راهبرد فرهنگ

حکمرانی حِکْمی، نظریه ای مبتنی بر عقل نظری، عقل عملی، عقل معاش، عقل معاد و وحی الهی در راستای پرورش بینش، منش و کنش فرد و جامعه است. این نوع حکمرانی، شیوه حل مسئله های عمومی را به شکلی توانمند در اختیار حکمرانان قرار می دهد. این پژوهش، ضمن ارائه تعاریف حکمرانی مدرن و هوش مصنوعی به تبیین حکمرانی ولایی در سوره مائده و حکمرانی مردمی در بیانات مقام معظم رهبری با استفاده از روش تحلیل مضمون پرداخته و در نهایت نظریه «حکمرانی حِکمی» پیشنهاد شده است. بر اساس یافته های این پژوهش، حکمرانی حِکمی مشتمل بر نه رکن  1- هویت حکمرانی، 2- مأموریت حکمرانی، 3- قلمرو حکمرانی، 4- مبانی حکمرانی، 5- منابع حکمرانی، 6- الگوی حکمرانی، 7- اصول حکمرانی، 8- اهداف حکمرانی 9- ویژگی حکمرانان است. همچنین در پایان، چیستی سیاست گذاری حِکمی و فرایند آن و تنظیم گری حِکمی و نیز مقایسه تطبیقی حکمرانی مدرن و حکمرانی حِکمی ارائه گردید.

سیاست پژوهی نوعی پژوهش مسئله محور است که با رعایت اقتضائات مواجهه با مسائل چند رشته ای و در بستری کاملاً هنجاری، می کوشد تا پیشنهادهایی را تحت عنوان «سیاست» به سیاست گذاران در مورد مسائل انضمامی جامعه پیشنهاد دهد. در این نوع پژوهش، سیاست پژوهان با رویکردهای متعددی به شناسایی و حل مسائل می پردازند که «رویکرد عقلانی» یکی از رایج ترین آنها است. در این رویکرد تلاش می شود از معادله هایی همچون معادله هزینه - فایده یا هزینه -اثربخشی برای کشف مسائل و پیشنهاد راه حل ها استفاده شود. اما، مسئله اصلی این است که اگر اندیشکده ها و محققین فعال در عرصه سیاست پژوهی جمهوری اسلامی ایران بخواهند از این رویکرد در تحقیقات خود استفاده کنند و از این رهگذر مواردی را به سیاست گذاران پیشنهاد دهند، باید از رویکرد «عقلانیت دینی » که کاملاً همسو با مبانی فکری جمهوری اسلامی بوده و ریشه در مبانی دینی داشته و صرفاً براساس معادله هزینه- فایده مادی تصمیم نمی گیرد، استفاده کنند. عدم توجه به اقتضائات این رویکرد سبب می شود نوعی سیاست گذاری سکولار رخ دهد. این مقاله تلاش دارد جایگاه مبانی دینی در فرایند و مراحل سیاست پژوهی و نوع تاثیرگذاری آنها در این فرایند را نشان دهد.

در چشم انداز بیست ساله کشور جمهوری اسلامی ایران کشوری توسعه یافته با جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه، با هویت اسلامی و انقلابی، الهام بخش در جهان اسلام تصویر شده است. بررسی وضعیت فناوری نانو در ایران نشان می دهد این نوفناوری به نسبت دیگر فناوری ها و نوفناوری ها در حوزه های علمی، اقتصادی و ترویجی، رشد قابل ملاحظه و «پایداری» داشته و اینک ایران در میان چند کشور اصلی برترِ نانوفناور در جهان قرارگرفته است. یکی از عاملیت های اصلی این توسعه «ستاد ویژه فناوری نانو» و دبیرخانه فعال آن بوده و از این رو مطالعه زمینه ها و فرایندهای سیاستی، اجتماعی و سازمانی منجر به این رشد پایدار می تواند بصیرت هایی برای توسعه ی دیگر فناوری ها و نوفناوری ها در کشور فراهم کند. پژوهش حاضر با گردآوری، مقوله سازی و مفهوم پردازی تجربیات سازمانی پانزده ساله (۱۳۸۰- ۱۳۹۵) دبیرخانه این ستاد تلاش کرده الگویی از نقش سرمایه های نامشهود در شکل گیری موفقیت سازمانی این دبیرخانه و پیشرفت نانو در کشور برسازد. نتایج این پژوهش که با تحلیل مضمونی مصاحبه های نیمه ساخت یافته با دست اندرکاران بالادستی نانو و نیز اسناد ستاد ویژه توسعه فناوری نانو حاصل شده نشان از توجه به انواع سرمایه های مناسب شامل سرمایه فکری، سرمایه اجتماعی، سرمایه سیاسی و سرمایه سازمانی دارد که همچنین باعث تقویت فرهنگ و انسجام سازمانی لازم برای پیشرفت پایدار نانو (به خصوص در دو دهه اول تاسیس ستاد نانو) شده است.

