روانشناسی تحولی روانشناسان ایرانی

ایـن پژوهـش بـا هـدف تعییـن تأثیـر کنش هـای اجـرایی بـر کنـش تأمـلی و شایسـتگی اجتمـاعی نوجوانـان بـدون سرپرسـت انجـام شـد. ایـن پژوهـش شـبه تجـربی بـا طـرح پیش آزمون-پس آزمـون بـا گـروه گـواه و پیگیـری سـه ماهـه بـود. از میـان دختـران نوجـوان ۱۳ تـا ۱۷ سـالۀ بـدون سرپرسـت شـهر تهـران کـه در مراکـز نگهـداری شـبانه روزی اقامـت داشـتند، 30 نفـر بـه شیـوۀ نمونه بـرداری در دسـترس انتخـاب و به طـور تصـادفی در دو گـروه 15 نفـره آزمایـش و گـواه گمـارده شـدند و بـه پرسشـنامۀ کنـش تأمـلی نوجوانـان (شـارپ و دیگـران، 2009) و مقیـاس شایسـتگی اجتمـاعی فلنـر (کـرمی و پرندیــن، 200۸) پاســخ دادنــد. مداخلــه به صــورت انفــرادی از طریــق نرم افــزار توان بخــشی شــناختی کاپیتــان لاگ، بــه مــدت ۱۲ جلســه برگــزار شــد. نتایــج آزمــون تحلیــل کوواریانــس نشــان داد ارتقــاء کنش هــای اجــرایی به طــور معنــا داری باعــث افزایــش میانگیــن نمــرات شایســتگی اجتمــاعی گــروه آزمایـش نسـبت بـه گـروه گـواه شـد و ایـن تأثیـر پـس از گذشـت سـه مـاه نیـز تـداوم داشـت. بـا ایـن حـال نتایـج در خصـوص تأثیـر ارتقـای کنش هـای اجـرایی بـر کنـش تأمـلی معنـا دار نبـود. بـا توجـه بـه یافته هـای پژوهـش، می تـوان ارتقـاء کنش هـای اجـرایی را به عنـوان نـوعی مداخلـۀ فراتشـخیصی که در عــین افزایش توانمندی های ذهنی و شناختی، به بهــبود شایــستگی و مهارت های اجتــماعی نوجوانان منــجر می شود، در دستور کار قرار داد.

هـدف ایـن پژوهـش تعییـن میـزان اثربخـشی برنامـۀ آگاهی واج شـناختی چندرسـانه ای بـر آگاهی واج شـناختی دانش آمـوزان بـا کنش وری هـوشی مـرزی پایــه اول ابتــدایی بــود. روش ایــن پژوهــش تک آزمــودنی و بــه شیــوۀ خــط پایــه و جامعــۀ آمــاری دانش آمــوزان بــا کنش وری هــوشی مــرزی پایــۀ اول ابتــدایی در شــهر تهــران بــود کــه از میــان آنــان، دو دانش آمــوز دختــر دارای عملکــرد هــوشی مــرزی بــه شیــوۀ نمونه بــرداری هدفمنــد انتخــاب شــدند. یـکی از ایـن دانش آمـوزان دارای مشـکلاتی در خوانـدن بـود و دیگـری مشـکلی در خوانـدن نداشـت. سـپس، برنامـۀ آگاهی واج شـناختی طی 12 جلسـۀ 45 دقیقـه ای بـه آنـان ارائـه شـد. هم چنیـن، آزمودنی هـا در سـه مرحلـه، بـا آزمـون آگاهی واج شـناختی مـورد ارزیـابی قـرار گرفتنـد. نتایـج به دسـت آمـده از تحلیـل دیـداری داده هـا و شـاخص انـدازۀ اثـر نشـان داد کـه کنش وری هـر دو آزمـودنی در زیر مقیاس هـای آگاهی واج شـناختی در مرحلـۀ مداخلـه نسـبت بــه مرحلــۀ خــط پایــه افزایــش معنــاداری داشــت. بنابرایــن، بــه نظــر می رســد برنامــۀ آگاهی واج شــناختی چندرســانه ای بــر افزایــش آگاهی واج شــناختی دانش آموزان با کنش وری هوشی مرزی پایۀ اول ابــتدایی مؤثر است.

