیامدهای پیوند تاریخ و ادبیات در دوران پیشامدرن در ایران مورد بررسی قراردهد.
۸.

کتیبه کاشی های زرین فام، نسخه قابل استفاده در تصحیح متون ادبی

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال سوم بهار ۱۳۹۸ شماره ۷

کلیدواژه‌ها: کتیبه کاشی زرینفام متون ادبی رباعی نسخه ادبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۰ تعداد دانلود : ۱۳۸۹
کاشی زرینفام جدای از جنبه زیبایی و چشمنوازی بهعلت دیگری درخور توجه است و آن، تزئین حاشیه این کاشیها با اشعاری از شاعران بلندآوازه است که جنبه زیبایی این کاشیها را دوچندان کرده است. توجه به این کتیبهها میتواند در برخی موارد راهگشای مصححان متون ادبی و رباعیپژوهان باشد، چراکه بعضاً صورت ضبطشده در کاشیها با نسخ ادبی متفاوت است؛ تفاوتی که در اکثر موارد در چندین کاشی که احتمالاً هرکدام در کارگاهی متفاوت تولید شدهاند، به یکصورت واحد دیده شده است و میتواند گویای رواج آن صورت ضبط در دوران تولید کاشیها باشد. ازطرفی در مواردی بهعلت درج تاریخ ساخت روی کاشی میتوان انتساب بعضی از اشعار به شاعری خاص را بهواسطه تقدم زمانی این کاشیها بر سال تولد شاعر یادشده رد کرد. لازم به ذکر است که در برخی موارد نیز تفاوتهایی دیده میشود که ناشی از اشتباه کاتب بوده که ایجاب میکند با رعایت احتیاط به استفاده از این کاشیها اقدام شود، چراکه نویسندگان این کاشیها نیز عاری از خطا نبودهاند. اصلیترین پرسش این پژوهش اینگونه است: آیا میتوان کتیبه کاشیهای زرینفام را بهعنوان یک نسخه درنظر گرفت؟ و اگر اینچنین است تا چهمیزان میتوان این کتیبهها را مهم تلقی نمود؟ روش پژوهش مبتنیبر خواندن کتیبه کاشیها بوده و سپس به مقایسه رباعیات و ابیات درجشده روی کاشیها با صورت ضبطشده در نسخ ادبی اقدام شده است.
۹.

آسیب شناسی درس آشنایی با علوم قرآنی در رشته زبان و ادبیات فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال نوزدهم خرداد ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۶۷) 81-101
تعداد بازدید : ۶۵۵ تعداد دانلود : ۳۱۹
یکی از درس هایی که برای فهم و شناخت هرچه بهتر علوم قرآن در رشته ادبیات فارسی درنظر گرفته شده آشنایی با علوم قرآنی است. اما این درس در اهداف، سرفصل ها، و کتاب های آموزشی اشکالاتی دارد که از اهمیت، جذابیت، و کارآیی آن کاسته و قابلیت های بسیار این درس را تحت الشعاع قرار داده است. سه منبع مهم و پرتیراژ این درس تألیف استادان رادمنش، حلبی، و رکنی است که باوجود امتیازاتی ازجمله اشتمال بر مهم ترین مباحث علوم قرآنی و اطلاعات مفید و ارزش مند در این باب، هم چنین برخی اشارات ادبی متناسب با بحث، ضعف ها و ایراداتی نیز دارند. مهم ترین معضل گنجانده نشدن جامع و روش مند مباحث ادبیِ مرتبط با سرفصل های درس در کتاب های آموزشی آشنایی با علوم قرآنی است که درکنار عواملی چون جامع و مانع نبودن درس نامه های آموزشی، پرداختن به مطالب غیر ضروری، عدم اولویت بندی مباحث علوم قرآنی براساس بازتاب آن در ادبیات و آشفتگی در تدوین مطالب کتاب های درسی باعث شده این درس به حاشیه دروس تخصصی رشته ادبیات فارسی رانده شود. در این مقاله می کوشیم، ضمن آسیب شناسی و نقد سرفصل های آموزشی و درس نامه های دانشگاهی آشنایی با علوم قرآنی، راه کارهایی برای افزایش بازدهی کیفی درس و ارتقای جایگاه آن ارائه دهیم.
۱۰.

