درخت حوزه‌های تخصصی

چابکی به عنوان پارادایم انکارناپذیر و غالب کسب و کار در هزاره سوم و به مثابة تنها گزینه بقا برای سازمانها، امروزه مورد توجه عموم سازمانهای تولیدی وخدماتی قرار گرفته است. به تبع این توجه، تلاشهای بی شماری نیز در راستای دستیابی به سطح مطلوب و متناسبی از آن در این سازمانها جریان یافته است. اما بسیاری از این تلاشها به جهت بیتوجهی به عناصر اساسی رقابت و مسیرهای نادرست حرکت، محکوم به فنا شده اند. کیفیت به عنوان عصاره خواست مشتری و اساسیترین عنصر رقابت پذیری بنگاه ها - بویژه بنگاه های ارائه دهنده خدمات- با آغاز انقلاب کیفیت در اواخر قرن پیش، به جزئی جداییناپذیر از رقابت بدل گشته است. در این تحقیق، با نگاهی توأمان به این دو مقولة مهم، تلاش شده است تا مسیر تعالی چابکی سازمانی در بستر کیفیت ـ در پوشش مدیریتکیفیت فراگیر ـ تبیین شود. بدین منظور، با منظور نمودن چابکی به عنوان متغیر وابسته، به کمک تحلیلهای چندسطحی رگرسیون، مؤلفه های توجیهکننده تغییرات چابکی تبیین و سپس با استفاده از تکنیک تصمیم گیری چندمعیاره تاپسیس، رتبه بندی شدند. نتایج نشان داد وضع هدفهای کمّی و شفاف توسط مدیریت و پایبندی به آنها، به روز رسانی اطلاعات کارکنان کتابخانه و تفویض اختیار مناسب به آنها، به ترتیب مهم ترین مؤلفه های کیفی تأثیرگذار بر چابکی و به عبارتی مسیر چابکسازی کتابخانه ها میباشند