هـدف ایـن پژوهـش بـررسی مـدل سـازش یافتگی تحصیـلی مبتـنی بـر احسـاس تعلـق بـه مدرسـه بـا نقـش واسـطه ای پایسـتگی تحصیـلی دانش آمـوزان دورۀ دوم متوســطۀ اســتان یــزد بــود. پژوهــش توصیــفی و از نــوع همبســتگی و جامعــۀ آمــاری دانش آمــوزان مقطــع دورۀ دوم متوســطۀ اســتان یــزد در ســال تحصیــلی 1402-1401 بــود. از طریــق روش نمونه بــرداری خوشــه ای چندمرحلــه ای، 420 دانش آمــوز (223 پســر و 197 دختــر) انتخــاب شــدند و بــه پرسشــنامه های احســاس تعلــق بــه مدرســه (بــری، بیــتی و وات، 2004)، ســازش یافتگی تحصیــلی (سینهــا و سینــک، 1993) و پایســتگی تحصیــلی (مارتیـن و مـارش، 2008) پاسـخ دادنـد. نتایـج مدل یـابی معـادلات سـاختاری نشـان داد مـدل نهـايی از بـرازش مطلـوبی برخـوردار اسـت. نتایـج نشـان داد احســاس تعلق بــه مدرســه م ی توانــد پایســتگی تحصیــلی و ســازش یافتگی تحصیــلی دانش آمــوزان و پایســتگی تحصیــلی می توانــد ســازش یافتگی تحصیــلی دانش آمــوزان را پیش بیــنی کنــد. هم چنیــن احســاس تعلــق بــه مدرســه از طریــق نقــش واســطه ای پایســتگی تحصیــلی بــر ســازش یافتگی تحصیــلی اثــر غیرمســتقیم داشــت. بــا توجــه بــه اینکــه احســاس تعلــق بــه مدرســه و پایســتگی تحصیــلی از پیش بینی کننده هــای ســازش یافتگی تحصیـلی هسـتند، بنابرایـن می تـوان بـا افزایـش احسـاس تعلـق بـه مدرسـه و پایسـتگی تحصیـلی دانش آمـوزان، بـا سـازش نایافتگی تحصیـلی مقابلـه کرد و سازش یافتگی تحصـیلی دانش آموزان را در مدارس افزایش داد.

هـدف ایـن پژوهـش تعییـن رابطـه ذهـن آگاهی بـا اضطـراب و افسـردگی بـا نقـش واسـطه ای حرمـت خـود و طـرح پژوهـش از نـوع همبسـتگی بـود. از بیـن دانشـجویان کارشـناسی و کارشـناسی ارشـد دانشـگاه آزاد تهـران جنـوب کـه در سـال 1402-1401 مشـغول بـه تحصیـل بودنـد، 336 نفـر بـا اسـتفاده از روش نمونه بـرداری در دسـترس، بـه عنـوان گـروه نمونـه انتخـاب شـدند. داده هـا بـا اسـتفاده از مقیـاس ذهـن آگاهی (بـراون و رایـان، 2003)، مقیـاس حرمـت خـود (روزنبـرگ، 1965)، سیاهـۀ اضطـراب (بـک، 1988)، سیاهـۀ افسـردگی (بـک، 1961) جمـع آوری شـدند. نتایـج بـه دسـت آمـده از معـادلات سـاختاری ضرایـب مسیـر ذهـن آگاهی بـا اضطـراب و افسـردگی را معنـادار و به ترتیـب 0/501- و 0/282- مشـخص کـرد. هم چنیـن مسیـر غیرمسـتقیم ذهـن آگاهی بـا اضطـراب و افسـردگی به واسـطۀ حرمـت خـود به ترتیـب 0/120- و 0/281- بـود. بنابرایـن نقـش واسـطه ای حرمـت خـود در رابطـۀ بیـن ذهـن آگاهی بـا اضطـراب و افسـردگی تأییـد شـد. بـر مبنـای نتایـج بـا به کارگیـری ذهـن آگاهی و تمرکـز بـر نقـش حرمـت خـود و تقویـت آن، می تـوان اضـطراب و افـسردگی را کاهش داد.

