مطالعات دفاع مقدس و نبردهای معاصر

برای مقابله با جنگ تحمیلی اقشار مختلف جامعه ایرانی با هویت مشترک اسلامی کنشگری داشتند. این مقاله به روایت مطلعان از نقش طبقه کارگر در مقطع تاریخی 1359 هجری شمسی تا سال 1367می پردازد. رویکرد تحقیق کیفی و راهبرد آن تحلیل روایت است. داده ها بوسیله مصاحبه باز بر اساس اصل اشباع نظری، از نمونه ای به تعداد 8 نفر از مدیران و فعالان کارگری، شوراهای اسلامی کار و خانه کارگر که در دوران جنگ تحمیلی کنشگری داشتند و مصاحبه با واسطه با تعداد 10 نفر از فعالان کارگری مطلع فعلی، بدست آمد. مشارکت کنندگان با نمونه گیری هدفمند مورد مصاحبه و گزینش قرار گرفتند. برای تجزیه و تفسیر داده ها از تحلیل مضمون استفاده شد. در آخر اعتباریابی و ص حت نتایج پژوهش با بازبینی و تأیید متن مصاحبه به وسیله مصاحبه شوندگان، ج ستجو ب رای م وارد منفی یا توضیحات جایگزین در میان سایر کنشگران، تقویت شد. از لابلای متن روایت کنندگان نقش طبقه کارگر در جنگ، 2 مضمون سازمان دهنده شامل«پشتیبانی از جنگ» و«مشارکت در جنگ» بدست آمد. همچنین 7 مضمون پایه شامل؛ عزیمت کارگران به میادین رزم، اعزام کارگران ماهر به جبهه، نقش کارگران در تثبیت انقلاب با مشارکت در کنترل بحران های امنیتی پشت جبهه، مشارکت کارگران در آموزش نظامی، انجام خدمات پشتیبانی فنی از جبهه، حمایت مالی و پولی کارگران از جبهه، حمایت کالایی کارگران از جبهه، در روایت آنان شناسایی گردید. جهت گیری فکری انقلاب و رهبری به سمت مستضعفان و اقشار پایین جامعه از انگیزه های اساسی کارگران در حمایت از جنگ تحمیلی در دهه اول پس از انقلاب اسلامی بوده است.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تجربه زیسته اعضای بومی داعش در عراق و فرایندی که آنان را از یک شهروند عادی به عضوی از داعش تبدیل کرده انجام گرفته است. این مساله از زاویه روایت اعضای اسیر شده داعش در زندان های دولت عراق مورد توجه قرار گرفته است. مشارکت کنندگان در این پژوهش کلیه اعضای داعش در زندان های عراق هستند که با نمونه گیری برحسب موارد دردسترس، مورد مصاحبه قرار گرفته اند. مجموعه این مصاحبه ها در کتاب «از فرانکفورت تا رقه» منتشر شده و به عنوان منبع گردآوری داده های این پژوهش مورد استفاده قرار گرفته است. برای تحلیل داده ها از روش «تحلیل روایت» بهره برده شده و روایت تجربیات اعضای اسیر داعش، در قالب چهار موقعیت «زندگی پیش از عضویت در داعش»، «تحول اوضاع»، «زندگی زیر پرچم داعش» و «اسارت» بازنمایی شده است. در نتیجه پژوهش مشخص شده هرچند نمی توان زمینه های مذهبی را نادید انگاشت؛ اما عامل اصلی شکل گیری داعش را باید در زمینه های اجتماعی و غیردینی آن جستجو نمود. مشابهت این تشکیلات با تشکیلات غیرمذهبی مانند مجاهدین خلق(منافقین)، پژاک، کومله و دموکرات و امثال آن، و نیز حضور آشکار چهره های غربی به عنوان فرماندهان و رهبران آن، ابعاد مذهبی آن را به شدت کم رنگ نموده و ابعاد اجتماعی مانند فقر و حس تبعیض را در کنار زمینه های سیاسی-امنیتی در جایگاه مهم تری می نشاند.

