درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲٬۸۸۱ تا ۲٬۹۰۰ مورد از کل ۲۸٬۲۶۹ مورد.
۲۸۸۱.

ایران در دورانِ باستانِ متأخر، بررسیِ شکل گیریِ یک مفهوم در تاریخ نگاریِ ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۲۲)

کلیدواژه‌ها: باستان متأخر ایران بیزانس ساسانیان متقدم اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۲ تعداد دانلود : ۳۲۴
این مقاله به پرسش درباره نسبت میان تاریخ ایران و دوران باستان متأخر می پردازد، مفهومی که چند دهه است در تاریخ نگاری غرب، در حوزه مطالعاتی روم و بیزانس، مطرح و متداول شده، اما هنوز جایگاهی در تاریخ نگاری ایران نیافته است. از این رو، در گام نخست، پس از بررسیِ نظر چند پژوهشگرِ این حوزه، به بحث درباره دوره بندی در تاریخ ایران می پردازیم. سپس، برای این که بتوانیم نظر دقیق تری درباره نسبت مذکور بیان کنیم، مسئله را از منظرهای تاریخی، ساختار سیاسی اداری، دینی، فرهنگی، و اقتصادی بررسی خواهیم کرد. روش تحقیق این مقاله بررسی محتوایی و تطبیقیِ متون و نظریه ها است و منابع آن به دو دسته درجه اول شامل متون تاریخی، و درجه دوم یعنی پژوهش های معاصر تقسیم می شود. در پایان، تأکید ما بر موضوع تداوم، به ویژه در حوزه فرهنگ، بوده و پیشنهادمان این است که بازه زمانیِ «ایران در دوران باستان متأخر» از آغاز ساسانیان تا پایان دوره اول عباسیان و برآمدنِ سلجوقیان در نظر گرفته شود، یعنی از سده سوم تا پایان دهم میلادی، تاریخی که دوران باستان متأخرِ غربیان را در نیز بر می گیرد. همچنین از دستاورد های این تحقیق می تواند طرح پیشنهادهایی برای دوره شناسی تاریخ هنر و معماری ایران باشد.
۲۸۸۲.

تبیین مفهوم احیاء در بناهای تاریخی با مقایسه تطبیقی انواع مداخلات کارکردی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال چهارم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۱۳ ۲۰۷-۲۲۳

کلیدواژه‌ها: سازگارسازی احیاء توان بخشی توانمندسازی استفاده مجدد سازگار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۶ تعداد دانلود : ۴۴۴
مداخلات مرتبط با کارکرد در بناهای تاریخی تحت عناوین مختلفی ازجمله: احیاء، توان بخشی، توانمندسازی، استفاده مجدد سازگار و... مطرح بوده اند، اما تاکنون درخصوص تبیین این مفاهیم در ادبیات داخلی پژوهشی صورت نگرفته است و این تعدد عناوین مداخلات و در عین حال روشن نبودن مفاهیم، مختصات و نیز تمایزات آن ها با هم و همچنین نسبت آن ها با معادل های خارجی خود، موجب سردرگمی پژوهشگران شده است که بیش از هرچیز ضرورت چنین مطالعه ای را خاطرنشان می کند. هدف این مقاله، واکاوی این مفاهیم و اصطلاحات و مشخص کردن جایگاه آن ها نسبت به هم است که در این راستا، ضمن بررسی پیش زمینه ها و الزامات مداخلات کاربردی، رویکردهای مختلف به موضوع در سطح بین المللی و ردپای آن ها در ادبیات داخلی موردنظر قرار گرفته و انواع مداخلات کارکردی در بناهای تاریخی مورد تحلیل و مقایسه قرار گرفته است. درواقع مقاله حاضر مشخصاً در پی پاسخ به این پرسش هاست که، انواع مداخله های مرتبط با کارکرد چه مفهومی داشته، چه نسبتی با هم دارند و کاربرد آن ها چیست؟ همچنین چه نسبتی بین اصطلاحات مداخلات مرمتی داخلی و معادل های بین المللی آن ها وجود دارد؟ در بخش اول مقاله از روش تحلیلی-توصیفی، و در بخش بعدی جهت بررسی نسبت مداخلات کارکردی با هم، از روش مقایسه تطبیقی برپایه استدلال منطقی استفاده شده است. بررسی ادبیات انواع مداخلات کارکردی مشخص می کند که عمده تفاوت های بین اصطلاحات مختلف در این حوزه ناشی از دو مسأله تفاوت های زمانی و مکانی و تفاوت واژه گزینی در ترجمه بوده است؛ در حالی که این عناوین در مفاهیم اصلی مشترک بوده و ضمن تأکید بر نقش حیات کارکردی بنا در حفاظت پایدار از آن، همگی بر ویژگی های مشترکی مانند: لزوم سازگاری کاربری جدید با اعتبار فرهنگی، ارزش ها و اصالت ابنیه تاریخی و لزوم پاسخگویی مناسب آن به نیازهای زندگی معاصر تأکید دارند.
۲۸۸۳.

