خدمات کتابخانه ای

"مقدمه: نزدیک به دو دهه پیش، سازمان یونسکو با هدف ایجاد یکپارچگی و سرعت بخشیدن به کار سازماندهی و طبقه بندی مجموعه کتابخانه ها، با کمک فن آوری نوین، بسته ی نرم افزاری مینی میکرو موسوم به CDS/ISISرا طراحی و تولید نمود و آن را به طور رایگان در اختیار اغلب کتابخانه های دانشگاهی ایران و جهان قرار داد. نظر به اهمیت سازماندهی منابع در مجموعه های بزرگ کتابخانه های دانشگاهی، این پژوهش در سال 1383با هدف تعیین وضعیت بکارگیری این نرم افزار در کتابخانه های مرکزی دانشگاههای علوم پزشکی کشور انجام گرفت. روش بررسی: روش انجام این پژوهش به صورت توصیفی بوده و اطلاعات مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته در اختیار جامعه مورد پژوهش قرار گرفت و سپس پاسخ های دریافتی با استفاده از نرم افزار آماری SPSS مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها: 1- میزان استفاده از این نرم افزار کمتر از یک پنجم کل جامعه مورد پژوهش( 7/10 درصد) بود. 2- دلیل عدم استفاده از این نرم افزار را سپری نکردن دوره آموزش مناسب و کافی (5/89 درصد) ذکر کردند. 3- دلیل توقف استفاده از این نرم افزار را مناسب نبودن کــار با آن(3/83 درصد) بیان کردند.4- بیشترین مورد استفــاده از این نرم افزار(56 درصد) در بخش فهرست نویسی بود نتیجه گیری: برگزاری دوره های آموزشی با همکاری نمایندگی یونسکو و معاونت پژوهشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی پیشنهاد می شود تا با استفاده از آن، اطلاعات کتابخانه ها به طور یکسان ذخیره، بازیابی و مبادله شود. "

دستیابی به اطلاعات، عنصری اساسی در فرآیند پژوهش و تولید علم می باشد و از شاخص های توسعه یافتگی محسوب می گردد. از این رو آشنایی و بهره گیری از شبکه های ارتباطی و اطلاعاتی و نیز فن آوری های مربوط بدان امری لازم و ضروری است. در این راستا اینترنت، وب، و به تبع آن تکنیک های اطلاعاتی موجود بر روی آن، نظیر خروجی R.S.S Feed یکی از این فن آوری هاست که در سال های اخیر بر روی بسیاری از وب سایت ها، وب لاگ ها و پایگاه های اطلاعاتی ظاهر گردیده و در اندک زمانی به گسترده ترین و قابل ترین وسیله ی آگاهی رسانی مبدل شده است. این فن آوری به کلیه ی کتابداران و اطلاع رسانان اجازه می دهد تا به اطلاعات موجود بر روی سایت ها، وب لاگ ها و پایگاه های اطلاعاتی به سرعت دسترسی پیدا کرده، روابط تجاری، اقتصادی، آموزشی، تحقیقاتی، اجتماعی و فرهنگی کاربران را با استفاده از آن سامان بخشند. همچنین کاربران در صورت آشنایی با این فن آوری می توانند به تنهایی به اطلاعات مورد نظر دسترسی پیدا کرده، نیازهای اطلاعاتی خویش را مرتفع نمایند. این خروجی ها با استفاده از زبان های برنامه نویسی ای که برای ایجاد آنها استفاده شده است، آخرین اطلاعات را نمایش می دهند و با اضافه شدن اطلاعات جدید، آنها نیز به روز می شوند. خروجی R.S.S Feed شیوه ای آسان و سریع برای خدمات آگاهی رسانی جاری، معرفی منابع جدید کتابخانه، ارائه ی بهتر خدمات مرجع، آموزش به کاربران و ارتباط با کاربران کتابخانه است که کتابداران وکتابخانه ها درکنار سایر ابزار وخدمات موجود نباید از آن غافل باشد. به همین علت در این پژوهش که به روش مستند (کتابخانه ای) و با بررسی متون و منابع مرتبط صورت گرفت، تلاش شد تا ضمن ارائه ی تعریفی از R.S.S Feed، مزایای استفاده از آن بیان گردد. همچنین به این نکته اشاره خواهد شد که به طور کلی R.S.Sخوان ها به دو دسته ی مبتنی بر وب و مبتنی بر نرم افزارهای خاص تقسیم می شوند که برای شناخت آنها نمونه هایی از هر نوع معرفی می گردد و در پایان با تعریف این عنصر اطلاعاتی و کارکردهای متعدد آن در حوزه ی اطلاع رسانی به ویژه در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی به بیان نقشی که کتابداران در تأمین اطلاعات مورد نیاز کاربران در وب سایت ها، وب لاگ ها و پایگاه های اطلاعاتی ایفا می نمایند، می پردازد.

