مطالعات مدیریت دولتی ایران

سازمان اداری و استخدامی کشور مسئولیت حکمرانی تحول در بخش دولتی کشور را در ابعاد ساختاری، فرایندی، نیروی انسانی، فرهنگی، فناوری، مدیریتی و میزان بهینه حضور سیاست در اداره و دولت محلی را بر عهده دارد. ازاین‌رو، متناسب با این محورهای اصلاحی معاونت‌هایی را در ساختار خود طراحی کرده است. سازمان اداری و استخدامی نقش بی‌بدیلی در تحول کشورداری (حکمرانی ، اداره و عملیات جاریه اداری) دارد. اگرچه این تحولات اصلاحی در ساختار بخش دولتی در دولت‌های مختلف مدنظر بوده است ولی به نظر می رسد چند محور اصلاحی به صورت جدی مورد توجه این سازمان قرار گرفته است که اگر محقق شود می‌تواند تحول عظیمی در «اندیشه، گفتار و رفتار اداری» بخش دولتی ایران ایجاد کند که در این نوشتار، در مورد آن صحبت خواهم کرد.

مدیریت مؤثر گروه های سنی در فضای کار از موضوعات مطرح در فضای پژوهشی و اجرایی سازمانی است. با ورود نیروی کار جوان به سازمان ها و تنوع نسل های مختلف سؤالاتی درباره کمیّت و کیفیت تفاوت های شخصیتی و رفتاری افراد نسل های مختلف مطرح شده است. هدف از این پژوهش بررسی تفاوت های شخصیتی متولدین دهه های 50، 60، 70 و 80 و دلالت های آن برای مدیریت منابع انسانی است. به این منظور با استفاده از آزمون شخصیت نئو 240 سؤالی، در نمونه کلان 36719 نفری در سطح کشور داده های لازم گردآوری شد. بررسی تفاوت میانگین صفات پنج گانه شخصیتی بین نسل ها بر اساس تحلیل واریانس یک راهه، آزمون تعقیبی شفه و اندازه اثر انجام شد. نتایج نشانگر آن بود به رغم وجود تفاوت های معنادار آماری از نظر معناداری کاربردی و اندازه اثر تفاوت معناداری بین گروه های نسلی وجود ندارد و تفاوت های رایج احتمالاً عمدتاً نشئت گرفته از سن هستند تا کلیشه های نسلی. از این رو پیشنهاد می شود مدیران و متخصصان منابع انسانی به جای تکیه بر کلیشه های نسلی بر تفاوت های فردی افراد تمرکز کنند.

افشاگری تخلف (سوت زنی) اقدامی است که جامعه را از تخلفات سازمانی و سازمان ها را نسبت به رفتارهای انحرافی شخصی آگاه می کند. از این رو، هدف این پژوهش شناسایی و رتبه بندی پیش آیندهای افشاگری تخلف (سوت زنی) به منظور تسهیل و ترویج آن در سازمان است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت داده ها کمّی است. جامعه پژوهش شامل4920 سند بوده است که 52 مورد آن با استفاده از روش نمونه گیری غیر تصادفی هدفمند فراتحلیل شدند. پژوهش های منتخب با استفاده از نرم افزار CMA2 تحلیل شدند. پایایی کدگذاری از راه توافق داوران در کاربرد مفاهیم خاص برای کدگذاری متغییرها و پایایی سطح معنی داری و اندازه اثر از طریق توافق در محاسبه اندازه اثر بین دو فراتحلیلگر به دست آمد. یافته ها نشان داد که از بین پیش آیندهای افشاگری تخلف (سوت زنی)، 10 مورد (21 درصد) داری اندازه اثر بیشتر از 5/0، 16 مورد (33 درصد) داری اندازه اثر بین 3/0 تا 5/0 و 22 مورد (46 درصد) دارای اندازه اثر کمتر از 3/0 هستند بنابراین، متغیرهای عدالت سازمانی (683/0)، اعتماد به سرپرست (656/0)، ضمانت اجرایی برای مجازات رفتارهای غیر اخلاقی (590/0)، کانون کنترل درونی (581/0) و رهبری سازمانی (557/0) دارای اندازه اثر بالا، سابقه شغلی افشاگر (460/0)، موقعیّت فرد متخلف (450/0)، شدت اخلاقی (446/0) و جدی بودن تخلف (384/0) دارای اندازه اثر متوسط همچنین ترس از تلافی (060/0-)، عاطفه مثبت (062/0)، وفاداری (130/0-)، رضایت شغلی (130/0) نیز دارای کمترین اندازه اثر هستند. از این رو، خط مشی گذاران و مدیران باید برای ترویج افشاگری تخلف (سوت زنی) در سازمان بر عوامل شناسایی شده تمرکز کنند.