چگونگی تفسیر یک متن ادبی، راه نمایی پایه ای برای کسب مهارت های ادبی در آموزش اسپانیایی در دانشگاه های ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال نوزدهم شهریور ۱۳۹۸ شماره ۶ (پیاپی ۷۰) 129-148
تعداد بازدید : ۶۴۰ تعداد دانلود : ۳۵۶
در این مقاله، شایستگی استفاده از کتاب چگونگی تفسیر یک متن ادبی نوشته فرناندو لازارو کارِتر و اِواریستو کورِئا، به منزله راه نمایی پایه ای برای کسب مهارت های ادبی در واحدهای «تجزیه و تحلیل متون ادبی»، «نمونه های نثر و شعر»، و «ادبیات اسپانیایی 1، 2، و 3»، که در دانشگاه های ایران در مقطع کارشناسی تدریس می شوند، ازدیدگاه روش شناختی بررسی قرار خواهد شد. این کتاب به علت برتری روش شناختی آن به جایگاه بالایی در مقاطع آموزشی دبیرستان و دانشگاه در اسپانیا، دیگر کشورهای اسپانیایی زبان در قاره آمریکا، و در دیگر کشورهای جهان که زبان اسپانیایی به عنوان زبان دوم آموزش داده می شود، دست یافته است. اکنون در این کشورها، چگونگی تفسیر یک متن ادبی به جایگاهی درخور درمیان کتاب های مرجع مهم در مطالعات ادبی ادوار مختلف، نویسندگان، و جنبش های خاص، و تحلیل و تفسیر متون ادبی رسیده است.
۱۱.

نقد ترجمه البدائع والطّرائف با رویکردی بر شاخصه های تعادل در ترجمه لفظ به لفظ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال نوزدهم آبان ۱۳۹۸ شماره ۸ (پیاپی ۷۲) 95-111
تعداد بازدید : ۵۶۳ تعداد دانلود : ۳۰۹
ترجمه لفظ به لفظ آثار ادبی به ویژه آثار آن دسته از ادیبانی که افکار فلسفی و دینی را در نوشته های خود بیان می کنند، همواره دشواری ها و چالش هایی را پیش رو داشته است. از جمله این چالش ها می توان به مواردی اشاره کرد که در سطح جمله ها و ساختار آن ها و هم چنین در سطح معادل یابی در فرایند ترجمه لفظ به لفظ این متون روی می دهد. کتاب البدائع والطّرائف نوشته ادیبِ فیلسوف جبران خلیل جبران است که در آن به ابعاد مختلفی از زندگی، ایده ها، و رویدادهای اجتماعی توجه دارد و با آرای فلسفی خود به بیان نگرش ها پرداخته است. جستار حاضر کوشیده است با روش توصیفی تحلیلی ترجمه این کتاب از سیمین پناهی فرد را با عنوان اندیشه های نو و شگفت در سطح تعادل واژگانی و جمله ای ازمنظر شکل و محتوا بررسی کند و راه کارهایی را به منظور بهبود سطح کیفی ترجمه آثار ادبی به طور کلی و ترجمه این اثر به طور خاص ارائه دهد. برآیند پژوهش نشان می دهد مترجم در بیش تر موارد درصدد ارائه ترجمه لفظ به لفظ و وفادار به ساختار متن مبدأ بوده است و این امر باعث شده ساختار بسیاری از جملات عربی به زبان فارسی منتقل شود که درنتیجه ناهم گونی ساختار این جملات و ترکیب های نامناسب آن باعث ایجاد ابهام در متن شده است. ترجمه مذکور گاهی در سطح واژگان و اصطلاحات تخصصی نیز ازلحاظ معادل یابی با چالش هایی مواجه بوده است.
۱۲.