سامانه های پشتیبانی رزم نیز دچار تغییر اساسی گردیده و ابعاد جدید و پیچیده ای یافته است. به طوری که از انجام عملیات تک نیرویی با پشتیبانی سایر نیروها به عملیات منطقه ای در جغرافیای مختلف تغییر شکل داده و امروزه با توسعه مفاهیم نوظهور، حتی عملیات وسیع در ابعاد مختلف نظامی و غیرنظامی را در حوزه نرم و سخت در بر می گیرد. سامانه های رزم شامل 9 مولفه است، 2 مولفه اطلاعات و عملیات رزمی هستند و 7 مولفه پشتیبانی رزمی است، در این مقاله فقط به سامانه-های پشتیبانی رزمی پرداخته می شود. به همین دلیل هدف اصلی این تحقیق شناسایی عوامل مرتبط با سامانه های پشتیبانی رزم در عملیات مشترک بیت المقدس است. این مقاله کاربردی و به روش توصیفی- تبیینی اجرا شده است، ابزار اطلاعات و داده ها کتابخانه ای و میدانی بوده، حجم نمونه 55 نفر است. طبق یافته های تحقیق تعداد 7 سامانه پشتیبانی رزم با 56 عامل به دست آمده است بر اساس نتایج تحقیق سامانه توپخانه و موشک شامل 8 عامل، سامانه پدافند هوایی 7 عامل، هوا/ زمین 8 عامل، مهندسی رزمی 8 عامل، پشتیبانی خدمات رزمی 12 عامل، ارتباطات 6 عامل، جنگال و سایبری 7 عامل.

این پژوهش تلاش کرده است تأثیر اثبات گرایی از نوع آمریکایی آن را بر سیاست های امنیتی این کشور در قبال جمهوری اسلامی ایران و مطالعه موردی ترور شهید والامقام سلیمانی را بررسی کند. سوال اصلی این پژوهش نیز، چگونه آمریکا از طریق راهبرد «قدرت سازی مجازی» به دنبال توجیه اقدام نظامی علیه فرمانده سپاه قدس در قالب یک جنگ ترکیبی بوده است؟روش تحقیق، توصیفی تحلیلی و روش گردآوری داده ها و اطلاعات آن، اسنادی- کتابخانه ای (واقعی و مجازی) بوده و روشی که در این پژوهش برای تحلیل داده ها استفاده شده است؛ روش تحلیل انتقادی گفتمان فرکلاف بوده است. اسناد اصلی این پژوهش برای تحلیل، مبتنی بر مقالات شش نشریه آمریکاییNew York Times, Washington Post, Foreign Policy, Atlantic, New Yorker, News Week در بازه سال های 2010 تا 2015 انتخاب شده است. نتایج: این پژوهش به این نتیجه رسیده است که اگرچه پس از فروپاشی شوروی شاهد جایگزینی فرا اثبات گرایی و رویکردهای نرم افزارگرایانه در سیاست های امنیتی آمریکا بوده ایم؛ اما بازگشت رویکرد سخت افزارگرایانه در کنار رویکردهای نرم، باعث آغاز نوع خاصی از اتخاذ معادلات امنیتی توسط نخبگان آمریکایی شده است. نخبگان آمریکایی با «قدرت سازی مجازی» از سردار سلیمانی به-دنبال برجسته سازی عمدی او بودند به گونه ای که او را عامل مخل سیاست های به اصطلاح امنیت آفرین آمریکا در منطقه غرب آسیا معرفی کنند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی الگوی شایستگی ها و توانمندی های شهید چمران در شش ساحت تربیتی انجام شد. از لحاظ هدف، کاربردی و از نظر گردآوری داده ها، از رویکرد کیفی، روش تحلیل مضمون بهره برده شده است. به منظور تایید اعتبار و پایایی پژوهش از الگوی و استراتژی مولفه های سند تحول بنیادین و مصادیق ساحت های شش گانه تربیت در قرآن کریم استفاده شده است. نتایج پژوهش حاکی از ویژگهای شهید چمران در ساحت تربیتی اعتقادی، عبادی، اخلاقی: خودشناسی، اعتقاد به توحید، امامت، ناظردانستن خداوند در همه احوال، پرهیز از دلبستگی دنیا، ویژگی های و مولفه های شهید در ساحت تربیتی اجتماعی و سیاسی: ارتباط مناسب با دیگران، احترام و محبت به طرف مقابل، مردم سالاری، اصلاح شرایط و عادت های ناهنجار، ساده زیست و دور از تشریفات؛ مولفه های شهید در ساحت تربیتی زیستی و بدنی: اهمیت به ورزش، توجه به سلامت جسمی، توجه به نعمت های الهی؛ در ساحت تربیتی زیبایی شناختی و هنری: فراهم سازی زمینه های مناسب پرورش خلاقیت و آفرینش گری، ، احترام قائل شدن برای دیگران، توانایی تولید آثار هنری؛ در ساحت تربیتی اقتصادی و حرفه ای: کسب مهارت های حرفه ای گوناگون، التزام به اخلاق حرفه ای، توان کارآفرینی به کارگیری مهارت حرفه ای در عمل، تربیت نسل آینده و رشد و تعالی آنان، در ساحت تربیتی علمی و فناوری: رسیدن به رشد و توانمندی در راستای کسب دانش، کسب مهارت دانش افزایی، آمادگی جهت بروز خلاقیت و نوآوری، تلفیق و هماهنگی علم و دین.

