مدیریت نوآوری

اقتصادهای نوظهور و کشورهای در حال توسعه، طی دهه های اخیر تلاش های زیادی در زمینه همپایی فناورانه، به منظور دستیابی به دانش و قابلیت های مورد نیاز برای ساخت و توسعه محصولات و سامانه های پیچیده به نمایش گذاشته اند. طی سال های گذشته در ایران، برای دستیابی به دانش، مهارت ها و فناوری های ساخت توربین های گازی تلاش های زیادی صورت گرفته و نتایج مطلوب و قابل ملاحظه ای نیز به دست آمده است. این مقاله با استفاده از رویکرد کیفی و راهبرد پژوهشی مطالعه موردی، به مطالعه تجربه شرکت توربوکمپرسور نفت (OTC) در دستیابی به دانش و قابلیت های فناورانه و مدیریتی ساخت توربین های گازی صنعتی در قالب طرح توربین گازی IGT25 می پردازد و پیشران ها و عوامل مؤثر بر این تجربه    موفقیت آمیز را شناسایی می کند. یافته های این پژوهش نشان می دهد که سیاست ها، حمایت ها و اقدامات دولت، شبکه سازی، تعامل و همکاری بین کنش گران و ذی نفعان اصلی، روش های کسب قابلیت های فناورانه، وجود بازار و تقاضای داخلی چشم گیر قابلیت های سازمانی و مدیریتی ، بافتار و عوامل محیطی نقش کلیدی در همپایی شرکت توربوکمپرسور نفت و دستیابی این شرکت به دانش و فناوری های ساخت توربین های گازی ایفا می کنند.

رشد حوزه دانشی سیاست گذاری و مدیریت فناوری در کشور در بیش از یک دهه، با مسائل و چالش هایی همراه بوده است. وجود شواهدی از ناهمگنی و پراکندگی درون و میان برخی مؤلفه های این حوزه دانشی و نبود چشم انداز و مسیری مشخص برای توسعه آن، از مهم ترین این چالش ها هستند. این مطالعه با اتخاذ رویکرد تحلیل مشارکتی تفسیری سیاست به دنبال شناسایی و ساختاربندی مسائل و گزینه های سیاستی توسعه حوزه دانشی سیاست گذاری و مدیریت فناوری در ایران از دیدگاه ذی نفعان و اعضای اجتماع این حوزه دانشی از طریق تحلیل محتوا و نگاشت مباحثات آنان است. این مطالعه مجموعه ای از سناریوهای سیاستی (شامل مسائل و گزینه ها) را پیش روی سیاست گذاران و اعضای اجتماع این حوزه دانشی قرار می دهد. نتایج پژوهش، نشان دهنده 34 نقطه محوری و 22 موضوع سیاستی در این مباحثات است. بیشترین موضوعات سیاستی در حوزه هایی دیده می شود که هم جنبه آموزشی و هم جنبه پژوهشی دارند. در حدود نیمی از موضوعات، تعارض میان رویکردهای مختلف بالاست. کمتر از 30 درصد موضوعات مربوط به مسائل ساختاری و برهم زننده قواعد فعلی بازی است که تصمیم گیری در مورد آن ها باید با اجماع کنشگران و تأمین امکانات لازم صورت گیرد. ایجاد تغییر در حدود 70 درصد این موضوعات نیز دارای اثرات زنجیره ای است که تغییر در آن ها می تواند سایر موضوعات سیاستی را تحت تاثیر قرار دهد.

