درخت حوزه‌های تخصصی

هدف: مدل سرآمدی (European foundation for quality management) EFQM به­عنوان چارچوبی اولیه برای ارزیابی و بهبود سازمان­ها، نشان­دهنده مزیت­های پایداری است که یک سازمان سرآمد باید به آنها دست یابد. سازمان اسناد وکتابخانه ملی ایران نیز با توجه به جایگاه و نوع وظایف و خدماتی که ارائه می­دهد، از این منظر نیازمند بررسی همه­جانبه علمی است. بدین لحاظ، هدف پژوهش حاضر سنجش سرآمدی عملکرد سازمان اسناد و کتابخانه ملی با استفاده از دو رویکرد تلفیقی مدل تعالی EFQM است. روش/ رویکرد پژوهش: روش پژوهش حاضر پیمایشی، توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری، تمامی مدیران رده میانی و رده بالای سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران هستند. ابزار گردآوری داده­ها، پرسشنامه استاندارد 90 سوالی، متناسب­ با شرایط سازمان اسناد و کتابخانه ملی به همراه کارگاه (اجماع نظر) بوده است. داده­های جمع­آوری شده با توجه به اهداف، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته­ها: یافته­های حاصل از آمارهای توصیفی پژوهش نشان می­دهد که میانگین امتیاز خودارزیابی عملکرد سازمان اسناد و کتابخانه ملی در بُعد رهبری، 56 امتیاز از مجموع 100 امتیاز؛ در بُعد خط­مشی و استراتژی، 34 از مجموع80 امتیاز؛ در بُعد کارکنان، 52 از مجموع 90 امتیاز؛ در بُعد شراکت­ها و منابع، 62 از مجموع 90 امتیاز؛ در بُعد فرآیندها، 41 از مجموع 140 امتیاز؛ در بُعد نتایج کاربر/ مشتری، 80 از مجموع 200 امتیاز؛ در بُعد نتایج کارکنان، 40 از مجموع 90 امتیاز، در بُعد نتایج جامعه، 31 از مجموع 60 امتیاز؛ و در بُعد نتایج کلیدی عملکرد، 96 از مجموع 150 امتیاز بود. سرانجام باتوجه به سرجمع امتیازهای داده شده به 9 معیار اصلی مدل سرآمدی، امتیاز سازمان اسناد و کتابخانه ملی 492 از 1000 امتیاز به­دست آمد. نتیجه­گیری: برآیند یافته­های حاصل از دو رویکرد پرسشنامه و کارگاه (اجماع) در این پژوهش، مشخص می­کند که معیارهای خط­مشی و استراتژی، شراکت­ها و منابع، منابع انسانی و رهبری به ترتیب از نقاط قوت سازمان به­شمار می­آیند و معیارهای فرآیندها، نتایج مشتری/ کاربر، نتایج منابع انسانی، نتایج جامعه، و نتایج کلیدی عملکرد نیز به­ترتیب از حوزه­های نیازمند بهبود سازمان به­شمار می­روند. بر این اساس، همان­طور که نقاط قوت و حوزه­های نیازمند بهبود حاصل از یافته­های آمارهای توصیفی پرسشنامه و کارگاه (اجماع) نشان می­دهند، می­توان گفت یافته­های آماره­های توصیفی پرسشنامه، این نقاط را به­طور کلی و نتایج کارگاه را به­طور جزئی مشخص می­کنند. بنابراین، این پژوهش مناسب بودن به­کارگیری همزمان دو رویکرد پرسشنامه و کارگاه را برای سازمان­های ایرانی به­ویژه کتابخانه­ها تایید می­کند.

هدف: ادبیات علمی را در موضوع رابطه میان ساختار کتاب­های مرجع کودکان و نوجوانان با درک و یادآوری سنجیده است. روش/ رویکرد پژوهش: منابع مرتبط علوم تربیتی و متون کتابداری در زمینه ساختار منابع مرجع مختص کودکان و نوجوانان بررسی شده است. یافته­ها: شیوه سازماندهی و ارائه مطالب در این نوع کتاب­ها و برای گروه خاص کودکان و نوجوانان اهمیت دوچندان دارد. نتیجه­گیری: لازم است ناشرین این دسته از کتا­ب­ها را از اهمیت ساختار آگاه نمود تا کتاب­هایی با ساختار قابل فهم­تر منتشر کنند.