کتابخانه و آرشیو وجوه مشترک زیادی با هم دارند, و نباید به عنوان دو مفهوم جدا  از هم بررسی شوند هدف مشترک کتابداری و آرشیوداری, ذخیره و گسترش دانش است. ضرورت خدمات کتابخانه ای و آرشیوی به عنوان یک نهاد عمومی برای نشان دادن علت اصلی و عملکرد نهایی فراهم گردیده است. در قدیم مواد کتابخانه و آرشیو را در یک جا ذخیره می کردند. در آغاز, چون تفاوتی بین آنها احساس نمی شد, معمولا مواد مربوط به این دو, به صورت درهم نگاهداری می شد. تفاوت بین کتابخانه و آرشیو در قرن پانزدهم و بعد از اختراع چاپ پدیدار گشت. کتابخانه و آرشیو, هردو مؤسسات عمومی اند که وجودشان در زندگی ما ضروری است.

مقاله حاضر، به بررسی میزان رضایت دانش آموزان مقطع متوسطه ناشنوا از کتابخانه های عمومی شهر اصفهان با توجه به امکانات، منابع اطلاعاتی موجود، شیوه های ارائه خدمات و رفتار کارکنان می پردازد. روش پژوهش، توصیفی و از نوع پیمایشی است. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه است که به منظور سنجش روایی از روش روایی صوری استفاده شد. پایایی پرسشنامه با استفاده از ضریب پایایی آلفبای کرونباخ محاسبه گردید که مقدار آلفا برابر 89 درصد بدست آمد. جامعه آماری دانش آموزان مقطع متوسطه ناشنوای شهر اصفهان 156 نفر بود که تعداد 53 دانش آموز معادل 34 درصد دانش آموزان مقطع متوسطه ناشنوا از خدمات کتابخانه های عمومی شهراصفهان استفاده می کردند. داده ها در سطح آمار توصیفی و استنباطی تجزیه و تحلیل شد و از فراوانی، درصد، میانگین، جدول، نمودار، و آزمون های t و f استفاده گردید. بر اساس یافته ها، 5/92 درصد دانش آموزان کمتر از 2 سال عضو کتابخانه عمومی هستند، دفعات مراجعه 4/77 درصد دانش آموزان به کتابخانه عمومی در طول هفته به میزان یک بار بوده است. میزان رضایت 3/77 درصد دانش آموزان از راهنمای استفاده از خدمات کم بوده است. 5/41 درصد از پاسخگویان از «رفتار کتابدار» و 2/47 درصد آنها از «زمان صرف شده توسط کتابدار» و «کمک کتابدار در یافتن منابع مورد نیاز» رضایت دارند. همچنین بین میزان رضایت دانش آموزان دختر و پسر متوسطه ناشنوا از کتابدار و کمیت و کیفیت امکانات فیزیکی و رفاهی کتابخانه تفاوت معناداری وجود ندارد. براساس یافته ها، بررسی نارضایتی دانش آموزان مقطع متوسطه ناشنوا، ضروری است که حمایت مسوولان بخش های فرهنگی شهرداری و اداره کل آموزش و پرورش و مدیران نسبت به اهمیت کتابخانه های عمومی جلب شود.

میزان مطالعه وتعداد کتابخانه واستفاده کنندگان یکی ازشاخص های سنجش توسعه ورشد فرهنگی جوامع به شمار می رود.کتابخوانی نوجوانان وجوانان ومراجعه آنان به کتابخانه در شرایط کنونی جامعه ازاهمیت ویژه ای برخوردار است.دانش آموزان ،آینده سازان کشورند واستفاده بهینه انها ازفرصتها ووقتها درطول سال تحصیلی ودر تعطیلات تابستانی،نقش مهمیدر رشد آنها دارد .با تحقیق ها وپژوهش هایی دراینخصوص می توان توجه مسؤولان به این امرمهم را جلب کردو زمینه ی برنامه ریزی های عملی مورد نیازرافراهم کرد.بررسی مطالعه غیردرسی ومیزان استفاده دانش آموزان دبیرستان ها از کتابخانه های عمومی شیراز ،موضوع پژوهش حاضر،به همین منظور صورت گرفته است.روش تحقیق، توصیفی است واطلاعات موردنیاز ازطریق پرسشنامه ومصاحبه جمع آوری شده است. جامعه ی پژوهش را، دانش آموزان پسر، دبیران دبیرستان ها،وکتابداران کتابخانه های عمومی شیراز تشکیل میدهند .نتایج حاصل از پژوهش نشان میدهدکه بیش از 75 درصدازدانش آموزان دبیرستان ها از کتابخانه های عمومی استفاده نمی کنند وکمبود وقت مهم ترین دلیل عدم استفاده از کتابخانه اعلام شده است.

این مطالعه با استفاده از نرم افزار «سروکوال» و با هدف بررسی کیفیت خدمات انجام شده در کتابخانه های دانشگاه سیستان و بلوچستان در سه ماهه اول سال 83 از دیدگاه کاربران انجام شد و نشان داد که کتابخانه های مورد مطالعه در هیچ یک از ابعاد «سروکوال» نتوانسته اند انتظاراتی را که مراجعهکنندگان دارند برآورده کنند؛ اما در ابعاد فیزیکی و محیط، خدمات کیفی قابل قبولی داشته اند. مؤلفه های «مسئولیت پذیری» و «ضمانت و تضمین» به ترتیب پرمسئله دارترین مؤلفه های کیفی خدمات بودند. مشکلات کاربران در هنگام استفاده از کتابخانه و ترتیب اولویت مسائل آن ها نیز مشخص شد.

