آمایش جغرافیایی فضا

ناحیه به عنوان یک کلیت به هم پیوسته، به سازمانی مقتدر جهت مدیریت یکپارچه با تأکید بر حکمروایی خوب ناحیه ای نیازمند است. مدیریت یکپارچه در شهرستان تهران به عنوان یکی از پرجمعیت ترین شهرستان های جهان با چالش های بسیاری مواجهه می باشد. نبود یک مدیریت یکپارچه و موانع تحقق رسیدن به آن، سالانه مشکلات و هزینه های سنگین به شهروندان و مدیریت شهری تحمیل می کند و بطئی بودن روند اصلاحات در شاخص های حکمروایی خوب ناحیه ای از پیامدهای آن است. در همین راستا تحقیق حاضر با هدف بررسی موانع تحقق مدیریت یکپارچه و حکمروایی خوب ناحیه ای در شهرستان تهران انجام شده است. روش تحقیق این پژوهش توصیفی-تحلیلی با ماهیت کاربردی است. ابتدا با مطالعات کتابخانه ای به شناسایی موانع تحقق مدیریت یکپارچه با تأکید بر حکمروایی خوب ناحیه ای پرداخته شده است و سپس با تجزیه وتحلیل این عوامل پیشران های آن بر اساس نظر خبرگان تدوین شدند. روش جمع آوری اطلاعات، اسنادی و میدانی می باشد. با استفاده از نمونه گیری هدفمند، 25 نفر از کارشناسان دانشگاهی مطالعات شهری شناسایی شدند که دارای دانش و تجربه در موضوع تحقیق هستند. با بررسی مطالعات اسنادی و توصیفی، موانع تحقق مدیریت یکپارچه شناسایی و با نظر کارشناسان تحقیق، عوامل کلیدی تدوین شدند. 25 عامل کلیدی در قالب 8 شاخص (شفافیت، مسئولیت پذیری، اجماع نگری، عدالت و فراگیری، کارایی و کارآمدی، پاسخگویی، مشارکت، قانون مداری) به وسیله کارشناسان تحقیق شناسایی شده اند. داده های تحقیق ازنظر تأثیرگذاری و تأثیرپذیری تجزیه وتحلیل شده اند. یافته های تحقیق نشان می دهد که تحقق مدیریت یکپارچه به دلیل مسائل اداری-سیاسی امکان پذیر نیست. قوانین شفاف، بهبود فرایندها و اجرای عادلانه قوانین از دیدگاه کارشناسان این حوزه دارای اهمیت خیلی زیاد برای تحقق مدیریت یکپارچه با تأکید بر حکمروایی خوب ناحیه ای بوده اند.

اهمیت بازاریابی گردشگری سلامت برای محققین و متولیان صنعت گردشگری روشن است. این اهمیت به دلیل تأثیر بر رفتار گردشگران یعنی انتخاب مقاصد گردشگری سلامت موردتوجه قرار گرفته است. ازاین رو پژوهش حاضر با هدف تبیین عوامل مؤثر بر بازاریابی گردشگری سلامت تدوین شد. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی، و از نظر روش توصیفی-تحلیلی است. در راستای گردآوری داده ها از روش کتابخانه ای و میدانی استفاده شد. جامعه آماری این تحقیق شامل گردشگران داخلی که با هدف درمان بیماری به شهر تهران مراجعه کردند می باشد که به منظور تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران برای جامعه نامحدود استفاده شد و حجم نمونه 384 نفر برآورد گردید روش نمونه گیری به صورت نمونه گیری تصادفی ساده بود. در جهت گردآوری داده های میدانی از پرسشنامه استفاده شد پایایی پرسشنامه از طریق محاسبه آلفای کرونباخ و محاسبه ضریب پایایی ترکیبی (cr) سنجیده شد و به تأیید رسید. روایی پرسشنامه نیز در دو مرحله روایی صوری و ظاهری از طریق کسب نظر از اساتید و کارشناسان تأیید، و روایی واگرا با محاسبه شاخص میانگین واریانس استخراج شده (AVE) تأیید شد. در این پژوهش به منظور تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزار لیزرل استفاده شده است. یافته های حاصل از این پژوهش نشان داد که کیفیت خدمات درمانی با ضریب مسیر (41/0)، تجربه مشتریان (بیماران) با ضریب مسیر (47/0) و برندسازی مکان یا ضریب مسیر (38/0) تأثیر مثبت و معناداری بر بازاریابی گردشگری سلامت دارد. از بین متغیرهای موردبررسی متغیر تجربه مشتریان (بیماران) بیشترین تأثیر بر متغیر وابسته یعنی بازاریابی گردشگری سلامت داشت.