مقدمه: رابط کاربر در حقیقت بخشی از نرم افزار و یا به عبارتی محیطی در نظام های رایانه ای اعم از پایگاه ها ، نرم افزارها، سایت ها و ... است که میان ماشین و کاربر تعامل ایجاد می کند. سنجش میزان رضایت کاربران از محیط رابط نرم افزار می تواند تا حد زیادی میزان موفقیت آن نرم افزار را مشخص کند. این پژوهش با هدف، مقایسه ی میزان رضایت کتابداران از محیط رابط نرم افزار های کتابخانه ای شهر اصفهان در سال 1389 انجام گرفت. روش بررسی: مطالعه ی حاضر از نوع تحلیلی و جامعه ی مورد مطالعه، کتابداران کتابخانه های شهر اصفهان (شامل کتابخانه های دانشگاه های دولتی ، آزاد، پیام نور، نهاد کتابخانه های عمومی، شهرداری، علمی-کاربردی و غیر انتفاعی) بود که طبق آمارهای به دست آمده حدود 650 نفر بودند. در این تحقیق از روش نمونه گیری طبقه ای سهمیه ای استفاده شد که تعداد نمونه 242 نفر تعیین گردید. نرم افزارهایی که در این پژوهش مقایسه شدند شامل: نرم افزار پیام مشرق، پارس آذرخش، نمایه، نوسا و کاوش بود. ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسش نامه ی استاندارد (QUIS یا Questionnaire for user interaction satisfaction) بود که پیش تر در پژوهش دیگری روایی و پایایی آن نیز به تأیید رسیده بود و ضریب Cronbach¢s alpha محاسبه شده برای آن و میزان پایایی پرسش نامه 76/0 بود. جهت تحلیل داده ها ازآمار توصیفی (درصد و میانگین) و نیز آمار تحلیلی از جمله آزمون های ANOVA و همگونی واریانس و از آزمون های تعقیبی Dante و Tukey برای تحلیل واریانس های ناهمگون در نرم افزار SPSS استفاده شد. یافته ها: کتابداران کاربر نرم افزار نوسا از لحاظ وضعیت کلی نرم افزار (با میانگین 4)، صفحه نمایش اطلاعات (با میانگین 79/3)، واژگان و پیام های رابط کاربر (با میانگین 61/3)، راهنمای رابط کاربر نرم افزار (با میانگین 64/3)، قابلیت ها و امکانات رابط کاربر (با میانگین 76/3) نسبت به کتابداران کاربر سایر نرم افزارهای مورد بررسی رضایت بیشتری داشتند. رشته ی تحصیلی کتابداران (رشته ی کتابداری، رشته ی غیر کتابداری) تأثیری بر میزان رضایت کتابداران از نرم افزار کتابخانه ای نداشت. مقطع تحصیلی بر میزان رضایت کتابداران از نرم افزار کتابخانه ای مؤثر بود. با افزایش سابقه ی کار، میزان رضایت کتابداران از نرم افزار افزایش یافت. نتیجه گیری: رضایت کاربران نرم افزار نوسا از شش ویژگی مورد مقایسه ی نرم افزارهای کتابخانه ای در این پژوهش یعنی وضعیت کلی نرم افزار، صفحه نمایش اطلاعات، واژگان و پیام های رابط کاربر، یادگیری رابط کاربر و راهنمای رابط کاربر در سطح بالاتری نسبت به سایر نرم افزارهای کتابخانه ای قرار داشت. پارس آذرخش و کاوش در رتبه ی دوم و پیام و نمایه در رتبه ی سوم قرار گرفتند. از آن جایی که کتابداران بیشترین ساعات کاری خود را با نرم افزار کتابخانه ای کار می کنند، رضایت آن ها از سهولت و راحتی یا به عبارت بهتر ارتباط با محیط رابط کار در نرم افزار تأثیر زیادی بر موفقیت شرکت های طراح نرم افزارهای کتابخانه ای دارد. بنابراین بخش پشتیبانی و آموزش این شرکت ها باید در جلسات منظم به بررسی عوامل مؤثر بر رضایت کتابداران از نرم افزارهای کتابخانه ای خود بپردازند و از نظرات کتابداران در طراحی های خود استفاده نمایند.

بسیاریازاندیشمنداندانشمدیریت،عصر حاضر را عصردانایی و عصر تغییر و تحول سریع دانش میدانند. بدونتردید،داناییسرمایةمهمیبرایملتهابه شمار میآید، به طوریکه هرملتو جامعه ایکهازاینموهبت بیشتربرخوردارباشد،درمواجههبا چالشهایجهانیموفق ترخواهدبود. در این میان، در اقتصاد دانش محور امروزی، کتابخانه ها به عنوان یکی از مراکز مهم و راهبردی برای مدیریت دانش در هر کشور به شمار میروند و نقش کلیدی را در گردآوری دانش و مدیریت آن ایفا کرده، محل تولید و ذخیره دانش قلمداد میگردند. بنابراین، مدیریت دانش را میتوان جزئی از وظایف کلیدی کتابخانه ها و پیش نیازی برای ایجاد نوآوری در این مراکز بر شمرد که این امر بر بهبود کیفیت خدمات آنها اثرگذار است. در این مقاله، به منظور ارزیابی و بررسی کارایی کتابخانه ها، در بهکارگیری مدیریت دانش و نوآوری و تأثیر این دو بر بهبود کیفیت خدمات آنها، از تکنیک تحلیل پوششی داده های دو مرحله ای استفاده شده است که در مرحلة اول آن مدیریت دانش به عنوان ورودی و نوآوری به عنوان خروجی در نظر گرفته شده است. ورودی و خروجی مرحلة دوم تجزیه و تحلیل این پژوهش را نیز نوآوری و کیفیت خدمات تشکیل میدهد. جامعة آماری این پژوهش را کتابخانه های عمومی و دانشگاهی شهرستان یزد تشکیل میدهد. بر اساس نتایج حاصل از کارایی به دست آمده در دو مرحلة قبل، رتبه بندی نهایی این کتابخانه ها، با استفاده از تکنیک کُپ لند انجام و نتایج آن در مقاله آورده شده است