ایـن پژوهـش بـا هـدف تعييـن اثربخـشی آمـوزش حـل مسـئله بـر افسـردگی و اضطـراب دانش آمـوزان نوجـوان در دورۀ شـيوع بيمـاري كوويـد-19 انجـام شــد. ایــن پژوهــش از نــوع آزمایــشی بــا طــرح پیش آزمــون پس آزمــون و پیگیــری بــا گــروه گــواه بــود. 30 دانش آمــوز نوجــوان بــه روش نمونه بــرداري هدفمنـد انتخـاب شـدند و بـه شـکل گمـارش تصـادفی در دو گـروه آزمایـشی و گـواه (15 نفـر) قـرار گرفتنـد. بـا اسـتفاده از سیاهه هـای افسـردگی بـک، اســتیر و بــراون (1996) و اضطــراب بــک، ابســتین، بــراون و اســتیر (1988) میــزان افســردگی و اضطــراب افــراد شــرکت کننده در مراحــل پیش آزمــون، ‌ پس آزمــون و پیگیــری ســنجیده و برنامــۀ آمــوزش حــل مســئله در 10جلســه یــک ســاعته بــر روی گــروه آزمایــشی اجــرا شــد. نتایــج تحليــل واريانــس آميختـه نشـان داد میانگیـن نمـرات شـرکت کنندگان در افسـردگی و اضطـراب در مرحلـۀ پس آزمـون در مقایسـۀ بـا مرحلـۀ پیش آزمـون تفـاوت معنـادار دارد. هم چنیــن بیــن نمــرات پس آزمــون و پیگیــری در افســردگی و اضطــراب دانش آمــوزان در گــروه آزمایــشی تغييــر چشــمگیری حاصــل نشــد، کــه بیانگـر مانـدگاری معنـادار تغييـرات حاصـل از آمـوزش حـل مسـئله در مرحلـۀ پیگیـری بـود. يافته هـاي ايـن پژوهـش ضـرورت كاربـرد برنامـۀ آمـوزش حل مـسئله به نوجوان جـهت مقابـلۀ كارآمد در موقعيت هاي بحرانی را خاطر نـشان می سازد.

هـدف ایـن پژوهـش تعییـن نقـش واسـطه ای ذهنی سـازی عاطفـه در رابطـۀ بیـن سـبک های دلبسـتگی و عـدم تحمـل بلاتکلیـفی در دانشـجویان و روش پژوهـش همبسـتگی بـا بـر مدل یـابی معـادلات سـاختاری بـود. 452 نفـر از دانشـجویانی کـه در سـال تحصیـلی 1400-1401 در اسـتان تهـران مشـغول بــه تحصیـل بودنـد بــا روش نمونه بـرداری در دســترس انتخــاب شـدند و مقیــاس عـدم تحمـل بلاتکلیــفی (فریسـتون، رئـوم، لترتـه، دوگاس و لادوسـر، ۱۹۹۴)، سیاهــۀ دلبســتگی بزرگســال (بشــارت، 2013) و مقیــاس ذهنی ســازی عاطفــه (گرینبــرگ، کــولاسی، هگســتد، برکوویتــز و جوریســت، 2017) را تکمیـل کردنـد. تحلیـل داده هـا بـا روش مدل یـابی معـادلات سـاختاری نشـان داد مـدل سـاختاری پژوهـش بـا داده هـای گـردآوری شـده بـرازش دارد. ذهنی سـازی عاطفـه رابطـۀ بیـن دلبسـتگی ایمـن بـا عـدم تحمـل بلاتکلیـفی را بـه صـورت منـفی و رابطـۀ بیـن سـبک دلبسـتگی دوسـوگرا بـا عـدم تحمـل بلاتکلیـفی را بـه صـورت مثبـت معنـادار واسـطه گری کـرد امـا ضریـب مسیـر غیرمسـتقیم بیـن دلبسـتگی اجتنـابی و عـدم تحمـل بلاتکلیـفی معنـادار نبـود. بنابرایـن یافته هـا از ایـن ایـده حمایـت می کنـد کـه تـوان ذهنی سـازی عاطفـه دانشـجویان بـر افزایـش تحمـل آن هـا در مقابـل بلاتکلیـفی اثــر مطلــوبی دارد و بــا توجــه بــه عملکــرد محافظــتی ذهنی ســازی عاطفــه می تــوان برنامه هــای آمــوزشی یــا درمــانی مبتــنی بــر آن را بــرای ایــن امــر در نــ ظر گرــ فت