تأثیرات جمعیتی صنعت نفت در جزیره خارک و پیامدهای آن (1356-1336ش/1977-1957م)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال دهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۹) 123-146

کلیدواژه‌ها: جزیره خارک صنعت نفت تأثیرات جمعیتی پیامدهای منفی راهکارها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۴ تعداد دانلود : ۵۸۷
این مقاله با استفاده از روش پژوهش های تاریخی مبتنی بر اسناد و مدارک آرشیوی، بر آن است تا به بررسی تأثیرات جمعیتی صنعت نفت در جزیره خارک در طی سالهای 1336تا 1356ش / 1957- 1977م بپردازد. از سویی، با نشان دادن پیوند میان صنعت نفت و رشد جمعیت، پیامدهای مترتب بر آن مورد بررسی و تحلیل قرار میگیرد. با توجه به یافته ها، پیشرفتهای ناشی از ورود نفت و توسعه صنعتی در جزیره خارک، پیامدهای متناقضی به همراه داشت. از طرفی با ایجاد فرصتهای شغلی، درآمد پایدار و توسعه زیرساختها و امکانات زیربنایی، ظرفیتهای فراوانی برای رشد جمعیت در جزیره ایجاد نمود و از طرفی دیگر، تبعات اجتماعی زیادی به همراه داشت و موجب اختلال در خدمات رسانی و تأثیرگذاری در فرآیند رشد و توسعه در سطوح محلی و ملی در کوتاه و بلندمدت گردید. در نتیجه، دولت و مسئولین را به ارائه و اجرای راهکارها و سیاستهای آگاهانه ای برای حل مشکلات جمعیتی در منطقه واداشت.
۲۸۸۴.

عملکرد خاندان انتظام وزیری در تحولات دوره پهلوی اول و دوم

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال هشتم بهار ۱۳۹۹ شماره ۲۹ 34-57

کلیدواژه‌ها: سید عبدالله انتظام وزیری سید نصرالله انتظام وزیری تاریخ معاصر مناصب حکومتی پهلوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۴۳ تعداد دانلود : ۴۸۰
سیدعبداللّه و سیدنصراللّه انتظام وزیری از صاحب منصبان دوره پهلوی هستند. این دو برادر از خاندان معروف وزیری بوده و اجدادشان در زمان قاجار، خدماتی را انجام داده اند. وزیری ها از سادات تفرش هستند و با چندین واسطه به امام زین العابدین (ع) می رسند. این دو برادر از تأثیرگذاران در دوره پهلوی بوده و در داخل و خارج از ایران، مناصبی داشته اند؛ همچون ریاست بر برخی از وزارت خانه ها، مدیریت عامل شرکت ملی نفت ایران، سفیر در برخی از کشورها، نماینده ایران در سازمان های بین المللی، و ریاست مجمع عمومی سازمان ملل متحد. علاوه بر فعالیت های سیاسی و اجرایی، در حوزه فرهنگ نیز فعالیت داشته اند. از موارد آن می توان به تألیف و ترجمه کتاب، عضویت در شورای مرکز مطالعات عالی بین المللی دانشکده حقوق و علوم سیاسی، خادم افتخاری آستان قدس رضوی، و تولیت موقوفات خاندان وزیری اشاره کرد. موقوفات مزبور در راستای خدمت رسانی به مردم و دستگیری از فقرا و ضعفای جامعه بوده و هم اکنون نیز در جریان است. تبیین و تحلیل زندگی نامه و شرح فعالیت های این دو شخصیت (سیدعبداللّه و سیدنصراللّه انتظام وزیری) رسالت نوشتار حاضر است. در گردآوری اطلاعات و اسناد از هر دو روش کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است و روش پردازش اطلاعات نیز تبیینی تحلیلی است.
۲۸۸۵.

پیامدهای اجتماعی بلایای طبیعی تبریز (1210-907 ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال دهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۹) 175-198

کلیدواژه‌ها: تبریز دوره صفویه دوره قاجار زلزله مرگ و میر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۹ تعداد دانلود : ۳۲۲
رشد و شکوفایی شهر تبریز به علت مرکزیت سیاسی و استقرار در مسیر تجاری چندان نپایید و وقوع حوادث و بلایای طبیعی به ویژه زمین لرزه، در کنار تهاجمات همسایه غربی زمینه افول شهر را فراهم آورد. در دوره ای سیصدساله هشت زلزله بزرگ و شیوع بیماری های مسری بر عرصه های مختلف حیات شهری اثر نهاد. حوادث مختلف به ویژه زمین لرزه علاوه بر تخریب چندین باره شهر و مرگ ومیر گسترده با پیامدهای اجتماعی کوتاه و بلندمدت همراه شد. در جستار حاضر تلاش می شود با روش توصیفی تحلیلی و تکیه بر مطالعات کتابخانه ای پیامدهای اجتماعی بلایای طبیعی به ویژه زمین لرزه را به عنوان متغیری مستقل بر حیات اجتماعی ساکنان تبیین و پاسخی به سؤال اصلی داده شود. بروز بلایای طبیعی به ویژه زمین لرزه در دوره زمانی برآمدن صفویه تا قاجار در تبریز با چه پیامدهای اجتماعی همراه بوده است؟ به نظر می رسد تخریب بافت کالبدی، کاهش جمعیت، مشکلات روانی، انحرافات اجتماعی، خرافات، مشکلات اقتصادی، مهاجرت و عدم میل به بهبود وضعیت سکونتگاه ها از پیامدهای کوتاه و بلندمدت حوادث طبیعی بوده است.
۲۸۸۶.