پژوهش حاضر با هدف تعیین کیفیت خدمات کتابخانه های مرکزی دانشگاه های علوم پزشکی تابعه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دانشگاه آزاد اسلامی مستقر در تهران انجام گرفته است. روش پژوهش «پیمایشی تحلیلی» و ابزار گردآوری اطلاعات «پرسشنامه لایبکوال» است. جامعه پژوهش را کتابخانه های مرکزی دانشگاه های علوم پزشکی ایران، شهید بهشتی و دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم پزشکی تهران تشکیل میدهند که به ترتیب 361 ، 116 و 344 نفر از استفادهکنندگان کتابخانه های یادشده به پرسشنامه ها پاسخ داده اند. یافته های پژوهش نشان داد خدمات کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی ایران نسبت به کتابخانه های دو دانشگاه دیگر کیفیت بالاتری دارد، اما خدمات کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم پزشکی تهران دارای تفاوت معنا داری نیست. خدمات هر سه کتابخانه در بُعد کنترل اطلاعات، نسبت به ابعاد دیگر فاصله بیشتری با انتظارهای استفادهکنندگان دارد. بیشترین نارسایی کتابخانه ها، به دسترس پذیر کردن منابع الکترونیکی در منزل و یا محل کار استفادهکنندگان مربوط است. با توجه به یافته های پژوهش، پیشنهادهایی در جهت بهبود کیفیت خدمات کتابخانه های مورد بررسی ارایه شده است

این پژوهش با هدف بررسی محدودیتها و موانع فراروی استفادة مطلوب دانشجویان از خدمات کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، انجام گرفته است.به لحاظ روش شناسی، این تحقیق بر مبنای راهبرد پیمایش استوار است. جامعه آماری تحقیق، تمامی دانشجویان عضو کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان را شامل میشود (3400N=). حجم نمونه مورد مطالعه با استفاده از فرمول کوکران محاسبه (310n=) و از تکنیک نمونه گیری منطبق با انتساب متناسب برای گزینش تصادفی نمونه ها، بهره گرفته شده است. ابزار این تحقیق، پرسشنامه ای محقق ساخته بوده که برای جمع آوری داده ها و اطلاعات مورد نیاز، مورد استفاده قرار گرفته است. روایی پرسشنامه بر پایة نظرهای گروهی از صاحب نظران کتابداری و اطلاع رسانی کشور تأمین شده و پایایی آن نیز با محاسبة ضریب آلفای کرونباخ (76/0) برای 30 پرسشنامه تکمیل شده در طی مطالعة راهنما، محرز شده است. برای تجزیه و تحلیل داده های گردآوری شده، از نرم افزارهای SPSS و EXCELبهره گرفته شده است. بر حسب ضریب تغییرات، به اولویت بندی موانع و محدودیتها پرداخته شده است. یافته ها حاکی از آن است که سطح رضایت بیشتر پاسخگویان (75%) از خدمات کتابخانه مرکزی، در حد متوسط است. تحلیل عاملی موارد محدودیت دانشجویان در استفاده از کتابخانه مرکزی با رویکرد پالایش داده ها، به استخراج هفت عامل به نامهای 1) منابع موجود در کتابخانه 2) شرایط بهره گیری از خدمات کتابخانه مرکزی 3) کیفیت خدمات ارائه شده 4) تسهیلات و فضای کتابخانه 5) برنامه زمانی کار کتابخانه 6) آموزشی و 7) دانشجویی منجر شده است که روی هم رفته توانسته اند 21/77% واریانس کل را تبیین نمایند

