مدیریت نوآوری

پژوهش حاضر با هدف تحلیل تاریخی شکل گیری کارکردهای نظام نوآوری فناورانه سیستم های خورشیدی فتوولتاییک در ایران و استخراج موتور محرک  نوآوری در هر مرحله انجام شده است. منشاء پیدایش چارچوب نظام نوآوری فناورانه، کشورهای توسعه یافته بوده است و کشورهای درحال توسعه، عموما دریافت کننده فناوری هستند، بنابراین شاخص های اندازه گیری کارکردهایی مانند توسعه دانش در این کشورها متفاوت خواهد بود. این چارچوب در پژوهش حاضر به نظام نوآوری فناورانه مبتنی بر تحقیق و توسعه و نظام نوآوری فناورانه مبتنی بر انتشار تقسیم شد و با توجه به ماهیت نظام نوآوری فناورانه فتوولتاییک در ایران که عمدتا مبتنی بر واردات تجهیزات و مونتاژ آن ها در داخل است، مفاهیم  نظام نوآوری فناورانه مبتنی بر انتشار مورد استفاده قرار گرفت. بدین منظور پس از معرفی اجزای ساختاری نظام نوآوری فناورانه سیستم های خورشیدی فتوولتاییک در ایران، با استفاده از مصاحبه با خبرگان، تحلیل اسناد و مدارک و بکارگیری روش تحلیل تاریخی وقایع، موتور محرک نوآوری در هر مرحله توسعه شناسایی گردید و در نهایت موتور محرک نوآوری در مرحله ی کنونی، با استفاده از ابزار پرسشنامه و روش مدل معادلات ساختاری مورد بررسی و اعتبارسنجی قرار گرفت.

سیاست گذاری علم و فناوری، به سیاست هایی اتلاق می گردد که رسیدن فناوری به بازار، رسیدن ایده به ثروت و بهره برداری از فناوری را تسهیل می نمایند. اجرای سیاست های توسعه علم و فناوری در هر کشور از طریق تقویت شرکت های دانش بنیان و مؤسسات پژوهشی، نقش مؤثری در افزایش کارآفرینی و رشد تولید ناخالص داخلی خواهد داشت. پژوهش حاضر، بر رویکردهای نظام نوآوری صنعت پتروشیمی به عنوان یکی از ارکان مهم سیاست گذاری علم و فناوری، متمرکز است. پویایی شناسی سیستم ها برای مدل سازی نظام نوآوری فنی-بخشی در صنعت پتروشیمی استفاده شده است تا بتوان با نمودارهای علی این رویکرد پویایی شناسی سیستم، حرکت موتورهای پیشران پتروشیمی را براساس موتورهای فناوری های پتروشیمی تحلیل کرد و همچنین مدلی برای سیاست گذاری علم و فناوری ارائه نمود. نتایج بدست آمده از اعتبارسنجی مدل ارائه شده، نشان دهنده عملکرد قابل قبول کلیه کارکردهای نظام نوآوری (بیش از 85%) می باشد. با توجه به نتایج، 4 سناریو برای اعطای پاداش توسط صنعت به هریک از فناوری ها پیشنهاد و تحلیل شده اند. تحلیل سناریوها برای اعطای پاداش توسط صنعت به واحدهای فناورانه، نشان داد که صنعت باید پاداش های خود را به صورت موزون و براساس عملکرد هر فناوری به آنها اختصاص دهد تا در نتیجه آن سود صنعت افزایش یابد.

به منظور توسعه انرژی های تجدیدپذیر و جایگزینی آن ها با بخشی از سوخت های فسیلی در ایران لازم است سیاست های مناسبی اتخاذ گردد. اتخاذ سیاست های مناسب، نیازمند شناسایی و تبیین درست تغییرات فناورانه است. از طرف دیگر، با استفاده از مفاهیم مطرح در ادبیات گذار های فناورانه، مشخص می گردد که برای بروز تغییرات فناورانه، تنها تغییر فناوری کفایت نمی کند و تغییراتی در زمینه های اجتماعی، قانونی، صنعتی و اقتصادی نیز لازم است. تحلیل همزمان این تغییرات در یک ساختار اجتماعی با عنوان «گذار فناورانه» شناخته می شود. بنابراین پیش از سیاست گذاری لازم است تا ابتدا، نوع این تغییرات فناورانه، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی شناسایی گردد تا بتوان با اتخاذ سیاست های مناسب، مسیر گذار را هموار کرد. نوع شناسی این تغییرات، «مسیر های گذار های فناورانه» نامیده می شود. در مقاله حاضر، سعی شده است تا با سنجش کیفی مولفه های تعیین مسیر های گذار های فناورانه، مسیر گذار فناورانه انرژی های تجدیدپذیر در ایران شناسایی و تبیین گردد. نتایج این مطالعه نشان می دهد که در مراحل چهارگانه گذار انرژی های تجدیدپذیر در ایران (پیش از دهه 1370 تاکنون)، مسیر گذار فناورانه در ایران در مراحل دوم و سوم گذار، از جنس مسیر «دگرگونی (لایه بندی)» است و در مرحله چهارم در حال تغییر از «مسیر دگرگونی» به مسیر «جایگزینی فناورانه» است.

تعامل دانشگاه-صنعت-دولت به عنوان هسته نوآوری در سطح ملی قلمداد می شود. با توجه به جایگاه حائز اهمیت نانو در پژوهش ها و توجه بالای اسناد بالادستی کشور به این حوزه، در این پژوهش با بهره برداری از قابلیت ابداعی مدلسازی مسائل پیچیده اجتماعی در تریز، به تحلیل تضادهای تعامل ارکان سه جانبه در فرایند نوآوری (از ایده تا تجاری سازی) فناوری نانو پرداخته شده است. روش پژوهش کیفی – تبیینی می باشد. داده های پژوهش با ابزارهای مشاهده میدانی، مطالعه اسناد و مصاحبه با خبرگان کلیدی جمع آوری شده است. استراتژی اصلی پژوهش مطالعه چندموردی بوده است و داده ها با رویکرد توصیف ضخیم، تحلیل تماتیک و مبتنی بر ابزارهای تریز تحلیل شده اند. تعداد 37 مسئله عادی، 63 مسئله ابداعی در میدان پژوهش شناسایی شد. مسائل ابداعی در قالب 94 تضاد فیزیکی و 130 تضاد تکنیکی مدل سازی شدند. در نهایت اولویت مسائل و تضادها با رویکرد منطق پارامتر مشترک و شبکه تضادها در تریزخلاصه سازی و اولویت بندی شدند. پیشنهادهای سیاستی به منظور کاربست مدل های تضاد در سیاستگذاری هوشمندانه ارتقای انسجام ارکان و پیشنهاد پژوهش های متعددی برای آینده ارائه شده است. در این پژوهش برای اولین بار ابزراهای نوآورانه تریز برای تحلیل ابداعی تضادهای مسائل پیچیده اجتماعی (سیاستگذاری علم، فناوری و نوآوری) به خدمت گرفته شده است.

پارک های علم و فناوری با هدف تسهیل توسعه فناوری و تجاری سازی محصولات و خدمات جدید فناوری محور شکل گرفته اند. پژوهش حاضر با هدف شناسایی خدمات تجاری سازی پارک های علم و فناوری و اولویت بندی این خدمات بر اساس نیاز واقعی شرکت های مستقر انجام شده است. این مطالعه کاربردی در پارک علم و فناوری دانشگاه تهران با کمک 227 نفر از کارکنان 93 شرکت مستقر در پارک و کارمندان واحد تجاری سازی پارک و با ابزار پرسشنامه و مصاحبه صورت گرفته است. دسته بندی خدمات تجاری سازی پارک با تحلیل عاملی اکتشافی در این مطالعه منجر به شناسایی 10 عامل گردید. همچنین رتبه بندی این دسته ها و خدمات، با استفاده از روش تحلیل ارزیابی وزن دهی تدریجی انجام شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد بازاریابی، تأمین مالی و سرمایه گذاری، امور قراردادها و ضمانت نامه ها، آموزش و مشاوره به ترتیب بیشترین اولویت را برای شرکت های مستقر در پارک علم و فناوری دانشگاه تهران دارند؛ بنابراین ارائه این گونه خدمات می تواند در موفقیت و توسعه آن ها راه گشا باشد.

نحوه تأمین فناوری یکی از مسائل مهم مدیریت راهبردی بنگاه هاست که در سال های اخیر توانسته است پژوهش های زیادی را به خود اختصاص دهد. با وجود انجام مطالعات متعدد، هنوز نیاز به تحقیقات بیشتر جهت شناسایی عوامل اثرگذار بر نحوه تأمین فناوری در کشور ایران با ویژگی های خاص خود احساس می شود. علاوه بر این، لازم است عوامل اثرگذار در هر صنعت به طور خاص، بررسی و شناسایی شوند. مقاله حاضر سعی دارد عوامل اثرگذار بر انتخاب نحوه تأمین فناوری در صنعت زیست دارویی ایران را با مطالعه موردی یکی از بنگاه های این صنعت، مشخص کند. داده های این پژوهش از طریق مصاحبه با کارمندان شرکت سیناژن، کارمندان انستیتوپاستور و سیاست گذاران حوزه زیست فناوری و همچنین منابع آرشیوی جمع آوری و با استفاده از روش نظریه سازی بنیادی تحلیل شده اند. «فرصت رسیدن به محصول»، «نیاز به تایید»، «میزان وجود زیرساخت تولید سویه در کشور»، «ترس از تحریم فناوری» و «قابلیت های فناورانه بنگاه» به عنوان عوامل اثرگذار بر نحوه تأمین فناوری سویه شناسایی گردید و در مورد نحوه اثرگذاری هر یک از آنها فرضیاتی توسعه داده شد. علاوه بر آن، «ویژگی های صنعت زیست دارو» به عنوان عامل زمینه ای مورد شناسایی قرار گرفت