سوء مدیریت در ایران عصر قاجاریه: تشکیلات آستان قدس رضوی (1335-1334 ﻫ . ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال دهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۹) 247-272

کلیدواژه‌ها: قاجاریه آستان قدس رضوی نسخ خطی قرآن خراسان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۶ تعداد دانلود : ۲۳۱
ناکارآمدی تشکیلات اداری در عصر قاجاریه موضوعی پوشیده نیست، بویژه آن که در واپسین دهه های عمر این سلسله به اشکال مختلف کاملا به چشم می آمد. در مورد قصور یا تقصیر وزارتخانه ها و کارکنان آنها در دهه های نخستین سده بیستم/ دهه های 1320 و 1330 ﻫ . ق اطلاعات کافی در دست است. با وجود این، بی کفایتی اداراتی که تحت نظارت مستقیم شاه قرار داشتند، کمتر مورد توجه قرار گرفته است. پژوهش حاضر به بررسی سرقت قرآنی منسوب به حضرت سجاد (ع) از درون ضریح امام رضا (ع) اختصاص دارد که تحت مدیریت تشکیلات آستان قدس رضوی قرار داشت. این مورد با داشتن طبیعت دینی، همان گونه که انتظار میرود، خبر داغ مطبوعات گردید (1334-1335 ﻫ . ق). این رویداد همچنین موجب طرح موضوع اداره تشکیلات آستان قدس و نظارت بر آن شد که بیرون از حیطه دولت، از مؤسساتی بود که در حوزه مسئولیت مستقیم شاه قرار داشت. در پی این سرقت کاستی های مدیریتی آستان قدس به گونه ای جدی مورد توجه قرار گرفت. یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که آنچه رخ داد نتیجه سوء مدیریت مزمن در تشکیلات دینی سیاسی مهم آستان قدس بود که تحت ریاست شخص شاه قرار داشت. اگر چه اطلاع عموم از ناکارآمدی آستان قدس راه را برای اصلاحات ساختاری در این تشکیلات هموار می کرد، این مهم در همان فرصت مناسب محقق نگردید.
۲۸۸۷.

بررسی میزان توجه به مؤلفه های هویّت شیعیِ امامیهِ دورانِ آل بویه در محتوای تجارب الامم مسکویه رازی(جلد پنجم و ششم)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۲۱)

کلیدواژه‌ها: هویت شیعه امامیه آل بویه تجارب الامم مسکویه رازی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۱ تعداد دانلود : ۴۹۴
آل بویه از خاندان اصیل ایرانی و شیعی مذهب ساکن منطقه دیلمان ایران بودند که در دوره ضعف خلافت عباسی ادعای استقلال کرده و با حفظ اقتدار ظاهری، خلافت عباسی بغداد را تصرف کرده و به حکومت دست یافتند. این خاندان شیعیِ ایرانی نقش مهمی در حفظ و گسترش میراث حدیثی، فقهی و کلامی شیعه در ایران و عراق ایفا کردند و به تحکیم پایه ها و مبانی تشیع امامیه و ترویج آن پرداختند. یکی از راه های، پی بردنِ میزانِ توجه به مؤلفه های هویّت شیعیِ این دولت، بررسی محتوایی منابع اصلی تاریخی است که در آن زمان به نگارش درآمده است. درمیان منابع تاریخیِ آل بویه،کتاب«تجارب الامم»ازتألیفات ابوعلی مسکویه رازی، دارای اهمّیّت زیادی است و از منابع اصلی به شمار می رود. این مقاله قصد دارد به این سؤال پاسخ دهد که: انعکاس مؤلفه های هویّت شیعیِ امامیِ آل بویه درکتاب تجارب الامم(جلد پنجم و ششم) مسکویه رازی چگونه بوده است؟ کدام یک از مؤلفه های هویّت شیعه امامیه بیشترین و کمترین انعکاس را در کتاب او داشته اند؟ جلد پنجم و ششم، ازکتاب مورد نظر که مربوط به حوادث دوران آل بویه و روزگار خود مولف بود، انتخاب شد.بدین منظور با استفاده از روش تحلیل محتوا، داده ها در هر دو جلد موردنظر استخراج، ونتایج تحقیق با رویکرد تفسیری مورد تحلیل و ارزیابی قرارگرفت. براساس یافتهپژوهش، درمحتوای کتاب موردنظر به مؤلفه های هویّت شیعه امامیه به میزان زیادی توجه شده است ومؤلفه های مانند: امام علی(ع)، شهرهای شیعی، امام مهدی(عج)، فرق شیعه، سادات علوی، امام زاده ها، محرم، محله های شیعه نشین، نهج البلاغه، بیشترین و مؤلفه های مانند: وصایت، رجعت، امربه معروف و نهی ازمنکر، اربعین، مدارس شیعی، مساجد شیعی، شاعران شیعی، رجال شیعی، وکلای شیعی، سکه های شیعی، کتب اربعه، صحیفه سجادیه، مکاتب شیعی، مهرشیعی، وقف و نذور شیعی، نواب اربعه، محدثان شیعی، پرچم شیعی، اذان شیعی ... کمترین میزان تکرار و بازتاب را داشته اند.
۲۸۸۸.