ه دف از ای ن پ ژوه ش، ب ررس ی تأثیر توانمندی های نوآوری فناورانه ب ر تجاری سازی فناوری و ع م ل ک رد ش رک ت ه ای دان ش ب ن ی ان و در م رح ل ه ب ع د، ب ررس ی تأثیر ع ام ل ت ق وی ت ک ن ن ده و ت ع دی ل گ ر ن اپ ای داری ه ای م ح ی طی است. ج ام ع ه آم اری ای ن پ ژوه ش شامل 88 نفر از مدیران ش رک ت های دان ش ب ن ی ان م س ت ق ر در ش ه رک ع ل م ی و ت ح ق ی ق ات ی اص ف ه ان می باشد. داده ه ای ای ن پژوهش، ب ه وس ی ل ه پ رس ش ن ام ه ج م ع آوری ش ده اند. ن ت ای ج ای ن پ ژوه ش ت وص ی ف ی -ه م ب س ت گ ی و ک مّ ی است ک ه ب ه ص ورت م دل س ازی م ع ادلات س ازی و ب ه روش ح داق ل م رب ع ات ج زئ ی (ب ه وس ی ل ه ن رم اف زار smart PLS  و SPSS ) اس ت خ راج ش ده اس ت. یافته ها ن ش ان م ی د هن د ک ه تأثیر پنج توانمندی یادگیری، تحقیق و توسعه، برنامه ریزی راهبردی، سازمانی و تولید  ب ر تجاری سازی در ای ن ش رک ت ه ا ق اب ل ت أی ی د اس ت ، در ح ال ی که ای ن ش رای ط ب رای توانمندی بازاریابی و تخصیص منابع وج ود ن دارد. ه م چ ن ی ن ن ت ای ج ب ر تأثیر م ث ب ت و ق اب ل م لاح ظه تجاری سازی فناوری ب ر عملکرد شرکت اش اره دارد. از میان عوامل تأثیرگذار ناپایداری های محیطی، تأثیر دو متغیر ت ع دی ل گ ری ن اپ ای داری بازار در م س ی ر ب ی ن تجاری سازی فناوری و ع م ل ک رد شرکت ت أی ی د ن م ی ش وند، اما تأثیر تعدیل گری ناپایداری فناوری مورد پذیرش است.

در سال های اخیر شرکت های با فناوری سطح بالا و محصولاتشان، نقش های بیشتر و مهمتری در توسعه اقتصاد کشورهای مختلف داشته اند و به همین دلیل صنایع با فناوری سطح بالا از جایگاه ویژه ای برخوردار شده است. تحقی ق حاض ر در چارچوب نهادگرایی، به بررسی تاثیر عوامل و مولفه های نهادهای غیر رسمی (فرهنگ) سرمایه گذاری بر توان تامین مالی این صنایع و افزایش سرمایه گذاری (از عوامل اصلی) در روند توسعه صنایع با فناوری سطح بالای کشور و ارتقاء تولید ناخالص داخلی کشور پرداخته است. برای استخراج و سنجش عوامل نهادی موثر بر تصمیمات سرمایه گذاری در صنایع با فناوری سطح بالا با بهره گیری از روش ترکیبی پس از مطالعه ادبیات و اسناد و انجام مصاحبه با خبرگان مقوله بندی عوامل 22گانه فرهنگی در سه مقوله ارزش ها و نگرش ها، فضا و امکانات، و رفتارها از طریق ابزار پرسشنامه انجام شد. مدل معادلات ساختاری یا تحلیل چند متغیری با متغیرهای مکنون برای آزمون فرضیه های تحقیق استفاده شد. این تحلیل ها با استفاده از نرم افزار PLS انجام شد. مشخص شد رابطه بین تامین مالی یا سرمایه گذاری در این صنایع و مقوله های سه گانه فرهنگی، و همچنین رابطه بین گویه ها و مقوله های سه گانه موثر بر سرمایه گذاری معنی دار است. در نتیجه بدون توجه و سیاست گذاری برای رفع (یا تقویت) عوامل نهادی شناسایی شده 22گانه برای تأمین مالی توسعه صنایع مذکور، منابع سرمایه ای کارآمد تامین نخواهد شد.

انتخاب سبد حوزه های کسب و کاری برای صندوق های سرمایه گذاری خطرپذیر بسیار ضروری است، زیرا این مجموعه ها برای وصول به موفقیت، باید در حوزه های کسب و کاری شرکت های تحت پوشش خود، خبره بوده و شبکه گسترده ای از سرمایه گذاران، مشاوران، مربیان و کانال های فروش در اختیار داشته باشند. یک نهاد سرمایه گذاری خطرپذیر نمی تواند این قابلیت را در تمامی حوزه ها کسب کند، از این رو باید تعدادی از این قابلیت ها را انتخاب و تنها بر آنها تمرکز نماید. انتخاب حوزه های هدف برای این مجموعه ها بر مبنای دو مؤلفه جذابیت و توانمندی خواهد بود. مؤلفه توانمندی برای هر صندوق منحصر به فرد و جذابیت برای مجموعه هایی که مانند صندوق های فعال در یک کشور در یک محیط کسب و کاری واقع شده اند، یکسان خواهد بود. در پژوهش حاضر، حوزه های هدف یک صندوق سرمایه گذاری خطرپذیر داخلی، با استفاده از مدلی مبتنی بر جذابیت حوزه کسب و کاری و توانمندی صندوق مورد مطالعه رتبه بندی و سهم هر یک از سرمایه کل مشخص شد. با توجه به تأثیرگذاری عوامل مختلف در تعیین اولویت حوزه ها و وابستگی این عوامل به یکدیگر، از تکنیک تصمیم گیری چندمعیاره Dematel-ANP استفاده شد. هم چنین اطلاعات ورودی این روش از طریق پیمایش میدانی و مصاحبه با خبرگان سرمایه گذاری خطرپذیر و هر کدام از حوزه های کسب و کار جمع آوری گردید. در این راستا، چهار پرسش نامه  شامل مقایسه های زوجی و نمره گذاری با استفاده از طیف لیکرت طراحی شدند. در نهایت با تشکیل سوپرماتریس تصمیم گیری و تجزیه و تحلیل اطلاعات، بنا بر درخواست صندوق مورد مطالعه مبنی بر انتخاب تنها چهار حوزه کشاورزی، بازاریابی، آموزش و سرگرمی، هر یک از این حوزه ها با سهم از سرمایه 25 درصد به عنوان حوزه های هدف تعیین شدند. گردشگری، عمران، فناوری اطلاعات و بسته بندی نیز به عنوان حوزه های قابل جایگزین به صندوق مورد مطالعه پیشنهاد شدند.

این پژوهش با برقراری پیوند میان دو شاخه از کارآفرینی دانش بنیان (کارآفرینی شرکتی و کارآفرینی دانشگاهی)، از سازه گرایش کارآفرینانه متعلق به ادبیات کارآفرینی شرکتی، برای شناسایی وضعیت راهبردی مساعد کارآفرینی و آثار آن در پژوهشگاه های دولتی صنعت انرژی ایران بهره می گیرد. با توجه به وابستگی ابعاد تشکیل دهنده گرایش کارآفرینانه به زمینه سازمانی، با استفاده از روش تحقیق آمیخته ترتیبی اکتشافی، ابتدا مقیاس جدیدی برای سنجش گرایش کارآفرینانه در زمینه سازمانی جدید ایجاد شده و سپس تأثیر آن بر عملکرد مالی 15 پژوهشکده وابسته به این پژوهشگاه ها با رویکردی اقتضایی (تحت تأثیر عوامل محیطی و عوامل درون سازمانی) مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان می دهند که گرایش کارآفرینانه پژوهشکده ها با عملکرد مالی آنها رابطه مثبت و قابل توجهی دارد که توسط عوامل محیطی تعدیل می شود، بطوری که بیشترین تأثیر گرایش کارآفرینانه بر عملکرد مالی در شرایط نامساعد محیطی بروز می کند. این پژوهش ضمن توسعه کاربرد سازه شناخته شده گرایش کارآفرینانه به یک حوزه سازمانی جدید، اشاره های سیاستی قابل توجهی برای تقویت گرایش پژوهشگاه های دولتی به مشارکت در کارآفرینی دانشگاهی و دانش بنیان در بر دارد.