تحمل ابهام یکی از شایستگی های مهم رهبران است که در اثربخشی تصمیمات آن ها در شرایط ابهام نقش چشمگیری دارد. پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل وضعیتی مؤثر بر شایستگی تحمل ابهام رهبران، طراحی الگوی جامعی از این عوامل و نیز ارائه راهکارهایی به منظور ارتقای این شایستگی بر مبنای عوامل یادشده صورت گرفته است. جامعه آماری این پژوهش که با رویکرد کیفی و روش تحلیل مضمون انجام شد، عبارت اند از خبرگان دانشگاهی و خبرگان اجرایی وزارت نفت که تجربه مدیریت و تصمیم گیری در شرایط ابهام را دارند. نمونه گیری این پژوهش، هدفمند و به روش گلوله برفی انجام شد. داده ها نیز از طریق مصاحبه با 19 نفر از خبرگان گردآوری و با روش کدگذاری سه مرحله ای و تحلیل شبکه مضامین مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. پایایی پژوهش با محاسبه ضریب توافق کاپا تأیید شد و یافته ها نیز به تأیید سه نفر از خبرگان دانشگاهی رسید. پس از تجزیه و تحلیل داده ها، عوامل وضعیتی مؤثر بر تحمل ابهام رهبران در دو مضمون فراگیر عوامل درون سازمانی (ویژگی های شغل و ویژگی های سازمان) و عوامل برون سازمانی (ویژگی های صنعت، عوامل فرهنگی و عوامل اجتماعی) دسته بندی شدند. یافته های حاصل از این پژوهش نشان داد عوامل درون سازمانی به همراه عوامل برون سازمانی بر میزان تحمل ابهام رهبران مؤثر هستند.

امروزه اهمیت منابع انسانی و عملکرد آن در سازمان ها و دولت ها بر کسی پوشیده نیست اما به صرف عملکرد مثبت کارکنان نیز نمی توان به پایداری و بقای سازمان ها اطمینان کرد بلکه ادراک مثبت مردم به ویژه از عملکرد کارکنان بخش دولتی باعث ایجاد مشروعیت فزاینده برای دولت ها شده که می تواند به همراهی بیشتر مردم در دستیابی به اهداف بیانجامد. در این راستا پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر مؤلفه های مؤثر بر ادراک مردم استان بوشهر نسبت به عملکرد منابع انسانی در بخش دولتی در سال 1400، طراحی و اجرا شد. داده ها از طریق پیمایش میدانی و توزیع 405 پرسشنامه در میان مراجعین به دستگاه های دولتی در استان جمع آوری شدند. بر اساس نتایج پژوهش، ادراک مردم استان بوشهر از عملکرد منابع انسانی در بخش دولتی استان، با حد نصاب 9/2 در طیف نسبتاً ضعیف ارزیابی شد که در این میان مؤلفه های رسانه های برون سازمانی، خدمات سازمان و کارکنان و فرهنگ سازمانی به ترتیب بالاترین نمره را کسب کردند. همچنین آزمون لاجیت تعیین کرد که از میان مؤلفه های برون سازمانی، فرهنگ عمومی با ضریب تأثیر 7/1 و در میان مؤلفه های درون سازمانی، فرهنگ سازمانی با ضریب تأثیر 58/2 دارای بیشترین تأثیر بر افزایش ادراک مثبت بودند.

