احمد منیری

امیر عجم الدین حسن علاء سجزی، که از اصل و ریشه سیستان است ،در شهر بدیوان(هند) در سال651 هجری قمری متولد گردید. پس از تحصیلات ابتدایی به دهلی مهاجرت نمود و در سلکِ خدمتکارانِ شهزاده محمد بن بلبن(والی ملتان)درآمد. در حلقه احباب حسن سجزی نابغه آن عصر امیر خسرو دهلوی و مورخ با استعدادِ آن زمان ضیاء الدین برنی قرارگرفت. به برکت معیت و مصاحبت و دلالت امیر خسرو، حسن سجزی نیز در زمره مریدان یکی از خدمت گزاران و حلقه به گوشانِ حضرت نظام الدین اولیا واقع گردید. اثرِ معروفش«فوایدافؤاد» از بهترین شرحِ احوال و آثار حضرت نظام الدین اولیا به شمار می رود به حدی که امیرخسرو آرزو داشت کاش حسن سجزی کتاب مذکوررا به مـن می بخشید وبه جای آن تمامی نوشته هایم از جمله منثورات و منظوماتم را قبول می کرد، برایم نیکنامی و خوش بختی بود! حسن سجزی برای غزلیات پُر هیجان و پُرالتهاب عاشقانه ای که به سبکِ زیبا و شیوه و آهنگِ شیرین صورت نگارش کرده است، عنوان«سعدی هند» کسب نموده است. مخدوم الملک شیخ شرف الدین احمد منیر، متولد سال661 هجری قمری، معاصر حسن سجزی، متوطن قصبه منیر در استانِ یهار(هند) عالم متبحر، صوفی نامدار و شهیر و نثر نگار بی مثال فارسی بوده است، افکار عارفانه و نگارشات و مطالب متصوفانه اش مورد تحسین افهام گرم و پذیرای عموم جهانیان قرار گرفته آثار نثر وی را می توان در چهار طبقه درجه بندی کرد: 1- تالیفات 2- مکتوبات 3- رسائل 4- ملفوظات از آثارِ معتبر آنجناب که درین زمانه در دست داریم عبارت است از: الف- سه مجموعه مکتوب ب- چهارده رساله ج- ده مجموعه ملفوظات د- مطالب الطالب(شرحِ آداب المریدین) درین مقاله سعی شده است که مقایسه تطبیقی افکارِ متصوفانه و سبک نگارش فارسی این دو شخصیت معروف تا جایی که در توان باشد به وضوح تقدیم داشته شود.

زبان فارسی در قرن 13 به بنگال آمد و تا سال 1837 دوام یافت تا اینکه سرانجام در این سال بعنوان زبان رسمی هندوستان لغو گردید. در این محدوده زمانی طولانی ششصد ساله هزاران کتاب به زبان فارسی به رشته تحریر درآمد و دهها و صدها شاعر اشعارشان را به این زبان شیرین سرودند. در این دوران، زبان و ادبیات فارسی به نهایت شکوفایی خود رسید و میزان قابل توجهی از آثار خطی، سند، نقاشی های مینیاتور و دیگر صنایع دستی را برای بنگال به میراث گذاشت تا برایش مرکز سونار بنگلا را بوجود آورد. تهیه و گردآوری مقادیر بسیاری از آثار خطی توسط مامورین هندی و بریتانیایی باعث بوجود آمدن مجموعه کتابخانه ای شد که می تواند مرکز تحقیقاتی باشد در زمینه مطالعات آثار ادب فارسی ونه فقط در بنگال بلکه در سطح بین المللی . فهرستنویسی و طبقه بندی این مجموعه ها باعث شد که آثار ارزشمند ادبیات فارسی برای همیشه حفظ شود. مهمترین آثار خطی فارسی را می توان در انجمن آسیایی، یادمان ویکتوریا، کتابخانه ملی و کتابخانه کاخ هازار دوواری مرشدآباد و سایر نقاط مشاهده کرد. هر چند آثار این مجموعه ها تا اندازه ای توسط فهرستنویسان این مراکز طبقه بندی شده است ولی بسیاری از آنها هنوز نیازمند طبقه بندی دقیق، مراقبت و ذخیره سازی صحیح می باشند. ولی ارزش واقعی آنها در استفاده از آنها در بررسیهای فرهنگی است. به قول معروف: « ارزش دسر ، به خوردنش است .»