نقش مناظره در بیان اعتراضات سیاسی با تأملی بر متون ادبی قرن 4-7 (ه.ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات پایداری سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۱ 113-136

کلیدواژه‌ها: متون ادبی ادب اعتراض مناظره

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۸ تعداد دانلود : ۲۸۶
اگر بخشی از ادبیات پایداری را اعتراض به طبقه حاکم بدانیم، بدون شک پابرهنگان و فرودستان در این راه پیشتازند. با بررسی متون ادبی، یک چیز به نحو چشم گیری خودنمایی می کند و آن افزون بر جسارت و شهامت این گروه، شیوه اعتراضات است. در مقاله پیش رو هدف این بود تا با دقت بیشتری به اعتراضاتِ مطرح شده در متون ادبی قرون چهارم تا پایان قرن هفتم هجری پرداخته و ویژگی مشترک این انتقادات سیاسی شناخته شود. با مطالعه اشعار و متون منثور، رگه های مشترکی در بیشتر آثار دیده شد و نتیجه بررسی ها نشان داد شیوه اعتراضی پیرزنان، خارکنان، درویشان، زهاد و حتی دیوانگان بر گفت وگو و مناظره استوار است، و البته مناظراتی در دو کفه نابرابر، که یک طرف آن معمولاً پادشاهی است مقتدر و طرف دیگر بیوه زن یا درویشی یک لا قبا است. این مناظرات که عموماً از جانب پادشاه و با قصد تحقیرآغازشده، به دست طرف دوم که ابتدا خود را بی اعتنا نشان داده، پی گرفته می شود و به شیوه شگفت انگیزی به نفع او پایان می گیرد. علت فرادستی این فرودستانِ حاضر جواب، فصاحت و بلاغتی ست که از آن برخوردارند و سخن آن ها عمدتاً به زیورهای لفظی و معنوی آراسته است. در ادامه نمونه هایی از این مناظرات به دست داده ایم.
۱۳.

چند نکته، سند و آگاهیِ تازه درباره جامِ جمشید و کیخسرو

نویسنده:
منبع: مطالعات فرهنگ و هنر آسیا سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ 23 - 51
تعداد بازدید : ۱۹۸۴ تعداد دانلود : ۷۲۰
جام جهان‌‌نمایِ جمشید و کیخسرو مشهورترین جام‌هایِ ویژۀ متون و روایات ایرانی است. غیر از توضیحات منابعِ ادبی، تاریخی، داستانی، و فرهنگ‌های قدیم، محققان دورۀ معاصر از حدود 150 سال پیش تاکنون به این دو جامِ نام‌دار پرداخته‎ و نکات بسیاری را دراین‌باره مطرح و روشن کرده‌‌اند؛ اما با جست‎وجوهای بیش‌تر در مآخذ مختلف باز اسناد، گواهی‌‌ها، و توضیحات جدیدی دربارة این موضوع یافت می‌‌شود. در این مقاله، پس‌از مروری کوتاه بر مهم‌‌ترین نظریات و تحقیقات مربوط به جام جمشید و کیخسرو، برخی نکته‌‌ها و شواهد نویافته یا کم‌تر توجه‌شده از منابعِ متعدد ادبی، تاریخی، و داستانی دربارۀ این دو جام در هفت بخش/ موضوع بررسی شده است: 1. منشأ و الگویِ جامِ جهان‌‌نما؛ 2. قدمت، اصالت، و استقلالِ جامِ جمشید و جام کیخسرو؛ 3. چگونگیِ ساخته‌شدنِ جامِ جم؛ 4. جنسِ جامِ جهان‌‌بین؛ 5. رابطۀ جامِ گیتی‌‌نما و آب؛ 6. فرجامِ جام؛ و 7. توضیح‌ها و تفسیرهای جامِ جهان‌‌نما.
۱۴.