 ارزیابی توان اکولوژیک برآوردی از قابلیت ها و محدودیت های سرزمین برای توسعه کلان کاربری ها است که با سنجش ویژگی های اکولوژیک سرزمین، استقرار کاربری ها را تعیین و درجه بندی می کند. در مطالعه حاضر به سنجش ارزیابی توان اکولوژیک و تعادل سنجی 11 کلان کاربری (شامل توسعه شهری و روستایی، توسعه صنعتی، توسعه کشاورزی آبی و دیم، توسعه مرتع داری، توسعه آبزی پروری سرد آبی و گرم آبی، توسعه گردشگری متمرکز (گردشگاه) و گسترده (طبیعت گردی) و توسعه جنگل کاری) در مجموعه شهری تهران-البرز مبتنی بر معیارهای اکولوژیک و شاخص های فضایی بر اساس سوابق مطالعاتی موجود، پرداخته شد. سپس ضمن تدوین مدل حرفی برای کاربری ها، شاخص های مکانی در قالب مدل های ریاضی با منطق جبر بولین تلفیق و لایه های هر شاخص در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی ( GIS ) نقشه سازی و تلفیق شد. مطابق نتایج، پهنه های دارای توان برای توسعه طبیعت گردی (گردشگری گسترده)، بیشترین وسعت (17/72 درصد) از سطح منطقه را به خود اختصاص دادند. علاوه بر این، بر اساس پراکندگی مناطق تحت حفاظت، 28 درصد از منطقه دارای محدودیت بوم شناختی برای توسعه کاربری ها است. همچنین با توجه به ملاحظات حفاظتی، 81936 هکتار از سطح منطقه دارای ممنوعیت توسعه فیزیکی و 1850080 هکتار دارای محدودیت توسعه فیزیکی است. نتایج به دست آمده از ارزیابی توان اکولوژیک در این منطقه، می تواند به عنوان بستری برای توسعه متعادل کاربری ها و ابزاری برای شناسایی بی تعادلی های موجود به سنجش ظرفیت ها و محدودیت های اکولوژیک منطقه برای توسعه کلان کاربری ها، امکان بهره برداری چندگانه از ظرفیت های قابل برنامه ریزی، شناسایی ملاحظات مخاطرات طبیعی و حساسیت محیط در توسعه کاربری ها، و همچنین برآوردی از توان توازنی کاربری ها در محدوده موردمطالعه کمک نماید. .

بررسی عوامل و موانع تحقق پذیری طرح های شهری نقش کلیدی در ارتقای اثربخشی طرح توسعه شهری بر عهده دارد. هدف تحقیق حاضر سنجش دیدگاه های کارشناسان و خبرگان حوزه مدیریت شهری در خصوص چالش های اجرای طرح تفصیلی شهر مریوان با استفاده از روش شناسی کیو می باشد. بدین منظور ابتدا فضای گفتمان عوامل مؤثر بر تحقق پذیری طرح های تفصیلی از گزارش های و مطالعه پیشین استخراج و در قالب 33 گزاره نهایی دسته بندی گردید. سپس 37 نفر از کارشناسان ادارات سطح شهر مریوان به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب و میزان اهمیت گزاره های مذکور در تحقق پذیری طرح تفصیلی شهر مریوان با استفاده از جدول کیو تعیین گردید. تجزیه وتحلیل گویه های استخراجی با استفاده از نرم افزار KADE V1.2.0 با روش PCA و حداکثر چرخش واریماکس انجام گرفت. بر اساس یافته های تحقیق ضعف ساختار اداری و اجرای، محدودیت و بی انضباطی مالی و عدم اجرای دقیق مقررات و قوانین مدیریت شهری سه دیدگاه مهم و غالب عوامل عدم تحقق پذیری طرح تفصیلی در بین کارشناسان این مطالعه یافت شد. علیرغم تفاوت های موجود در سه دیدگاه مطرح شده هر سه گروه بر برنامه ریزی متمرکز از بالا به پایین در نظام برنامه ریزی کشور به عنوان موانع کلیدی تحقق پذیری طرح تفصیلی در شهر مریوان تأکید داشتند. مبتنی بر یافته های تحقیق بهره گیری از رویکرد برنامه ریزی مشارکتی و تقویت سازوکارهای نظارتی- مالی در طرح های توسعه شهری قابل پیشنهاد می باشد.