دو معنای «اصول» و «اختلاف» در «اجزای خط» (در متن ها و رساله های فارسی- مربوط به خوشنویسی- از سده ی هفتم تا چهاردهم هجری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال پنجاه و سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 513 - 537

کلیدواژه‌ها: خوشنویسی اصول قواعد خط ابنمقله

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۵ تعداد دانلود : ۳۴۷
در سنت آموزش خوشنویسی در ایران که اینک نیز جریان دارد، برای خوشنویسی دوازده جزو و گاهی به اشتباه دوازده اصل/ قاعده بر می شمارند و هنرجو خوشنویسی را بر اساس آموزش عملی مذکور می آموزد، اما از رساله های کهن خوشنویسی چنین بر می آید که اصول در معنی "اجزای دوازده گانه" امری متأخر است و در طول تاریخ، اصول دو معنای عام و خاص و اجزای غیرثابت داشته است. از سده 4ق به بعد، اصول معنایی عام و ثابت، یعنی وضع هندسی ابن مقله و از اواسط سده 8ق معنای خاص آن، جامع سایر اجزای خوشنویسی آشکار شد. در این سده، عبداللّه صیرفیاجزای هشت گانه خط را نقل کرد و  مدتی پس از او در تحفه المحبین اجزای شش گانه آمد و در نهایت، در سده ی 10ق در آداب المشق باباشاه اصفهانی، اجزای تحصیلی خط در دوازده جزو برشمرده شد. این سیر تاریخی به روشنی تغییر اجزا در "اصول" را می نمایاند و نشان می دهد که این اجزا توقیفی و ثابت نبوده اند.
۲۸۸۹.

بررسی و نقد کتاب منتهی الامال نوشته شیخ عباس قمی

نویسنده:
منبع: تاریخنامه اسلام سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۴) 85 - 98

کلیدواژه‌ها: اهل بیت (ع) شیخ عباس قمی قاجار پهلوی سیره امامان منتهی الامال

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۸ تعداد دانلود : ۲۸۰
منتهی الامال کتابی است در حوزه تاریخ اهل بیت، نوشته شیخ عباس قمی از محدثان بزرگ شیعه در دوران اواخر قاجار و اوایل پهلوی اول. با توجه به تأثیری که زمانه بر ایجاد هر اثر علمی دارد، برای شناخت و نقد کتاب ابتدا باید زمان و حوادث سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آن دوران و سپس، زندگی و اندیشه های محدث قمی بررسی شود و تسلط ایشان در حوزه های گوناگون علمی مشخص شود. بعد از آن، پیشینه تألیفات درزمینه سیره اهل بیت (ع) و ویژگی کتاب منتهی الامال نسبت به آن تألیفات بررسی شده است. بررسی ظاهری و محتوایی کتاب در آخرین بخش بیان می شود.
۲۸۹۰.

نگاهی به وضعیت غلامان گرجی در ساختار نظامی صفویه در دوره شاه عباس اول

نویسنده:
منبع: مطالعات ایران شناسی سال ۶ تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۷ 25 - 40

کلیدواژه‌ها: قوللر گرجستان شاه عباس اول صفویه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۷ تعداد دانلود : ۲۰۶
یکی از اقدامات مهم شاه عباس اول تغییرات وی در ساختار ارتش ایران بود. وی با تقویت ارتش، پایه های حکومت صفویه را تحکیم کرد. شاه عباس در راستای اجرای این سیاست، پس از فتح گرجستان و آشنایی با خصایص گرجیان، تشکیلات نظامی جدیدی را با استفاده از نظامیان مقتدر و با لیاقت گرجی بنا نهاد و آن را قوللر (غلامان) نامید. هدف از این پژوهش، بررسی نقش غلامان گرجی در ارتش صفویه در دوره شاه عباس است. در پژوهش حاضر از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که غلامان گرجی (غلامان خاصه)، از جایگاه رفیعی در ساختار نظامی حکومت صفوی برخوردار بوده اند.
۲۸۹۱.

روش های تعامل ائمه (ع) با امامیه

نویسنده:
منبع: تاریخنامه اسلام سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۳) 73 - 90

کلیدواژه‌ها: روش امامیه شیعه برخورد تعامل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۰ تعداد دانلود : ۴۳۲
با شکل گیری فرقه ها و گروه های مختلف در جهان اسلام امامان شیعه که پاسداران اسلام و آموزه های آن بودند با روش های مختلف با آنها برخورد می کردند. این روش ها گاه با بحث و مناظره و گاه با روش های اخلاقی، احساسی و عاطفی و به هنگام نیاز با طرد آنها همراه بود. محور اصلی این مقاله برخورد امامان شیعه با شیعه امامیه است. پرسش این مقاله این است که امامان شیعه با این گروه که فرقه ای درون دینی بودند چگونه برخورد و آنها را هدایت می کردند. با بررسی روایات و دسته بندی آنها روش های برخورد ائمه را در چند محور سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی- تربیتی و عاطفی تقسیم بندی کرده و اصول و مؤلفه های اصلی آنها از جمله: ظلم ستیزی، حفظ عزت شیعیان، تلاش در راه انجام بهترین رفتارها، ضرورت شناخت و معرفت ائمه و رعایت حدود الهی استخراج شده است.
۲۸۹۲.