بازتاب روحی و روانی بلایای طبیعی در متون ادبی قرن چهارم تا هشتم هجری(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: مطالعات زبان و ادبیات غنایی سال هشتم بهار ۱۳۹۷ شماره ۲۶ 17 - 34

کلیدواژه‌ها: متون ادبی قحطی سیل زلزله بیماری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۳ تعداد دانلود : ۳۵۸
از دیرباز، سرزمین ایران در معرض بلایای طبیعی مختلفی از جمله خشک سالی و قحطی، سرمای شدید، سیل، زلزله و نیز انواع بیماری های خطرناک و مختلف قرارداشته وهر کدام از این وقایع باعث مرگ و میر تعداد زیادی از مردم و نامساعد شدن اوضاع جامعه شده است.در بیشتر موارد شدت این بلایا به حدی بوده است که حتی شاعران و نویسندگان نیز آن را در متون ادبی گزارش کرده اند. در پژوهش حاضر ضمن مطالعه تعدادی از متون نظم و نثر ادبی و تاریخیِ قرن چهارم تا هشتم ه. ق بازتاب این وقایع را تا حد امکان نشان داده و از حیث سیاسی و اجتماعی بررسی و تحلیل نموده است . نتایج نشان می دهد شیوه شاعران و نویسندگان در بازتاب این وقایع یکسان نبوده است؛ بیان متون نظم با عواطف بیشتر و متون نظم با تفصیل و جزئیات بیشتری همراه است . آثار روحی و روانی مردم، مرگ و میر و ویرانی شهرها و روستاها، شیوه حاکمیت در برخورد با این بلایا ، مباحثی ست که در مطالب پیشِ رو به آن ها پرداخته-شده است.
۱۵.

وجه تسمیه و جلوه های تمثیلی آن در متون ادبی

نویسنده:
منبع: تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی دوره ۱۰ تابستان ۱۳۹۷ شماره ۳۶ 8 - 26

کلیدواژه‌ها: وجه تسمیه اَمکنه اشخاص تمثیل متون تاریخی متون ادبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۰۰ تعداد دانلود : ۲۶۰
 انسان در پیرامون خود با اسامی اشخاص، مکان ها، حیوانات، نباتات، اشیا وغیره سر و کار دارد که علّت نامگذاری بسیاری از این اسم ها بر او پوشیده است. یکی از مسایلی که ذهن کنجکاو بشر را به خود مشغول کرده است، یافتن ارتباط حقیقی بین اسم و مُسمّی است که از آن، تعبیر به وجه تسمیه می کنند. وجه تسمیه در متون ادبی بازتاب بسیار گسترده ای دارد و از جنبه های گوناگون و از جمله تمثیل، قابل بررسی است. مسلم است که تمثیل، همچون ابزاری نیرومند و تأثیر گذار، همواره در متون ادبی و بویژه عرفانی، سبب خلق تخییلات و تمثیلات فراوانی شد و آثاری ارزشمند و بدیع در این زمینه به جا گذاشته است. در این مقاله، نگارنده بر آن است تا هنر و خلاقیّت شاعران و نویسندگان ادب فارسی که با استفاده از ابزار وجه تسمیه، در پروراندن تمثیل ها و نمادها نقش اساسی ایفا کردند، شرح و بسط نماید.
۱۶.