در این پژوهش نشریات هستة لاتین جاری (سال 2002) دانشکدة ادبیات و علوم انسانی و دانشکدة علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شیراز در کتابخانة میرزای شیرازی، با استفاده از قانون پراکندگی برادفورد تعیین شده اند. جامعة مورد مطالعه 268 عنوان نشریة جاری لاتین در رشته های مربوط به دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، و 120 عنوان نشریة جاری لاتین در رشته های تحصیلی دانشکدة علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شیراز در کتابخانة میرزای شیرازی است. در نتیجه در دانشکدة ادبیات و علوم انسانی 59 عنوان و در دانشکدة علوم تربیتی و روانشناسی 23 عنوان مجله به عنوان نشریات هسته معرفی شدند. از جمله پیشنهادهای عمدة تحقیق، ارائة خدمات آگاهیرسانی جاری در زمینه نشریات برای آگاهی مراجعهکنندگان و گروه های آموزشی دو دانشکده، توسعة بخش اطلاع رسانی و اشتراک پایگاه های اطلاعاتی ضروری، فعالکردن کمیتة تخصصی انتخاب نشریات لاتین، و انجام مطالعات علمی در فواصل منظم دربارة وضعیت استفاده از نشریات میباشد.

در این مقاله، نخست دلایل و اهمیت و ضرورت اطلاعات در عصر حاضر و نقش آن در ارتباطات بین الملل بررسى و به دنبال آن وضعیت نظام اطلاع رسانى در کشور ایران بررسى و تحلیل شده است و علت ارتباط تنگاتنگ I.T و سیستم هاى نظارتى توضیح داده شده است. با توجه به روند رو به رشد روش های زندگى و تقویت روزافزون نظام تفکر و تولید اندیشه هاى جدید در جوامع انسانى، رسیدن به شاهراه هاى اطلاعاتى امرى بدیهى به نظر مى رسید که با ظهور صنعت اطلاعات و راه اندازی شبکة جهانى اینترنتْ فاصلة تفکرات انسانى بیش از گذشته کوتاه شد، حال آنکه لزوم استفاده از صنایع مدرن در بسیارى از نقاط جهان به درستى شناخته نشده است. (کیائی نژاد 1386) الوین تافلر، در کتاب معروف خود، موج سوم، تمدن بشر را تأثیرگرفته از سه موج پیاپى مى داند که با هر موجْ تاریخ تمدن وارد فصل جدیدى از مراحل سیستماتیک خود مى شود. بنابراین، با آغاز هزارة سوم میلادى، مقولة دانش و اطلاعات وارد ابعاد تازه اى از مباحث بشرى گشته و در اکثر نشست هاى علمى جهان از گذارِ جوامع انسانى به جوامع تکنولوژیک اطلاعاتى و پردازش داده هاى انفورماتیکى سخن به میان آمده است. آنچه پس از انقلاب صنعتى حادث شد بهبود شرایط مادى زندگى بشر را به همراه داشت. لکن در عصر حاضر که نوع نگاه جامعهْ انقلابى دیگر را در جست وجوى پردازش داده ها و کسب دانش براى ارتقاى سطح معنوى زندگى دنبال مى کند حادثة جدید را در ابعاد فراصنعتی ایجاد خواهد نمود. (کوکلان 1378) بنابراین، لزوم تغییرات سریع و همه جانبه در سازمان ها، جوامع، و، به تبع آن، در امور نظارت بر اجرائیات بیش از پیش جلوه گر شده و توجه صاحب نظران را جلب کرده است. بنابراین، در این مقاله، نخست به عوامل اهمیت و ضرورت اطلاعات در عصر حاضر و نقش آن در تصمیم گیرى و توسعه اشاره، سپس، نظام اطلاع رسانى در کشور ایران بررسى خواهد شد. آنگاه نقش اطلاعات در نظارت بر زیرگروه هاى اجرایى تحلیلْ و عملکرد سیستم هاى اطلاع رسانى در چند کشور بررسى خواهد شد. در پایان، پیشنهادهایى براى ایجاد یک نظام توانمند اطلاع رسانى ارائه مى شود. همچنین، در این مقاله مفاهیم و فنون ارتباط در حوزة مدیریت و روابط بین الملل بررسی می شود. مباحث این مقاله عبارت اند از: عوامل پدیدآورندة تنش در سازمان؛ فرایند ارتباط و اجزای آن؛ راه های ایجاد ارتباط و انواع آن؛ انواع ارتباطات در سازمان؛ روش های بهبود ارتباطات و شناسایی و رفع موانع ارتباطی برای ایجاد محیط و ارتباطات پویا در سازمان و تنش زدایی.

هدف - نسخه های خطی موجود در کتابخانه دیجیتال سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران از لحاظ اطلاعات نسخه شناختی از جمله تاریخ کتابت، مکان کتابت، نوع کاغذ و نوع خط بررسی شده است روش / رویکرد پژوهش - تحلیل محتوا و جامعه پژوهش ۳۸۵۳ رکورد نسخه خطی موجود در وب سایت کتابخانه دیجیتال سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران صورت گرفته است. یافته ها - بیشترین نسخه ها(۲۲/۷۱%) مربوط به قرن ۱۳ هجری است. مکان کتابت ۸۳/۷۰ درصد از نسخه ها متعلق به قلمرو ایران آن زمان است . بالاترین کاغذ استفاده شده در نسخه های خطی ، نوع فرنگی با ۵۹ /۷۲ درصد است. خط نستعلیق با ۳۱/ ۶۴ درصد بیشترین و خط لاتین با ۰/۰۵ درصد کمترین میزان خط به کار رفته در نسخه های خطی است . نتیجه گیری - قدیمی ترین نسخه مربوط به قرن پنجم قمری٬ بیشترین نوع کاغذ به کار رفته در نسخه های خطی، کاغذ فرنگی و خط نستعلیق، بیشترین خط به کار گرفته در نسخه های خطی است.