مقدمه: در عصر اطلاعات، ارایه ی خدمات کتابخانه ای یکپارچه و سرویس دهی به جامعه ی نیازمند اطلاعات، مستلزم آشنایی کتابداران با وب و نحوه ی به کارگیری آن، امکانات کاربردی و تکنولوژی های جدید آن است. این پژوهش با هدف بررسی میزان آشنایی و استفاده ی کتابداران حوزه ی علوم پزشکی سطح شهر تهران با تار جهانگستر (وب) در خدمات کتابخانه ای در سال 1388، انجام شده است. روش بررسی: مطالعه ی حاضر، از نوع پیمایشی- توصیفی بود. جامعه ی آماری این پژوهش شامل کلیه ی کتابداران شاغل در کتابخانه ی مرکزی و کتابخانه های تابعه ی سه دانشگاه تیپ یک سطح شهر تهران شامل دانشگاه علوم پزشکی تهران، ایران و شهید بهشتی در سال 1388 بود. تعداد 70 نفر از جامعه ی مورد پژوهش با استفاده از فرمول استاندارد تعیین حجم نمونه به صورت تصادفی انتخاب و در نظر گرفته شدند. ابزار گردآوری اطلاعات پرسش نامه ی حاوی سؤالات بسته و باز بود که روایی و پایایی آن به تأیید صاحب نظران رسید. داده های به دست آمده بعد از ورود به کامپیوتر توسط نرم افزار SPSS و روش های آماری مناسب مانند مقیاس لیکرت مورد تجزیه وتحلیل قرارگرفتند. یافته ها: از بارزترین یافته های این پژوهش می توان به این موارد اشاره کرد: بیش از نیمی از کتابداران با امکانات معمول وب مانند مرورگرهای اینترنت، موتورهای جستجو و گروه های بحث آشنایی دارند، اما حدود 34 درصد از آن ها (03/1 از 3 در مقیاس لیکرت) با امکانات وب 2 مانند Padcast، Wikis، شبکه های اجتماعی و (Really Simple Syndication) RSS آشنا هستند. در نهایت حدود 41 درصد کتابداران از امکانات کاربردی وب های نسل جدید در سرویس دهی به کاربران کتابخانه ها استفاده می کردند. نتیجه گیری: میزان آشنایی کتابداران با وب، به خصوص وب های نسل جدید وامکانات آن، پایین است. میزان استفاده ی کتابداران از وب جهت خدمت رسانی به مراجعین چشم گیر نیست. برگزاری دوره های بازآموزی و حین خدمت با موضوع وب،ترغیب کتابداران حوزه ی علوم پزشکی نسبت به شناخت وب و به کارگیری آن در خدمات کتابخانه ای، از مواردی است که لازم است به آن ها پرداخته شود.

مقدمه: کتابخانه های بیمارستانی سهم مؤثری در اشاعه اطلاعات پزشکی به عهده دارند. لذا ارزیابی کیفیت خدمات این کتابخانه ها به خاطر نقشی که در پیشبرد خدمات بهداشتی درمانی ایفا می کنند ضروری به نظر می رسد. هدف این پژوهش، ارزیابی کیفیت خدمات کتابخانه های بیمارستانی وابسته به تأمین اجتماعی و دانشگاه علوم پزشکی شهر اصفهان براساس مدل تحلیل شکاف (لایب کوال) بود. روش بررسی: روش پژوهش، پیمایشی تحلیلی و نوع مطالعه کاربردی و ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه استاندارد libQual بود. جامعه ی پژوهش، کلیه استفاده کنندگان از کتابخانه های بیمارستانی وابسته به تأمین اجتماعی و دانشگاه علوم پزشکی شهر اصفهان در سال 1390 خورشیدی بودند و حجم نمونه بر اساس جدول مورگان302 نفر به دست آمد. روش نمونه گیری تصادفی ساده بود. روایی ابزار توسط متخصصان کتابداری و اطلاع رسانی تأیید شد و پایایی ابزار با استفاده از alpha Cronbach's مقدار 80 به دست آمد.مقدار80 به دست آمد. روش گردآوری اطلاعات مراجعه حضوری به بیمارستان های مذکور بود. تجزیه و تحلیل داده های گردآوری شده با استفاده از روش های آمار توصیفی و تحلیلی (T زوجی، T مستقل، Mann- Whitney، Chi-square) و به وسیله نرم افزار SPPSS و Excel انجام گرفت. یافته ها: یافته ها نشان داد در بعد تأثیر خدمات کتابخانه ها توزیع میانگین حداقل سطح خدمات مورد انتظار، سطح فعلی خدمات و حداکثر سطح خدمات مورد انتظار با یکدیگر تفاوت معناداری داشت و شکاف کفایت دربیمارستان غرضی (2/.) و بیمارستان الزهرا (1/0) مثبت بود؛ در حالی که در مؤلفه کنترل اطلاعات و کتابخانه به عنوان محل توزیع میانگین حداقل سطح خدمات مورد انتظار با یکدیگر تفاوت معناداری نداشت اما توزیع میانگین سطح فعلی خدمات و حداکثر سطح خدمات مورد انتظار در بیمارستان های مذکور با یکدیگر تفاوت معناداری داشت. در همه بیمارستان ها شکاف کفایت و شکاف برتری منفی است. در مجموع در بیمارستان شریعتی نسبت به سایر بیمارستان ها شکاف بیشتر بود. نتیجه گیری: در کتابخانه های بیمارستانی باید به جنبه کنترل اطلاعات از جمله دسترس پذیر کردن آسان اطلاعات برای استفاده توجه ویژه ای شود و شرایط دسترس پذیری به منابع، به ویژه منابع الکترونیکی را، حتی بر بالین بیمار برای کارکنان تشخیصی و درمانی امکان پذیر نمایند.

