گروه های ویژه

نمایش ۱٬۱۸۱ تا ۱٬۲۰۰ مورد از کل ۸٬۰۰۹ مورد.

۱۱۸۱.

جغرافیای تاریخی ماد بعد از تشکیل پادشاهی و گسترش آن(612 – 550ق.م)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: کاظم ملازاده معصومه طاهری دهکردی

منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲۸ (پیاپی ۱۱۸)

کلیدواژه‌ها: جغرافیای تاریخی م‍اد هگمتانه

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۳۶۵ تعداد دانلود : ۲۳۱۰

پادشاهی ماد علی رغم فرصت اندک تاریخی منشاء تحولات مهم سیاسی، اجتماعی و فرهنگی شد. متاسفانه در ارتباط با جنبه های مختلف این پادشاهی ابهامات اساسی وجود دارد به گونه ای که تعدادی از پژوهشگران منکر وجود یک پادشاهی بزرگ مادی شده و تعدادی دیگر دوره اصلی پادشاهی ماد را به دلیل فقدان مدارک کافی«دوره تاریک ماد» خوانده اند. فقدان داده های باستان شناسی و تاریخی کافی از پادشاهی ماد و مراکز مهم آن زمینه چنین برداشت هایی را فراهم ساخته است. با این حال شواهد متعدد و اشارات غیرمستقیم منابع تاریخی زمینه ای را فراهم می کند که با بررسی تحلیلی آن می توان به بازسازی جنبه های مختلف وجودی ماد اقدام کرد. مقاله حاضر به بازسازی جغرافیای تاریخی ماد بعد از تشکیل پادشاهی و گسترش آن اختصاص یافته و تلاش دارد با تکیه بر منابع مختلف تاریخی و داده های باستان شناسی بازسازی مستندتری ارائه دهد. بر اساس این مطالعات قلمرو غربی و شمال غربی ماد شامل بخش شمال شرقی بین النهرین، جنوب شرقی آسیای صغیر و ارمنستان می شده و قلمرو شرقی آن تا نواحی مرزی ترکمنستان امروزی گسترش می یافته است. رشته کوه البرز مرز شمالی این پادشاهی را شکل می داد و با سیطره ماد بر ایالت پارس مرزهای سیاسی آن تا خلیج فارس کشیده می شد. بازسازی صورت گرفته در کل با تصویر ارائه شده منابع یونانی از شکل گیری پادشاهی ماد و گسترش غربی آن مطابقت می کند.

۱۱۸۲.

گناهان جنسی مردان در متون پهلوی

نویسنده: حسنی سفاری شهرام جلیلیان

منبع: جندی شاپور سال اول پاییز ۱۳۹۴ شماره ۳

کلیدواژه‌ها: گناه متون پهلوی دین زردشتی گناهان مردان گناهان جنسی مردان

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۸۳ تعداد دانلود : ۱۱۶۹

در بسیاری از متون پهلوی، به مسئلهٔ گناهان مردان و زنان و مجازات های آن ها در دین زردشتی پرداخته شده است. یک بخش از گناهان در دین زردشتی، گناهان ویژهٔ مردان است و چنان که این متون نشان می دهند، مردان ایرانی بایستی از کارهای ناشایست و گناهان، سخت پرهیز می کردند که مبادا کرده ای ناشایست و ناپسند که در جامعهٔ دینی ایرانی گناه انگاشته می شد، از آنان سر زند. گناهان مردان از دیدگاه آیین زردشتی چندین گونه بودند و برای هرکدام از آن ها مجازاتی تعیین شده بود. در این پژوهش به آن گناهانی که می توان آن ها را «گناهان جنسی مردان» نامید، به ویژه گناهانی چون لواط، همخوابگی با زنان در دوران دَشْتان (= قاعدگی)، با شهوت به سوی زنان دیگر رفتن و یا زنا، و احتلام در خواب، پرداخته خواهد شد.

۱۱۸۳.