هدف: شناسایی آموزش های مورد نیاز برای پرورش مهارت های کتابداران برای خدمت به کاربران با آسیب بینایی است. روش/ رویکرد پژوهش: با استفاده از روش تحلیل محتوا، مهارت ها و تخصص های لازم برای کتابداران در قالب 21 مقوله از منابع استخراج شد؛ و سپس با استفاده از پرسشنامه آنلاین، رویکرد کتابداران کتابخانه های نابینایان و استادان رشته کتابداری در ایران بررسی شد. یافته ها: اکثر کتابداران و همچنین اساتید رشته کتابداری و اطلاع رسانی برنامه های آموزشی موجود را به منظور کسب مهارت های لازم برای ارائه خدمات کتابخانه ای به کاربران با آسیب بینایی کارآمد نمی دانند. حدود 85 درصد کتابداران و 55 درصد استادان با اختصاص یک درس اختصاصی به این موضوع موافق هستند. موضوعاتی که باید در این درس مورد بحث قرارگیرند، اولویت بندی شده اند. نتیجه گیری: ، دانشجویان رشته کتابداری نیاز مبرمی به آشنایی با مسائل مرتبط با کاربران با آسیب های بینایی- و به طور کلی کاربران با معلولیت های جسمانی و روانی- دارند. با وجود اینکه در مورد موضوعات مورد نیاز برای آموزش مهارت های مربوطه، فاصله زیادی بین عمل و نظر در رشته کتابداری وجود ندارد، اما این فاصله در مورد اختصاص یک درس اختصاصی بیشتر است. همچنین با توسعه فناوری های مختلف در کتابخانه ها، موضوعات مرتبط با آنها بیشتر مورد ترجیح کتابداران و استادان است.

هدف: بررسی وضعیت توصیف منابع اینترنتی در آر.دی.اِِی. و شناسایی رویکرد قواعد انگلوامریکن در توصیف این منابع روش/ رویکرد پژوهش: مقایسه ای (تطبیقی)؛ جامعه پژوهش، ناحیه های توصیف فصل 1، فصل 9 و فصل 12 آخرین ویرایش قواعد فهرستنویسی انگلوامریکن (ویراست سال 2002، روزآمدشده در سال 2004) و عناصر توصیف فصل 1 - 7 قواعد آر.دی.اِِی. است. یافته ها: در مورد عنوان کامل میان قواعد فهرستنویسی انگلوامریکن و قواعد آر.دی.اِی. تفاوت وجود ندارد. سه عنصر (نوع رسانه، نوع محمل و نوع محتوا) در قواعد آر.دی.اِِی.، جایگزین شناسه عمومی ماده در قواعد فهرستنویسی انگلوامریکن شده است. در مورد شرح مسئولیت، شرح ویرایش، اندازه، محل نشر، نام ناشر، تاریخ نشر، فروست و یادداشت میان قواعد فهرستنویسی انگلوامریکن و قواعد آر.دی.اِِی. تفاوت نگارشی وجود دارد. عناصر شرایط دسترسی، محدودیت های دسترسی، محدودیت های استفاده، ملزومات سامانه، خلاصه سازی محتوا، زبان محتوا، اطلاعات تماس و نشانی اینترنتی عناصر جدید فهرستنویسی در قواعد آر.دی.اِی. هستند. نتیجه گیری: میزان انطباق ناحیه های توصیف منابع اینترنتی در انگلوامریکن در مقایسه با عناصر توصیف منابع اینترنتی در آر.دی.اِی.، 87/71 درصد است.

متخصصان علم کتابداری و اطلاع رسانی از جمله کسانی اند که به منظؤر ارائه خدمات بهینه در بخشهای مختلف کتابخانه ها، بهره وری را مورد توجه قرار داده اند. از جمله بخشهای مهم کتابخانه بخش اطلاع رسانی و خدمات رایانه ای است و جستجو ؤ بازیابیاطلاعات از مهمترین خدمات این بخش در ارائهء اطلاعات به مراجعین به حساب می آید. به منظؤر اندازه گیرئ بهره وری در این بخش، عواملی رأ باید مورد توجه قرار داد.که مهمترین أن، شناخت بهتر ابزارهأی جستجو، چگونگی جستجو و بازیابی اطلاعات وتشخیص بهترین راه انجام جستجو است. تحقیق حاضر بر آن است که نشان دهد تغییرات مثبت عوامل فوق الذکر در بهبود بهره وری در بخش خدمات جستجو و بازیابی أطلاعات در این مراکز موثر است.