برنامه ریزی برای توسعه گردشگری، به عوامل و شرایط گوناگونی وابسته است که به شرط به کارگیری نظام مند و ساختاری آن ها، می توان به این مهم دست یافت. این موضوع نشان از اهمیت آینده پژوهی و ضرورت تدوین چشم اندازهای آینده در فرایند توسعه گردشگری و در این میان پیشران های محیط زیستی دارد. در پژوهش حاضر سعی بر آن است که پیشران های محیط زیستی کلیدی مؤثر بر توسعه گردشگری در افق 1410 شناسایی و تحلیل شوند. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش را کارشناسان و متخصصین حوزه گردشگری تشکیل می داد که حجم نمونه به دست آمده با استفاده از روش گلوله برفی برابر با 74 نفر از متخصصین حوزه پژوهش می باشند در نوشتار پیش رو ابتدا با تکنیک دلفی، 8 عامل اولیه استخراج، سپس ماتریس اثرات متقاطع مؤلفه ها تشکیل و تحلیل ماتریس با نرم افزار میک مک انجام شد. نتایج حاصل از پراکندگی متغیرها در محور تأثیرگذاری و تأثیرپذیری عوامل در نرم افزار میک مک، بیانگر پایداری سیستم در توسعه گردشگری است و بر همین اساس، یافته های پژوهش نشان داد که از بین 8 پیشران شناسایی شده، پیشران های جلوگیری از در معرض خطر دادن اکوسیستم، کاهش آسیب های مخاطرات طبیعی، گسترش فضاهای سبز، مدیران گردشگری دارای آموزش زیست محیطی به عنوان پیشران های کلیدی شناسایی شدند. از بین پیشران های گفته شده پیشران جلوگیری از در معرض خطر دادن اکوسیستم دارای بیشترین تأثیرگذاری و جلوگیری از تخریب محیط در اثر ساخت خانه های دوم دارای کمترین میزان تأثیرگذاری است.

آینده نگری جنبش هنری بین رشته ای هست که با اعتقاد به توان فناوری برای تسریع رسیدن به آینده مشخص می شود در همین راستا پژوهشی با تأکید بر شناسایی عوامل کلیدی مؤثر بر توسعه آتی شهرستان بیله سوار مدنظر قرار گرفت. هدف این پژوهش شناسایی پیشران های توسعه شهر بیله سوار بوده است. در این تحقیق از روش های نوین آینده پژوهی با ماهیت تحلیلی و کاربردی، و تکنیک دلفی دو مرحله ای استفاده شده است. جامعه آماری 25 نفر از اساتید، کارشناسان و مدیران ارشد در سطح شهرستان بودند. برای جمع آوری داده های موردنیاز از ابزار پرسشنامه باز محقق ساخته، استفاده شده بود. در مرحله اول از روش دلفی پرسشنامه های باز به تعداد 50 سؤال در حوزه های مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی در اختیار خبرگان شهرستان قرار گرفت که منجر به استخراج کلی عوامل مؤثر بر آن شد و در مرحله دوم ماتریس تحلیل اثرات متقاطع طراحی شده و توسط 25 خبره و کارشناس ارشد و متخصص آگاه به مسائل توسعه شهرستان تکمیل شد. در مرحله استنتاج و تحلیل نتایج نیز، محاسبات توسط نرم افزار MICMAC انجام یافت و نتایج نشان داد که 16 پیشران به طور مستقیم و غیرمستقیم برای توسعه شهرستان اثرگذار هستند که پیشران منابع آبی و بارش دارای بالاترین امتیاز بوده که علت آن قطب کشاورزی بودن شهر بیله سوار در استان می باشد.

