درخت حوزه‌های تخصصی

انسان دو جنبه وجودی دارد و مباحث اقتصادی به بُعد مادی او به طور مستقیم و به بُعد روحی وی نیز به صورت غیر مستقیم، ارتباط دارد. کارآفرینی و ایجاد اشتغال، از جمله مهم ترین مسئله ای است که زیربنای اقتصاد هر جامعه است. توجه به جایگاه مباحث کارآفرینی و اشتغال در آموزه های قرآن و حدیث، مهم ترین مسئله این نوشتار است که با روش توصیفی- تحلیلی به آن پرداخته شده است. در قرآن و روایات، کار و تلاش اهمیت فراوان داشته، به جهاد در راه خدا تشبیه شده است. خداوند با فراهم کردن مقدمات و لوازمِ اشتغال همچون خلقت دنیا و مافیها، از انسان خواسته که تلاش خود را در دنیا به کار بندد. اشتغال و کارآفرینی و روزی رسانی به دیگران از نظر آموزه های دینی ضروری است و امر و تشویق به انجام صنعت های مختلفی در قرآن و روایات به چشم می خورَد و هر یک از این آیات رهنمودهایی برای اهل فن و صنعت گران دارد. طبق تعالیم دینی فقط کار و تلاش باعث ارتقاء تولید و رونق و پیشرفت اقتصاد می شود.

اصفهان به عنوان یکی از جایگاه های تمدن اسلامی همواره مورد توجه فرهیختگان و سیاحان و حتی عالمان دینی بوده و زادگاه اندیشمندان، محدثان، راویان حدیت، مفسران و قاریان متعددی است که با بررسی در ادوار و سده های آغازین اسلام پی می بریم برخی از دانشمندان فنون قرآنی از این خطه بوده و یا در این حوزه علمی کسب معلومات و علم کرده و فیوضات ربانی و قرآنی را به قلوب و استماع دانش پژوهان رسانده اند که در پنج سده اول تاریخ اسلام، شاهد حضور حدود چهل دانشمند هستیم که تالیفاتی در تفسیر و علوم قرآن داشته که بررسی دوران زندگانی و خدماتی آنان نکات زیبائی را در تاریخ و تمدن قرآنی شهر اصفهان بازگو خواهد کرد؛ اینکه تألیفات این قرآن پژوهان در سده های مختلف چه بوده و با چه هدفی نگاشته شده و چه تأثیری بر حیات فکری مردم اصفهان داشته است، سوال اصلی این پژوهش است که سعی شده با مطالعات کتابخانه ای و تحلیل های تاریخی به این سوال پاسخ داده شود. ترویج علوم قرآنی، آموزش صحیح قرائت قرآن، ترویج مفاهیم شیعی با توسل به تفسیر آیات قرآن از جمله اهداف قرآن پژوهان اصفهان در پنج سده نخست به شمار می رود لازم به ذکر است اولاً برخی از قران شناسان آن سده ها هیچگونه تألیفی نداشته اند که در این مقاله نیز نامی از آنان برده نشده است و ثانیاً منظور از اصفهان منطقه و شهر کنونی و روستاهای مجاور و نزدیک است.

اناجیل بخش اساسی کتاب مقدس مسیحیان است که شالوده این آیین را تشکیل داده اند و از طرفی عبارت انجیل دوازده مرتبه در قرآن کریم آمده و بدین جهت بررسی فرهنگی- تاریخی عبارت انجیل در آیات قرآن اهمیت فراوان دارد؛ زیرا از این طریق مدارک و توصیفهای موجود درباره آگاهی عرب عصر نزول قرآن درباره انجیل بررسی شده و به زنجیره وقایع مربوط به فرهنگ مسلمانان در این زمینه از گذشته تا به امروز پرداخته می شود. برداشت متعارف مسلمانان از انجیل آن کتابی است که حضرت عیسی ع آورده است و این برداشت، «سبب تعجب و گاه طعنه مستشرقین گردیده تا آنجا که آن برداشت را به پیامبر ص نیز نسبت داده و به ایشان خرده گرفته اند که اطلاعات ایشان از مسیحیت و انجیل و چگونگی نزول آن نادرست بوده است.» در این مقاله سعی شده است بیان کنیم در هیچ آیه ای از قرآن، لفظ کتاب برای انجیل استفاده نشده و از نگاه قرآن عیسی ع آورنده کتاب به معنای مجموعه ای نوشته شده -آنگونه که به موسی ع و پیامبر ص نسبت داده است- نیست. مراد قرآن از کتابی که به حضرت عیسی ع اعطا و تعلیم شده است، احکام تشریعی است و قرآن از باب جدال احسن آن نامی را که برای کتاب های مشمول وحی شفاهی نازل شده بر عیسی ع متداول گشته بود -یعنی انجیل- را برگزیده است و با ذکر این دلایل باور رایج بین مسلمانان و مستشرقان را اصلاح نماییم.