مواجهه ائمه (ع) با غلات

نویسنده:
منبع: تاریخنامه اسلام سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۳) 91 - 101

کلیدواژه‌ها: ائمه (ع) جریان های انحرافی غلات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۹ تعداد دانلود : ۲۶۲
  یکی از جریان های انحرافی که از صدر اسلام شروع شده و در ادوار تاریخی مختلف روند رو به رشدی پیدا کرد جریان غلات بود. این گروه مشکلات بسیاری برای جامعه اسلامی ایجاد کردند به طوری که آثار سوء تفکرات و فعالیت های آنها  هنوز در جوامع اسلامی به خصوص در منابع دینی قابل مشاهده است. امامان در برابر این گروه عملکردی شبیه به هم داشتند. بررسی گزارش ها و روایات بیانگر آن است که ابعاد مختلف برخورد امامان با این جریان از دو نظر شبیه یکدیگر بود: پیشگیری از بروز و ظهور، برخورد و درمان. برای عده ای پیشگیری معنا داشت مانند مواردی که امام در صدد روشنگری و تبیین عقاید صحیح شیعی است و قصدش مبتلا نشدن شیعیان در دام این گروه هاست. در مرحله بعد درمان و برخورد قهری است.  
۲۸۹۳.

تحلیل فرازوفرود مناسبات سیاسی اتابکان لرکوچک و دولت صفویه بین سال های 907تا1006ق/1501تا1597م(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال دوازدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۴۶) 1 - 18

کلیدواژه‌ها: مناسبات سیاسی اتابکان لر کوچک صفویه عثمانی لرستان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۶ تعداد دانلود : ۴۱۷
تاکنون جنبه هایی از مناسبات سیاسی دولت صفوی و حکومت های محلی ایران بررسی شده است؛ اما مناسبات حکومت صفوی و حکمرانان محلی مرزهای غربی ایران تا حد بسیاری نادیده گرفته شده است. بر این اساس، مقاﻟه پیشرو با رویکردی تاریخی و با توصیف و تحلیل منابع، ﻣﺴﺌﻠه مناسبات دولت صفوی و دودمان محلی اتابکان لر کوچک را در سایه عوامل مختلف داخلی و خارجی واکاوی کرده است. یافته های پژوهش نشان می دهد چند عامل موجب ترس دولت صفوی و افزایش تنش آنها با دودمان محلی اتابکان لر کوچک شد. این عوامل عبارت است از: موقعیت سرزمینی اتابکان لر کوچک و قدرت تأثیرگذاری بر نواحی مرکزی و غربی ایران؛ موقعیت مرزی و راهبردی خاندان اتابکان لر کوچک در غرب کشور؛ روابط گاه وبیگاه آشکار و پنهان آنها با حکومت عثمانی. در سایه همین تهدیدات، سرانجام پس از گذشت نزدیک به یک سده سیاست مماشات دولت صفوی، شاه عباس اول با در پیش گرفتن تدابیر سیاسی و نظامی ویژه درباره لرستان، دودمان محلی اتابکان لر کوچک را حذف کرد؛ همچنین با تقسیم منطقه به دو بخش و انتصاب حاکمان دست نشانده، در عمل تهدیدات همه جاﻧﺒه حکومت اتابکان لر کوجک را خنثی کرد.
۲۸۹۴.

تبارشناسی کنارنگان در دوره ایران باستان و ایران اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال ۱۲ زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۶ 109-133

کلیدواژه‌ها: کنارنگ شاه مرزبان خاندان خراسان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۸ تعداد دانلود : ۳۰۷
تبارشناسی کنارنگان در دوره ایران باستان و ایران اسلامی فاطمه حاجی پور لاطرانی [1] رضا شعبانی صمغ آبادی [2] آذرتاش آذرنوش [3] در اواخر دوره ساسانی، یزدگرد سوم ( 631-651م ) در آخرین تلاش ها برای حفظ مِلک و مُلک پادشاهی، راهی خراسان شد. او قصد داشت نزد کنارنگ توس رود، اما حاکم توس کافی نبودن جا را بهانه کرد و نپذیرفت و او به سوی کنارنگ مرو رهسپار شد. ردّ پای کنارنگ ها در دوره ایران باستان و دوره اسلامی و داستان های شاهنامه فردوسی دیده می شود. نگارندگان این پژوهش با رویکرد توصیفی- تحلیلی در پی پاسخ به این پرسش بوده اند که کنارنگ ها چه کسانی بودند؟ چه مناصب کشوری و لشگری داشتند؟ و در کدام منطقه جغرافیایی ایران حکمرانی می کردند؟ به منظور پاسخ به این پرسش ها، آثار مورخان سده های نخستین و همچنین مورخان معاصر مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت و معلوم شد واژه کَنارنگ به معنای نگهدار کرانه ها، والی و خداوند زمین است و در گزارش های کتب تاریخی در مفهوم مناصب لشکری و کشوری همچون شاه، فرمانروا، مرزبان و صاحب طرف، سردار و سپهبد آمده است. کنارنگ ها از صفت پهلوانی و عدل و داد برخوردار بودند و حوزه جغرافیایی حکمرانی شان بیش از همه مختص شهرهای خراسان، نظیر مرو، نساء، توس و ابرشهرِ نیشابور و در دوره ای طبرستان بوده است. آنها همنشین خاندان های نامدار پارتی و ساسانی بودند و با گذشت زمان شکل خاندانی و موروثی پیدا کردند و در سده های نخستین اسلامی کم وبیش به حیات خود ادامه دادند. واژه های کلیدی: کنارنگ، شاه، مرزبان، خاندان، خراسان واژه های کلیدی: کنارنگ، شاه، مرزبان، خاندان، خراسان [1] . دانشجوی دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران fatemehajipour@yahoo.com . [2] . استاد گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران (نویسنده مسئول) drshaabani.reza1317@gmail.com [3] . استاد ادبیات عرب دانشگاه تهران، تهران، ایران drazarnoosh@gmail.com
۲۸۹۵.

