راهبرد فرهنگ

منطق مفهوم سازی در علوم اجتماعی یکی از مناقشات معرفت شناسی و روش شناسی  را تشکیل می دهد. یکی از اصلی ترین نزاع ها حول نسبت دانش و ارزش است که آیا  ضروری و ممکن است که دانشمند اجتماعی در ساخت و پرداخت مفاهیم از ورود ارزش های فرهنگی اجتناب کند یا اینکه ارزش ها از عناصر مقوم و منطقی مفهوم سازی محسوب می شوند؟ در این صورت، مفهوم سازی آغشته به ارزش های محقق چگونه مخلّ عینیت نیست؟ در پاسخ به این پرسش، رهیافت اثباتی و طبیعت گرایانه دورکیم معتقد است که مفاهیم علوم اجتماعی غیرارزش بار و دخالت ارزش های محقق در مفهوم سازی مخلِّ عینیت است. پژوهش حاضر بر اساس رهیافت پسااثباتی وبر که بر معرفت شناسی ایده آلیسم کانت، نئوکانتی ها و منظرگرایی نیچه استوار است، استدلال می کند که مفاهیم علوم اجتماعی ارزش بارند؛ اما ارزش باری مفاهیم اجتماعی نه تنها مانع عینیت نیست که شرط سوبژکتیو عینیت است. نگارنده بر اساس تفکیک وبری ربط ارزشی از حکم ارزشی، نشان می دهد که دخالت ارزش های محقق اجتماعی در مفهوم سازیِ تیپ آرمانی در چه سطحی جایز است و در چه سطحی ناجایز و مخل بی طرفی در علم و تحصیل عینیت است. 

در سال های اخیر توجه زیادی به دانش خلاقانه تریز و ابزار های آن شده است، اما در بین ابزار های تریز، پژوهشگران حوزه های مختلف بیش از همه از ابزار چهل اصل ابداعی برای زمینه کاری خود استفاده کرده اند. پژوهش پیش رو ضمن نقد شیوه رایج استفاده از این ابزار در حوزه علوم اجتماعی که منجر به برداشت غیرعلمی و نادرست از آن شده، به ارائه شیوه کارآمدتری جهت استفاده درست از این ابزار در حوزه خط مشی گذاری فرهنگی پرداخته است. در این پژوهش که گردآوری داده های آن با دو روش مطالعات کتابخانه ای و مصاحبه نیمه ساخت یافته صورت گرفته، الگوی اولیه با روش تحلیل مضمونی قیاسی تدوین شده و سپس از روش های دلفی و گروه کانونی جهت اصلاح و ارتقای الگوی پیشنهادی استفاده شده است. بر اساس یافته های پژوهش، به منظور بهره گیری کارآمدتر از ابزار چهل اصل در حوزه خط مشی گذاری فرهنگی، از بین دو روش بهره گیری از این ابزار یعنی «دوستی با اصل ها» و «ماتریس تضاد فنی»، روش اول تجویز می شود. بر این اساس پس از واکاوی های متعدد، این پژوهش 36 راهنما را ذیل 34 اصل از بین اصول چهل گانه، جهت حل مسائل حوزه فرهنگ پیشنهاد نموده است. توصیه می شود پژوهشگران حوزه فرهنگ در عوضِ رویکرد رایج، از راهکار های خلاقانه مطرح شده در این پژوهش به عنوان مجموعه ای از راهنمایی های محرک خلاقیت در تعریف و حل مسائل فرهنگی استفاده کنند. 

