روانشناسی تحولی روانشناسان ایرانی

هـدف ایـن پژوهـش تعییـن رابطه جـو اخلاقـی مدرسـه بـا رفتارهـای مدنـی تحصیلـی بـا واسـطه‌گری تحـول مثبـت نوجوانـی بـود. طـرح پژوهـش از نـوع همبسـتگی و جامعه آمـاری دانشآمـوزان دوره متوسـطه اول و دوم شـهر شـیراز بـود. 671 دانشآمـوز (293 پسـر و 378 دختـر) بـا اسـتفاده از روش نمونه‌بـرداری تصادفـی خوشـه‌ای چندمرحلـه‌ای انتخـاب شـدند و مقیاس‌هـای جـو اخلاقـی مدرسـه (شـولت و دیگـران، 2002)، تحـول مثبـت نوجوانـی (گلـدوف و دیگـران، 2014) و رفتارهـای مدنـی تحصیلـی (گلپـرور، 2011) را تکمیـل کردنـد. تحلیـل داده‌هـا بـا اسـتفاده از مدل‌یابـی معـادلات سـاختاری نشـان داد جـو اخلاقـی مدرسـه و تحـول مثبـت نوجوانـی بـر رفتارهـای مدنـی تحصیلـی اثـر مسـتقیم مثبـت و جـو اخلاقـی مدرسـه اثـر مسـتقیم مثبـت بـر تحـول مثبـت نوجوانـی دارد. نتایـج آزمـون بـوت اسـتراپ نیـز نشـان داد تحـول مثبـت نوجوانـی در رابطه جـو اخلاقـی مدرسـه بـا رفتارهـای مدنـی تحصیلـی نقـش واسـطه‌ای دارد. بـه ایـن معنـا کـه جـو اخلاقـی مدرسـه بـا واسـطه‌گری تحـول مثبـت نوجوانـی، رفتارهـای مدنـی تحصیلـی را به‌صـورت مثبـت پیش‌بینـی می‌کنـد. بـر ایـن اسـاس می‌تـوان گفـت جـو اخلاقـی مدرسـه می‌توانـد بـا ارتقـاء مولفه‌هـای تحـول مثبـت فراگیـران، موجـب افزایـش رفتارهـای مدنـی تحصیلـی شـود.

ایـن پژوهـش بـا هـدف تعییـن اثربخشـی برنامـه آمـوزش تـابآوری روان‌شـناختی بـر رفتارهـای سـلامت و بهزیسـتی روان‌شـناختی در دانشـجویان انجـام شـد. در ایـن پژوهـش تمام‌تجربـی بـا طـرح پیشآزمـون _ پسآزمـون بـا گـروه کنتـرل و همـراه بـا پیگیـری، 60 دانشـجو در دو گـروه آزمایـش (30 نفـر) و کنتـرل (30 نفـر) قبـل و بعـد از آمـوزش بـه نیمـرخ سـبک زندگـی ارتقادهنـده سـلامت ـ نسـخه تجدیدنظرشـده دوم (والکـر، سیچریسـت و پنـدر، 1995) و نسـخه کوتـاه مقیاس‌هـای بهزیسـتی روان‌شـناختی (ریـف، 1989) پاسـخ دادنـد. از طریـق 10 جلسـه و هـر جلسـه دو سـاعت، برنامـه آمـوزش تـابآوری روان‌شـناختی بـه شـیوه گروهـی بـرای گـروه آزمایـش اجـرا شـد. نتایـج تحلیـل واریانـس مختلـط سـاده نشـان داد بسـته آمـوزش تـابآوری روان‌شـناختی در افزایـش رفتارهـای سـبک زندگـی سـلامت‌محور شـامل مسـیٔولیت‌پذیری بـرای سـلامت فـردی، فعالیـت جسـمانی، تغذیـه، تحـول معنـوی، روابـط بین‌فـردی و مدیریـت تنیدگـی و مقیاس‌هـای بهزیسـتی روان‌شـناختی شـامل اسـتقلال عمـل، تسـلط محیطـی، تحـول فـردی، ارتبـاط مثبـت بـا دیگـران، هدفمنـدی در زندگـی و پذیـرش خـود، موثـر بـود. بـر اسـاس نتایـج ایـن پژوهـش می‌تـوان دریافـت تـلاش بـرای تغذیـه سـرمایه روان‌شـناختی و بسـط منابـع روانـی و اجتماعـی دانشـجویان از طریـق کاهـش برخـی مدل‌هـای تفکـر سـازش‌نایافته ماننـد شخصی‌سـازی، تفکـر سـیاه/ســفید، بیش‌تعمیم‌دهــی و همچنیــن، پربارســازی مهارت‌هــای رابطــه بین‌فــردی در مشــارکت‌کنندگان، مصونیــت روانــی آنهــا را موجــب می‌شــود.

