مدیریت نوآوری

در دنیای امروز، فرایند جهانی شدن و گسترش بازارهای مصرف و نیز افزایش تعداد رقیبان و شدت رقابت، باعث اهمیت یافتن مفاهیمی چون رقابت پذیری شده اند. از مهم ترین عوامل تاثیرگذار بر ارتقای سطح رقابت پذیری بنگاه ها و دستیابی به مزیت رقابتی، بهره گیری از قابلیت نوآوری های فناورانه است. پژوهش حاضر با هدف استخراج ابعاد مختلف این قابلیت ها و بررسی میزان تاثیر آن ها بر رقابت پذیری و الویت بندی این ابعاد انجام شد. برای این منظور، پس از بررسی منابع و مقاله های مرتبط، قابلیت ها در قالب 6 بعد دسته بندی شدند و ابعاد مختلف رقابت پذیری استخراج گردیدند. برای استخراج میزان تاثیر و چگونگی تاثیر این ابعاد از روش تحلیل و معادلات علت و معلولی در قالب روش های تصمیم گیری گروهی استفاده شد. برای تعدیل ابعاد و استخراج میزان تاثیر آن ها، ابزار پرسش نامه مورد استفاده قرار گرفت. نتایج کسب شده با روش دیماتل تحلیل شد و میزان تاثیرگذاری و تاثیرپذیری ابعاد، مورد بررسی قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان داد که ابعاد قابلیت های نوآوری فناورانه بر رقابت پذیری شرکت های کوچک و متوسط تاثیرگذارند. همچنین در میان ابعاد قابلیت های نوآوری فناورانه، معیار»قابلیت یادگیری» به عنوان تاثیرگذارترین عامل و در میان ابعاد رقابت پذیری نیز «سودآوری» به عنوان تاثیرپذیرترین عامل شناخته شد.

در کشور ما، تاکنون اقدامات و برنامه های زیادی برای حمایت از شرکت های فعال در حوزه نانوفناوری، به منظور توسعه خدمات و  بازار محصول های آن ها صورت گرفته است. با این وجود هنوز نارسائی هایی در مدل کسب و کار و همچنین موانع جدی در مسیر بازاریابی و تجاری سازی محصول های آن ها دیده می شود. با توجه به این مساله، پژوهش حاضر با هدف بررسی و استخراج عوامل کلیدی موفقیت بنگاه های واسطه ای برای در پیش گرفتن رویکرد نوآوری باز در حوزه کسب وکار شرکت های عضو شبکه نانوفناوری کشور انجام شد. به این منظور پس از مرور ادبیات موضوعی در حوزه نوآوری باز و تأمل بر نقش بنگاه های واسطه ای، ضمن تدوین و طراحی پرسش نامه اعتبارسنجی شده متکی بر مصاحبه با خبرگان، عوامل موثر با استفاده از نرم افزار اس پی اس اس مورد بررسی قرار گرفت و در ادامه از نرم افزار لیزرل برای استخراج مدل معادلات ساختاری عوامل موفقیت و رتبه بندی عوامل استفاده شد. نتایج این پژوهش نشان می دهد عوامل موفقیت به ترتیب شامل سیاست های بخشی کسب وکار نانو، نهادها و قوانین، خدمات تخصصی، عوامل اقتصادی، شبکه های همکاری، ویژگی های مدل کسب و کار شرکت های نانو و عوامل ساختاری شبکه شرکت های نانوفناوری کشور است.

ظهور پارادایم نوآوری باز در فضای مدیریت نوآوری تصدیق می نماید که سازمان ها به منظور تضمین موفقیت خود در توسعه محصول های جدید، افزون بر تحقیق و توسعه درونی نیازمند توسعه همکاری های خود با شرکای بیرونی هستند. با توجه به این موضوع، در پژوهش حاضر تلاش شد تا اثر توسعه رویکرد نوآوری باز بر روی موفقیت توسعه محصول جدید در یک سازمان پژوهشی بررسی گردد. برای این منظور، پس از مرور ادبیات پژوهش در حوزه نوآوری باز و موفقیت توسعه محصول جدید، مدل مفهومی و فرضیه های پژوهش تدوین گردید. سپس برای سنجش ابعاد نوآوری باز و موفقیت توسعه محصول جدید پرسش نامه ای طراحی و در بین 100 نفر از افراد جامعه هدف توزیع شد. فرضیه های پژوهش به کمک آزمون های آماری همبستگی و رگرسیون مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج تحلیل همبستگی در سازمان مورد مطالعه نشان داد که تمامی ابعاد نوآوری باز با موفقیت توسعه محصول جدید رابطه مثبت و معنادار دارند اما نتایج تحلیل رگرسیون، این رابطه را تنها برای دو بعد از ابعاد نوآوری باز (اکتشاف درونی و بهره برداری درونی) مورد تایید قرار داد.