در طول تاریخ همواره تعیین جانشین یکی از دغدغه های بشر در زندگی فردی و سازمانی بوده است. این روند امروزه نیز به عنوان یک سازوکار ارزشمند در ارتقا و توسعه سازمان ها از اهمیت بسزائی برخوردار است. از اینرو، در سازمان های نظامی بنا به شرایط و نیاز به فرماندهان و مدیرانی به مراتب توانمند و شایسته تر وجود دارد. بنابراین؛ برای پاسخ گویی به این نیاز، طراحی و تبیین الگوی پرورش جانشین و محقق ساختن آن بر اساس مفاهیم غنی سرمایه انسانی، استعدادیابی و شایستگی ها دارای اهمیت است. لذا، هدف پژوهش حاضر ارائه الگوی پرورش جانشین بر پایه شایستگی در یک سازمان نظامی است. روش پژوهش توصیفی- پیمایشی و با رویکرد کیفی است. هم چنین در جمع آوری داده ها و اطلاعات از مطالعات کتابخانه ای، نظر سنجی از خبرگان دانشگاهی و سازمانی استفاده شده که میزان اعتبار الفای کرونباخ آن 87/. بوده است. به علاوه جامعه آماری تعداد 20 نفر اساتید دانشگاه و مدیران سازمانی حوزه سرمایه انسانی است که به صورت تصادفی انتخاب شده اند. نتایج این پژوهش که با تحلیل آمار توصیفی و استنباطی به کمک نرم افزار SPSS23 استخراج شده، نشان می دهد که در الگوی جانشین پروری پنج بعد آماده سازی سازمان، توسعه و اقدام، ارزیابی اثربخش، شایستهیابی مشاغل، استعدادیابی و چهارده مؤلفه تأثیر دارد.

مرزها اغلب با تهدیدات خارجی متعددی مواجه اند. به طوری که اتکاء صرف بر امنیت نظامی و تقویت بنیه های دفاعی برای جلوگیری از چالش های مرزی به تنهایی کفایت نمی کند. در حالی که بررسی این موضوع می تواند نقطه شروعی برای تحقیقات علمی جدید شود. هدف تحقیق حاضر، تحلیل روابط میان شاخص های امنیت مرزی و مؤلفه های دفاع مقدس در شهرستان مرزی خداآفرین است. روش پژوهش حاضر توصیفی تحلیلی و نوع تحقیق به لحاظ ماهیت، کاربردی است. روش گردآوری داده ها کتابخانه ای و پیمایشی است. جامعه آماری تحقیق شامل کارشناسان، مسئولان و شهروندان مرزنشین شهرستان خداآفرین است. حجم نمونه آماری براساس جمعیت شهرستان و از طریق «قاعده کلاین» و «آزمون کوکران» برابر با «384» نفر تعیین شد. روش نمونه گیری به صورت سهمیه ای می باشد. پردازش داده ها با توجه به اهداف و ماهیت سؤالات از طریق آزمون تی تست، آنالیز همبستگی و رگرسیون چند متغیره انجام شد. نتایج نشان می دهد که شاخص های مرتبط با «امنیت مرزی» در سطح منطقه خداآفرین از وضعیت مناسبی برخوردار می باشد. هم چنین مولفه های دفاع مقدس در سطح منطقه خداآفرین بر اساس دیدگاه پاسخ گویان حاکی از آن است که تمامی گویه ها بالاتر از حد متوسط بوده و اقدامات موثری در راستای ارتقای ارزش های دفاع مقدس انجام شده است. در نهایت، با وجود این که معیشت زندگی و سطح رفاه مرزنشینان در منطقه چندان مطلوب نبوده اما میان «مؤلفه های دفاع مقدس» و «امنیت مرزی» همبستگی مثبتی دیده می شود.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تجارب زیسته دانشجومعلمان دانشگاه فرهنگیان از سفر راهیان نور صورت گرفت. این مطالعه با روش کیفی و با استفاده از رویکرد پدیدارشناسی انجام شد. پژوهشگران با بهره گیری از روش نمونه گیری هدفمند از نوع معیار، تعداد 8 نفر از دانشجو معلمان پسر و دختر اعزامی به راهیان نور را شناسایی و از آن ها مصاحبه نیمه ساختار یافته به عمل آوردند. داده های استخراج شده از مصاحبه ها به روش هفت مرحله ای کلایزی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. جهت اعتباربخشی به یافته ها از ملاک چهارگانه گوبا و لینکلن (1989) استفاده شد. تجارب دانشجو معلمان در قالب پنج مضمون اصلی 1- مشکلات و چالش های سفر ۲- دستاوردهای راهیان نور ۳- تربیت نسل تراز انقلاب اسلامی و دفاع مقدس۴- راهکارهای بهبود راهیان نور ۵- پیامدهای حضور در راهیان نور طبقه بندی شد. نتایج پژوهش نشان می دهد که دانشجومعلمان دانشگاه فرهنگیان بر این اعتقاد هستند که حضور در راهیان نور برای آنها پیامدهای در ابعاد مختلف داشته است و همچنین باوردهای آنها در حوزه تربیتی و به خصوص تربیت دانش آموزان تغییر و رشد پیدا کرده است. دانشجومعلمان در کنار تمامی دستاوردهای ذکر شده، مشکلاتی و چالش هایی را در این سفر مطرح کرده اند.