هدف: این تحقیق برآن است با توجه به روش های موجود، با به کارگیری فن آوری RFID و تلفن همراه، الگویی را برای مرتفع نمودن یکی از مشکلات اساسی نابینایان جهت جست وجوی کتاب بدون نیاز به راهنمایی کتابدار معرفی نماید. همچنین امکان استفاده از این فن آوری در سیستم قفسه باز کتابخانه را مورد بررسی قرار داده و با توجه به الگوی موجود، مدل پیشنهادی برای اجرا و پیاده سازی درکتابخانه های نابینایان (به صورت نمونه در کتابخانه نابینایان شیراز) ارائه می دهد. روش: این تحقیق با رویکرد مدل سازی انجام گرفته و ابزار گردآوری اطلاعات با استفاده از تجهیزات سخت افزاری و نرم افزاری مرتبط، مطالعات کتابخانه ای، بانک های اطلاعاتی داخلی و خارجی و... می باشد که با کمک روش های عملی و شبیه سازی، مدل پیشنهادی ایجاد و مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها: در این مدل، سخت افزار قرائتگر پس ارتباط با برچسب های RFID و خواندن شناسه آن، اطلاعات را از طریق کابل USB به تلفن همراه انتقال می دهد. نرم افزار رابط به کمک سیستم عامل اطلاعات را دریافت و پس از پردازش و کدگشایی به حافظه جانبی منتقل می کند. در آنجا، این اطلاعات با چکیده ای از مشخصات هر کتاب که به صورت فایل صوتی است و هم شماره با شناسه برچسب RFID می باشد منطبق می شود و سپس، از طریق رابط سیستم عامل، برنامه پلیر را فراخوانی کرده و در نهایت داده مورد نظر از طریق هِدفن برای فرد نابینا پخش می شود. اصالت/ارزش: براساس ماده 9 کنوانسیون بین المللی حمایت از حقوق معلولان و ویرایش 1994 بیانیه یونسکو در مورد کتابخانه های عمومی و معلولان، و با توجه به تحقیقات نگارندگان، الگوی مشابهی در زمینه تلفیق فن آوری RFID و تلفن همراه درکشور وجود ندارد و این مدل پیشنهادی با فن آوری های به کارگرفته شده و هزینه نسبتاً پائین، می تواند کمک شایان توجه ای به قشر نابینا در بر داشته باشد.

هدف: شناسایی آموزش های مورد نیاز برای پرورش مهارت های کتابداران برای خدمت به کاربران با آسیب بینایی است. روش/ رویکرد پژوهش: با استفاده از روش تحلیل محتوا، مهارت ها و تخصص های لازم برای کتابداران در قالب 21 مقوله از منابع استخراج شد؛ و سپس با استفاده از پرسشنامه آنلاین، رویکرد کتابداران کتابخانه های نابینایان و استادان رشته کتابداری در ایران بررسی شد. یافته ها: اکثر کتابداران و همچنین اساتید رشته کتابداری و اطلاع رسانی برنامه های آموزشی موجود را به منظور کسب مهارت های لازم برای ارائه خدمات کتابخانه ای به کاربران با آسیب بینایی کارآمد نمی دانند. حدود 85 درصد کتابداران و 55 درصد استادان با اختصاص یک درس اختصاصی به این موضوع موافق هستند. موضوعاتی که باید در این درس مورد بحث قرارگیرند، اولویت بندی شده اند. نتیجه گیری: ، دانشجویان رشته کتابداری نیاز مبرمی به آشنایی با مسائل مرتبط با کاربران با آسیب های بینایی- و به طور کلی کاربران با معلولیت های جسمانی و روانی- دارند. با وجود اینکه در مورد موضوعات مورد نیاز برای آموزش مهارت های مربوطه، فاصله زیادی بین عمل و نظر در رشته کتابداری وجود ندارد، اما این فاصله در مورد اختصاص یک درس اختصاصی بیشتر است. همچنین با توسعه فناوری های مختلف در کتابخانه ها، موضوعات مرتبط با آنها بیشتر مورد ترجیح کتابداران و استادان است.

ﻫﺪف پژوهش: هدف پژوهش حاضر، شناسایی میانگین تمایل به پرداخت کاربران برای خدمات کتابخانه های علوم پزشکی کرمانشاه و عوامل موثر بر آن است. روش شناسی: پژوهش حاضر به روش پیمایشی و ارزش گذاری مشروط که بخشی از روش ترجیحات اظهارشده هست، به تعیین تمایل به پرداخت اقدام نموده است. جامعه پژوهش تمام کاربران کتابخانه های دانشگاهی علوم پزشکی کرمانشاه با تعداد7470 نفر بودند، نمونه پژوهش بر اساس فرمول میشل و کارسون تعداد 553 نفر محاسبه شد. همچنین برای انتخاب نمونه از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده شد. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه تمایل به پرداخت دوبعدی بود. برای تعیین پایایی از آلفای کرونباخ (86/0) استفاده شد. یافته ها: میانگین تمایل به پرداخت سالیانه استفاده کنندگان برای استفاده از خدمات کتابخانه های علوم پزشکی 20600 تومان بود. همچنین نتایج نشان داد که متغیر تحصیلات بر میزان تمایل به پرداخت کاربران تاثیر مثبت و معناداری دارد. همچنین از دیدگاه کاربران، در بین منابع و خدمات مختلف کتابخانه های علوم پزشکی، کتاب ها و نشریات، پایگاه های اطلاعاتی آن لاین، پایگاه های اطلاعاتی آف لاین و پایان نامه رتبه های نخست نسبت به خدمات دیگر قرار دارند، به صورتی که ارزش هزینه کردن خواهد داشت. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان داد که استفاده کنندگان تمایل دارند برای حفظ خدمات کنونی کتابخانه های دانشگاهی علوم پزشکی مبالغی به صورت سالیانه و یا ماهیانه پرداخت کنند، می توان گفت اگر پرداخت پول منجر به بهبود خدمات و تغییر وضعیت کنونی کتابخانه باشد، به طور قطع با توجه به دیدگاه استفاده کنندگان ارزش اقتصادی بالاتر و درنتیجه تمایل به پرداخت برای انواع منابع و خدمات کتابخانه های دانشگاهی افزایش چشمگیری خواهد داشت.

مقدمه : در دهه های اخیر، واقعیت افزوده توجهات بیشتری را به خود جلب نموده و با افزودن لایه ای از اطلاعات مجازی، تجربه نوینی را برای کتابخانه ها نیز فراهم کرده است تا پاسخ گویی به نیازهای جمعیت عظیم و گوناگونِ کاربران را افزایش دهد. بر اساس این تحولات فناورانه، شناسایی ابعاد تاثیرگذاری واقعیت افزوده بر خدمات کتابخانه ای هدف پژوهش حاضر بوده است؛ تا از این طریق، این فهم بدست آید که اکنون، چه چیزی و چگونه توسط فناوری درحال رُخ است. روش شناسی : باتوجه به دانش ناکافی و پراکنده ای که درباره ورود واقعیت افزوده به کتابخانه ها به چشم می خورد، پژوهش حاضر با رویکرد مروری و با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی در راستای استخراج نظامند یافته های متون پیشین، در میان منابع گردآوری شده از سه پایگاه علمی وب آوساینس، گوگل اِسکالِر، و اِسکوپوس، به دنبال پاسخ به این سؤال بوده است که مطالعات، اثربخشی واقعیت افزوده را در چه ابعادی از خدمات کتابخانه ای شناسایی کرده اند. یافته ها : یافته ها حاکی از این هستند که واقعیت افزوده ظرفیت پشتیبانی از عملکرد کتابداران در مدیریت منابع کتابخانه ای را دارد. به علاوه کاربران را در این زمینه ها یاری می دهد: 1. جست وجوی منابع کتابخانه؛ 2. آموزش خدمات کتابخانه ای و سواد اطلاعاتی؛ 3. ارائه خدمات مبتنی بر مکان؛ 4. ایجاد شبکه های تعاملی و پژوهشی و 5. بازدید از منابع تاریخی و کم یاب. نتیجه گیری : نتایج این پژوهش نشان داد که تمرکز بیشتر پژوهشگران و توسعه دهندگان نرم افزارهای واقعیت افزوده برای خدمات کتابخانه ها، بر تسهیل عملکرد کاربران بوده است تا کتابدارن. همچنین، توانمند نمودن کودکان و نوجوانان بعنوان کاربران مستقل کتابخانه مورد توجه ویژه ای قرار گرفته است. پژوهشگران گروه علم اطلاعات و دانش شناسی، کتابداران، مدیران کتابخانه های کودک و نوجوان، متخصصان علوم کامپیوتر می توانند از پیشنهادات کاربردی این پژوهش بهره مند شوند. بنابراین، ضرورت دارد در تعامل پژوهشگران با کتابداران و کاربران کتابخانه ها یا حتی مطرح شدن کتابداران به عنوان پژوهشگر، از مسائل این مکان ها اطلاع یافته و در جهت تحقق کتابخانه های نسل چهارم از طریق فناوری هایی مانند واقعیت افزوده گام بردارند.

هدف : بررسی دیدگاه دانشجویان بین المللی و کتابداران دانشگاه فردوسی مشهد درباره خدمات کتابخانه ای به دانشجویان بین المللی. روش شناسی: 36 کتابدار و 295 دانشجو برگزیده طبق فرمول کوکران و با روش نمونه گیری تصافی ساده به یکی از دو پرسشنامه پژوهشگرساخته پاسخ دادند. روایی دو پرسشنامه را متخصصان تأیید کردند و پایایی آنها با آلفای کرونباخ سنجیده و تأیید شد. یافته ها: رضایت دانشجویان خارجی، زیاد یافته شد. فقط درباره منابع دیداری و شنیداری رضایت آنها پایین تر از متوسط بود. کتابداران نیز خدمات کتابخانه های دانشگاه را متناسب با نیازهای دانشجویان دانستند. بین شناخت کتابداران و دانشجویان بین الملل نسبت به تفاوت های دانشجویان بین المللی و بومی تفاوت معناداری وجود داشت. نتیجه گیری: براساس یافته های پژوهش، کتابخانه های دانشگاه فردوسی باید خدمات متفاوت تری برای دانشجویان بین الملل خود فراهم کنند و کتابداران نیز باید به تفاوت های دانشجویان بین الملل نسبت به دانشجویان بومی توجه داشته باشند.  