نقش و جایگاه ادوارد گرانویل براون در ایران پژوهی (با تأکید بر کتاب تاریخ ادبیات ایران)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایران شناسی سال ۶ بهار ۱۳۹۹ شماره ۱۶ 107 - 118

کلیدواژه‌ها: ایران ایران پژوهی تاریخ ادبیات شرق شناس ادوارد گرانویل براون

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۰ تعداد دانلود : ۱۳۲
ادوارد گرانویل براون، شرق شناس انگلیسی آثار متعددی در زمینه مطالعات مربوط به ایران دارد که در این میان می توان به کتاب تاریخ ادبیات اشاره کرد. این اثر که خود تحت تأثیر شرق شناسان بزرگ اروپایی و شیوه های آن تدوین شده بود، بعدها در ایران سرمشق تاریخ ادبیات نویسان فارسی شد. هدف از این نوشتار بازگو نمودن نقش وی در ایران پژوهی است. از دید عالمان و محققان ادبی مقام وی به عنوان یک شرق شناس دوستدار فرهنگ مردم ایران ستودنی است. گسترده نگری ادوارد بروان در زمینه ایران شناسی از یک سو و تکیه بر روایت و اسناد تاریخی از سوی دیگر سبب شده تا نظرها درباره وی گوناگون باشد؛ برخی وی را نقد می کنند و برخی دیگر وی را می ستایند. در این جستار که با روش کتابخانه ای انجام شده است، نویسنده نخست به معرفی کوتاهی از براون می پردازد و سپس نقش وی در ایران پژوهی را با تأکید بر کتاب تاریخ ادبیات ایران مطالعه و بررسی می کند تا جایگاه او از دید عالمان ادبی مشخص شود. یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد در میان شرق شناسانی که به موضوع ایران پرداخته اند، براون سهم بسزایی در شناساندن ایران و ادبیات آن به اروپاییان دارد و اینکه بعد از چاپ این کتاب محققان ایرانی روش تاریخ نگاری روایی و رجالی صرف را در پژوهش های ادبی خود کنار گذاشتند و روشی را در پیش گرفتند که براون آن را در تاریخ ادبیات خود به کار گرفته بود.
۲۸۹۶.

واکاوی درون متنی و برون متنی شعرهای فارسی روی سکه های شاه عباس دوم

نویسنده:
منبع: مطالعات ایران شناسی سال ۶ تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۷ 81 - 101

کلیدواژه‌ها: شاه عباس دوم سکه شعر فارسی تحلیل گفتمان برون متنی درون متنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۶ تعداد دانلود : ۱۲۳
واکاوی برون متنی و درون متنی در زبان فارسی به معنای تجزیه و تحلیل کلامِ گفتار و نوشتار است و مقصود از آن کشف معانی ظاهری و پنهان در جریان های گفتمانی است. پژوهش حاضر با بررسی شعرهای حک شده روی سکه های دوره شاه عباس دوم، در پی پاسخ گویی به این پرسش هاست: متن شعر فارسی بر روی سکه ها حاکی از چیست؟ آیا معانی درون متنی که از طریق ساختارهای واژه شناسی، دستوری و بلاغی بیان شده اند معنا و مفهوم کلام شاه عباس را مشخص می کنند یا خیر؟ آیا دنیای بیرون متن (فرا زبانی) است که اهداف مورد نظر وی را بر متن شعرهای حک شده تحمیل می کند؟ این پژوهش با تکیه بر منابع کتابخانه ای و به صورت توصیفی-تحلیلی انجام شده است. با واکاوی عوامل برون متنی و درون متنی گفتمان حاکم در شعرهای حک شده روی سکه های شاه عباس دوم، می توان اینگونه نتیجه گرفت که وی بر عوامل برون متنی نسبت به عوامل درون متنی تأکید بیشتری داشته و این مسئله حاکی از اندیشه و نیت شاه عباس برای انعکاس دادن فرهنگ و هویت ملی و تثبیت مذهب تشیع اثنی عشری است.
۲۸۹۷.