هـدف ایـن پژوهـش تعییـن نقـش واسـطه‌ای تـوان بدرفتـاری بـا کـودک در رابطه بیـن ابعـاد دلبسـتگی و کنـش تأملـی مـادر بـا پرخاشـگری کـودکان پیش‌دبسـتانی بـود کـه در قالـب طـرح همبسـتگی بـا روش تحلیـل مسـیر، روابـط متغیرهـا را مـورد بررسـی قـرار داد. جامعه آمـاری پژوهـش مـادران دارای کـودک پیش‌دبسـتانی 4 تـا 6 سـاله شـهر مشـهد بـود. 337 نفـر از مـادران بـه شـیوه نمونه‌بـرداری در دسـترس انتخـاب شـدند و بـه پرسشـنامه کنـش تأملـی والدینـی (لویتـن، مایـز، نایسـنس و فوناگـی، 2017)، مقیـاس بازنگری‌ٰشـده دلبسـتگی بزرگسـال (کالینـز، 1996)، فـرم کوتـاه سـیاهه تـوان بدرفتـاری بـا کـودک (آندرسـما، چافینـز، مولینـز و لیبرتـون، 2005) و فـرم والـد مقیـاس پرخاشـگری کـودکان پیش‌دبسـتانی (واحـدی، فتحـیآذر، حسینی‌نسـب و مقـدم، 2008) پاسـخ دادنـد. نتایـج تحلیـل مسـیر بـا تأییـد بـرازش مـدل، نشـان داد اضطـراب دلبسـتگی از طریـق مسـیر پیش‌ذهنی‌سـازی- تـوان بدرفتـاری بـر پرخاشـگری کـودکان پیش‌دبسـتانی اثـر غیرمسـتقیم دارد. اثـرات غیرمسـتقیم اضطـراب دلبسـتگی بـر پرخاشـگری کـودک به‌واسـطه قطعیـت و علاقـه نسـبت به‌حالت‌هـای ذهنـی نیـز معنـادار بـود. همچنیـن تنهـا اثـر غیرمسـتقیم اجتنـاب دلبسـتگی بـر پرخاشـگری به‌واسـطه تـوان بدرفتـاری بـا کـودک بـود. یافته‌هـای پژوهـش حاکـی از نقـش سـازه‌های دلبسـتگی و کنـش تأملـی در شناسـایی تـوان بدرفتـاری مـادران و پرخاشـگری کـودکان پیش‌دبسـتانی اسـت.