همواره در بروز جنگ ها، نقش جغرافیا، نقشی انکارناپذیر و حیاتی است. مولفه ها و عوامل جغرافیایی به قدری در سرنوشت جنگ ها موثرند که می توانند شکست و یا پروزی در جنگ را رقم بزنند. جنگ تحمیلی هشت ساله عراق بر علیه ایران و جنگ داخلی سوریه هم از منظر جغرافیا قابل بررسی و اتقان است. به اذعان صاحب نظران و کارشناسان، امروزه یکی از اساسی ترین کاربردهای جغرافیا، تاثیر گذاری آن بر تدوین راهبردهای دفاعی است. پژوهش حاضر کوشیده تا با هدف بررسی تطبیقی نقش عوامل جغرافیایی در دو عملیات آزادسازی خرمشهر و آزادسازی حلب، مولفه های جغرافیایی نقش آفرین در هر دو عملیات را احصاء نماید. سئوال اصلی این پژوهش عبارت است از نقش عوامل جغرافیایی در دو عملیات آزادسازی خرمشهر ایران و حلب سوریه چیست و اساسا اشتراکات و تفاوت های جغرافیایی اثرگذار در آزادسازی خرمشهر و حلب کدام اند؟ این پژوهش از نوع پژوهش های علّی یا پس رویدادی بوده که به روش «داده بنیاد» و با ابزار مصاحبه از جامعه آماری خود انجام شده است. پس از اشباع نظری در مصاحبه ها، کدگذاری باز، شکل گیری مفاهیم و ظهورمقوله ها از مفاهیم انتزاع شده در هر دو عملیات انجام و موارد اشتراک و افتراق دو عملیات آزادسازی خرمشهر و آزادسازی حلب احصاء گردید. بنا به یافته های پژوهش آزادسازی خرمشهر و حلب سوریه دارای اشتراکات و افتراقات زیادی در حوزه های رهبری، فرماندهی، ویژگی های کیفی و کمی جمعیت، اقلیم، هیدرولوژی، توپوگرفی و غیره می باشند.

هدف پژوهش حاضر طراحی و اعتبارسنجی الگوی برنامه درسی بر مبنای مکتب شهید حاج قاسم سلیمانی در درس مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی است. این پژوهش دارای رویکردی آمیخته است که از نظر هدف، توسعه ای -کاربردی و از حیث ماهیت و روش، پیمایشی است. ابزار گردآوری اطلاعات مصاحبه با خبرگان و پرسشنامه بود. جامعه آماری پژوهش در بخش کیفی شامل 24 نفر از اساتید دانشگاهی برنامه ریزی درسی، کارشناسان آموزش و پرورش و مدیران و معلمان با سابقه دوره ابتدایی، خبرگان آشنا به مکتب شهید سلیمانی و دوستان و همرزمان ایشان می باشد که به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند؛ جامعه آماری بخش کمی شامل شامل کلیه معلمان ابتدایی و کارشناسان برنامه ریزی آموزش وپرورش شهرستان کرمان به تعداد 2654 نفر است. حجم نمونه بر اساس جدول کوهن 176 نفر می باشد که به صورت تصادفی طبقه ای انتخاب گردید. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزارهای NVIVO ویراست 11، SPSS ویراست 23، Smart PLS ویراست 3/3 استفاده گردید. نتایج حاصل از کدگذاری داده های کیفی منجر به استخراج 92 کُد باز، 29 کدمحوری و 13 کد انتخابی گردید. همچنین نتایج نشان می دهد مقوله های محوری شرایط علی، عوامل زمینه ای، شرایط مداخله گر، راهبردها و پیامدهای اجرای الگوی برنامه درسی بر مبنای مکتب شهید حاج قاسم سلیمانی در درس مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی، عوامل تشکیل دهنده الگوی برنامه درسی بر مبنای مکتب شهید حاج قاسم سلیمانی در درس مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی آموزش وپرورش کرمان می باشند و تقویت و پایداری هویت ملی، تحقق عدل جهانی و آرمان اسلامی مدنظر شهید سلیمانی و ارتقا جایگاه دینی نظام تعلیم و تربیت بیشترین تأثیر را در الگوی پژوهش دارند