جایگاه ادبیات در آموزش زبان فارسی

نویسنده:
منبع: مطالعات آموزش زبان فارسی سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۷شماره ۷ 31 - 46

کلیدواژه‌ها: متون ادبی یادگیری زبان ادغام زبان ادبیات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۹ تعداد دانلود : ۲۱۲
ادبیات مهم ترین بخش فرهنگ کلاسیک و از مهم ترین عناصر ملی فرهنگ کشور است که همواره ابزاری برای انتقال فرهنگ و تمدن ایران بوده است. برای موفق شدن در امر آموزش زبان نیز، از این ابزار می توان به شکلی نظام مند استفاده کرد. در این تحقیق در ابتدا نگاهی کوتاه به دو شیوه اساسی آموزش زبان یعنی شیوه های ترکیبی و تحلیلی شده و روش های حاصل از این دو رویکرد معرفی شده است. تحقیقات نشان می دهد استفاده از زبان شناسی نظام مند نقش گرا که دیدگاهی معنا محور است و علاوه بر زبان به تعاملات فرهنگی نیز اهمیت می دهد، روشی مناسب برای آموزش زبان است. در ادامه فواید استفاده از متن ادبی در آموزش زبان و موانع موجود در این راه بررسی شده است. این مطالعه مزایای استفاده از ادبیات در آموزش زبان را مورد بررسی قرار داده و دریافته است که ادبیات در آموزش زبان فرصت مناسبی برای آگاهی زبانی است. از دیگر فواید استفاده از متون ادبی می توان به استفاده بهتر از واژگان و افزایش سرعت خواندن، تاثیرگذاری بر تعامل زبان آموزان و متن و افزایش میزان صحبت زبان آموزان به دلیل ارزش بینارشته ای ادبیات اشاره کرد. نتیجه این که گنجاندن ادبیات در آموزش زبان یک مزیت در یادگیری است؛ زیرا باعث پیشرفت صلاحیت زبان آموزان در تمام مهارت های زبانی می شود.
۱۷.

مفهوم سازی احساسات براساس طرحواره های تصوری در رمان «مسری الغرانیق فی مدن العقیق»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادبیات عربی زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۷ 84 - 102

کلیدواژه‌ها: نظریه طرحواره های تصوری حوزه مفهومی احساس متون ادبی أمیمه الخمیس مسری الغرانیق فی مدن العقیق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۸ تعداد دانلود : ۱۵۳
احساسات از مفاهیم انتزاعی قابل تأمل در بررسی های معناشناسان شناختی است. زبان بشر، کلامی یا نوشتاری، نمودی است که تا حدودی پرده از راز مفهوم سازی های مربوط به مفاهیم پیچیده انتزاعی از جمله مفاهیم عاطفی برمی دارد. طرحواره های تصوری که مبتنی بر شناخت مجسم و تجربه بنیادند، سازوکار اصلی بسیاری از چنین مفهوم سازی هاست. از طرفی، زبان ادبی و متون روایی بازتاب گسترده حوزه های انتزاعی مربوط به احساس اند؛ بنابراین بررسی طرحواره های تصوری در یک متن ادبی می تواند ما را به جنبه هایی از نظام احساسی عاطفی حاکم بر آن متن ادبی و روایی رهنمون کند. پژوهش حاضر به توصیف و تحلیل طرحواره های تصوری حوزه احساسات در رمان «مسری الغرانیق فی مدن العقیق» اثر أمیمه الخمیس (نویسنده سعودی) در چهارچوب نظریه طرحواره تصوری لیکاف و جانسون (1987) می پردازد. ضرورت و اهداف پژوهش حاضر شناخت ذهنیت نویسنده و نظام فکری وی با استفاده از ابزار زبانی موجود در متن رمان است که در باب حوزه احساسات به کار رفته است. مسأله این است که طرحواره های موجود در متن کدام اند و چگونه به مفهوم سازی احساسات در ذهن مخاطب کمک می کنند و با درون مایه داستان چه ارتباطی دارند. برای این منظور، طرحواره های مربوط به احساسات از متن مذکور به روش نمونه گیری هدفمند استخراج و در چهارچوب نظریه طرحواره های تصوری مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان می دهد نویسنده با به کار گیری ایزار های معنی ساز (صورت های زبانی موجود در متن)، توانسته است به احساسات مدنظر خود عینیت بخشد. این صورت ها طرحواره بنیاد و شامل طرحواره های حجمی، مقدار، حرکتی و مسیر، جهتی، دور و نزدیک و قدرتی می باشند. این طرحواره ها مفاهیم احساسی را اغلب به طور استعاری، در متن منعکس می کند و در ذهن خواننده برمی انگیزند. همچنین، این مفهوم سازی های طرحواره -بنیاد همراه با ذهنیت و اندیشه عقل گرای راوی و نویسنده است
۱۸.