ایـن پژوهـش بـا هـدف شناسـایی نیازهـا، مسـایٔل و مشـکلات روان‌شـناختی و اجتماعـی سـالمندان و اولویت‌بنـدی آنهـا به‌منظـور ارایٔـه پیشـنهادها بـرای پژوهش‌هـای مداخلـه‌ای در آینـده انجـام شـد. روش پژوهـش از نـوع کیفـی و جامعه آمـاری سـالمندان عضـو کانـون جهان‌دیـدگان شـهرداری شـهر تهـران بـود. 48 نفـر بـه روش نمونه‌بـرداری مرحلـه‌ای انتخـاب شـدند (چهـار گـروه 12 نفـری). بـرای گـردآوری اطلاعـات از روش بحـث گروهـی متمرکـز جهـت جمـع‌آوری مسـایل و مشـکلات سـالمندان و از روش گـروه اسـمی بـرای اولویت‌بنـدی مسـایٔل و مشـکلات اسـتفاده شـد. نتایـج پژوهـش نشـان داد در نمونه سـالمندان موردنظـر مقوله نگرانی‌هـای مربـوط بـه فرزنـدان بالاتریـن اولویـت را به‌دسـت آورده اسـت. سـپس مقوله افـکار و خاطـرات مزاحـم دومیـن اولویـت سـالمندان و مقوله اضطـراب دربـاره بیماری‌هـا و مقوله مسـایٔل مالـی، اجتماعـی و جغرافیایـی اولویـت سـوم و چهـارم سـالمندان بـود. مقوله تنهایـی نیـز کمتریـن اولویـت را در بیـن سـالمندان داشـت. نتایـج حاصـل در ایـن پژوهـش می‌توانـد جهـت تدویـن برنامه‌هـای مداخلـه‌ای در راسـتای رفـع مشـکلات روان‌شـناختی و اجتماعـی سـالمندان توسـط درمانگـران مـورد اسـتفاده قـرار گیـرد.

هـدف ایـن پژوهـش، تدویـن مـدل علّـی خودناتوانسـازی بـر اسـاس خودارزیابـی منفـی، عـدم تحمـل ابهـام و اجتنـاب شـناختی بـا نقـش واسـطه‌ای اهمـالکاری تحصیلـی بـود. روش پژوهـش از نـوع همبسـتگی و جامعه آمـاری دانشـجویان دانشـگاه آزاد اسـامی مراغـه در سـال تحصیلـی 1398-1399 بـود. از جامعه مذکـور تعـداد 248 نفـر بـا روش نمونه‌بـرداری خوشـه‌ای چندمرحلـه‌ای به‌عنـوان نمونـه انتخـاب شـدند و بـه پرسشـنامه خودناتوانسـازی (میگلـی و یـوردان، 2001)، پرسشـنامه خودارزیابـی منفـی (لـــیری، 1983)، مقیـاس عـدم تحمــل ابهـام (مکلیـن، 1993)، پرسشـنامه اجتنـاب شـناختی (سکسـتون و دوگاس، 2008) و پرسشـنامه اهمـالکاری تحصیلـی (سـولومون و راثبلـوم، 1984) پاسـخ دادنـد. نتایـج تحلیـل مسـیر نشـان داد عـدم تحمـل ابهـام، خودارزیابـی منفـی، اجتنـاب شـناختی به‌طـور مسـتقیم و از طریـق اهمـالکاری تحصیلـی بـر خودناتوانسـازی دانشـجویان تأثیـر می‌گذارنـد. ایـن یافته‌هـا نشـان می‌دهـد کـه جهـت کاهـش خودناتوانسـازی عـلاوه بـر متغیرهـای خودارزیابـی منفـی، عـدم تحمـل ابهـام و اجتنـاب شـناختی بایـد بـه نقـش اهمـالکاری تحصیلـی نیـز توجـه کـرد.

ایـن پژوهـش بـا هـدف تعییـن رابطـه خودکارآمـدی معلـم و باورهـای انگیزشـی دانشآمـوز بـا نقـش واسـطه‌ای کیفیـت آمـوزش انجـام شـد. جامعـه آمـاری، مـدارس فعـال در 19 منطقـه آموزشـی تهـران بـود. بـا روش نمونه‌بـرداری تصادفـی چندمرحلـه‌ای، 250 دانشآمـوز و 50 معلـم به‌عنـوان نمونـه آمـاری انتخـاب شـدند و بـه مقیـاس خودکارآمـدی معلـم (شـوارزر، اشـمیت و داینـر، 1999)، مقیـاس مدیریـت کلاس و فعال‌سـازی شـناختی (بوریسـا و کیمـب، 2020)، پرسشـنامه فضـای حمایتـی (ویلیامـز و دسـی، 1996)، مقیـاس انگیـزه ذاتـی و خودکارآمـدی دانشآمـوز (پنتریـچ، اسـمیت، گارسـیا و مککچـی، 1993) پاسـخ دادنـد. داده‌هـا بـا آزمـون همبسـتگی و مـدل معـادلات سـاختاری تحلیـل شـدند. یافته‌هـا نشـان داد بیـن خودکارآمـدی معلـم بـا باورهـای انگیزشـی دانشآمـوز رابطـه وجـود داشـت. همچنیـن ضرایـب مسـیر تأثیـر خودکارآمـدی معلـم بـر مولفه‌هـای انگیـزه ذاتـی و خودکارآمـدی دانشآمـوز معنـادار بـود. خودکارآمـدی معلـم به‌طـور غیرمسـتقیم از طریـق دو مولفـه کیفیـت آمـوزش (مدیریـت کلاس و فضـای حمایتـی) نیـز بـر باورهـای انگیزشـی دانشآمـوز تأثیـر داشـت و فعال‌سـازی شـناختی نقـش واسـطه‌ای میـان خودکارآمـدی معلـم و خودکارآمـدی دانشآمـوز داشـت. ایـن یافته‌هـا مبیـن نقـش بسـیار مهـم احسـاس خودکارآمـدی معلـم اسـت کـه اثـر مسـتقیم و غیرمسـتقیم (از طریـق مولفه‌هـای کیفیـت آمـوزش) بـر احسـاس خودکارآمـدی و انگیـزه ذاتـی دانشآمـوز دارد. یافته‌هـای ایـن پژوهـش را می‌تـوان بـر پایـه نظریـه اجتماعـی شـناختی بنـدورا (1997) تبییـن کـرد کـه تصریـح می‌کنـد افـرادی کـه دارای باورهـای خودکارآمـدی بالاتـری هسـتند، عملکـرد بهتـری دارنـد. بـه بیـان دیگـر می‌تـوان گفـت انتظارهـا و اعتمـاد معلمـان بـه توانایی‌هایشـان در دسـتیابی بـه اهـداف تدریـس منعکـس شـده، در نهایـت منجـر بـه بهبـود انگیـزه ذاتـی و خودکارآمـدی دانشآمـوز می‌شـود. یافته‌هـا متضمـن اهمیـت توسـعه فـردی معلمـان و نقـش کلیـدی مراکـز تربیـت معلـم در پـرورش و گزینـش معلمـان اسـت.

هـدف ایـن پژوهـش تعییـن نقـش واسـطه‌گری خودنظم‌جویـی تحصیلـی در رابطه بیـن امیـد تحصیلـی و سـازش‌یافتگی دانشـجویان بـا دانشـگاه بـود. پژوهـش از نـوع همبسـتگی و جامعه آمـاری دانشـجویان کارشناسـی دانشـگاه آزاد اسـامی واحـد مرودشـت در سـال تحصیلـی 1399-1398 بـود کـه 336 نفـر آنـان (161 مـرد و 175 زن) بـه روش نمونه‌بـردای تصادفـی خوشـه‌ای چندمرحلـه‌ای انتخـاب شـدند و بـه پرسشـنامه خودنظم‌جویـی تحصیلـی (بوفـارد، بویسـورت، وزیـو و لاروچـه، 1995)، مقیـاس امیـد تحصیلـی (پکـران، گویٔتـز، تیتـز