در عصر اطلاعاتی رقابتی امروز کتابخانه ها چه سنتی و چه دیجیتال بیش از هر زمان دیگری باید در تکاپوی ارائه خدمات نوین برای راضی نگه داشتن کاربرانشان باشند. اینترنت اشیاء از جمله پدیده هایی است که می تواند در ارائه خدمات کتابخانه ای تازه به کمک کتابخانه های دیجیتال آید. هدف کلیدی این مقاله ارائه الگویی جهت بهره برداری از اینترنت اشیاء در ارائه خدمات در کتابخانه های دیجیتال ایران است. برای دستیابی به این هدف، نخست نوشته هایی در پیوند با این موضوع کاوش و معیارها و شاخص های الگوی مذکور از آنها استخراج شد. این معیارها و شاخص ها با مشاهده کتابخانه های دیجیتال در دنیای واقعی پرداخته شده اند. یک پنل دلفی دربردارنده 14 متخصص در سه دور اعتبار الگوی پیشنهادی را بررسی کردند. سرانجام، الگویی دربردارنده شش معیار فراگیر (ویژگی های سخت افزاری، امکانات نرم افزاری، زیرساخت های شبکه ای و مخابراتی، استانداردهای لازم، مسائل امنیتی، و ویژگی های منابع انسانی) و 83 شاخص برای کاربست اینترنت اشیاء در خدمات کتابخانه های دیجیتال ارائه شد. این الگو می تواند نقشه راهی برای کتابخانه هایی باشد که درصدد بهره برداری از اینترنت اشیاء برای ارائه خدمات نوین هستند. نتایج این پژوهش در ارتقاء سطح کیفی کتابخانه های دیجیتال و تسهیل تعامل بین کاربران و این نوع کتابخانه ها مفید و موثر است .

هدف: جمعیت دنیا به سمت سال خوردگی پیش می رود. بر اساس پیش بینی های انجام شده، به نظر می رسد که رشد جمعیت سالمندان ایران از 8 درصد از کل جمعیت کشور در سال 2015 به حدود 33 درصد در سال ۲۰۵۰ برسد. از همین رو، وجود مراکزی که بتوانند پاسخ گوی نیازهای سالمندان باشد ضروری به نظر می رسد . یکی از مراکزی که نقش مهمی در ارائه خدمات به سالمندان دارند کتابخانه های عمومی هستند . شناسایی نیازهای متنوع سالمندان می تواند موجب موفقیت طراحی و برنامه ریزی خدمات کتابخانه های عمومی به آن ها شود. این پژوهش با هدف شناسایی نیازها و خدمات موردانتظار سالمندان از کتابخانه های عمومی ایران انجام شده است. روش: پژوهش حاضر با به کارگیری روش تحلیل محتوای کیفی جهت دار و تحلیل محتوای کمّی به منظور شناسایی مقوله ها و شمارش فراوانی واحدهای تحلیل، به شناسایی نیازها، خدمات و برنامه های موردانتظار سالمندان در کتابخانه های عمومی با استفاده از مصاحبه نیمه ساخت یافته پرداخته است. جامعه آماری پژوهش را 25 نفر از کتابداران شاغل در کتابخانه های عمومی، سالمندان و مراقبان آن ها تشکیل دادند که به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. داده ها با استفاده از نرم افزار MAXQDA12.3 بر اساس واحدهای معنایی (جمله) تحلیل شدند. یافته ها: تحلیل یافته های حاصل از مصاحبه به شناسایی شش مقوله شامل منابع، خدمات و برنامه ها، دسترس پذیری، تعیین نیاز، مشارکت، سیاست گذاری و برنامه ریزی، نیروی انسانی و بازاریابی و تبلیغات منجر شد. یافته ها نشان داد که در مقولات مزبور موارد زیر بیشتر از سایر موارد مورد توجه سالمندان قرار گرفته است: در مقوله نیروی انسانی، موضوع آموزش؛ در مقوله تعیین نیاز، شناسایی انواع نیازها؛ در مقوله تبلیغات و اطلاع رسانی، استفاده از روش های سنتی تبلیغات؛ در مقوله دسترس پذیری، ساختمان و فضای کتابخانه؛ در مقوله سیاست گذاری، استفاده از سالمندان داوطلب در برنامه های کتابخانه؛ و در مقوله خدمات، منابع و برنامه ها، برنامه های ارائه شده در محل کتابخانه . یافته ها همچنین حاکی از آن است که شناسایی خدمات موردنیاز سالمندان و توجه به نیازهای متنوع و پیچیده آن ها و تأمین این نیازها از طریق کتابخانه های عمومی می تواند به استقلال سالمندان کمک کرده و باعث مشارکت فعال سالمندان در جامعه شوند. علاوه بر این، تعامل و همکاری کتابخانه های عمومی با سایر سازمان های ذی نفع حوزه سالمندی، آموزش مهارت های ارتباط با سالمندان به کتابداران، تدوین خط مشی مناسب، بودجه، و تدارک تجهیزات و تسهیلات موردنیاز آن ها به بهبود خدمات و برنامه های موردنیاز سالمندان کمک می کند. اصالت/ارزش: طراحی خدمات، منابع و برنامه های موردنیاز سالمندان و دسترسی مناسب به کتابخانه از جمله اولویت های مهم سالمندان برای استفاده از کتابخانه های عمومی است. ازاین رو، با توجه به احتمال رشد جمعیت سالمندان در آینده، ضروری است سیاست، برنامه و بودجه مناسبی برای این خدمات در نظر گرفته شود. استفاده بهتر از خدمات کتابخانه توسط سالمندان مستلزم در نظر گرفتن ویژگی های خاص دوره سالمندی است و تدارک این تسهیلات باعث جذب بیشتر سالمندان به کتابخانه ها می شود.

هدف: مطالعه حاضر به دنبال تعیین تأثیر ادراک کاربران از مسئولیت اجتماعی بر میزان استفاده از خدمات و منابع کتابخانه های عمومی از طریق تصویر سازمانی ادراک شده است. روش: پژوهش کاربردی با روش پیمایشی-هم بستگی با رویکرد علّی انجام شد. جامعه پژوهش شامل اعضای کتابخانه های عمومی خوزستان بالغ بر 119409 بود، که از میان آن ها 383 نفر نمونه به روش نمونه گیری طبقه ای انتخاب شدند. داده ها با استفاده از ابزار پرسش نامه بکر- اولسن، کادمور و هیل (2006) و پرز و تورس (2017) و محقق ساخته بر اساس مطالعه کمالی (1398) برای بخش میزان استفاده گردآوری شد. تعداد 345 نفر به پرسش نامه ها پاسخ دادند و تجزیه وتحلیل با استفاده از نرم افزار اس پی اس اس و اسمارت پی اس اس انجام شد. یافته ها: نتایج نشان داد وضعیت متغیرهای پژوهش (ادراک کاربران از مسئولیت اجتماعی = 02/4، میزان استفاده از خدمات و منابع = 4/3 و تصویر سازمانی ادراک شده = 89/3، از میانگین نظری (3) بالاتر و نسبتاً مطلوب است. همچنین، ادراک کاربران از مسئولیت اجتماعی بر میزان استفاده از خدمات و منابع کتابخانه های عمومی (945/2 =T-Value ) و تصویر سازمانی ادراک شده (407/25 = T-Value) در سطح معناداری کمتر از 05/0 تأثیر دارد. اصالت/ارزش: یافته های مطالعه نشان داد که هرچقدر کاربران درک بیشتری از مسئولیت اجتماعی کتابخانه های عمومی داشته باشند، استفاده آن ها از خدمات و منابع اطلاعاتی کتابخانه ها بیشتر می شود. به علاوه، پایبندی کتابخانه ها به مسئولیت اجتماعی به شکل گیری تصویر سازنده و مثبت نیز منجر می شود. بر این اساس، متغیرهای موردبررسی می توانند مورد توجه سیاست گذاران و مدیران در تدوین راهبردهای سازمانی قرار گیرند.

هدف: هدف پژوهش حاضر شناسایی مهم ترین نیازهای معلولان (جسمی-حرکتی، نابینایان و کم بینایان، ناشنوایان و کم شنوایان) کشور به منظور ارائه و طراحی خدمات و برنامه های کتابخانه های عمومی ایران است. روش: پژوهش حاضر از نظرِ هدف، کاربردی و از نظرِ ماهیت، توصیفی-تحلیلی و از نظرِ روش اجرا، پیمایشی بود که به صورت مقطعی انجام شده است . نمونه آماری متشکل از 82 نفر از سه گروه معلولان جسمی-حرکتی، نابینایان وکم بینایان و ناشنوایان و کم شنوایان 15 سال به بالا بود که به روشِ نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای از 10 استان انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات سه پرسش نامه محقق ساخته بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها و ارائه آمار توصیفی و تحلیلی از نرم افزار SPSS ویرایش 23 استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد وجود کتابداران متخصص با برخورد مناسب، داشتن آسانسور یا بالابر و حمایت مسئولان از نیازهای معلولان، برای معلولان جسمی-حرکتی مهم ترین نیاز بوده است. در گروه نابینایان و کم بینایان، وجود آسانسور مجهز به دکمه های بریل در صورت چندطبقه بودن کتابخانه، تخصیص بودجه مناسب برای تأمین منابع موردنیاز و فراهم کردن دسترسی به فهرست کامل کتاب های گویای موجود در کتابخانه های عمومی کشور از طریق اینترنت جزء نیازهای دارای اهمیت این گروه بوده است. در گروه ناشنوایان و کم شنوایان نیز برگزاری برنامه های گروهی و اردوهای تفریحی، وجود مترجمان آشنا به زبان اشاره در کتابخانه و برگزاری کلاس های آشنایی با زبان اشاره از جمله مهم ترین نیازها بوده است. اصالت/ارزش: تاکنون پژوهشی در داخل کشور در این حجم از نظرِ گستردگی جامعه موردبررسی و در نظر گرفتن نیازهای سه گروه از معلولان (معلولان جسمی-حرکتی، نابینایان و کم بینایان، ناشنوایان و کم شنوایان) انجام نگرفته است. کتابخانه های عمومی می توانند با در نظر گرفتن نیازهای گروه های مختلف معلولان، با ارائه خدمات مناسب به معلولان، در زمینه توانمندسازی آنان و فراهم کردن دسترسی برابر به اطلاعات و در نتیجه کمک به فراهم کردن شرایط زندگی بهتر برای آنان مساعدت کنند.