شبکه های اجتماعی مجازی به جزء جداناشدنی از زندگی روزمره ایرانیان بدل شده اند. همزمان با این استفاده رو به رشد، بحث هایی پیرامون نقش شبکه های اجتماعی در دینداری و تغییر نسبت کاربران با دین در جامعه درگرفته است و این پرسش مطرح شده که آیا شبکه های اجتماعی مجازی، باعث عرفی شدن کاربران خود می شوند؟ متأسفانه تاکنون صاحب نظران این مسئله را به طور مستقل مورد پژوهش قرار نداده اند و ضمن طرح مسائل دیگر تنها به تصدیق یا تکذیب کلی این رابطه بسنده کرده و دلایلی را نیز برای مدعای خود طرح ننموده اند. در اینجا با روش مرور سیستماتیک و با الگوگیری از کار برگر و همکاران (1974) در توضیح دلایل عرفی شدن به واسطه مدرنیته، تلاش شده است تا در قالبی نظری، تأثیر شبکه های اجتماعی مجازی بر عرفی شدن توضیح داده شود. بر این اساس دست کم شش استدلال نو برای تأثیر شبکه های اجتماعی مجازی بر عرفی شدن کاربران ارائه شده است که عبارت اند از: مدیریت پنهان محتوا، فرامکانی و ارتباط با افراد بی شمار، فرازمانی بودن و درگیرکنندگی، انتشار سریع و مداوم اطلاعات، خلوت فردی و در نهایت تعاملی بودن و پسندمحوری که توضیحات آن در مقاله آمده است. البته در نهایت بر یکسویه نبودن این فرایند و نیز امکان مقاومت در برابر این موج در شرایطی خاص نیز تأکید شده است. 

مرز به معنای معیاری روان شناختی است که از یکپارچگی یک فرد یا گروه محافظت می کند و به فرد یا گروه کمک می کند محدودیت های واقع بینانه ای برای مشارکت در یک رابطه یا فعالیت تعیین کنند. وجود مرز های واضح برای سلامت جسم و روان انسان ضروری است. مفهوم مرز تا حد زیادی تحت تأثیر بافت فرهنگی است و برای افراد متفاوت می تواند معانی متفاوتی را تداعی کند. بنابراین می توان انتظار داشت که افراد درک متفاوتی از آن در هر بافت فرهنگی داشته باشند. مقاله حاضر با این سؤال آغاز می گردد که ساختار معنایی و مفهوم مرز برای ایرانیان چگونه است؟ در مرحله اول تعداد 289 نفر از طریق پاسخ دهی اینترنتی به یک سؤال، در پژوهش شرکت کردند. از آنها خواسته شد حداقل 10 کلمه را که در ارتباط با مفهوم مرز در روابط بین فردی به ذهن شان خطور می کند ارائه کنند. پس از استخراج 10 واژه پرتداعی، در مرحله دوم از 195 شرکت کننده خواسته شد تا بر اساس تکلیف مشابهت قضاوت شده، میزان ارتباط بین 10 واژه مذکور را به شکل دو به دو مشخص کنند. نتایج تحلیل تناظر نشان داد که کلمات مذکور با درنظرگرفتن دو بعد اهمیت طرف مقابل و سهولت ابراز خود قابل تبیین اند. بدین ترتیب چهار وضعیت در روابط بر اساس تغییرات دو بعد مذکور قابل فرض است که در هر کدام از این وضعیت ها مرز در روابط، خاصیتی متفاوت دارد. 

امروزه، آموزش عالی به عنوان پیشران اصلی علم و فنّاوری در پیشبرد اهداف کشور ها به منظور رشد و توسعه همه جانبه و پایدار نقش مهمی ایفا می کند. از جمله چالش های آموزش عالی می توان به مواردی چون «تضمین کیفیت» و «رتبه بندی دانشگاهی» در آموزش عالی اشاره کرد که بر اجرای آنها به صورت توأمان در اسناد بالادستی تصریح شده اما اشاره ای به تفاوت های آنها نشده است. لذا، بررسی ابعاد و ویژگی های هر کدام از این دو رویکرد ارزیابی کیفیت آموزش عالی برای فراهم آوردن الزامات اجرای آنها ضروری به نظر می رسد. هدف این پژوهش پاسخ دادن به این پرسش است که این دو رویکرد ارزیابی در منابع موجود، چه تفاوت هایی دارند. بدین ترتیب، جامعه آماری پژوهش، کلیه متون مرتبط با ابعاد و ویژگی های تضمین کیفیت و رتبه بندی دانشگاهی در آموزش عالی در نظر گرفته و نمونه گیری به صورت هدفمند برای پاسخگویی به سؤال پژوهش انجام شد. سپس، با اتخاذ رویکرد کیفی و استفاده از روش پژوهش اسنادی به بررسی منابع تا زمان رسیدن به اشباع نظری پرداخته شد. یافته ها حاکی از آن بود که در «تضمین کیفیت» عمده ترین کارکرد، بهبود کیفیت و افزایش پاسخگویی است. شیوه ارزیابی به صورت ملاک محور و تکوینی و مخاطبان آن اغلب جامعه دانشگاهی اند. اما در «رتبه بندی دانشگاهی» اصلی ترین کارکرد، حکمرانی بر بخش آموزش عالی، شیوه ارزیابی به صورت مقایسه ای و پایانی و مخاطبان آن عموم مردم و جامعه دانشگاهی هستند. در پایان، با توجه به تفاوت های میان این دو، پیشنهادهایی به منظور اولویت بندی و نحوه اجرای دو شیوه مذکور ارائه شد.