پارک علم و فناوری یزد با هدف توسعه توانایی های کارآفرینی نیروهای نخبه و مستعد در بعد منطقه ای و ملی و همچنین توسعه اقتصاد پایدار از طریق ایجاد و حمایت شرکت های کوچک و متوسط دانش بنیان تاسیس گردیده است. از زمان تاسیس تاکنون سیاست های پارک بر عملکرد و سطح ایده های فناورانه شرکت ها تاثیر به سزایی داشته است. از آنجایی که این پارک، با اجرای برنامه ریزی راهبردی و یک دوره بازنگری، سیاست های مختلفی را در پیش گرفته، لذا شناسایی تاثیر این سیاست ها بر توسعه فناوری موسسه ها با هدف افزایش اثربخشی آن ها در جهت ارتقای فناوری ضروری است. در این راستا، مقاله حاضر با استفاده از رویکرد پویایی های سیستمی و از طریق مطالعه کتابخانه ای و با تحلیل محتوا و همچنین مصاحبه انفرادی با مدیران فناوری و برنامه ریزی و مدیران 7 شرکت برتر پارک، به بررسی تاثیر سیاست های پارک علم و فناوری یزد بر توسعه فناوری موسسه های مستقر در آن پرداخته است. یافته های حاصل از مدل بیانگر این هستند که پارک با اتخاذ سیاست های مختلف در طول یک دهه از فعالیت خود توانسته است تاثیر بسزایی بر سطح فناوری موسسه های خود داشته باشد که در این میان بعضی سیاست ها (مانند مرکز تحقیق و توسعه فناوری، فن بازار، مرکز نوآوری و صندوق پژوهش و فناوری) اثر مثبت و بعضی سیاست ها (مانند تمرکز بر بازار منطقه ایی و تنوع حوزه های فناوری) اثر منفی روی سطح فناوری شرکت ها داشته است.

چالش های رقابتی، نیاز صنایع به شناسایی و انتخاب فناوری های توانمندساز آینده را حیاتی نموده است. اهمیت تعیین جهت حرکت صنعت و ضرورت اولویت بندی سرمایه گذاری های فناورانه در زیر بخش های مختلف، ضرورت برنامه ریزی فناوری در سطح صنعت را نشان می دهد. بررسی پژوهش های مختلف نشان می دهد که در بیشتر موارد، روش های مورد استفاده برای برنامه ریزی فناوری در سطح صنعت، یا توسعه یافته روش های برنامه ریزی فناوری در سطح بنگاه هستند و یا از تغییر در چارچوب های سیاست گذاری فناوری در سطح ملّی بدست آمده اند. با توجه به این موضوع در پژوهش حاضر تلاش شد تا با در پیش گرفتن رویکرد کیفی و با استفاده از روش نظریه برخاسته از داده های مبتنی بر مصاحبه نیمه ساختاریافته با 40 نفر از خبرگان دانشگاهی و صنعتی در صنایع نفت و گاز، خودروسازی و هوافضا، ضمن توسعه مدل برنامه ریزی فناوری در سطح صنعت، به معرفی ابعاد و مولفه های مختلف آن پرداخته شود. مدل ارائه شده در این پژوهش، دارای سه سطح می باشد. در سطح مرجع آن، خطوط کلان توسعه فناوری انتخاب می گردد. در سطح میانی مدل، سبد حوزه-های فناوری که پاسخ مناسبی به نیازمندی های کلیدی سیستم می دهند، تعیین می شود و در سطح خرد مدل، گزینه های فناوری که پتانسیل لازم جهت دستیابی به اهداف عملکردی مورد نیاز را دارند، انتخاب می گردند. در انتهای این مقاله، پس از تحلیل مدل توسعه یافته، پیشنهاداتی برای تحقیقاتی آتی ارائه گردیده است.

تغییرات سریع و پیچیدگی های حاکم بر دنیای امروز، فضایی متلاطم را برای کسب وکارهای امروزی ایجاد نموده است. در این بین، بسیاری از صاحب نظران معتقدند تحول های فناوری در صدر فهرست تغییر و تحول های دوران معاصر قرار می گیرد. شرکت های دانش بنیان به عنوان عناصر مهم در پیشرفت و به کارگیری فناوری، در این فضای متغیر با چالش های زیادی مانند کمبود اطلاعات، پدیده های ناشناخته و مسایل نوظهور مواجه می شوند که تصمیم گیری را برای آن ها بسیار مشکل می کند. این مقاله با هدف شناسایی الگوی های تصمیم گیری مدیران این شرکت در شرایط پیچیده انجام شده است. در این راستا، ابتدا مبانی و الگوهای غالب و اصلی تصمیم گیری در چارچوب الگو های عقلایی، اداری و شهودی  مورد بررسی قرار گرفت. در ادامه، به بررسی انواع و ویژگی های محیط، تصمیم گیران و ماهیت مساله تصمیم گیری پرداخته شد. پس از استخراج متغیرهای پژوهش، مطالعه میدانی، با روش توصیفی – پیمایشی در میان 130 نفر از کارشناسان و مدیران شرکت های دانش بنیان پارک علم و فناوری دانشگاه تهران انجام شد. نتیجه بررسی ها نشان داد که این شرکت ها در شرایط پیچیده از الگوی تصمیم گیری شهودی استفاده می کنند. همچنین مشخص شد که در این الگو ویژگی های تصمیم گیرنده و مساله تصمیم نقش موثری در نحوه تصمیم گیری دارند.