اعمال استانداردهای بین المللی، در تعیین کیفیت تولیدات علمی و کمک به آنها در پیوستن به جریان اصلی دانش نقشی بسزا دارد. علاوه بر این ، مخاطبان باید به خوبی از سطح کیفیت به دست آمده آگاه شوند. این مقاله با هدف ارزیابی چگونگی معرفی مجله های علمی ـ پژوهشی مصوب وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت و آموزش پزشکی ایران در اینترنت انجام شده و ٢٧ معیار کیفیت در سطح مجله ها را بررسی میکند. یافته های پژوهش نشان از آن دارد که استانداردهای کیفیت مجله های علمی ـ پژوهشی ایران به خوبی در اینترنت به نمایش درآمده اند؛ به نحوی که دست کم نیمی از این معیارها در اکثر مجله های مورد بررسی، معرفی شده است. با این حال، بررسی داده ها نشان از آن دارد برخی از معیارها که در جلب اعتماد مخاطب نسبت به اعتبار مجله تأثیری ویژه دارند، به طور گسترده ای نادیده گرفته شده اند

امروزه کتابداری اینترنتی و کتابخانه2، جایگاه ویژه ای یافته اند، از دیگر جهت، بحث سازماندهی مشارکتی منابع وب یا همان فوکسونومی سطح مواد الکترونیکی و اینترنتی مطرح است و میتوان گفت کتابخانه های فیزیکی را دربر نمیگیرد. این نوشته، بر اساس تجربه یک کتابخانه فنی دانشگاهی که از فوکسونومی برای ایجاد کتابخانه2 در راستای افزایش دسترسی و میزان استقبال مخاطبان کتابخانه از مواد موجود در آن و با هدف ارتقای سطح دانش عمومی و تخصصی کاربران کتابخانه، نوشته شده است تا نشان دهد، وجود چنین نظامی حتی در دنیای فیزیکی نیز قابل به کارگیری است. با توجه به وجود منابع ارزشمند علمی در کتابخانه های دانشگاهی و لزوم استفاده دانشجویان و اعضای هیئت علمی دانشگاه ها از آنها در راستای بالا بردن و روزآمدی سطح آگاهیها، انجام چنین کاری در کتابخانه ها لازم به نظر میرسد. چالشها و فوایدی که در اجرای طرح ایجاد گردیده، همراه با راهکارهای رفع این نواقص، در این نوشته ارائه شده است. این مقاله با توجه به اینکه در واقع حاصل یک طرح است، از روش پژوهش عملیاتی استفاده نموده است