استفاده از فرهنگ و به خدمت گرفتن ابزار های فرهنگی در دیپلماسی در مقایسه با ابزار ها و اهرم های رایج دیگر در روابط بین الملل دارای امتیازاتی است که باعث شده کشور ها از این پتانسیل برای ارتقا و بهبود روابط بین الملل بهره برند. بر همین اساس، دیپلماسی فرهنگی با استفاده از ابزار های فرهنگی و هنری به دنبال شناسایی، تعریف و ترویج ارزش ها و منافع مشترک میان ملت هاست. بررسی ها نشان می دهد که عوامل مداخله گری به شکل های مختلف در دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران دخیل هستند که می توانند در مسیر حرکت دیپلماسی فرهنگی تغییراتی ایجاد کنند. لذا شناسایی عوامل مداخله گر در دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، می تواند به شناخت بهتر از رویکرد ها و دیدگاه های مختلف در دیپلماسی فرهنگی کمک کند. به علاوه، این شناسایی می تواند بر جهت افزایش قدرت نرم کشور و ارتقای تأثیرگذاری فرهنگی در جهان نیز مؤثر باشد. بر این اساس پژوهش حاضر با استفاده از رویکرد پدیدارشناسانه و مصاحبه های عمیق نیمه ساختاریافته با 24 نفر از سفرا، صاحب نظران، مدیران ارشد حوزه دیپلماسی فرهنگی، مبلغین دینی، شخصیت های فرهنگی مردمی فعال در حوزه بین الملل با هدف شناخت عوامل مداخله گر در میدان اجرای دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران انجام شد و  در نهایت یافته ها در قالب عوامل: تعدیل گر، ضعف و کاستی، تهدید و  فرصت محیطی استخراج و دسته بندی شد.

هدف پژوهش حاضر بررسی موضوع کالایی شدن آموزش و پیامدهای آن است. روش انجام این پژوهش نظریه داده بنیاد و جامعه هدف را دانش آموزان، معلمان، مدیران و مسئولین مدارس متوسطه دوم شهر مشهد تشکیل می دهند. انتخاب مشارکت گنندگان نیز با استفاده از نمونه گیری هدفمند و اشباع نظری داده ها پس از 32 مصاحبه انجام شد. پایایی و اعتبار داده ها نیز با نظرمتخصصان و مشارکت کنندگان تأیید گردید. یافته های پژوهش نشان داد که کالایی شدن آموزش در سه سطح کالایی شدن یادگیری، کالایی شدن دانش آموز و کالایی شدن معلم اتفاق می افتد. شرایط و پیامدهای کالایی شدن نیز شامل شرایط علی (سازمانی و خانوادگی)، شرایط مداخله گر (شبکه روابط اجتماعی و خانوادگی، فراوانی مدارس غیردولتی و وجود نظام موازی آموزشی)، شرایط زمینه ای (خصوصی سازی آموزش و سیاست های دولتی)، تعاملات راهبردی (مقاومت و پذیرش) و پیامدها (اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی، آموزشی و روانی) است.