هــدف ایــن پژوهــش تعییــن نقــش واســطه ای انعطاف پذیــری بیــان هیجانــات و پذیــرش ادراک شــده از جانــب همســالان در رابطــۀ بیــن دردســترس بـودن عاطـفی والدیـن بـا بهزیسـتی روان شـناختی نوجوانـان بـود. شـرکت کنندگان پژوهـش،410 نوجـوان دختـر 16-11 سـال شـهر شیـراز بودنـد کـه بـه روش نمونه بـرداری دردسـترس انتخـاب شـدند. پژوهـش از نـوع مقطـعی بـا روش تحلیل مسیـر بـرای بـررسی روابـط بیـن متغیرهـا و ابـزار پژوهـش پرسشـنامۀ دردسـترس بـودن عاطـفی والدیـن (لـوم و فـارس، 2005)، مقیـاس بیانگـری منعطـف کـودک و نوجـوان (وانـگ و هـاوک، 2020)، فـرم کوتـاه مقیـاس بهزیسـتی روان شـناختی نوجوانـان (گومز-لوپـز و دیگـران، 2019) و مقیـاس پذیـرش ادراک شـده (بـروک و دیگـران، 1998) بـود. نتایـج حـاکی از نقـش واسـطه ای تقویـت و سـرکوب بیـان هیجانـات و پذیـرش ادراكشـده از جانـب همسـالان در رابطـۀ بیـن دردسـترس بـودن عاطـفی مـادر و پـدر بـا بهزیسـتی روان شـناختی بـود. هم چنيـن دردسـترس بـودن عاطـفی مـادر و پـدر به ‌صـورت غيرمسـتقيم و تنهـا بـا واسـطه گري سـركوب بيـان هيجانـات، پذیــرش ادراک شــده از جانــب همســالان را در نوجوانــان پيش بينــي کــرد. برایــن اســاس می تــوان بــا آمــوزش بــه والدیــن در زمینــۀ ارتقــای تعــاملات والد-فرزندی، مهارت های تنظـیم بــیان هیجانات، مــیزان پذیرش اجتـماعی و بهزیـستی را در نوجوانان افزایش داد.

هـدف ایـن پژوهـش تعییـن نقـش واسـطه ای امیـد تحصیـلی در رابطـۀ بیـن ادراک از محیـط کلاس بـا دلـزدگی و آداب گریـزی تحصیـلی در دانش آمـوزان بــود. شــرکت کنندگان شــامل 600 دانش آمــوزان متوســظۀ دوم (308 پســر 292 دختــر) شهرســتان خــرم بیــد در ســال تحصیــلی 1403-1402 بودنــد کــه بــه روش نمونه بــرداری تصــادفی خوشــه ای چندمرحلــه ای انتخــاب و بــه پرسشــنامۀ در ایــن کلاس چــه می گــذرد (فراســر، فیشــر و مــک روبی، 1996)، مقیــاس امیــد بــه تحصیــل (خرمــائی و کمــری، 2018)، مقیــاس دلــزدگی تحصیــلی (پکــران، گوئتــز و پــری، 2005) و مقیــاس آداب گریــزی در کلاس کـودک و نوجـوان (اسـپادافورا و ولـک، 2021) پاسـخ دادنـد. نتایـج حـاکی از معنـاداری اثـر مسـتقیم ادراک از محیـط کلاس بـر امیـد، دلـزدگی و آداب گریـزی تحصیـلی بـود. اثـرات غیرمسـتقیم ادراک از محیـط کلاس بـا نقـش واسـطه ای امیـد تحصیـلی بـر دلـزدگی و آداب گریـزی تحصیـلی نیـز معنـادار بـود. بـر ایـن اسـاس می تـوان نتیجـه گرفـت بـرای کاهـش دلـزدگی و آداب گریـزی تحصیـلی دانش آمـوزان، بایـد بـه امیـد تحصیـلی نـاشی از ادراک مناسب آن ها از کلاس درس توجه کرد.