امروزه آسیب های فراوانی تربیت دینی کودکان را تهدید می کند. این آسیب ها می تواند از ناحیه وراثت، محیط (خانواده، نهادهای آموزشی، وسایل ارتباط جمعی، دوستان، نهادهای حاکم بر جامعه)، و یا از ناحیه منابع و محتوای تربیتی باشد. شناخت این آسیب ها و جنبه های منفی آن در فعل و انفعالات تربیتی، کم اهمیت تر از شناخت جنبه های مثبت نیست . شناسایی این آسیب ها که در طول مسیر تربیت دینی ظاهر می شود و رفع آنها بهبود نظام تعلیم و تربیت دینی را در نسل های آینده به دنبال خواهد داشت. هدف از انجام این پژوهش بررسی عوامل موثر در آسیب های تربیت دینی کودک و ارایه راهکار های قرآنی و روایی برای تربیت هرچه بهتر فرزندان است . در این پژوهش تک تک عوامل شناسایی و آثار و پیامدهای منفی هر یک مورد بررسی قرار گرفته و راهکارهایی را جهت مقابله با این آسیب ها ارایه می-نماید. اطلاعات این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و جستجو در کتابخانه ها و پایگاهها و منابع اینترنتی جمع آوری شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد هرچند امروزه ممکن است خطراتی تربیت دینی کودکان را مورد هجمه قرار دهد؛ اما ما می توانیم با شناسایی به موقع آنها و به کار بردن شیوه های مناسب تربیتی که در قرآن و روایات به آنها اشاره شده است ازجمله روش های زمینه ساز مانند: رعایت آداب معاشرت باهمسر، تغذیه حلال مادر، رعایت آداب شیر دادن، انتخاب نام نیک، گفتن اذان واقامه در گوش نوزاد وروش های ایجادی مانند: محبت ، تشویق و تنبیه، تکریم شخصیت، تلقین، عادت دادن، بازی، موعظه وروش های اصلاحی مانند: تغافل، پرهیز از عیب جویی وپرهیز از استدلال های فراتر از توانایی کودک، در تربیت صحیح کودکانمان تاثیر گذار باشیم.

برابر مدلول ظاهری و ظهور عرفی آیه 33 سوره احزاب (آیه تطهیر)، مفسران مکتب خلافت با نادیده گرفتن سایر قراین و شواهد، در جهت شمول همسران پیامبر (ص) به عنوان «اهل البیت»، به سیاق آیات 28 تا 34 این سوره استناد کرده اند. در مقابل، عالمان امامیه عموماً به عدم اعتبار قاعده سیاق در این آیات حکم نموده، با محدود کردن قلمرو شمول مفهوم اهل البیت، تنها «خمسه طیبه» را مصداق آن می دانند. پژوهش حاضر پس از نقد و بررسی دیدگاه فریقین در مورد اعتبار یا عدم اعتبار سیاق در آیه محل بحث، راهکار جدیدی را به کمک قاعده اصولی «تعلیق الحکم علی الوصف مشعر بالعلیه»، در قالب رویکرد معیار عرضه نموده است. طبق این نظریه، وصف اصولی «یا نساء النبی» در آیات مربوط به همسران از باب قاعده پیش گفته، فضای نزول این آیات را تبیین نموده که بر محوریت شخصیت حقوقی نبی مکرم اسلام (ص) استوار است، تا به دنبال آن، ضابطه کلی که خود تعلیل و تأکیدی بر محتوای آیات مربوط به همسران است، در آیه تطهیر جلوه گر شود. نتایج پژوهش نشان می دهد که با حفظ مصداق انحصاری آیه در شأن ائمه اطهار:، اصالهالسیاق در این آیات کاملاً توجیه پذیر است و محذوری در پی نخواهد داشت. همچنین از دیگر کارکردهای این قاعده در آیه محل بحث آن است که می توان شمول مصداق «اهل البیت» را برای دیگر معصومان نیز اثبات نمود.

تعلیق تکنیکی در داستان سرایی است که موجب ایجاد حالت انتظار و هول و ولا در مخاطب نسبت به ادامه داستان می شود. هدف از ایجاد تعلیق در داستان، بالا بردن جذابیت و کشش داستان و همراهی بیشتر مخاطبان با داستان است. برخی دانشمندان به صورت کلی استفاده از این تکنیک در داستان های قرآنی را بررسی نموده اند. اما پژوهشی دقیق و جزئی و با رویکرد روایت شناختی درباره گونه های تعلیق در قرآن، امری است که تا کنون مورد توجه محققان قرار نگرفته است. گونه شناسی انواع تعلیق در داستان های قرآنی می تواند گامی مؤثر در راستای شناسایی وجوه زیبایی شناختی و جذابیت داستان های قرآنی باشد. این مقاله در صدد است با روش توصیفی تحلیلی و با رویکرد روایت شناختی، انواع مختلف تعلیق در قرآن کریم را دسته بندی نماید. در پایان نیز این نتیجه حاصل شده که در داستان های قرآنی از دو گونه تعلیق ذاتی و تعلیق عرضی با تقسیم بندی های جزئی تر استفاده شده و همچنین از این تکنیک در سوره های غیر داستانی نیز بهره برده شده است.