هدف: هدف اصلی این پژوهش بررسی موقعیت مکانی کتابخانه های عمومی منطقه چهار شهر تهران بر اساس معیارهای مرکزیت و سازگاری و همچنین پیشنهاد مکان های مناسب تر جهت احداث کتابخانه های جدید می باشد. روش: پس از جمع آوری داده های پایه، یک پایگاه اطلاعاتی در محیط جی آی اس تشکیل شد. سپس بر اساس معیارهای از پیش تعیین شده نقشه های جداگانه تهیه گردید. در ادامه با همپوشانی لایه های تهیه شده وضعیت کتابخانه های موجود مورد بررسی قرار گرفت و در نقشه نهایی نیز مناطق مناسبی برای احداث کتابخانه های جدید پیشنهاد گردید. یافته ها: بر اساس یافته های پژوهش کتابحانه های عمومی منطقه چهار شهر تهران با مؤلفه های مربوط به معیار مرکزیت و همچنین مؤلفه های مربوط به معیارهای سازگاری تناسب نسبی بالایی دارند؛ اما به لحاظ تناسب با معیارهای مربوط به کاربری های ناسازگار با کتابخانه وضعیت مناسبی ندارند. یافته های پژوهش مشخص نمود که کتابخانه های مورد بررسی توزیع جغرافیایی مناسبی ندارند. با توجه به معیار های در نظر گرفته شده موقعیت های مناسب تری برای احداث کتابخانه در این منطقه وجود دارد که این نقاط در نقشه نهایی پژوهش با رنگ سفید مشخص شده است. ارزش/اصالت: این مسأله حائز اهمیت است که قبل از شروع به ساخت کتابخانه، مکان های مناسب برای آن تعیین شود. لذا مقاله حاضر، با توجه به کمبود چندین کتابخانه در منطقه چهار شهر تهران بر اساس برنامه پنج ساله چهارم، در صدد است به منظور احداث کتابخانه مکان هایی که به لحاظ تناسب با شاخص های مرکزیت و سازگاری امتیازات لازم را داشته باشند مشخص نماید تا کتابخانه ها در محیطی مناسب و آرام به تعداد بیشتری از افراد جامعه خدمت رسانی کنند.

هدف: تعیین پراستفاده ترین منابع، پراستنادترین نویسنده، شرح های هسته بر دیوان، و قالب های منابع مورد استناد در کتاب های درباره حافظ روش/رویکرد پژوهش: تحلیل استنادی یافته ها: میانگین استناد به منابع، کمی بیش از 11 مدرک است. با تقسیم منابع به سه دسته دیوان، غیردیوان، و مقاله نتایج حاکی از آن است کتاب بحث در آثار و افکار و احوال حافظ پراستنادترین میان تمام منابع و نیز میان کتاب های غیردیوان است. دیوان حافظ براساس نسخه محمد قزوینی و قاسم غنی پراستنادترین کتاب دیوان است و مجموعه مقاله «حافظ شناسی» از سعید نیاز کرمانی پراستنادترین در زمینه مقاله هاست. درمیان نویسندگان بهاءالدین خرمشاهی بالاترین میزان استناد را کسب کرده است و پس از او با فاصله زیادی قاسم غنی و عبدالحسین زرین کوب، پرویز ناتل خانلری، و محمد معین قرار دارند. در پایان جدولی با معرفی عناوین 34 شرح پراستناد ارائه شده است که در صدر آن 5 شرح حافظ نامه (خرمشاهی)، از کوچه رندان (زرین کوب)، حافظ شیرین سخن (محمد معین)، شرح سودی (محمد سودی)، و آئینه جام (زریاب خویی) قرار دارند. ننتیجه گیری: نتایج پژوهش وضعیت مطلوبی را درباره استناد در کتاب های حافظ نشان نمی دهد؛ حدود یک سوم (نزدیک به 20 درصد) از کتاب ها به هیچ منبعی استناد نکرده اند. اگر به این میزان، کتاب هایی را که فهرست منابع منسجم ندارند و منابع از بخش های دیگر کتاب مانند متن، پانویس، و صفحه های آغازین کسب شده است اضافه کنیم این میزان به 40 درصد می رسد. درواقع تنها 60 درصد کتاب های مورد بررسی فهرست منابع دارند. شاید نتایج انجام چنین پژوهشی درباره سایر موضوع ها در زمینه متون فارسی نیز، خیلی متفاوت نباشد. به هرحال لزوم پرداختن به این مسئله، یعنی عدم استفاده از آثار گذشتگان هنگام تدوین یک اثر، بسیار حس می شود.

هدف: بررسی و تبیین نقش مدیریت دانش در برنامه ریزی راهبردی از دیدگاه مدیران و کتابداران کتابخانه های دانشگاهی است. روش پژوهش: با استفاده از ابزار پرسشنامه، نظر 38 مدیر (رؤسا و معاونان) و 151 کتابدار شاغل در کتابخانه های مرکزی دانشگاه های دولتی شهر تهران، به تفکیک، درباره نقش مدیریت دانش در برنامه ریزی راهبردی پیمایش شده است. یافته ها: بیش از نیمی از افراد بر تعریف سه مرحله ای کوینتاس و همکاران (1997) از مدیریت دانش اتفاق نظر دارند؛ مدیران و کتابداران بر کاربردی بودن مدیریت دانش در برنامه ریزی کتابخانه توافق دارند و بهترین راه برای بهبود آینده نگری در کتابخانه را به کارگیری مدیریت دانش در برنامه ریزی دانسته اند؛ آنان مدیریت دانش را به ترتیب در ابعاد سیاست گذاری و تصمیم گیری، برنامه ریزی خدمات اطلاعاتی، تولید مدل و تفکر در حیطة برنامه ریزی راهبردی سازمان خود کاربردی معرفی کرده اند. یافته های حاصل از این پژوهش نشان داد که 14.57 درصد از مدیران و کتابداران،مدیریت دانش را در نظارت همه جانبة بر برنامه ریزی راهبردی دخیل می دانستند. همچنین67.57 درصد از ایشانمدیریتدانشرا در همة زمینه های تعریف شده دربرنامه ریزیراهبردی کتابخانةخود کاربردی تعریف نمودند. یافته های این پژوهش مدیریت دانش را به ترتیب در سیاست گذاری و تصمیم گیری (51.18 درصد)، برنامه ریزی خدمات اطلاعاتی (81.14 درصد)، تولید مدل (76.4 درصد)، تفکر(23.4 درصد) در حیطة برنامه ریزی راهبردی دانشگاه خود کاربردی معرفی کردند. نتیجه گیری: در این پژوهش با بهره گیری از نظرات جامعة مورد پژوهش تعاریف متعدد مدیریت دانش و برنامه ریزی راهبردی در کتابخانه های دانشگاهی مورد تبیین قرارگرفت.تفاوت استنباط نتایج حاصله از بررسی موضوعات اساسیِ پیرامون مدیریت دانش در برنامه ریزی راهبردی حاکی از آن است که مدیران و کتابداران کتابخانه های دانشگاهیافراد مختلف در جامعة مورد پژوهش، معانی ضمنی متنوعی را از مفهوم مدیریت دانش در برنامه ریزی راهبردی کتابخانه ها دریافت می کنند، اگرچه این تفاوت ها از نظر آماری معنی دار نبوده است اما این آشفتگی قابل درک است، زیرا اصطلاحات و حوزه های جدید معمولاً تردید هایی منطقی ایجاد می کنند. به هرحال، این تفاوت ها از نظر آماری نیز معنادار نبوده است.

پژوهش حاضر با هدف ارزیابی کتاب های مرجع تخصصی فارسی و لاتین کتابخانه های دانشگاه فردوسی مشهد، به روش پیمایشی و با استفاده از شیوة کتابسنجی انجام شد. برای انجام این پژوهش سیاهه های وارسی از منابع مرجع تخصصی فارسی و لاتین کتابخانه های دانشگاه فردوسی مشهد به تفکیک دانشکده ها تهیه شدند. سپس سیاهة مراجع تخصصی فارسی با پایگاه «کتیبه» و «کتابشناسی ملی ایران»، و سیاهة مراجع تخصصی لاتین با راهنمای «والفورد» و سایت «آمازون» مقایسه شدند. نتایج نشان داد: 91 درصد منابع مرجع تخصصی فارسی و 23/85 درصد منابع مرجع تخصصی لاتین موجود در کتابخانه ها روزآمد هستند، میزان جامعیت کتابخانه های این دانشگاه نسبت به بازار نشر 61 درصد میباشد و 30درصد از منابع مرجع تخصصی لاتین این کتابخانه ها در راهنمای «والفورد» معرفی شده اند.همچنین، از نظر موضوعی بین منابع مرجع تخصصی فارسی انتشاریافته در ایران و منابع مرجع تخصصی فارسی موجود در کتابخانه ها و حوزه های موضوعی مورد توجه این دانشگاه تعادل نسبی وجود دارد.

هدف: پژوهش حاضر با هدف شناسایی و ارزیابی مهارت های فن آوری اطلاعات و ارتباطات مورد نیاز کتابداران، ارزیابی نگرش کتابداران در خصوص فن آوری اطلاعات و بررسی عوامل مرتبط با مهارت آنان در این زمینه صورت پذیرفته است. روش: این پژوهش به روش پیمایشی انجام گرفته است. جامعه آماری مورد بررسی شامل کتابداران کتابخانه های عمومی شهرستان یزد بوده و ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه است که به منظور بررسی مهارت های فن آوری اطلاعات کتابداران در 4 زمینه اصلی مهارت در نرمافزارهای عمومی، مهارت های سختافزاری، مهارت در نرمافزارهای کاربردی و تخصصی، و مهارت های ارتباطاتی و جست وجوگری تدوین شده است. برای ارزیابی اهمیت و رتبه بندی مهارت های فن آوری اطلاعات از تکنیک تحلیل سلسله مراتبی و جهت بررسی فرضیه ها از آزمون های میانگین یک نمونه ای، همبستگی پیرسون و تحلیل واریانس استفاده گردیده است. یافته ها: بر اساس نتایج این پژوهش، مهارت در نرمافزارهای کاربردی و تخصصی، مهارت در نرمافزارهای عمومی، مهارت های ارتباطاتی و جست وجوگری و مهارت های سخت افزاری به ترتیب به عنوان مهمترین مهارت های مورد نیاز کتابداران شناسایی شده اند. یافته ها نشان دهنده نگرش مطلوب کتابداران نسبت به فن آوری اطلاعات بوده و در بین 4 مهارت فن آوری اطلاعاتی مورد مطالعه، تنها در مهارت های سخت افزاری وضعیت مناسبی مشاهده گردید. سطح تحصیلات، آشنایی با زبان انگلیسی و نوع نگرش کتابداران نسبت به فن آوری اطلاعات نیز به عنوان عوامل تأثیرگذار بر مهارت های فن آوری اطلاعات کتابداران شناخته شدند. اصالت/ارزش: پایش مهارت های فن آوری اطلاعات کتابداران و بررسی عوامل مرتبط با آن می تواند مبنای شناخت دانش فنی و رفتار حرفه ای کارکنان قرار گرفته؛ گزینش، استخدام، آموزش، سیستم های پاداش، مشاوره و ارزیابی عملکرد کارکنان را بهبود بخشیده؛ و در نهایت، ارائه خدمات مطلوب تر را در پی داشته باشد.

این مقاله به شرح ایجاد مدلی برای کتابخانه های دانشگاهی میپردازد که بینش مفصلی دربارة ساختار مالی جاری کتابخانه به دست میدهد و تأثیر انتقال به یک محیط دیجیتال را اندازه میگیرد. در حرکت به سوی دیجیتالیشدن، هزینة بعضی از خدمات و فعالیت های مشخص کتابخانه کاهش، و هزینه های دیگر افزایش خواهند یافت. تأثیر این مسئله بر بودجة کتابخانه چگونه خواهد بود؟ این طرح، تصویر دقیقی از هزینه های کتابخانه، قبل و بعد از انتقال به محیط دیجیتال به همة شرکتکنندگان ارائه کرد و نشان داد که ارزش افزودة خدمات کتابخانه بالا میرود. این مدل با همکاری سه کتابخانة دانشگاهی (آتریچ در هلند، لولا در سوئد و برمن در آلمان) ساخته شد.