پژوهشگر گرامي، پرسشنامه نگراني پن (PSWQ؛ مي ير و همکاران، 1990) يک ابزار 16 گويه اي است و شدت نگراني را در اندازه هاي پنج درجه اي از 1 (کاملآ مخالفم) تا 5 (کاملآ موافقم) مي سنجد. دامنه نمره کل نگراني در اين پرسشنامه بين 16 و 80 و نمرة بيشتر نشان دهندة شدت بيشتر نگراني است. همساني دروني پرسشنامه نگراني پن در نمونه هاي دانشجويي و باليني بر حسب ضرايب آلفاي کرونباخ از 88/0 تا 95/0 گزارش شده است (براون و همکاران، 1992؛ ديوي، 1993؛ مي ير و همکاران، 1990) و پايايي بازآزمايي آن از 74/0 = r تا 93/0 =r مورد تآييد قرار گرفته است (استارتاپ و اريکسن، 2006؛ مي ير و همکاران، 1990). روايي پرسشنامه نگراني پن نيز بر حسب همبستگي آن با تعدادي از شاخص هاي مرتبط با نگراني و اضطراب در نمونه هاي دانشجويي و باليني تاييد شده است (استارتاپ و اريکسن، 2006؛ اولاتونجي و همکاران، 2007؛ مي-ير و همکاران، 1990). تحليل عاملي اکتشافي و تاييدي (اولاتونجي و همکاران، 2007؛ کارتر و همکاران، 2005؛ مي ير و همکاران، 1990)، ساختار يک عاملي و دو عاملي پرسشنامه نگراني پن را در نمونه هاي باليني و غير باليني تاييد کرده است. در بررسي مقدماتي ويژگي هاي روانسنجي نسخه فارسي اين پرسشنامه در نمونه اي از جمعيت دانشجويي (449n = ; 232 دختر، 217 پسر)، ضرايب آلفاي كرونباخ براي همساني دروني نمره کل نگراني 91/0 محاسبه شد. ضرايب همبستگي بين نمره ‏هاي تعدادي از شرکت کنندگان در پژوهش (73 دختر، 51 پسر) براي پايايي بازآزمايي در دو نوبت با فاصله دو تا چهار هفته براي نمره کل نگراني 78/0 =r محاسبه شد (بشارت، 1386). روايي سازه ، همگرا و تشخيصي (افتراقي) نسخه فارسي پرسشنامه نگراني پن از طريق اجراي همزمان مقياس اضطراب بک (BAI؛ بشارت، 1384الف؛ بک و اپستين، 1993)، مقياس افسردگي اضطراب استرس (DASS؛ بشارت، 1384ب؛ لاويباند و لاويباند، 1995)، فهرست عواطف مثبت و منفي (PANAS؛ بشارت، 1387؛ واتسون و همکاران، 1988) و مقياس سلامت رواني (MHI-28؛ بشارت، 1388؛ ويت و وير، 1983)در مورد آزمودني¬ها محاسبه شد. نتايج ضرايب همبستگي پيرسون نشان داد که بين نمره آزمودني ها در پرسشنامه نگراني پن با عواطف مثبت و بهزيستي روانشناختي همبستگي منفي معنادار از 47/0- تا 64/0- (001/0 p <) و با اضطراب، استرس، افسردگي، عواطف منفي و درماندگي روانشناختي همبستگي مثبت معنادار از 44/0 تا 65/0 (001/0 p <) وجود دارد. اين نتايج، روايي همگرا و تشخيصي پرسشنامه نگراني پن را تاييد مي¬کنند (بشارت، 1386).