تعارض اجتماعی هرگونه رفتار، تفکر و احساس خصمانه آگاهانه است که در سطوح مختلف روابط اجتماعی رخ می دهد. این معضل اجتماعی، عواقب و خسارات فردی و اجتماعی فراوان و گاه جبران ناپذیری را به دنبال دارد. هدف از پژوهش حاضر، بررسی جایگاه و نقش أصل قرآنی «قول حسن» در مدیریت تعارض های اجتماعی است. در این تحقیق با روش تحلیلی توصیفی، به بررسی فقره «قُولُواْ لِلنَّاسِ حُسْنًا» از آیه 83 بقره از دیدگاه مفسران پرداخته شده است. سپس جایگاه أصل «قول حسن» در تنظیم روابط اجتماعی و مدیریت تعارض ها بررسی گردیده است. أصل «قول حسن» یکی از رهنمون های جامع قرآن در ارتباط با تنظیم شکل روابط افراد اجتماع با یکدیگر است. میان مفسران اختلاف هایی در خصوص قلمرو سه واژه «قولوا»، «الناس» و «حسنا» وجود دارد. نظریه مختار آن است که این سه واژه مطلق بوده و به وسیله آیه یا روایتی نسخ نشده اند. بر أساس این دیدگاه و همچنین مطابق تفسیر مفسران از این آیه، «قول حسن» معنایی بسیار گسترده به لحاظ خطاب، مخاطب و أبعاد دارد و بسیاری از آموزه های دینی را در خود جای می دهد؛ لذا نقشی به سزایی در تنظیم روابط اجتماعی و مدیریت تعارض ها خواهد داشت. البته این أصل در موارد مختلف مصادیق مختلف خواهد یافت.

شیطان موجودی آزاردهنده از جن است که در برابر حضرت آدم(ع) تکبر ورزید و رانده شد و از خداوند کریم مهلت خواست تا بندگان، غیر از افراد مخلص را گمراه کند و خداوند متعال این مهلت را برای آزمایش انسان قرار داده است. واژه «شیطان» به دفعات مکرر در آیات قرآن بیان شده است. از پیدایش لفظ تا کسب مفهوم قرآنی اش، تطور قابل ملاحظه ای داشته است. هدف این پژوهش، دریافت مفهوم مسّ حضرت ایوب(ع) توسط شیطان و رنج و عذاب آن حضرت(ع) طبق آیه 41 سوره «ص» است. حال سوال اصلی این است که آیا شیطان این توانایی را دارد که انسان را بیمار کند؟ آیا مسّ شیطان از نوع لمس کردن و حلول شیطان در بدن حضرت ایوب(ع) بوده است؟ لذا در این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی تلاش گردید تا نگرش جدیدی از مسّ و کارکرد شیطان ارائه شود و شش دیدگاه در خصوص آیه مذکور بیان گردیده و سپس این دیدگاه ها با استفاده از دلایل قرآنی و عقلی، مورد نقد و تحلیل قرار گرفت. یافته ها نشان می دهد که نسبت بیماری به شیطان در طول اسباب طبیعی مورد قبول نیست؛ بلکه شیطان به وسیله وسوسه، موجبات رنج و عذاب حضرت ایوب(ع) را فراهم آورد. هم چنین کلمه مسّ شیطان به معنی وسوسه است و ادعای مسّ به معنای رنج و بلا، صحیح نیست.

«آیات ألست» که به عنوان «آیه میثاق» شناخته می شود، از دشوارترین و پیچیده ترین آیاتی است که در میان مفسران به اختلاف تفسیر شده است. مقاله «پیمان الست و نقد دیدگاه های مفسران... » از جمله نوشتارهایی است که تلاش نموده بر اساس آخرین تحقیقات و پژوهش ها در خصوص تفسیر «آیات ألست»، دیدگاه برگزیده خود را عرضه نماید. با این حال به نظر می رسد آنچه به عنوان نظریه «عالم شهود» ارائه شده، با نقدهای جدّی روبه رو است؛ به گونه ای که پذیرش این دیدگاه را دچار مشکل می کند. ازاین رو پژوهش انتقادی حاضر تلاش دارد با تحلیل محتوای مقاله مذکور، ضمن بیان نقاط قوت و ضعف آن، راه برون رفت از پیچیدگی ها و معضلات فهم و تفسیر آیات محل بحث را روشن نماید. تدبر و تأمل در فرازها و مفردات آیات، مهم ترین شرط فهم قرآن است؛ شرطی که مقاله مورد اشاره با وجود توجه به آن، در مقام عمل، کمتر به مقصود واقعی آن توفیق یافته است.