و پـری، 2002) و پرسشـنامه سـازش‌یافتگی دانشـجویان بـا دانشـگاه (بیکـر و سـیریک، 1984) پاسـخ دادنـد. به‌منظـور تحلیـل مـدل از مدل‌یابـی معـادلات سـاختاری اسـتفاده شـد. نتایـج نشـان داد مـدل پژوهـش بـا داده‌هـای جمعآوری‌شـده بـرازش مطلوبـی دارد و همچنیـن امیـد تحصیلـی بـر خودنظم‌جویـی تحصیلـی و سـازش‌یافتگی دانشـجویان بـا دانشـگاه اثـر مسـتقیم دارد. اثـر غیرمسـتقیم امیـد تحصیلـی بـر سـازش‌یافتگی بـا دانشـگاه بـا واسـطه‌گری خودنظم‌جویـی تحصیلـی نیـز معنـادار بـود. بدیـن ترتیـب بایـد گفـت کـه امیـد تحصیلـی می‌توانـد به‌طـور مسـتقیم و غیرمسـتقیم و از طریـق خودنظم‌جویـی تحصیلـی بـر سـازش‌یافتگی دانشـجویان بـا دانشـگاه موثـر باشـد. نتایـج ایـن پژوهـش پیـامآور آن اسـت کـه متولیـان تعلیـم و تربیـت جهـت بـالا بـردن سـطح سـازش‌یافتگی دانشـجویان بـا دانشـگاه، می‌تواننـد بـه آمـوزش و ارتقـای توانمندی‌هایـی همچـون امیـد تحصیلـی و خودنظم‌جویـی تحصیلـی بپردازنـد.

هـدف ایـن پژوهـش، بررسـی ویژگی‌هـای روان‌سـنجی نسـخه فارسـی مقیـاس شـفقت بـه دیگـران بـود کـه تحـت عنـوان مقیـاس شـفقت توسـط پومیـر، نـف و توفکیرالـی (2020) تدویـن شـده اسـت. 278 بزرگسـال (209 زن و 69 مـرد بـا میانگیـن سـنی 28/65 و انحـراف اسـتاندارد9/40) شـهر شـیراز به‌صـورت الکترونیکـی ابزارهـا را تکمیـل کردنـد. جهـت بررسـی روایـی، پـس از پژوهـش مقدماتـی و بررسـی روایـی ترجمـه، نسـخه فارسـی ایـن مقیـاس در اختیـار شـرکت‌کنندگان قـرار گرفـت و سـاختار عاملـی آن مـورد بررسـی قـرار گرفـت. نسـخه فارسـی مقیـاس شـفقت بـه دیگـران بـا چهـار عامـل مطابـق بـا عامل‌هـای نسـخه اصلـی بـود. همچنیـن بارهـای عاملـی و شـاخص‌های بـرازش مطلـوب بودنـد. روایـی همگـرا از طریـق محاسـبه همبسـتگی نمره‌هـای مقیـاس شـفقت بـا نمره‌هـای فـرم کوتـاه مقیـاس خودشـفقت‌ورزی ریـس، پومیـر، نـف و ونگاچـت (2011) بررسـی شـد و حاکـی از همبسـتگی متوسـط ایـن دو سـازه بـود. نتایـج بررسـی همسـانی درونـی از طریـق محاسـبه همبسـتگی زیرمقیاس‌هـا بـا یکدیگـر و نمـره کل نیـز حاکـی از روایـی سـازه ابـزار بـود. بررسـی ضریـب آلفـای کرونبـاخ نشـان داد کـه نمـره کل (بـا ضریـب آلفـای 0/82)و زیرمقیاس‌هـا (بـا ضریـب حداقـل 0/58) از اعتبـار قابـل قبولـی برخـوردار هسـتند. مقایسه تفاوت‌هـای جنسـیتی نشـان داد کـه در نمره‌هـای زیرمقیـاس مهربانـی، زنـان نمـرات بالاتـری کسـب کرده‌انـد. به‌طـور کلـی بـا توجـه بـه یافته‌هـا می‌تـوان نتیجـه گرفـت کـه نسـخه فارسـی مقیـاس شـفقت، کفایـت روان‌سـنجی دارد و در جامعه ایرانـی، قابـل اسـتفاده اسـت.