این پژوهش با هدف ارائه مدل توانمندسازی کاربران شبکه های اجتماعی مبتنی بر ادراک کاربران از مفهوم امنیت فرهنگی با روش نظریه داده بنیاد و رویکرد استراوس و کوربین انجام شده است. به منظور گردآوری داده ها بعد از مصاحبه با 39 نفر از متخصصان علوم ارتباطات، مدیریت رسانه، مدیریت فرهنگی،روانشناسی،حقوق، جامعه شناسی و فناوری اطلاعات که با استفاده از روش نمونه گیری نظری انتخاب شدند،داده های پژوهش به اشباع نظری رسید. سپس یافته های حاصل از مصاحبه ها در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و گزینشی پیاده و طبقه بندی شد. بر اساس یافته ها پدیده اصلی پژوهش توانمندسازی کاربران بود که شامل شرایط علی: رفتار ارتباطی کاربران، ویژگی های پیام رسان، ویژگی های فردی و شخصیتی و امنیت فرهنگی در ساختار مجازی؛ شرایط زمینه ای: اطلاعات فرهنگی، پایبندی فرهنگی، تقویت نمادهای فرهنگی و زیرساخت های فرهنگی کاربران از دیدگاه مشارکت کنندگان؛ شرایط مداخله گر: به کارگیری زبان بومی، تبعات نهی کردن کاربران، تهدیدات فرهنگی و آسیب های فرهنگی می شدند و استراتژی های ارتقا فرهنگ روشنفکری، اقناع اندیشه های نوظهور، آگاه سازی جنگ نرم و آموزش خودمحور و در نهایت پیامدهای اثربخشی توانمندسازی کاربر، اثرگذاری تولید محتوا، آینده پژوهی تکنولوژی و تجملات فرهنگی را به همراه داشته است.

تاریخ نگاری مدرن با وجوه ممیزه خاصی نسبت به تاریخ نگاری سنتی مشخص می شود. تاریخ مدرن علاوه بر روایی بودن و وجه تحلیلی و تبیینی در تلاش است ضمن مطالعه گذشته به فهم جریانات اثرگذار و شکل دهنده وضعیت حال و تحولات آینده دست یابد. یکی از این وجوه تحلیلی و تبیینی، فهم رابطه میان کنش های فردی و ساختارهای اجتماعی، به عنوان عنصر اساسی تبیین در مطالعات تاریخ اجتماعی است. در میان متفکرین علوم اجتماعی و تاریخی سه رویکرد متمایز به ساختار/کنش شامل: نظریات کنش گرا، نظریات ساختارگرا و نظریات ساختارگرایی تکوینی را می توان ردیابی نمود؛ اما تاکنون شاهد تلاشی منسجم در ارائه نظریه ای بومی و مبتنی بر ریشه های تفکر اسلامی در این زمینه نبوده ایم. بر این اساس در این مقاله سعی شده رویکرد خاص مطالعات تاریخی اجتماعی علامه طباطبایی (ره) در نسبت با مهم ترین رویکرد های علوم اجتماعی تبیین گردد. نتیجه این بررسی نشانگر آن است که رویکرد اجتماعی علامه در میان دیدگاه های ساختارگرا و ذهنیت گرا، شکل خاصی از ساختارگرایی تکوینی مبتنی بر نگاه تاریخی و نهادی است. پایه های اساسی این رویکرد به نظریه اعتباریات از یک سو و نظریه اصالت جامعه در دیدگاه علامه از سویی دیگر باز می گردد. جمع میان اعتبار و اصالت امورات اجتماعی که از پیچیدگی های دیدگاه علامه به حساب می آید، مبحثی است که تاکنون کمتر بدان پرداخته شده است. تاریخ واسطه میان شکل گیری ساختارها و نهادهای اجتماعی از کنش های فردی است. از سوی دیگر پس از تثبیت ساختارهای اجتماعی، شاهد غلبه ساختارها بر کنشگری فردی هستیم. در این میان نهادهای اجتماعی را باید واسطه این رفت وبرگشت دانست.