کی عروسک باز را جامه عروسی درخور است؛ «تأملی بر رویکرد متون ادبی- تاریخی دوره قاجار به پدیده کودک همسری»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادب فارسی سال ۷۵ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۴۵ 149 - 175

کلیدواژه‌ها: قاجار متون ادبی کودک همسری دختران آسیب شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۲ تعداد دانلود : ۳۴۶
پدیده ای که امروزه «کودک همسری» نامیده شده و از مسائل و آسیب های مهم اجتماعی و فرهنگی مربوط به زنان به شمار می رود، مسئله و موضوعی تاریخی است که در عصر قاجار در کشاکش سنت و تجدد، به تدریج به مسئله و موضوع مهمی دست کم در میان اقشاری از جامعه ایران تبدیل شد. کودک همسری یا ازدواج دختران در سنین پایین با اینکه پدیده ای مرسوم در ایران پیشامدرن بوده اما به این معنی نیست که این پدیده به عنوان آسیب اجتماعی و پدیده ای انتقادی به حساب نیاید. در سکوت منابع تاریخ نگارانه، رسمی و حتی سیاسی در مواجهه با این مسئله، متون ادبی که از منابع و سرچشمه های اصلی تاریخ اجتماعی ایران به شمار می روند این مسئله مهم را دستمایه نقد اجتماعی قرار داده و به شکل قابل تأمل و توجهی آن را در اشعار و نوشته های خود بازتاب دادند. این مقاله با اتکا به متون و منابع ادبی عصر قاجار و مشروطه و تحقیقات جدید رویکرد متون به مسئله کودک همسری را به روش توصیفی-تبیینی به تحلیل و بررسی گذاشته است.
۱۹.

مطالعه تطبیقی روایت «یوسف» در متون مقدس، ادبیات فارسی و نگارگری ایرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگره پاییز ۱۴۰۱ شماره ۶۳ 75 - 93

کلیدواژه‌ها: روایت یوسف متون مقدس متون ادبی متون هنری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۹ تعداد دانلود : ۱۸۴
متنهای ادبی- هنری در بستر شکل گیریشان بهتر شناخته و رمزگشایی می شوند. رمزهای اثر بطور جدی متاثر از حوضچه های معنایی است که در آن تکوین می یابد. ازهمین رو یک متن در دوره های گوناگون دارای دلالت پردازیهای متفاوتی می شود. داستان یوسف، از داستانهایی است که در متون مقدس تورات و قرآن، هنر، ادبیات و عرفان دوره های مختلف مورد توجه قرار گرفته و در طول زمان و مستمر، هنرمندان نگارگر، شاعر و فیلمساز زیادی به آن پرداخته اند. این پژوهش با اهداف 1- شناسایی عناصر مورد توجه و مولفه های بکار رفته در روایت یوسف در متون مقدس، ادبیات فارسی و نگارگری ایرانی  و 2- شناسایی شباهتها و تفاوتهای این روایت در متون متفاوت ادبی، هنری و مقدس، به مطالعه این روایت می پردازد و به دنبال پاسخ به این سوالات است که 1- خرده روایتها و عوامل تاثیرگذار بر نحوه ارائه روایت یوسف در متون متفاوت کدامند؟ و 2- چه شباهتها و تفاوت هایی در ارائه این روایت در متون متفاوت ادبی، هنری و مقدس دیده می شود؟ این پژوهش به شیوه تحلیلی و تطبیقی انجام و جمع آوری مطالب به شیوه ی اسنادی می باشد. در تجزیه و تحلیل داده ها استفاده از روایت و خرده روایتها در قرآن و تورات، نسخه های طغانشاهی، قمی و جامی در ادبیات، نگاره بهزاد و سه نگاره از فرشچیان بررسی و با یکدیگر تطبیق داده شدند. نتایج نشان می دهد استفاده از خرده روایتها در طول زمان و بنا به مقتضیات فرهنگی-اجتماعی متفاوت بوده و هنرمندان ضمن تاکید بر اصل داستان ذکر شده در تورات و قرآن، عواملی مانند تاثیر متقابل جامعه و اسطوره بر یکدیگر، تغییر جامعه و فرهنگ و تاثیر آن بر دیدگاه هنرمند را در نظر گرفته و خرده روایت های متفاوتی را وارد گونه های هنری کرده اند.
۲۰.