سردار شهید سلیمانی نقش مهمی در ناکامی های آمریکا در منطقه داشت که بسیاری از مقامات غربی نیز به این امر اذعان کرده اند. شهید سلیمانی از طریق دو ویژگی مهم خصوصیت های شخصی و سازمانی(مدیریتی) توانست گفتمان مقاومت را در سطح منطقه نهادینه کند و اکنون ظهور و بروز اقدامات شهید سلیمانی را می توان در سطوح مختلف منطقه مشاهده کرد. با استفاده از روش داده بنیاد و در جهت بررسی کیفی این موضوع از این روش در مقاله استفاده شده تا بدین وسیله بتوان تعداد مولفه های گسترده تری را مورد بررسی قرار داد. این پژوهش با هدف بررسی نقش شهید سلیمانی در ناکامی های آمریکا در منطقه طراحی شده است که با روش نمونه گیری غیرهدغمند و مبتنی بر مصاحبه استفاده شده است. ازمهمترین نتایج این پژوهش بحثگسترش گفتمان انقلاب اسلامی، مقاومت و مکتب شهید سلیمانی در اقصی نقاط جهان و تبدیل شدن آن به الگو و فعال سازی و بکارگیری ظرفیت عواملی نظیر سیاستگذاران، نخبگان، کارگزاران، سازمان های مردم نهاد، جریانات سیاسی-فرهنگی، نظامی- امنیتی و رسانه های ارتباطی جدید، در راستای تقویت و ارتقاء میدان و دیپلماسی فراگیر مقاومت محور است. همچنین مولفه ها و شاخص های الگوی نقش شهید سلیمانی در ناکامی های آمریکا در منطقه نیز در این پژوهش نشان داده شده است.

گردشگری جنگ، گونه ای از صنعت گردشگری است که در دنیا به سرعت در حال رشد است. سالیانه میلیون ها گردشگر به منظور بازدید از آثار به جای مانده از جنگ، به آن مناطق سفر می کنند؛ در ایران نیز این سفر به راهیان نور شهرت دارد. اثر معنوی راهیان نور تا سال ها می تواند در بین افراد جامعه مستمر و آشکار باشد. خانواده به عنوان مهمترین رکن جامعه شناخته شده است و با حضور خانواده ها در راهیان نور، می توان آنها را از گنجینه پنهان راهیان نور بهره مند نمود. هدف از انجام این پژوهش شناسایی عوامل موثر بر تمایل به سفر به مناطق راهیان نور با استفاده از وسایل نقلیه شخصی می باشد. پژوهش حاضر از منظر هدف یک پژوهش کاربردی است. همچنین یک تحقیق توصیفی پیمایشی به شمار می آید و در زمه تحقیقات کیفی در قالب یک مطالعه اکتشافی انجام پذیرفته است. ابزار جمع آوری داده، مصاحبه نیمه ساختاریافته و ابزار تحلیل داده، روش تحلیل مضمون می باشد. جامعه آماری، خبرگان فعال در عرصه راهیان نور می باشند. نمونه گیری به صورت هدفمند و تا سرحد اشباع نظری در 23 مصاحبه حاصل شد. یافته های پژوهش نشانگر آن است که هشت مضمون کلیدی شامل مدیریت کلان و یکپارچه، اندیشه ورزان راهیان نور، امکانات و تجهیزات، محتوای غنی و تأثیرگذاری، چندرسانه ای، مسائل امنیتی، سامانه جامع راهیان نور و مسائل اقتصادی، اصلی ترین عوامل گسترش حضور خانواده ها در سفر راهیان نور به شمار می رود و با فعالیت در هر کدام، می توان شاهد افزایش حضور خودروهای شخصی در راهیان نور بود.