اینترنت اشیا با کاربردها و توسعه سریع آن، فرصت های زیادی را برای کسب وکارها فراهم می آورد. در عصر اینترنت اشیا به عنوان یک فناوری برهم زننده، راهبردها به سرعت عقب می مانند. بنابراین سرعت برنامه ریزی باید همگام با شرایط جدید بوده و مفاهیم اینترنت اشیا به آن اضافه شود. علی رغم اهمیت موضوع برنامه ریزی استراتژیک اینترنت اشیا، پژوهش های اندکی در مورد مدلی مناسب برای برنامه ریزی استراتژیک اینترنت اشیا صورت گرفته است. در این مقاله، به منظور توسعه چنین مدلی، با استفاده از روش فراترکیب، بررسی نظام مندی در ادبیات مرتبط با موضوع این پژوهش صورت گرفته است. در نهایت مدل برنامه ریزی استراتژیک اینترنت اشیا با 4 مؤلفه و 11 زیرمؤلفه و توالی آن ها توسعه داده شد. شناسایی فرصت های کسب وکار اینترنت اشیا، ارزیابی قابلیت های فنی مورد نیاز اینترنت اشیا، ارزیابی قابلیت های سازمانی مورد نیاز اینترنت اشیا و امکان سنجی اقتصادی تأمین قابلیت های فنی و سازمانی اینترنت اشیا به عنوان مؤلفه های مدل برنامه ریزی استراتژیک اینترنت اشیا معرفی شده اند. مدل ارائه شده در این مقاله عام می باشد، لیکن پیاده سازی هر یک از مؤلفه ها، در هر سازمان، صنعت و یا هر بخشی (از جمله بخش دولتی) ممکن است تفاوت های اجرایی با یکدیگر داشته باشند.

با تغییر اقلیم و افزایش آلایندگی ها، مسئله محیط زیست یک چالش اساسی برای شرکت ها شده است که آن ها را ملزم به بسیج منابع و توانمندی های اساسی جهت دستیابی به پایداری و حفاظت محیط زیست کرده است. لذا شرکت ها براساس نظریه هایی همچون نظریه تلنگر سبز در تلاش هستند تا با تغییر ماهیت رهبری از ابعاد کلاسیک به سمت ابعاد رهبری مدرن همچون سالوتوژنیک، اقدامات مؤثرتری در راستای پایداری رفتارهای زیست محیطی منابع انسانی انجام دهند. هدف این پژوهش توسعه سازوکار رهبری سالوتوژنیک براساس نظریه تلنگر سبزِ رفتارهای زیست محیطی منابع انسانی است. روش مطالعه ترکیبی است. جامعه ی آماری در بخش کیفی، ۱۸ نفر از متخصصان و خبرگان رشته مدیریت در سطح دانشگاهی هستند. در بخش کمی از مشارکت ۲۴ نفر از مدیران شرکت های فعال در صنعت پتروشیمی استفاده گردید. مبنای انتخاب نمونه، استفاده از روش همگن است. نتایج پژوهش نشان می دهد که پیروان راهبرد، حیاتی ترین سازوکار مبتنی بر نظریه تلنگر سبز تلقی می شوند که می توانند به پایداری رفتارهای زیست محیطی منابع انسانی در صنعت پتروشیمی کمک کنند. نتیجه به دست آمده گویای این واقعیت است که رهبری سالوتوژنیک که به عنوان سازوکار انطباق راهبردی مورد استفاده قرار می گیرد، باعث تغییر ارزش های ادراکی در منابع انسانی نسبت به محیط زیست می شود و به واسطه هویت حرفه ای سبز ایجاد شده طبق نظریه تلنگر سبز، سطح پایداری رفتارهای زیست محیطی در شرکت های مرتبط با پتروشیمی بیش از گذشته تقویت می یابد.