در دوره کنونی شهرنشینی، ارزش مسکن با توجه به ویژگی ها و امکانات مکانی می تواند منعکس کننده سطح و کیفیت زندگی ساکنان باشد. هدف تحقیق حاضر میزان رضایتمندی ساکنان منطقه 10 شهر تهران از کیفیت زندگی با توجه به عوامل مکانی و ارزش مسکن است. در این تحقیق مجموعه ای از روش های آماری را برای ارزیابی وضعیت کیفیت زندگی مورداستفاده قرار گرفت. با توجه به نتایج می توان گفت وضعیت کیفیت زندگی در منطقه در وضعیت نامطلوب قرار دارد و ساکنان رضایت چندانی از کیفیت زندگی خود ندارند. داشتن امنیت کافی، امکانات آموزشی، دسترسی به امکانات، وضعیت سرزندگی، وضعیت حمل ونقل، وضعیت اقتصادی افراد عوامل تعیین کننده ای برای کیفیت زندگی ساکنان محدوده موردمطالعه است. به بیان دیگر، محل و موقعیت مکانی که مسکن در آن قرار دارد از خود مسکن، اهمیت بیشتری در تعیین کیفیت زندگی دارد. در این تحقیق متغیرهای اقتصادی همچون درآمد افراد ساکن در منطقه و هزینه های زندگی آنان بیشترین عامل اثرگذار بر کیفیت زندگی شهری مشخص شد. سپس شاخص های کالبدی-محیطی و هویت به ترتیب بالاترین اهمیت ها را برای کیفیت زندگی منطقه موردمطالعه دارند. این مطالعه نتیجه می گیرد که برای افزایش کیفیت زندگی در مناطق پرتراکم شهری، مداخلات هدفمند باید بر بهبود شرایط اقتصادی و افزایش اقدامات کالبدی متمرکز شود. علاوه بر این، درحالی که ارزش مسکن یک عامل مهم است، در نظر گرفتن عوامل های مکانی هنگام ارائه راهبردها توسعه شهری برای بهبود رفاه ساکنان ضروری است.

با توجه به تغییرات به وجود آمده در شرایط کیفی آب در خلیج گرگان به ویژه در دهه اخیر، هدف از انجام این مطالعه بررسی کاربرد تصاویر ماهواره ای سنتینل-2 و لندست 8 و مقایسه کارایی آن ها در برآورد کلروفیل آ در این منطقه می باشد. بدین منظور، ابتدا تصاویر ماهواره ای خلیج گرگان از ماهواره های سنتینل-2 و لندست-8 از فروردین 1400 تا 29 مرداد 1401 تهیه و آماده سازی 29 تصویر شامل تصحیح اتمسفری، جداسازی پهنه آبی، پردازش تصاویر انجام شد. سپس نقشه های غلظت کلروفیل آ بر اساس واحد میلی گرم بر مترمکعب با استفاده از مدل های NDCI،D05،M09 و T07 در نرم افزار ENVI به دست آمد و با داده های میدانی در ایستگاه های بندر ترکمن، نوکنده و بندرگز مقایسه شدند. نتایج نشان داد که مدل NDCI و M09 در برآورد غلظت کلروفیل آ همبستگی خوبی با داده های میدانی داشتند. بر اساس تحلیل تصاویر ماهواره سنتینل-2 در مقایسه میان مدل ها، بالاترین میزان ضریب همبستگی (R) با داده های میدانی در مدل NDCI، برابر با 633/0 بود که کمترین خطای میانگین ریشه مربعات (8/8 میلی گرم بر مترمکعب) را داشتند. بر اساس تحلیل تصاویر ماهواره لندست-8 در مقایسه میان مدل ها، بالاترین ضریب همبستگی (R) با داده های میدانی در مدل M09 و برابر با 743/0 به دست آمد که کمترین خطای میانگین ریشه مربعات را به میزان 33/2 میلی گرم بر مترمکعب را داشت. نتایج تحقیق حاضر نشان می دهد که بر اساس تصاویر ماهواره سنتینل-2، مدل NDCI و بر اساس تصاویر ماهواره لندست، مدل M09 جهت تخمین کلروفیل آ در خلیج گرگان کارایی قابل قبولی دارند.

پارک های شهری به عنوان فضاهایی ارزشمند برای بازی، تفریح و استراحت، نقشی مهم در بازگشت انسان به طبیعت و بهبود کیفیت زندگی شهروندان دارند. این فضاها مکان های مناسبی برای فعالیت های اجتماعی و فرهنگی هستند. به همین دلیل، بهبود و توسعه پارک های شهری و رفع نواقص آن ها از ضرورت های اساسی برای ارتقای کیفیت زندگی شهروندان است. پارک گل ها، یکی از مهم ترین فضاهای سبز شهری گرگان، میزبان گروه های مختلفی از شهروندان و بازدیدکنندگان است، اما به ظاهر با چالش هایی مواجه است که نیاز به اصلاح دارد. بر این اساس پژوهش حاضر به دلیل کمبود مطالعات ژرف نگر در این رابطه، با رویکرد کیفی و روش تحلیل تماتیک (TA) به بررسی وضعیت پارک گل ها و مسائل و مشکلات آن پرداخته است. اطلاعات این پژوهش از طریق مصاحبه با 22 نفر از مراجعه کنندگان و بر اساس اصل اشباع نظری جمع آوری شده است. یافته ها نیز در 28 مضمون فرعی و 8 مضمون اصلی شامل: ضعف تجهیزات رفاهی، کمبود امکانات تفریحی، کاستی های زیبایی شناختی، فضاسازی نامناسب، مسائل زیست محیطی، ناامنی و رواج رفتارهای نابهنجار مقوله بندی شده است. این نتایج می توانند راهنمای عملی برای مسئولان شهری و برنامه ریزان در جهت بهبود پارک ها و کیفیت زندگی شهروندان باشد. بهبود کیفیت این فضاها نه تنها زندگی شهروندان را بهتر می کند، بلکه به حفظ محیط زیست و سلامت عمومی یاری می رساند. ازاین رو، توجه به این موضوع و اقدامات مؤثر برای بهبود پارک های شهری ضروری است

کلان شهر تهران به دلیل موقعیت جغرافیایی در نزدیکی گسل های فعال، تراکم جمعیت و عوامل محیطی در معرض آسیب های ناشی از زلزله قرار دارد. هدف این پژوهش، تحلیل تاب آوری مسکن در مناطق جنوبی تهران (مناطق 15، 16، 19 و 20) در برابر زلزله است. این پژوهش از نوع کاربردی و به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده و داده ها با روش های کتابخانه ای و پیمایشی گردآوری و با استفاده از مدل بهترین-بدترین (BWM) و نرم افزارهای Excel و ArcGIS تحلیل شده اند. در ابتدا، 24 معیار کلیدی با مطالعه پیشینه تحقیق شناسایی و سپس وزن دهی و ضریب اهمیت آن ها با روش (BWM) تعیین شد. لایه های اطلاعاتی با بهره گیری از عملگر گامای فازی ترکیب شده و نقشه تاب آوری مناطق موردمطالعه تهیه شد. نتایج نشان داد که 43 درصد مناطق تاب آوری بسیار پایین و 12 درصد تاب آوری پایین دارند، درحالی که تنها 7 درصد از نظر کالبدی-محیطی تاب آوری بسیار پایین و 22 درصد تاب آوری بسیار بالا دارند. به طورکلی، 50 درصد مناطق جنوبی دارای تاب آوری بسیار پایین بوده و نیاز به مداخلات فوری دارند. نوآوری این پژوهش در تلفیق شاخص های اجتماعی-اقتصادی و کالبدی-محیطی، استفاده از روش (BWM) برای دقت در وزن دهی معیارها و بهره گیری از گامای فازی برای مدل سازی تاب آوری است. یافته ها بر اهمیت پرداختن به عوامل اجتماعی-اقتصادی در برنامه ریزی تاب آوری تأکید می کنند و پیشنهاد می کنند که یک رویکرد جامع، ترکیبی از شاخص های اجتماعی-اقتصادی و کالبدی- محیطی، برای افزایش تاب آوری مسکن در برابر زلزله در مناطق جنوبی تهران ضروری است.