تحلیل ساخت و معنا در مصباح الهدایه و نسبت آن با گفتمان عرفانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاوش نامه زبان و ادبیات فارسی سال ۱۹ بهار ۱۳۹۷ شماره ۳۶ 205 - 171

کلیدواژه‌ها: گفتمان عرفانی ساخت و معنا متون ادبی مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه انسجام دستوری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۲ تعداد دانلود : ۱۶۱
سخن کاوی و تحلیل گفتمان به تجزیه و تحلیل پیوندهای درونی متن که ساختار آن را تشکیل می دهد، می پردازد. در درک این پیوندهای درونی، تحلیل ساختار و هماهنگی معنایی اجزا و عناصر متن ضروری است؛ زیرا منجر به خوانش عمیق اثر ادبی می شود. برای رسیدن به این هدف نگارندگان به بررسی ساخت متنی مصباح الهدایه که از جمله متن های ادبی گفتمان مدار برجسته قرن هشتم ه.ق و نثر آن آراسته به گفتمان عرفانی است، در دو مقوله ساخت مبتدا- خبری و انسجام پرداخته اند. در مبحث ساخت مبتدا- خبری نشان داده اند که ساختار به کارگیری اطّلاعات در این کتاب دارای انعطاف پذیری زیادی نیست؛ امّا فضای حاکم بر آن فضای حرکت و سلوک است. پیام اصلی نویسنده کتاب نیز این است که دینداری – یعنی همان اصل اساسی- ای که برای سلامت جامعه قرن هشتم -که دچار انحطاط اخلاقی و فساد شده و از دین فاصله گرفته- از ضروریّات است. در مبحث انسجام نیز به بررسی متن در سه بخش دستوری، واژگانی و پیوندی پرداخته شده؛ در بخش دستوری کارکردهای انسجام عبارتند از ارجاع، جانشینی و حذف که کاربرد فراون آن در متن باعث جلوگیری از ملالت و دلزدگی در خواننده و همچنین ترغیب وی برای خواندن متن شده است. در بخش انسجام واژگانی نیز تکرار و هم آیی که نقش مهمّی در القای معانی، زیبایی آفرینی، تأثیرپذیری بیشتر و همچنین یکپارچگی معنای متن و زنجیره انسجامی آن دارند، تبیین گشته اند. در مبحث عناصر پیوندی ادوات پیوندی بین جملات متن در عوامل ربط افزایشی، سببی، تقابلی و زمانی تشریح شده است و در نهایت  این نتایج به دست آمده که بسامد مؤلّفه های افزایشی و سببی بیشتر از سایر عوامل پیوندی کاربرد دارد که این خود می تواند به دلیل تأثیرپذیری از موضوع مورد بحث و همچنین اقناع مخاطبان باشد. روش کار در این مقاله دستور کار مایکل هالیدی و رقیّه حسن است.