جایگاه کورش دوم در منابع یونانی و عبرانی

نویسنده: زهرا کائید

منبع: جندی شاپور سال اول پاییز ۱۳۹۴ شماره ۳

کلیدواژه‌ها: کورش دوم منابع یونانی منابع عبرانی ارزیابی و نقد استوانه کورش

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۵۳۹ تعداد دانلود : ۶۰۷

کورش دوم به عنوان بنیان گذار امپراتوری هخامنشی از نظر ویژگی های شخصیتی و عملکرد سیاسی مورد توجه مورخان جهان باستان از جمله هرودوت، گزنفون، کتزیاس قرار گرفته است. به دنبال فتح بابل در سال 539 پ.م کورش دوم فرمان آزادی اقوام اسیر در بابل از جمله یهودیان که سالها پیش توسط نبوکدنصر به اسارت گرفته شده بودند را صادر نمود و به آنها اجازه داد به سرزمین هایشان باز گردند. در پی این اقدام و نیز حضور یهودیان از جمله عَزار و نحمیا در دربار شاهان هخامنشی، به نام چند تن از شاهان هخامنشی خصوصاً کورش دوم در کتاب تورات بر می خوریم. همچنین با توجه به نقدهای درونی که از منابع یونانی و عبرانی به عمل آورده شد، واقعیت چنین به نظر می رسد که منابع یونانی تا حدودی از موضع رقیبان هخامنشیان به بیان تاریخ و احوالات کورش دوم پرداختند اما در جبهه مقابل منابع عبرانی با توجه به تسامح مذهبی که کورش دوم نسبت به آنها اعمال کرد، دیدگاهی بسیار مساعد و مثبتی را نسبت بنیان گذار امپراتوری هخامنشی به نمایش گذاشته اند. با توجه به دیدگاههای منابع یونانی و عبرانی پژوهش فوق درصدد پاسخگویی به دو سوال است اول اینکه، آیا منابع یونانی می توانند تصویر کاملاً تاریخی و منطبق بر واقعیت از کورش دوم ارائه دهد؟ در صورت ضعف منابع فوق، به چه منابعی می توان استناد نمود و سوال دیگر اینکه می توان براساس قرائت منابع توراتی و فرمان آزادی سازی یهودیان چنین استنباط کرد که کورش دوم معتقد به دین یهودیت بوده است؟

۱۱۸۴.

این حکایت چه می گوید؟ (نوری و شکستن خمرهی شراب معتضد)

نویسنده: رضا هاشمی مجتبی زمانی

منبع: خردنامه سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۵

کلیدواژه‌ها: حکایت ابوالحسین نوری معتضد عباسی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات

تعداد بازدید : ۷۲۶ تعداد دانلود : ۵۵۰

با آنکه درباره تصوف اسلامی و مشایخ عرفانی تحقیقات بسیاری صورت گرفته و بعضی از دقایق و حقایق عرفان اسلامی تبیین شده، اما هنوز بسیاری از زوایای تاریخ عرفان اسلامی و احوال مشایخ پوشیده مانده است. هرچند منابع تحقیق درباره ابعاد مختلف تاریخ و مبانی عرفان اسلامی و اهل معرفت محدود است، امّا می توان با روش های مناسب تحقیقی از این منابع محدود اطلاعات ارزشمند و درخور توجه به دست آورد. در این مقاله خواسته شده تا با استفاده از حکایتی منحصر به فرد از ابوالحسین نوری (شکستن خمرهی شراب معتضد عباسی) با او آشنایی بیشتر حاصل نموده و تا حد امکان ابعاد فکری او را تبیین کرد. یافته های این پژوهش حکایت از برخی خصلت های مهم نظیر کنجکاوی، کسب و کار، بی پروایی و غیره در نوری می کند. همچنین این حکایت، به خوبی یکی از اصول مهم مکتب نوری، یعنی امر به معروف و نهی از منکر را به ما نشان می دهد.

۱۱۸۵.

سیمای زنان صحابه در اسد الغابه فی معرفه الصحابه

نویسنده: سیده لیلا تقوی سنگدهی سمیه بیگدلی

منبع: تاریخنامه خوارزمی سال سوم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۹)

کلیدواژه‌ها: ابن اثیر اسد الغابه زنان صحابه صحابه نگاری

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۵۵ تعداد دانلود : ۱۷۱۶

مورخان تعاریف متفاوتی از کلمه صحابه داشته اند. به طور کلی؛ هرکسی که حیات پیامبر(ص) را درک کرده و مسلمان شده است، در شمار صحابه ایشان است. مورخ و محدث مشهور قرن هفتم هجری ابن اثیر (630-555 ه . ق) یکی از برجسته کسانی است که در کتاب «اُسد الغابه فی معرفه الصحابه» به معرفی و شرح حال زنان صحابه به ترتیب حروف الفبا می پردازد. این کتاب ارزش مند جزء منابع صحابه نگاری است.ابن اثیر با توجه به تعریف خاصی که از کلمه صحابه دارد؛ همه زنان مشهور عصر نبوی را که در منابع پیش از خود دیده، ذکر می کند و با روش ترکیبی اطلاعات تاریخی- اجتماعی و سیاسی از زندگی آنان ارائه می دهد. ذکر نام زنان صحابه که با القاب وکنیه مشهور بودند و نیز زنانی که نامشان مجهول است را در فصلی جداگانه شرح می دهد. نمودهای نقش سیاسی زنان صحابه در مهاجرت به حبشه و مدینه، حضور نظامی و شرکت در جنگ ها، بیعت رضوان، بیعت دوم عقبه و... می باشد و نیز حضور اجتماعی آنان را می توان در حضور در نمازهای جماعت و عیدین، انجام فریضه حج و روایت حدیث از پیامبر(ص) و مشاغل مختلف مشاهده نمود. ابن اثیر تقریباً یک هفتم از صحابه ای را که مورد واکاوی قرار داده است؛ زن هستند و این مسئله نشان از توجه او به زندگی این قشر دارد. اینکه نگاه ابن اثیر در کتاب «اسد الغابه فی معرفه الصحابه» به حضور و فعالیت سیاسی- اجتماعی زنان عصر نبوی چگونه بوده است؟ و این بانوان چه نقشی در تحولات دوره نخستین اسلامی داشته اند؛ سوالاتی است که جستار حاضر با روش توصیفی تحلیلی سعی در پاسخگویی به آن ها دارد.

۱۱۸۶.

روند بازنمایی هویت خودی و دیگری در تاریخ بیهقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حسینعلی بیات جمیله یوسفی

منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال هفتم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲۶

کلیدواژه‌ها: گفتمان هویت سیاسی بیهقی فرکلاف

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۶۳ تعداد دانلود : ۱۰۶۶

هویت از منظر قائلین به گفتمان، دستاورد گفتمان است و در ظرف آن شکل می گیرد. هر هویتی محصول گفتمان خاصی است و می توان آن را همچون فرآیند، فهم کرد و به آن جنبه تاریخی و در حال شدن داد. از آن جا که گفتمان، امری سیال و نسبی است هویت نیز امری متغیر و دگرگون است. گفتمان در حقیقت محصول نظام علم و ساختار زبانی است که نظامی خاص از نمادها و معانی را شکل داده است. گفتمان، نظام معنایی وسیع تری از زبان است و هر گفتمان بر قسمت هایی از حوزه جامعه چیره شده و از طریق سیطره بر ذهن ها، به گفتارها و کردارهای فردی و جمعی سوژه ها شکل می دهد. در این پژوهش با بهره گیری از نظریه گفتمانی انتقادی فرکلاف، تاریخ بیهقی در سه مرحله؛ نخست؛ تحلیل مفصل متن، دوم؛ تفسیر بافت زمینه ای و گفتمان هایی که متن متکی برآن است و سوم؛ تبیین به معنی دیدن گفتمان به عنوان جزئی از روند مبارزه اجتماعی در ظرف مناسبات قدرت، تحلیل شده و نشان داده شده است که بیهقی با تکیه بر کدامین صفات و فصول مشترک گروه «ما»ی مورد نظر خود را شکل می دهد؟ و با برجسته کردن کدام تفاوت ها و بهره گیری از کدام الگوها، گروهی را طرد می کند و در نهایت هویت سیاسی بیهقی چگونه در توصیف او از «ما» و «غیر» شکل می گیرد.

۱۱۸۷.

بررسی وضعیت بازاریابی خدمات آرشیوی در آرشیو ملی ایران در چارچوب مدل آمیختة بازاریابی مدل«هفت پی»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: لیلا معصومی محمدرضا اسماعیلی گیوی مریم ناخدا

منبع: گنجینه اسناد سال بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۹۸)

کلیدواژه‌ها: بازاریابی خدمات خدمات آرشیوی آرشیو ملی ایران مدل آمیخته بازاریابی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه سند شناسی و سندپژوهی

تعداد بازدید : ۱۴۶۸ تعداد دانلود : ۷۳۷

هدف: هدف این پژوهش بررسی وضعیت عوامل بازاریابی خدمات آرشیوی در آرشیو ملی ایران در مدل آمیختة بازاریابی(7P) است. روش: این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر رویکرد، از نوع تحقیقات آمیختة اکتشافی و پیمایشی است. جامعة آماری این پژوهش در بخش کیفی و کمّی، کارکنان آرشیو ملی ایران هستند. برای این منظور، در بخش کیفی، با انجام مصاحبه با کارکنان آرشیو به مصادیق هریک از عوامل مدل آمیختة بازاریابی در خدمات آرشیو دست یافته و سپس برای شناسایی و بررسی عوامل بازاریابی خدمات آرشیوی از پرسشنامة محقق ساخته ای استفاده شد که دارای ابعاد مختلف عوامل مدل آمیختة بازاریابی بود. پس از آن، داده ها، با استفاده از نرم افزار اس.پی.اس.اس.، با روش های آمار توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته ها و نتایج پژوهش: یافته های پژوهش در بخش کیفی نشان داد هریک از عوامل آمیخته بازاریابی در مراکز آرشیوی شامل محصول، هزینه، مکان، فعالیت های تشویقی، و ترغیبی، و مانند آن از چه شاخص هایی تشکیل می شوند. سپس، در بخش کمّی مشخص شد وضعیت مدل آمیخته بازاریابی در خدمات آرشیو ملی ایران در سطح متوسط قرار دارد واز نظر کارمندان آرشیو ملی ایران از بین مؤلفه های این مدل، به ترتیب شواهد فیزیکی، با رتبة 97/4 رتبة نخست؛ هزینه، با رتبة 73/4 رتبة دوم؛ محصول، با رتبة 63/4 رتبة سوم؛فرآیند، با رتبة 28/4 رتبة چهارم؛ افراد، با رتبة 16/4 رتبة پنجم، فعالیت های تشویقی و ترغیبی، با رتبة 66/3؛ و مکان(کانال توزیع) با رتبة 59/1رتبة هفتم را به خود اختصاص داده اند. همچنین، بین عوامل مدل آمیخته بازاریابی و جنسیت، سن، تحصیلات، و سابقة خدمت کارکنان آرشیو ملی ایران رابطة معنا داری وجود نداشت.

۱۱۸۸.

پارسیان هند و حیات سیاسی - اجتماعی زرتشتیان در عهد قاجار

نویسنده: مژکان حاجی اکبری

منبع: تاریخنامه خوارزمی سال دوم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۴ (پیاپی ۸)

کلیدواژه‌ها: ایران هند زرتشتیان مانکجی هاتریا کیخسرو جی خان

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۲۵ تعداد دانلود : ۱۶۸۵

هدف از این پژوهش بررسی مناسبات پارسیان هند با زرتشتیان ایران و تأثیرگذاری آنها در حیات سیاسی-اجتماعی عهد قاجار می باشد. زرتشتیان از اقلیت های مهم دینی در سرزمین ایران به شمار می روند که از عصر باستان تاکنون در عرصه اجتماعی و سیاسی به ایفای نقش می پرداختند. زرتشتیان مهاجر ایرانی به هند تا سده دهم هجری در شهرهای مختلف هند به فعالیت می پرداختند. با گذشت زمان پارسیان شهر بمبئی را مرکز خود قرار دادند و در این شهر منشاء تحولات اقتصادی و اجتماعی فراوانی شدند. آغاز مناسبات پارسیان هند و زرتشتیان ایران به سده نهم هجری بر می گردد. این مناسبات با تشکیل انجمن اکابر پارسیان هند موسوم به «پنجایت» رونق پیدا کرد. در دوره ناصرالدین شاه قاجار مانکجی هاتریا به عنوان نماینده این انجمن وارد ایران شد و تلاش های وی در زمینه الغای جزیه زرتشتیان، تأسیس مدارس دینی زرتشتیان و احیای آتشکده ها موجب ارتقاء وضعیت اجتماعی زرتشتیان در ایران شد. اقدامات مانکجی توسط نماینده دیگری از انجمن، کیخسرو جی خان ادامه پیدا کرد. در این پژوهش با تکیه بر مطالعات کتابخانه ای و به شیوه توصیفی-تحلیلی به موضوع پرداخته می شود.

۱۱۸۹.

نگرش عوام به آثار باستانی در دوره قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مریم رفیعی آتانی حمیده چوبک

منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۶ (پیاپی ۱۰۱)

کلیدواژه‌ها: اسطوره مردم میراث فرهنگی دوره قاجار تقدس

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۶۵ تعداد دانلود : ۹۵۳

دوره قاجار و مخصوصا عصر ناصری در ایران با تحولات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی فراوانی همراه است که همه جنبه های زندگی مردم را تحت تاثیر قرار داد. یکی از این تاثیرات در زمینه کشفیات باستانشناسی و تغییر نگرش مردم به آثار باستانی و تاریخ کشورشان بود. با این وجود پیش از آنکه حفاری های علمی در ایران آغاز شود ایرانیان با آثار باستانی محیط زندگیشان، تعامل داشتند. آن ها آثار را به افسانه ها و اسطوره ها مرتبط می ساختند یا اینکه جنبه مقدس به آن می دادند. پس از حضور دلالان عتیقه مردم بومی گاهی به تجارت مواد فرهنگی نیز اقدام می کردند. نگاه مردم به آثار در نگرش آن ها به خود نیز اهمیت داشت. این نگرش در ساخت هویت تاریخی ایرانیان موثر بود و بعدها قسمتی از هویت ملی ایرانیان را تشکیل داد. این پژوهش با روش کتابخانه ای و تحلیل تاریخی به بررسی تاثیر نگاه ایرانیان به میراث فرهنگی در ساخت هویت ملیشان پرداخته است.

۱۱۹۰.

بررسی نظریة رنسانس اسلامی در تفکرات اقبال لاهوری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: پرستو کلاهدوزها حمید عابدیها

منبع: جستارهای تاریخی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۱۲)

کلیدواژه‌ها: استعمار غرب رنسانس اسلامی اقبال لاهوری احیای فکر دینی انحطاط مسلمانان استقلال پاکستان

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه شخصیت ها

تعداد بازدید : ۱۸۷۵ تعداد دانلود : ۱۰۰۲

مسئلة تجدید حیات اسلام و در مرحلة پیش رفته تر آن، «رنسانس اسلامی»، به طور ویژه در دو قرن اخیر از طرف مصلحان و متفکران دینی جهان اسلام، به منظور حل و فصل مسئلة عقب ماندگی و نیز برخورد با مسئلة هجوم فرهنگ و استعمار غربی، مطرح شده است. به عقیدة بسیاری از محققان، اقبال لاهوری از مهم ترین اصلاح گران دینی است که در استمرار جنبش احیاگری نقش عمده ای داشته است. او فیلسوفی آشنا با مبانی فکری اسلام و مسلمانی آگاه به وضعیت جوامع اسلامی بود و با این دانش و بینش، فعالیت های اصلاح طلبانة خود را ادامه می داد و در نهایت ایدة یک کشور مستقل را برای اولین بار در میان مسلمانان هندوستان مطرح کرد. اقبال در عرصة شعر و ادب از نوادر به شمار می رفت و سروده های خود را در خدمت آگاهی توده ها و بیدار کردن آنان قرار می داد؛ تا جایی که اکنون در نگاه اغلب اندیشمندان، وی یکی از نخستین منادیان وحدت اسلامی در جهان به شمار می رود. عمده ترین مباحث رنسانس اسلامی اقبال در کتاب احیای فکر دینی در اسلام تبیین شده و محور اساسی جهان بینی وی فلسفة «خودی» است. این نوشتار بر آن است ضمن تعریف جریان رنسانس اسلامی، آن را در آثار اقبال بازشناسد و علل گرایش او بدین مقوله را ارزیابی و سپس میزان تأثیرگذاری نظریات وی در جهان اسلام را تحلیل کند.

۱۱۹۱.

سادات لاله تبریز در گذار به عصر صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدتقی مشکوریان علی اکبر جعفری

منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲۸ (پیاپی ۱۱۸)

کلیدواژه‌ها: سادات لاله جامعه صفوی بدرالدین احمد لاله شهاب الدین عبدالله لاله

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۵۲۷ تعداد دانلود : ۷۹۶

شروع حکمروائی صفویه بیش تر با نظر به رسمیت یافتن تشیع، تمرکز و یکدست شدن حاکمیت سیاسی و درگیری با عثمانی و ازبکان مورد مطالعه قرار می گیرد. اما افراد و گروه های مختلفِ درون قلمرو صفوی، چگونه با شرایط جدید مواجه شدند و سیاستهای حکومت صفوی چه عاقبتی برای آنها رقم زد؟ تا آنجا که به موضوع ما مربوط می شود، از همان آغاز سادات به طور وسیع از سوی حکومت در مناصب رسمی بکار گرفته شدند، حتی منصب صدارت به انحصار آنها درآمد. اما شیوخ صوفیه چون در امور معنوی و برخی در حوزه قدرت دنیوی، رقیب بالقوه شاه صفوی تصور می-شدند، چندان مورد اعتماد نبودند. رسمیت یافتن تشیع باعث شد هرکسی به صرف باورهای غیر شیعی اش عنصری مشکوک تلقی شود، بویژه که عثمانی و ازبکان همواره باورهای مذهبی را توجیه کننده درگیری های نظامی خود با صفویه می دانستند. با این مقدمات، هدف این مقاله پی گیری تحولاتی است که خاندان لاله در دوران پرآشوب قرن دهم، در جامعه صفوی از سر گذرانده اند. آنها از خاندان های سرشناس تبریز در قرن دهم و برخوردار از امتیاز سیادت بودند. بزرگ این خاندان، بدرالدین احمد، شیخی صوفی از سلسله کبرویه و خلیفه سید عبدالله برزش آبادی در آذربایجان بود. پدرش مرید خواجه علی صفوی بود و یکی از پسرانش مدت کوتاهی صدارت شاه اسماعیل را داشت. سادات لاله در نیمه دوم قرن دهم، به تسنن متهم بودند و احتمالاً به همین سبب مورد سوءظن قرار گرفته و به اصفهان تبعید شدند. مجموعه اینها نشان می دهد مطالعه موردی تاریخچه این خاندان تا چه حد می تواند ما را در فهم تحولات این دوره یاری دهد.

۱۱۹۲.

روش شناسی سید جعفر مرتضی عاملی در ارزیابی احتمالات تاریخی در: الصحیح من سیرة النبی الأعظم(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: حمید جلیلیان سیفعلی زاهدی فر

منبع: تاریخ اسلام سال شانزدهم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۶۲)

کلیدواژه‌ها: تاریخ نگاری اسلامی روش شناسی تاریخی سید جعفر مرتضی عاملی الصحیح من سیرة النبی الأعظم احتمال تاریخی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۹۱ تعداد دانلود : ۹۲۶

کتاب الصحیح من سیرة النبی الأعظم، تألیف سید جعفر مرتضی عاملی، یکی از مهم ترین منابع در مطالعات سیره شناسی است که در آن از روش های گوناگون تاریخی استفاده شده است. در این نوشتار، روش های عاملی در ارزیابی احتمالات تاریخی در کتاب الصحیح، شناسایی، دسته بندی و برای هریک، نمونه ای ذکر شده است. ارزیابی احتمالات تاریخی توسط عاملی را می توان در سه مورد ذیل دسته بندی کرد: 1. ترجیح یک احتمال تاریخی، مانند: ترجیح احتمال سازگار با شخصیت فرد مورد نظر، ترجیح احتمال هماهنگ با تصریح روایت تاریخی، ترجیح احتمال با ردّ یکی از دو احتمال معارض، ترجیح احتمال با استناد به روایات مشابه دیگر و یا تواتر روایات، ترجیح احتمال مطابق با ذوق و سلیقه؛ 2. ردّ یک احتمال تاریخی، مانند: ردّ احتمال بدون دلیل، ردّ احتمال با استناد به شخصیت فرد مورد نظر و یا سیاق روایات، ردّ احتمال مخالف با ظاهر روایت؛ 3. ردّ توجیه دیگران، مانند: ردّ توجیه متناقض با صریح روایت، ردّ توجیه جمع بین روایات متناقض با استناد به قول بزرگان صحابه و تابعین.

۱۱۹۳.

بازشناسی تاریخ محلی سوادکوه: مطالعه موردی حمام های عمومی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مصطفی ندیم تقی لطیفی شیردار

منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۷)

کلیدواژه‌ها: روستا پهلوی معماری سوادکوه تاریخ محلی حمام های عمومی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۰۴۳ تعداد دانلود : ۶۶۹

پژوهش در تاریخ اجتماعی برای کاربردی کردن پژوهشهای تاریخی اهمیت شایانی یافته است. تاریخ های محلی در این مطالعات اجتماعی، به روشن نمودن حیات مدنی و میراث های فرهنگی و تمدنی کمک شایانی کردهاند. حمام های عمومی، به عنوان یکی از میراث های معماری ایران، و دستاوردهای اجتماعی و فرهنگی آن، برای پژوهش در تاریخ اجتماعی و محلی ایران، و یافتن آداب و سنن فرهنگی و اخلاقی ایرانیان، بسیار مهم است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانهای و با بهره گیری از شیوه میدانی و روایات شفاهی، در پییافتن پاسخی برای این پرسش است که معماری و آداب و کارکردهای اجتماعی حمام های عمومی در سوادکوه چگونه بوده است؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که علاوه بر تأمین بهداشت و سلامت عمومی، حمامها در تعاون، معاشرت مردم، تبادل اطلاعات و افزایش آگاهی های اقشار روستایی، جامعهپذیری، آشنایی با شکاف های طبقاتی و اجتماعی، توجه به فرایض دینی مانند نماز، بروز اختلافات ملکی و ارضی و ارثی، خاطرهگویی و انتقال تجربیات به نسل های پسین روستا، ارائه موسیقی اصیل سنتی منطقه و آوازخوانی، و تداوم سنت ها و آداب اجتماعی و فرهنگی منطقه تأثیر به سزایی داشته است. در حوزه معماری، حمام ها، تحت تأثیر جغرافیا و اقلیم منطقه قرار داشته است هم از جهت سبک معماری، و هم از جهت مصالح و مواد اولیه. در آغاز دوره پهلوی، حمام های خانگی جای خود را به حمام های بزرگ و عمومی داد. این تغییر، موجب کارکرد اجتماعی حمام ها در حیات روستایی سواد کوه شد.

۱۱۹۴.

تحلیلی از جایگاه مطالعات تاریخی و تاریخ نگاری در دایره المعارف ها و عجایب نامه ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدرضا قلی زاده علی شهوند

منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱۵ (پیاپی ۱۰۰)

کلیدواژه‌ها: تاریخ نگاری علم تاریخ تقسیم بندی علوم دایره المعارف ها عجایب نامه ها

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۱۸ تعداد دانلود : ۷۵۶

با طبقه بندی علوم در اثر وسعت اندیشه و دامنه دانش مسلمانان طی قرون اولیه هجری بود که پایه شکل گیری دانشی به نام دایره المعارف نویسی فراهم آمد. دایره المعارف ها با اهداف و انگیزه های مختلف و گاه مشابه، متضمن تعریف و شرح خلاصه ای از علوم شناخته شده هر عصر هستند. محتوای علم یا علوم مندرج در دایره المعارف ها می تواند مبنایی برای تقسیم بندی این دست از آثار در دو دسته «عمومی» یا چند علمی و «تخصصی» یا تک علمی باشد. در این میان ساختار و محتوای عجایب نامه ها آنها را به عنوان نوع سومی از دایره المعارف ها مطرح می نماید که وجه غالب عجایب علوم ویژگی بارز دانش های مطروحه در آنها است. اگرچه تاثیر نگرش یونانی در نخستین طبقه بندی ها از علوم و در دایره المعارف ها، موجب نادیده انگاشته شدن تاریخ در زمره علوم گردیده؛ اما علم تاریخ به عنوان یکی از نخستین علوم مورد توجه مسلمانان از همان آغاز جای خود را در میان دیگر علوم یافت لذا بدیهی به نظر می رسید که به موازات ارج و اهمیت یافتن هرچه بیشتر تاریخ؛ این علم جایگاه و موقعیت مهم تری در طبقه بندی عرضه شده از جانب دایره المعارف نویسان را بدست آورد. در این مقاله تلاش بر آن است تا با طرح سؤلات و ارائه فرضیاتی چگونگی جایگاه تاریخ و تاریخ نگاری در دایره المعارف ها مورد تبیین قرار گرفته و نسبت عجایب نامه ها با دایره المعارف ها نیز تشریح گردد.

۱۱۹۵.

حیدری و نعمتی

نویسنده: جان .آر. پری مترجم: محمدجلال ماخانی

منبع: جندی شاپور سال اول زمستان ۱۳۹۴ شماره ۴

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ ادیان

تعداد بازدید : ۲۵۱۴ تعداد دانلود : ۸۳۲

حیدری و نعمتی، یا به عبارت دیگر، امیرحیدری و نعمت اللهیه، به مخاصمات دو طرفهٔ میان بخش های شهری در عصر صفوی و پس از آن در ایران گفته می شود. از اواخر سدهٔ 9ه /15م تا دهه های اخیر، شماری از شهرها و قصبات ایران بر اساس تقسیم محله های مجاور به دو گروه لحاظ می شده اند که یکی به عنوان حیدری خانه و دیگری به عنوان نعمتی خانه شناخته می شد. ساکنین هر محله به طرف مقابل تحقیر و اهانت شان را ابراز می داشتند و به طور دوره ای با هم برخورد و جنگ های عمومی داشتند. ریشهٔ نام آن ها و دلایل تخالف و خصومت شان عموماً برای اعضای این گروه ها شناخته شده نبود.

۱۱۹۶.

بررسی عملکرد مدارس ایرانیان مقیم عراق در دوره پهلوی اول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: باقرعلی عادل فر محسن پرویش

منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال هفتم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۲۶)

کلیدواژه‌ها: پهلوی قاجار بین النهرین مدارس ایرانیان

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۳۳ تعداد دانلود : ۱۲۹۸

روند تاسیس مدارس به شیوه نوین در اواخر دوره قاجار شتاب فزاینده به خود گرفت.این مدارس توسط تجار، شخصیتهای سیاسی و فرهنگی تاسیس واداره می شد.دردوره پهلوی اول تلاش گسترده ای برای دگرگون ساختن نهادهای فرهنگی کشور انجام شد.دگرگونی فرهنگی با رشد سریع نهادهای جدید و با هدف از هم پاشیدن نهادهای سنتی بوسیله دولت مواجه شد.از میان نهادهای فرهنگی بسیاری که در این دوره تأسیس گردید ، مدارس ایرانیان خارج از کشور بود. یکی از مهمترین آنها مدارس ایرانیان بین النهرین(عتبات) بود. این مقاله در صدد است با تکیه بر اسناد و باروش توصیفی تحلیلی به پرسشهای زیر پاسخ دهد:1.دلایل و عوامل تاسیس مدارس بین النهرین چه بوده است؟ و چه تاثیری در ترویج ترویج زبان و ادبیات فارسی داشته اند؟فرضیه تحقیق بر آن است که وجودی مدارس ایرانی در عراق می توانست در ترویج زبان و ادبیات فارسی نقش موثری داشته باشند.

۱۱۹۷.

عزاداری محرم در عهد صفوی؛ یک بررسی آسیب شناختی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: محمدعلی پرغو صدیقه غلام زاده

منبع: تاریخ اسلام سال شانزدهم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۳ (پیاپی ۶۳)

کلیدواژه‌ها: صفویه محرم آیین های مذهبی عزاداری عاشورا آسیب شناسی عزاداری

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۹۹۷ تعداد دانلود : ۱۲۰۹

آیین عزاداری ماه محرم یکی از مهمترین آیین های مهم مذهبی ملی دوره صفویان است. رسمیت یافتن مذهب تشیع اثنی عشری، شدت گرفتن تمایلات ملی ایرانیان در برابر همسایة قدرتمند عثمانی و بالا رفتن نقش جهانی ایران زمین زمینه ساز گذار از سنتهای کهن عزاداری محرم به سنتهایی نو در عصر صفوی شد. این تحول به نوبه خود آسیبهایی را در قالب و ساختار، محتوا، وجه احساسی، وجه اجتماعی و وجه روحی و روانی عزاداری محرم به دنبال داشت. این نوشتار ضمن برشمردن نمونه هایی از آسیبهای هر یک از این محورها کوشیده است مستند به اطلاعات تاریخی موجود، علل و زمینه های پیدایش این آسیبها را هم جستجو و عرضه کند.

