نسخه خطی پرارزشی به نام اختیارات شهنامه در کتابخانه گوتا (آلمان) به شماره 48 موجود است که فیلم آن با شماره 788 در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران نگهداری می شود. از مندرجات این نسخه خطی چنین برمی آید که در سال 474 هجری علی بن احمد منتخبی از شاهنامه فردوسی را در سیزده باب بر حسب موضوع (به ترتیب در: توحید، ستایش خرد و آفرینش عالم، ستایش پیامبر (ص) و اهل بیت (ع)، مدح ملوک، غزل و وصف خوبان، وصف بزم و بهار، وصف شب و روز، امثال و حکمت، وصف جنگ، نکوهش جهان، پند و موعظه، وصف پیری، وصف مرگ) به نام سلطان ملکشاه سلجوقی گرد آورده و مقدمه و موخره ای منظوم بر آن افزوده است.
نسخه مذکور در قرن نهم هجری برای پادشاه عثمانی سلطان محمد فاتح تحریر شده است. خاورشناس برجسته، پاول هرن، نخستین کسی است که از این دست نویس پرارزش یاد کرده و در سال 1897 میلادی از آن در تصحیح لغت فرس اسدی سود جسته است (هرن، ص سیزده). اختیارات شهنامه سال ها پس از هرن در ایران مورد توجه برخی از شاهنامه شناسان قرار گرفت و چند بار درباره آن اظهار نظرهایی صورت گرفت که بعضا مغایر یکدیگر بود و اخیرا در سال 1379 خورشیدی به کوشش مصطفی جیحونی و محمد فشارکی و به سرمایه مرکز خراسان شناسی آستان قدس رضوی به چاپ رسید.
درباره این کتاب و اطلاعات مربوط به آن ذکر سخنی چند خالی از فایده نیست...
جستار حاضر می کوشد تا ضمن آشناساختن پژوهشگران با قصص الانبیای محمدبن عبدالله کسایی، به معرفی تفصیلی نسخ خطی ترجمه های فارسی آن بپردازد. بررسی نظام درون متنی این ترجمه ها به منظور دستیابی به ساختار سبکی (زبانی و ادبی) نیز یکی از اهداف راهبردی این پژوهش است. با عنایت به نبود اطلاعات کافی درباره زندگی مؤلف و هویّت مترجمان فارسی این اثر، نقد نظرات فهرست نویسان و کتابشناسان در این باره نیز در این مقاله مطمح نظر بوده است. مهم ترین دلایل رویکرد نویسنده به طرح این موضوع را می توان شیوه روایی اثر کسایی؛ اشتهار آن در میان قصّه پردازان جوامع اسلامی؛ وجود نسخ خطی متعدد از آن در کتابخانه های معتبر جهان و نیز ناشناخته بودن نسخه های خطی ترجمه های فارسی قصص الانبیای کسایی در ایران و جهان دانست.
از آنجا که نسخه های خطی بازگو کنندة گذشته فرهنگ و زبان هر ملتی است، شناساندن و معرفی نسخه های خطی، ورق زدن برگ زرینی از زبان و فرهنگ و تمدن یک ملت است. از جملة این گنجینه ها، نسخة با ارزش رقعات میرزا امان الله حسینی متخلص به «امانی»است که نمونة اعلای انشای گذشتگان و دارای محتوای علمی، تاریخی، اجتماعی و تربیتی است. این تحقیق پس از تصحیح نسخة خطی امان الله و مقابله آن با دو نسخة آستان قدس رضوی و کتابخانة ملی صورت گرفته است . هدف پژوهش، معرفی نویسنده اثر و احیاء این نسخة خطی به عنوان یکی از ذخایر مکتوب قرن یازدهم و بررسی ویژگی های محتوایی آن، برای نشان دادن ارزش اطلاعات مفیدآن است که به روش تحلیل و توصیف متن رقعات انجام شده است.
زبان فارسی در قرن 13 به بنگال آمد و تا سال 1837 دوام یافت تا اینکه سرانجام در این سال بعنوان زبان رسمی هندوستان لغو گردید. در این محدوده زمانی طولانی ششصد ساله هزاران کتاب به زبان فارسی به رشته تحریر درآمد و دهها و صدها شاعر اشعارشان را به این زبان شیرین سرودند. در این دوران، زبان و ادبیات فارسی به نهایت شکوفایی خود رسید و میزان قابل توجهی از آثار خطی، سند، نقاشی های مینیاتور و دیگر صنایع دستی را برای بنگال به میراث گذاشت تا برایش مرکز سونار بنگلا را بوجود آورد. تهیه و گردآوری مقادیر بسیاری از آثار خطی توسط مامورین هندی و بریتانیایی باعث بوجود آمدن مجموعه کتابخانه ای شد که می تواند مرکز تحقیقاتی باشد در زمینه مطالعات آثار ادب فارسی ونه فقط در بنگال بلکه در سطح بین المللی . فهرستنویسی و طبقه بندی این مجموعه ها باعث شد که آثار ارزشمند ادبیات فارسی برای همیشه حفظ شود.
مهمترین آثار خطی فارسی را می توان در انجمن آسیایی، یادمان ویکتوریا، کتابخانه ملی و کتابخانه کاخ هازار دوواری مرشدآباد و سایر نقاط مشاهده کرد. هر چند آثار این مجموعه ها تا اندازه ای توسط فهرستنویسان این مراکز طبقه بندی شده است ولی بسیاری از آنها هنوز نیازمند طبقه بندی دقیق، مراقبت و ذخیره سازی صحیح می باشند. ولی ارزش واقعی آنها در استفاده از آنها در بررسیهای فرهنگی است. به قول معروف: « ارزش دسر ، به خوردنش است .»