بررسی تحلیلی پیدایش نگارش در ایران و بین النهرین در اواخر هزارۀ چهارم قبل ازمیلاد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال چهارم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱۱ ۲۷-۵۰

کلیدواژه‌ها: آغاز نگارش شبه میخی آغازایلامی شوش ارزش آوایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۹۶ تعداد دانلود : ۷۷۱
پیدایش نگارش، انسان را از دورۀ پیش از تاریخ به دورۀ تاریخی می رساند، به همین دلیل نقطۀ عطفی در تکامل انسان است. این پیدایش یک باره صورت نگرفته، بلکه روند تدریجی از دوران نوسنگی تا پایان هزارۀ چهارم قبل ازمیلاد داشته است. مراحل آغازین آن در میان فرهنگ های خاورمیانه مشابه بوده، اما در انتهای هزارۀ چهارم قبل ازمیلاد و تشکیل حکومت ها در اوروک، خوزستان و فارس، مرزهای سیاسی بین این نواحی کشیده می شود و در نتیجه دو خط نوشتاری (آغازایلامی و شبه میخی) در یک برهۀ زمانی شکل می گیرند. این دو خط هردو از یک نظام ارتباطی مشترک ریشه گرفته اند. برخی شکل واژه ها با شمایل نگاری کاملاً یکسان در خطوط دو سرزمین به دست آمده که باتوجه به پیشرفت خوانش، با کاربرد معنایی متفاوتی ترجمه شده است. هدف از پژوهش حاضر، بررسی ساختار آوایی میان خطوط آغازین رایج در نیمۀ دوم هزارۀ چهارم قبل ازمیلاد در غرب آسیا است که زمینه ساز پیدایش ادبیات در سده های آتی می شود. نگارندگان با روش توصیفی-تحلیلی و گردآوری اطلاعات به روش پژوهشی و کتابخانه ای می کوشند با ریشه یابی نگارش در دو سرزمین و بررسی علل شکل گیری اولین اختلاف های به وجود آمده ازطریق درک محیط و داده های باستان شناسی چنین استنباط کنند که دلیل این شباهت ها در زمینۀ نگارش دو سرزمین، به ریشه های یکسان آن ها برمی گردد و دلیل اختلاف های معنایی شکل واژه ها با شمایل نگاری یکسان، به تنوع تغییرات اجتماعی و معیشتی میان فلات ایران و جنوب بین النهرین و همچنین تفاوت زبانی دو منطقه بازمی گردد؛ در نتیجه به دلیل تراکم جمعیتی و بافت شهری کاملاً منسجم بین النهرین، به خصوص اوروک و همچنین باتوجه به میزان مساحت، به خان سالار و کوچ رو تقسیم می شوند و ویژگی های فرهنگی مانند قومیت و چندزبانی بودن فلات ایران، در برخی شکل واژه ها با شمایل نگاری یکسان، کاربرد معنایی متفاوتی می گیرد.
۲۸۹۸.

بررسی و تحلیل الگوهای استقراری محوطه های اشکانی در شهرستان قروه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال چهارم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱۱ ۹۱-۱۱۳

کلیدواژه‌ها: کردستان قروه دورۀ اشکانی الگوهای استقراری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۲ تعداد دانلود : ۵۴۴
شهرستان قروه در جنوب شرق استان کردستان و در حاشیۀ شمال شرق زاگرس مرکزی واقع شده است. این شهرستان بخشی از حوضۀ آبریز قزل اوزن است که به علت شرایط مناسب جغرافیایی استقرارهای باستانی از دوره های پیش از تاریخ تا دورۀ اسلامی در این منطقه شکل گرفته است. در این شهرستان باتوجه به بررسی های صورت گرفته، تاکنون 35 محوطه دورۀ اشکانی شناسایی شده است. هدف از این پژوهش، مطالعۀ الگو های استقراری محوطه های اشکانی، رابطۀ این محوطه ها با محیط جغرافیایی و نوع معیشت است. از آنجایی که در این منطقه از دوره های پیش از تاریخ (مس وسنگ و مفرغ) استقرارهای ثابت و موقت به گونه های مختلف وجود داشته، پرسشی که در اینجا مطرح می شود این است که آیا این استقرارها در دوره های تاریخی هم تداوم داشته است و درصورت وجود این نوع استقرارگاه ها ازلحاظ معیشت به چه صورت بوده است؟ در این مقاله، علاوه بر استفاده از داده های حاصل از بررسی های صورت گرفته، برای تحلیل داده ها از نقشه های تهیه شده از نرم افزار GIS و همچنین از نرم افزار Spss استفاده شده است. در ابتدا براساس مساحت محوطه ها به چهار خوشه تقسیم شده و سپس باتوجه به نقشه های تهیه شده از GIS پنج عامل درنظر گرفته شده است. این عوامل شاملِ میزان ارتفاع از سطح دریا، میزان فاصله از رود، میزان شیب، جهت شیب و کاربری زمین است. درنهایت به کمک نرم افزار Spss به تحلیل خوشه ها و همچنین به ارتباط و هم بستگی آن ها با استفاده از عوامل درنظر گرفته شده، پرداخته شده است. بر این منظور از آزمون های یک بُعدی، رگرسیون، آرپیرسون و آماره شف از آزمون اف نرم افزار Spss استفاده شده است. براساس نتایج به دست آمده از این آزمون ها بین خوشه ها با برخی از عوامل ارتباط معناداری وجود دارد. درمجموع، اکثر محوطه ها در خوشه های یک و دو قرار گرفته اند که کمتر از دو هکتار وسعت دارند. ازلحاظ استقرار، برخی از این محوطه ها به صورت استقرارهای موقت بوده که به چراگردی می پرداختند و تعدادی دیگر به طور دقیق مشخص نیست، ولی احتمالاً استقرارگاه های ثابت بوده اند که به صورت روستاهای کوچک کشاورزی و دامداری بودند؛ اما خوشۀ سه و چهار همگی استقرارگاه های ثابت بودند که به کشاورزی، باغداری و دامپروری می پرداختند. به طور خلاصه می توان دو نوع الگوی استقراری موقت و ثابت را در دورۀ اشکانی در شهرستان قروه مشاهده کرد.
۲۸۹۹.