۱۱۹۸.

بررسی تطبیقی نقشه محرابی بر منسوجات سنتی ایران و هند(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مریم فروغی نیا

منبع: مطالعات شبه قاره سال هفتم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲۵

کلیدواژه‌ها: منسوجات ایران و هند نقش محراب

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۴۴۰۶۸ تعداد دانلود : ۱۹۶۳

هم جواری ایران و هند منجر به ایجاد نوعی رابطه بینافرهنگی گردیده که قدمت آن به پیش از اسلام باز می گردد. شباهت بیش از حد نقش محراب بر منسوجات دو کشور که ریشه در باورهای مشترک اعتقادی داشته، در مواردی تشخیص خاستگاه اولیه نقوش محرابی را مشکل می نماید. از این رو ضروری است رابطه تأثیر و تأثری منسوجات محرابی دو کشور، مورد مطالعه قرار گیرد. بر اساس فرض اولیه نقش محرابی از ایران به هند انتقال یافته و متأثر از فرهنگ هند، تغییر یافته است. پرسش های اساسی این پژوهش عبارتند از: رابطه تأثیر و تأثری نقش محراب در منسوجات هند و ایران چگونه است؟ وجوه اشتراک و افتراق این نقوش چیست؟ در این پژوهش توصیفی و تحلیلی مبتنی بر اطلاعات کتابخانه ای و اسنادی، ابتدا منسوجات محرابی شاخص، استخراج و دسته بندی شده و خاستگاه آن ها مورد بررسی قرار گرفته است. سپس ضمن مشخص کردن وجوه اشتراک و افتراق، به تحلیل این نقوش پرداخته شده است. یافته ها ی این پژوهش حاکی از آنست که نقش محراب بیشتر در دوره صفوی به هند انتقال یافته و اگرچه اغلب عناصر ایرانی این طرح ها در منسوجات هندی در سه قرن گذشته حفظ شده، اما به مرور در ترکیب با فرهنگ هند در دوره معاصر، تغییراتی مختصر یافته است.

۱۱۹۹.

نقش آب و هوایی خلیج فارس در تکوین و توسعه تمدن های جنوب ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: صادق کریمی مرضیه افضلی مجید منصوریان خواجه لنگی

منبع: مطالعات ایرانی سال چهاردهم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲۸

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۹۱ تعداد دانلود : ۱۰۴۴

۱۲۰۰.

نگرشی بر عملکرد مبلغان پروتستان در یزد عهد قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی اکبر تشکری بافقی

منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱۰

کلیدواژه‌ها: یزد قاجاریه انجمن تبلیغی کلیسا بیمارستان مرسلین ناپیر مالکوم

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۳۵ تعداد دانلود : ۶۶۵

به دنبال شکل گیری مبلغین تبشیری در غرب، انجمن تبلیغی کلیسا با تکیه بر نفوذ انگلیس در ساختار سیاسی ایران؛ اصفهان را کانون استقرار خود ساخته و پس از تعیین سرحدات تبلیغی با پرزبیتری ها، درصدد بسط قلمرو به یزد، کرمان و شیراز برآمد. در این میان گرچه بُعد مسافت یزد از مراکز تحول خیز و امنیت نسبی؛ تضمینی بر حضور و بقای سه اقلیت زرتشتی، یهودی و بهائی بشمار می رفت، اما در خلأ وجود هم کیشان مسیحی، انجمن تبلیغی کلیسا جذب اقلیت های مذکور و خاصه زرتشتیان را فرصتی مغتنم شمرده؛ برای جلوگیری از تحریک احساسات دینی مسلمین، اهداف تبلیغی خود را در قالب ارائه ی خدمات درمانی و آموزشی پوشیده داشت. باوجود حمایت سیاسی انگلیس و حکومت مرکزی در تضمین بقای انجمن، اوج درخشش مبلغین را می توان تا وقایع مشروطیت دانست که با ساخت بیمارستان، مدرسه و توزیع اعانه میان مستمندان شیوه های مختلفی را برای جذب نوکیشان به آزمون گذاردند. بر این اساس پژوهش حاضر می کوشد تا کارکرد این انجمن در حوزه های درمانی، آموزشی و دیگر تدابیر جذب نوکیش را به بحث گذارد.

درخت حوزه‌های تخصصی