در جهان امروز روند رو به رشدی از اولویت اموال مادی و کالا های اقتصادی در سطح فردی در تمامی جوامع مدرن مشاهده می شود. به گونه ای که افراد، خود و دیگران را بر اساس اموال و دارایی ها که به مثابه نمادی اساسی برای ویژگی های شخصی، تعلقات و علایق عمل می کند، تعریف می کنند. بر همین مبنا، هدف مطالعه حاضر بررسی ترجیحات مادی خانواده های یزدی و عوامل مرتبط با آن با تکنیک پیمایش است. روش مورد استفاده، تکنیک پیمایش است. جامعه آماری، مردان سرپرست خانوار شهر یزد و فرایند انتخاب نمونه، نمونه گیری طبقه ای با تعداد 384 نمونه بود. داده های تحقیق نشان داد که میانگین ترجیحات مادی یزدی ها بیش از حد متوسط است و بیشترین اولویت نزد آنان، خرید زمین و ملک، پس انداز پول، تأکید بر مادیات و موفقیت مادی است. بین متغیر های سن، تحصیلات، امنیت مالی، منزلت اجتماعی، پذیرش اجتماعی و ازخودبیگانگی با متغیر وابسته تحقیق رابطه معنادار وجود دارد. درمجموع، نتایج تحلیل رگرسیونی نیز نشان می دهد که پیش بین اولویت های مادی شهروندان یزدی بر اساس ازخودبیگانگی با مقدار بتای 0/63، منزلت اجتماعی با بتای 0/24 و تحصیلات با بتای 0/08 و سن با بتای -0/11 معنی دار است.

پژوهش حاضر با هدف مطالعه تأثیر هوش معنوی و تاب آوری بر احساس شادکامی اعضای خانواده های شاهد و ایثارگر تبریز با روش پیمایشی و در سال 1395 انجام شده است. جامعه آماری این مطالعه را اعضای خانواده های شاهد و ایثارگر تحت پوشش بنیاد شهید و امور ایثارگران شهر تبریز که بالغ بر 14777 نفر است تشکیل می دهد. از این تعداد 438 نفر بر اساس نمونه گیری طبقه ای متناسب تصادفی انتخاب و اطلاعات لازم به وسیله پرسشنامه گردآوری شد. همچنین برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار Spss نسخه 22 و Lisrel نسخه 8/8 استفاده شده است. نتایج نشان داد متوسط شادکامی اعضای خانواد های شاهد و ایثارگر شهر تبریز 67/12 درصد و در سطح نسبتاً مطلوبی قرار دارد. بررسی مدل ساختاری نیز بیانگر این است که متغیر های تاب آوری، هوش معنوی، سن و جنسیت به طور معنی داری توانسته اند 41 درصد از تغییرات احساس شادکامی اعضای خانواده های شاهد و ایثارگر را تبیین نمایند. خانواده هایی که اعضای شان تاب آورتر و دارای هوش معنوی بالاترند، معمولاً در قیاس با اعضای خانواده های دیگر شادتر بوده اند. در مجموع، مدل ساختاری تحقیق، برای تبیین تغییرات احساس شادکامی اعضای خانواده های شاهد و ایثارگر، مناسب محسوب می شود.