تاریخ اقتصادی طبرستان در دوره اسلامی تا پایان سده چهارم هجری: مزیت های اقلیمی و چندوچون مشاغل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال پنجاه و سوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ 33 - 53

کلیدواژه‌ها: تاریخ اقتصادی طبرستان/ مازندران تاریخ کشاورزی مازندران تاریخ مشاغل در مازندران دریای خزر محصولات مازندران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۲ تعداد دانلود : ۵۲۹
سرتاسر دوره اسلامی، ناحیه طبرستان یا مازندران، واقع در شمال ایران، به سبب بهره مندی از مزیت های اقلیمی و طبیعی منحصر به فرد، از جمله برخورداری اش از خاک حاصلخیز، وجود جنگل های انبوه و نیز مجاورتش با دریا، زمینه مستعدی برای کشاورزی و تولید محصولات زمینی و درختی و نیز مشاغلی چون ماهی گیری داشته است. در این مقاله، نویسندگان کوشیده اند با استناد به منابع کهن و توصیف و تحلیل آنها به بررسی وضع اقتصاد طبرستان در قرون نخستین اسلامی بپردازند. پرسش های اصلی این پژوهش اینهاست: چگونه مزیت های مورد اشاره تأثیراتی برحوزه اقتصاد طبرستان داشته اند؟ و هم آن مزیت ها موجب پدید آمدن چه پیشه ها و صنایعی شده اند؟ نتیجه پژوهش، آن گونه که در این مقاله بازتاب پیدا کرده، این است که به خوبی می دانیم در سرتاسر دوره مذکور، صنایعی چون فرش بافی، گلیم بافی، حصیربافی، انواع منسوجات و تولیدات چوبی در طبرستان رونق داشته است. به علاوه، پیشه ها و مشاغل زیادی در پیوند با محصولات کشاورزی و مواد کانی و جانوران هوازی و دریازی رایج بوده است.
۲۹۰۰.

نقش آفرینی پَریخان خانم(دختر شاه طهماسب اول صفوی)در تحولات عصر صفوی(955-985ق.)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۶ 115-140

کلیدواژه‌ها: صفویه تاریخ ایران دوره اسلامی پریخان خانم طهماسب اسماعیل دوم محمد خدابنده

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۱۶ تعداد دانلود : ۶۹۰
پَریخان خانم دختر طهماسب اول صفوی از شخصیت های تأثیرگذار دوران صفویه(دوران طهماسب تا محمد خدابنده)به شمار می آید.او در تحولات سیاسی این دوران نقشی بسیار مهم ایفاء نمود؛در دوران پدرش طهماسب هیچ امر مهمی بدون مشورت او انجام نمی یافت.پریخان خانم در تعیین دو جانشین بعدی طهماسب(اسماعیل دوم و محمد خدابنده)و تحولات سیاسی دوران آنان نیز نقشی تأثیرگذار داشت.پریخان خانم بر تحولات فرهنگی و اجتماعی دوران خویش نیز اثر گذار بود؛او به علم آموزی علاقمند بود تا بدانجا که به تأسیس مدرسه ای اقدام نمود و عالمان و شعرا نیز مورد توجه او قرار می گرفتند.از جنبه اجتماعی نیز حضور پریخان خانم در مناسبات آن عصر قابل توجه است زیرا با وجود محدودیت های شدید جامعه دوران صفوی برای زنان،پریخان خانم نشان داد زنان نیز می توانند بر تحولات جامعه موثر باشند.پژوهش حاضر درصدد است با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی،نقش آفرینی های سیاسی،فرهنگی و اجتماعی پریخان خانم را بررسی و تحلیل نماید.فرضیه پژوهش این است:پریخان خانم یکی از زنان قدرتمند و جسور خاندان سلطنتی صفوی و از بازیگرانِ مهم تحولات دوران صفویه بویژه در عرصه سیاسی، از اواخر حیات شاه طهماسب اول تا روی کار آمدن محمد خدابنده به شمار می آید بگونه ای که می توان او را در زمره زنان تأثیرگذار این بخش از تاریخ ایران محسوب نمود.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان